No. 17367
fese <§ourant wordt dagelijks, met uitsondering
van Son- en feestdagen, uitgegeven.
W i rif ®rd lenst»
Zaterdag Oetol>ei*
gierde JBI ad.
IEIDSCH
DAGBLAD
Vitus BEE ADYERTENTIEN:
Van 1—5 regels /1.05, Iedere regel meer f 0.20. - Kleine advertenties
Tan 30 woordon 40 Oente oontant; elk tiental woordon meer 10 Cents.
Voor het inoasseeren wordt /"0.05 berekend. Bewijsnummer 5 Oento.
1
PKIJS DEZES COURANT;
Voor Leiden per 3 maanden 1.60per week.
Buiten Leiden en waar agenten gevestigd zijn per week.'
Franco per post 1 1
f o.i2.
0.12.
2—
Dit nommei' bestaat uit
VEER BSade&i.
De kleine boekjes worden Maandag
avond bij het Leidsch Dagblad bezorgd.
•Ab'ofnnés buiten. Leiden ontvangen ze
Dinsdagavond.
afficseele Kennisgevingen.
JKeeeerings voetier voor Pluimvee.
De Burgemeester der gemeente Leiden,
gelet op het „Phüiavoebesluib 1916" van
'den Minister van Landbouw, Nijverheid en
Handel, brengt ter kennis van'HOUDERS
;VAN MINDER DAN 50 STUKS PLUIM-
iVEE, AVELKE NIET TEVENS ANDER
(VEE HOUDEN, dat voor hen, met- ingang
,van de maand November 1916 maandelijks
gelegenheid besta&t MAIS EN OF GERST
van de Regeering te betrekken.
Bedto-eldo personen kunnon zich. t-ob het
verkrijgen van een bon, geldig voor een
maand, voor of op den 12den van elke vo-
Vige 'maand', richten tob -het Gemeentebe
stuur hunner woon plaats onder sohïiftolij-
'ïco opgaJve van het aantal stuks pluimvee,
'dat in (hun bezit is.
(Deze opgaven hebben te gesdhiodtaQ UIT
SLUITEND PER FORMULIER, gratis
.Verkrijgbaar aan het Bureau Visdkmairkt 18.
Door of vanwege hot Gemeentebestuur
Wordt zoo hooctig de juistheid dter gedane
opgave gecontroleerd: cn op den af to
geven bon de daarop te verkrijgen hoeveel
heid veevoeder aangeteekend, berekend
-naar den maatstaf van li K.G. per stuk
•pluimvee en" per maand.
Ook nadat de' bon is afgegeven, blijft het
Gemeentebestuur gerechtigd, conbróle to
doen uitoefenen.
Bij gebleken ONJUISTE OPGAVE
WORDT DE AFGEGEVEN BON WAAR
DE-LOOS VERKLAARD EN INGETROK
KEN, EN WORDEN DEN HOUDER IN
(VOLGENDE MAANDEN GEEN BONS
(MEER UITGEREIKT, ALLES ONVER
MINDERD DE STRAFRECHTERLIJKE
•VI'MVOLGING, DIE TER. ZAKE ZAL
•KUNNEN WORDEN INGESTELD.
Door het. Gemeentebestuur aal nader vor-
dten 'bekend gemaakt, bij welke winkeliers,
tegen afgifte dor bons, do daarop gestelde
hoeveelheden veevoeder verkrijgbaar zul
len zijn, voor zoover do aanwezigen voor
raad bij de winkeliers dit toelaat.
DE OPGAVEN VOOR DE MAAND NO
VEMBER, WORDEN DUS VOOR OF OP
12 OCTOBER AANSTAANDE INGE
WACHT AAN HET BUREAU VISCH
MARKT 1?.
De Burgemeester voornoemd,
N. O. DE GI.TSELAAR.
Leiden 7 October 1916.
.IPa^ÏKinsiiprijs Kieren.
De .Burgemeester der gemeente Leiden
Brengt ter algemeene kennis, dit mot in
gang Tan 9 October 1916, do
MAXIMUM-PRIJS VOOR KIPEIEREN
\5, is gesteld op
.9.1 - CENT PER STUK.
1 Dezè maximumprijs geldt voor allo ton
.Verhoop voorhanden eieren.
{Winkeliers, die van hun gewone leveran
ciers geen eieren kunnen betrekken togen
leen prijs, die hun veroorlooft de eieren
tegen ten hoogste 9cent per
«tuk te verkoopen, kunnen door bemid
deling van het Distributieburoau, {Viscli-
tnarkt 18, van do Regeoring eieren be
trekken, tegen den prjs van f9.per 100
stuks. j 1
Da Burgemeester voornoemd,
,-t N. C. DE GIJSELAAR.
!- Leiden, 7 October 1916.
ItinxËuium-pi'ijzen Zee vier Ei.
De Burgemeester der gemeente Leiden
brengt ter algemeeae kennis, dat door don
•Minister van Landbouw, Nijverheid en Han
del, blijkens circulaire vati G October 191G
No. 82380 Aid. Handel, met intrekking van
ïiot tor rake bepaalde in de ciroui&ires van
23 September No. 76917 Afd. Handel, heeft
'goedgekeurd te. bepalen, dat, ingevolge art.
'3, lid 3.der Distribntiewet '1916, tot nadere
aankondiging ZÉEVISGH tegen ten hoogste
do navolgende .prijzen in den Grootli.wSl,
kien tusscnenhandel en in het klein mag te
lcoop worden aangeboden of verkocht:
i a. Kleine sshelvisoh'; grooth. prijken 18
per 50 K.G.; tusschenprij&n £10 per .50
K.G.; kleinli.prijzen £0.28 per IC.G.'
b. .Wijting £7.50 p. 50. K.G.; £9.50 o.
50 K.G.; £0.27 p. K.G. i" i i i"
Kleine Gul £8 p. 50 K.G.; £10 n. 50
E.G.; £0.28 p'. K.G.
d. Klein© poen o£ Pieterman £7 p. 50
K G.; f9 p. "50 JC.G.;*f0.26 p. K.G,
)<e. Ilorstaakretel f5 p. 50 K.G. ff 7 p. 50
-K G.; f 0.22 p. K.G. tVv 4 h
f. Makreel £10 p. 50 K.G.; 112 p. 50
K.G.; £0.32 p. K.G.
g. Kleine Schol IS p. 50 K.G.; £10 p. 50
K.G.; £0.28 p. K.G.
h. Gerookte kleine schelvisch £12 p. 50
K.G.; f 0.34 p. K.G.
i. Engelsche bokking (ronder staart;
giooth. 1O.03V- p. stuk; kleinh. 10.05 p.
stuk.
j. .Volle haring (zonder staart) £20.25 p.
ton (850 st.); f0.04 p. stuk.
k. Maatjesharing (zonder staart) £21.50
p. ton (900 st.); £0.04 p. stuk.
1. Gemarineerde haring-(zonder kop) gr.h.
f 0.041/2 p. stuk; tusschenh. £0.04 V p. stuk;
kleinhandel £0.06 p. stuk.
KLACHTEN óver niet-iaachtneming van
bovenvermelde maxima, behooren te worden
gericht tot den Burgemeester, Raadhuis, ka
mer No. 10, tot de Commissie vöor de. maxi
mum-prijzen, Nieuwc-Rijn 28, óf lot den
Directeur van den Gemeentelijken Keurings
dienst, Hugo de Grootstraat 32.
Overschrijding van. de maximum-prijzen
wordt overeenkomstig der Dis'ributiewet ge
straft met gevangenisstraf van ten hoogste
vier jaar of tien duizend jjuiden boete, on
verminderd de mogelijkheid vaa verbeurd
verklaring der goederen.
De winkeliers zijn verplicht lijsten, hou
dende de maximum-prijzen op een, ya'n den
openbaren weg af, duidelijk zichtbare plaats
op te' hangen en opgehangen te houden.
Deze lijsten zijn gratis verkrijgbaar aan
liet Bureau Vischmarkt 18.
De Burgemeester voornoemd,
N. C. DE GIJSELAAR.
Leiden, 7 October 1916.
Verkoop van Kcgeerisissveevoeder.
Do Burgemeester der geraeenta Leiden
noodigt winkeliers, die zich wenscüeu _!e
belasten met den verkoop van
PLUIMVEEVOEDER
uit, hiervan vóór 12 October a.s. schrif
telijk medodeoühg t. doen aan hei Bureau,
{Vischmarkt 18.
Voor do voorwaarden, waarop dat ve :-
voeder zal kunnen worden vorkregön en ver
kocht, wordt verwezen haar de „Staats
courant" van 5 October j.l.
De Burgemeester voornoemd,
N. C. DE GIJSELAAR.
Leiden, 7 October. 1916.
f-ioedScoopo SU01'en.
De B.irgomeester dor gemeente Leiden
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat,
in verband met do stijging van den eieren-
prijs. do goedkoops eieren, dis uitsluitend
op medisch advies worden verstrekt door
het Distributiebureau, van ai Maandag 9
October verkrijgbaar zijn
a 7M> CENT PER STUK.
De Burgemeester vcornoemd,
"N. C. DE GIJSELAAR.
Leden, 7 October 1916.
De Burgemeester der gemeente Leiden
brengt ter algemeens kennis, dat de Minis
ter van Landbouw, Nijverheid en Handel,
onder intrekking van d;ens beschikkingen
van 11 en 15 September 191G, No. 72286
en 75856 in zake
PULP
neeil goedgevonden te bepalen;
I. V astgesteld worden do volgende maxi
mum .'.ijzen, zoowel wat betreft pulp, cam
pagne 19161917, als oudere pulp;
a. voer natte pulp:
f4.50 per 1000. K.G-_op voertuig aan de
iabriek;
1 1.50 per 1000 K.G. rietwerk op de bin
nenrivieren en rondom de fabrieken, met
vracht voor rekening der koopers;
f5.75 per 1000 K.G. groote vaart „Hol
land", lranco voor den v al;
15.75 per 1000 K.G. en 15 cent extra on
kosten als van oujs, op Rct.e en Leidsche
{Vliet, franco voor den wal;
alles onder waarborg van voldoend go-
wicht en van voldoende kwaliteit (maximum
.60 pCt. van bet bietengewicht);
b. voor gedroogde pulp f 10.50 per 100
K.G. gewone condities, geleverd in 2alc,
welke teruggeleverd moet worden;
c. voor suikerpulp met een- suikergehalte
van ten minste 30 pCt. £14 per 100 K.G.;
niet een suikergehalte van ten minsts 20
pCt. £13 en met een suikergehalte van ten
minste 10 pC't. f 12 per 100 K.G., gewone
conditie, geleverd 111 zak, welke teruggele
verd moet Dorden;
II. a. Pulp jnag ni.t afgeleverd word.n
tegen hoogere prijzen dan de gestelde maxi
ma, 00lc a 1 werd de ver 1;00p30ver-
fcènkomst vóór de va slstclling van
de maximumprijzen gesloten;
b. Pulp mao' slechts worden afgeleverd:
I. aan producenten van beetw ortelen, 'die
ingevolge contract, recht hebben 0111 voor go-
leverde bieten pulp terug te ontvangen, zulks
echter tot ten hoogsteƒ50 pCt. van het ge
wicht van de geleverde beetwortelen en uit
sluitend voor eigen gebruik;
II. aan melkveehouders, die melk voor
consumptie leverei), vdor -eigen gebruik;
in. aan handelaars; die bewijzen, op hun
beurt weder te leverei! aan melkveehouders,
als bovenbedoeld.
De aandacht wordt,er 'op gevestigd, dat
overtreding van het hjervoron bepaalde, in
gevolge art. 12 der Distributiewet, straibaar
is, met mogelijkheid van verbeurdverklaring
der goederen, en dut jan de gestelde straf
bepalingen streng dé -baud ral worden ge
houden.
De Burgemeester voornoemd,
N. O. DE GIJSELAAR.
Leiden, 7 October 1916.
HINDERWET.
Bureemeeater eri Wethouders van Leiden:
Gezien hot verzoek van de firma GEEKS. VAN
WIJK cu Cu-, om ve routining tot uitbreiding \aru
de fabriek van sujetten, gareos en wollen»dekens
in het perceel Vestoat-réat no. 42-46, Sectie I.
no. 2516, door bijtr.kkuig van de perccelen Sec
tio I nos. 935 tot <3e5, 937. 2023, 2029. 1375, 1376. 1411
tot. 1415 cn 2273 tot 2283, ter vergrooting van de wol-
fabriek. in welk cedceltc geplaatst, zullen worden
verschillende niéuwe \Y,ol- en finishing-machines,
alsmede eenige machines uit de bestaande fabriek,
(Lio gedreven zullen., worden door do in de fabriek
aanwezige electriseh© installatie
Gelet op de artt. 6 <rrt 7 der Hinderwet;
Geven bij deze kennis aan het publiek, dat
genoemd verzoek met de bijlagen op do Secreta
rie dezer gemeente ter visie gelegd i3;
alsmede dat op Zaterdag, den 21 October
e.k., des namiddag3 to half twee. op het Pandhuis,
gelegenheid sal worden gegeven om bezwaren
tegen dit verzoolc in to brengen, terwijl ?'j er do
aandacht op vestigen, dV nïet tot beroep ge
rechtigd zijn zij. die niet - overeenkomstig art. 7
der Hinderwet voor het gemeentebestuur of eon
zijner leden zijn verso](enen. (qh einde hun be
swaren mondeling too to Lichten.
Burgemeester oh Wethoudera voornoemd,
N. O. DE GIJSFJ.AAB,
Burgemeester.
VAN STIHJEN.
S3cretarl3#
Lolden, 7 October 1916.
LEIDEN. 7 OCTOBER.
- Voor bat examen voor apoflicker
assistent zijn alhier geriaageï -de dames M.
A'. C. van Berkel, te 's-GravcnhageR. J.
Leusen, te Rotterdam, H. M. W. tan der
Hcyden. alhier, en de heer A. Keilholz,
mede alhier.
Men deelt ons nader mede, dat. de
bazaar ton bale van de class, zending,
cla-ssis Leiden, van ,,Staalwijlc" en van
„Pniél'' in November in den foyer der
Stadsizaal zal gehouden v/orden.
Aan D. Tuibbof, hoofdgiasstoker aan
da Sted. Fabrieken van Gas en Eiectrici-
teit alhier, is een jaarlijkseh pensioen van
414 verleend.
Het vijE-en-twintig-jarig bestaan van
het wijkgebouv/ ,,PniL:l", alhier, zal a.s.
Dinsdagavond worden herdacht.
In plaats van den heer L. Mens is als
directeur van de Chr. Zangvereeniging
jj.Ziugb den Heer", to Hillegom, benoemd
d© hoer A. Tel jour J., muziekonderwijzer
alhier, en organist der Ned.-IIcrv, Kerk
te Leidschendam.
De heer Epsöcaanp, houder van een
pofferbjeskraam,- staand© op dk?. Beesten
markt, alhier, kwam tot de ontdekldng, dat
men in zijn kraam had ingebroken en uit
een lade een bedrag ran 360 ontvreemd.
He verdenking viel op een tweetal mannen
uit Leiden, IC. en Va-n L., die in Den Ha ag
groote verteringen maakten, groot-er dan
van hen kon worden verwapht. De mannen
werden aangehouden en door de Leidsch©
recherche tot bekentenis gebracht. Bij ©en
hunner werd cp zolder verborgen r.og een
bedrag van f 150 in ©en zakje gevonden. Het
overig© geld hadden zij reeds zoekgemaakt.
Zij werden ter beschikking van de- justitie
gesteld cn gevankelijk naar Den Haag ver
voerd.
Door den lieer M. Joustra, archivaris
van het Batakseh Instituut alhier, zullen
to Arnhem en to Gouda vanwege de Indi
sche G'ommdsai© van het Ned. On der wijze rs-
Genootsoha.p in heb a.s. winterseizoen In-
disdio leergangen voor onderwijzers wor
den gehouden. Deze cursussen genieten sub
sidie van het Dop. van Koloniën.
Do reeks voordrachten te Amsterdam
wordt voortgezet. Daar zal o.m. als spreker
optreden prof. dr. J. Boekc, allrier.
Net!. FiftJestantsulliond.
Gisteravond hield do afdéeling Leiden en
Omstreken van den Ned. Protestantenbond
in het Nutsgebouw alhier, onder voorzit
terschap van "dr. W. J. Lente, een alge-
meene ledenvergadering.
Uit het jaarverslag van den secretaris,
dg. T. Ph. Makkink, bleek, dat het leden
tal, ondanks de ongunstige tgdsomstandig-
licden, was gestegen van $25 tot 341.
In de .Waalscht Kerk wérden een achttal
ayonclgodsclienstoefenlngen gehoudoa. Het
bezoek was niet groot en de menschen,
die men eo.*, gaarne» zou zien, kwamen fcr
te weinig.
(Voorts gingen de gewone werkzaamheden
haar geregelden gang. (Uit de verslagen
van het .Wijkgebouv/, de Wijkverpleging,
de Zondagsschool, -enz., ble.ek, dat deze on-
deraldeelingen haar arbeid geregeld voort
zetten en in bloeienden staat verkearen,
al heeft men er,-doordat de. werkzaamheden
voortdurend uitbreiden, ste.eds behoefte aan
meer arbeidskrachten en aan meerdere in
komsten.
Het Wijkgebouw ontving een legaat van
wijlen den heer G. Blansjaar, de aldeeling
zelf werd door wijlen den heer Steen wijk
een bedrag van f 200 en door wijlen den
heer Dobbe een som van f300 gelegateerd.
Uit dc rekening' en verantwoording van
den penningmeester, den heer M. Joustra,
bleek, dat, met inbegrip der subsidies van
de gemeente voor wijkverpleging en tee
kencursus, en de bijdragen aan de wijk
verpleging verleend, de inkomsten hebben
bedragen f2225.87 en de uitg. f 1757.90,
zoeda-t het batig saildo bedraagt 467.97.
Daar de uitgaven steeds grooter worden
en de inkomsten daarmede geen gelijken
tred houden, is meerdere financieele steun
dringend inoodig.
Tob afgevaardigde naar de algemeene
vergadering, dit jaar in Groningen te hou
den, werden benoemd mej. Th. A. van
Eek en dr. W. J. Lente.
Tot bestuursleden werden herbenoemd
de hoeren dr. H. J. Boonaeker, dr. W. J.
Lente en ds. J. Ph. Makkink.
Besloten werd dezen winter een tweebal
lezingen te houden.
Voorts zullen dezen winter penige lezin
gen cn cursus zen worden gdhouden in het
Wijkgebouw Geloof, Hoop, Liefde", die
geopend worden door prof. dr.. Ph. Kxlin-
stannm, uit Amsterdam.
Prof. Eerdmans zal politieke vragen van
den dag behandelen, mr. J. Draayer ce.n
cursus, geven en verder staat nog de vol
gende onderwerpen op het programma:
Jcan Jaurès, Oorlog cn Kapitalisme, Coö
peratie.
i Deze voordrachten hebben, -geen bepaal
de politiek© strekking; zij' bedoelen ont
wikkeling aau te kweeken.
38aaiachai>plj 'der Nederlaad«c3ie
I^ettcrknudc.
Gisteravond hield d© Maatschappij der
Ned. Letterkunde haar eerste maand'elijk-
sche vergadering in dit seizoen, waarin tob
voorzitter werd benoemd prof. dr. L.
Knappert.
Hierna hield prof. dr. P. J. Blok, alhier,
een voordracht over de vraag: Wat :s een
pamflet? En wel naar aanleiding van do
onlangs door den lieer Tan Som-eren ge-ge
ven definitie van het woord in zijn Pam
fletten der Universiteitbibliotheek 'te'
Utrecht".
Hij ging in de eerste plaats de afleiding
van het woord na. Daarbij sloot hij zich aan
bij de vrij algemeen aangenomen afleiding
uit Pampliileb, het kleine boekje uit de Tie-
eeuw, ..Pamphilussen de amore". Vandaar
„klein boekje" in het algemeen met welke
boteekenis liet woord voor zoover bekend,
het eerst voorkomt in 1344 in Engeland. Uit
het- Engelach ging het in heb Frnisch over,
dat liet kent in de 17de eeuw. PIe> Fransen
"gebruikte toon meestal „libelli" .met nam©
in ongunstigen zin.
Ten onzent is de inlandsche' naam in dc
17de en 18de eeuw „blauw boekje"' naar de
kleur van, den omslag. Heb woord ..pam
flet" schijnt ten onzent in den Pat^otle.i-
tijd te zijn opgekomen ca aan de 19do eeuw
liet- gebruikelijke, vooral in ongunsiigen
zin van libel, schot-schrift.
Spr. creenigde- zich ton volle met de
door dr. Boekenoogen gegeven definitie.
De moeilijkheid is Waar houdt het pamflet-
op en begint het bock? En dat schijnt wil
lekeurig. Spr. zoekt het- verschil in don om
vang. den oorspronkelijkcn vorm en ook
•m den inhoud.
D© verschillende ten onzent gedrukte
pamfletcatalogi houden dit verschil niet
altijd in het oog. Bij het vaststellen van
wat ee-n pamflet is, of wel een boek, moet
volgens spr. liet gezond verstand in vele
gevallen den doorslag geven.
Ten slotte deed prof. dr. D. C. Hesse-
ling, alhier, mecledeelingen over; ,,Eenige
boeken, verschenen in Zuid-Afrika in de
18üo ecuw."-
Yoor de kennis *van het leven dier Kape
naars in dc laatste jaren der 17de en gedu
rende de lSde eeuw, zijn van; het meeste
belang de reisbeschrijvingen door vreem
de bezoekers, Deze berichten hebben het
voordcel, dat de schrijvers allerlei dingen
over Holland opteekenden, die hem trof
fen, maar door onzo voorouders, als alge
meen bekende zaken, niet in hun ge
schriften zijn vermeld. Spr. staaft dit met
voorbeelden uit- verschillende Duitscliè
•reisverhalen. Heb langst staat hij stil bij
het uitvoerige werk van Mentzel, naar zijn
oófeeaiing het beste boek over de Kaapscke
Maatschappij ia de 18de eeuw, veel be
trouwbaarder dan het' bekende werk vanf
Kolte, wiens boek in drie talen werd' over
gezet en herdrukken beleefde, terwijl da-(
van Mentzel zoo. goed al3 onbekend is ge«
bleven en eerst voor ongeveer 15 jaren'
door prof. Yree-ze wercl ontdekt^
Dienstweigering,
Voor de Groep Leiden van aaneengesloten
onderteekenaren van het Manifesb vooii
Dienstweigering, tracl gisteravond in het lo
kaal „Vooruit", de heer J. Bromuiett, via#
Uitgeest, op, met het onderwerp: „Waarom
ik als lid der 8.-D. A.-P. den dienst weiger.'*
Spreker begon met de opmerking to mak
ken, daü hrf het niet hebben zal over; dd
vraag, in den laatsten tijd tneermiiteR toll
hem gericht, hoe hij als principteef 'Anti-
Militaïrist, nog lid van de' S.-D. A'.-P. kan
blijven, maar wel, waarom lijf ate &-BL>
A.-P.er een van de nar tij afwijkende hoin
ding moet aannemen."*Dc oorlog. Segt Spre
ker, 'duurt nu reeds lan£e? dan Twee jaren;
al 'dien tijd werkeYT iu de verschillende lan-(
den, proletaren dag en nacht en producee>
ren ammunitie, waarmee andere proietareïi
hun klassegenooten van andere fa mien ver
moorden. i
Deze ocrlog is hef gevolg Van.liet ini-
pèrialisme; het uit den arbeid opgestapelde
kapitaal moet geplaatst en hieuw kapitaal
voortbrengen en wanneer daarvoor in het
eigen land geen gelegenheid meer bestaat^
'dan moet in do verve landen over 'de' 'sieei
een plaats gemaakt. Elkb 8taat legt de haSnd!
of wil de hand leggen op een voor hem gun
stig gelegen of begeerlijk stuk' land in Azio
of Afrika. Er ontstaan tegenstrijdige belan
gen, Statenbonden vermen zich, om straktf
elkaar bij te staan, en lang vóór do oorlog
uitbrak, -was het duidelijk, hoe: in dezen oor
log de groepeering der Staten zou Zijn; al»
leen Italië heeft gezien, dat 't |bëtor aan dp#
anderen kant kon meestrijJen.
Het imperialisme komt door zijn slTek^
king te staan tegenover het wereldpTolc-
tariaat, daar het alle landen bedreigt bietf
zware lasten en met oorlog. Want breidt Aén
land zijn leger uii", dra volgt een ander,
en hoel Europa wordt betrokken in den
wedloopf der groote Staten, pm de bestö
fewapeniag. -
En hoe is riu ïn dezen oorlog liet standpupü
van de S.-D. A.-P.? Overal stelt de SofeL
Dem. réeds twee jaar lang haar kracht
ten dienste van het kapitalisme. Hoe kopri
heb, dat de arbeiders bij het uitbreken van.'
den oorlog zich gewillig hebben- lat hi indee-
len, geen individueel of massaal verzot hebh
ben gepleegd, hoewel z'rj wisten, dat oorlog
voor hen beteekende ellende, en rij instinctt-
matig voor landsverdediging niet voeldenti
Ook do Nederlandsche Soc._-Dem. voelde vooTf
de landsverdediging niet; het was der bbuiv
geoisie niet gelukt in vele jaren de arbeiders^
klasse met de gedachte ran landsverdedi
ging vertrouwd te maken, maar do officieel#
soc.-democratie is dat wel gelukt.
Hoe kon dit? In de Soc.-Democratio' isl
heb anti-militairisme wel gepropageerd, piaab
niet consequent. Do arbeidersklasse wist wel1,-
dat oorlog beteekendo elleude; wat rij 'doe#
moest om hem te voorkomen, dat wist rij
niet; zelfs het Bazeler congres was, als wij
nu nog eens nalezen, wat diar gesproken is^
voor de regeerders het teeken, dat van (kt
Soc-Democratie in deze niets was te vreè2seTik
Wat de arbeidersklasse dan moet do?n?
Spreker noemt twee dingen; massale
king, voornamelijk in de transporthedrijveo/
.en massale dienstweigering.
Wanneer de Soc.-Democratie het' pïololIÊ'
riaat had opgevoed tot de gedachte, datf
eenmaal in imu leven sij zouden ge roepep'
worden hun leven fce geven voor dat der ge
ile el o menscliheid en voor liet aigemeen bek
lang van het proletariaat, dan zouden dol
duizenden niet aan den oproep van de re
geerders hebben gehoor gegeven, maar rich!
hebben geschaard om de waan van het sociap
lisme. Doch tot deze daad "moeten do ai**
beiders worden opgevoed en individueel#
dienstweigering acht spreker daartoe bevor
derlijk. Voor hem, als eerlijk internationaal
sociaal-democraat, is dienst doen onmogelijk;
daarbij, als wij massale dienstweigering rib
len, moeten wij met individueele dienstwei
gering beginnen en niets is zoo geschikt oi#
de massa het besef van opofferingsgezind
heid bij te brengen, als de persoonlijk!#
'dienstweigering, "welke persoonlijke, offers»
vraagt. i
Ook uit propagandist'-sch oogpunt beri.eï
spreker nog als 8oc.-Dem. de indiv. dienst
weigering, daarbij ivijzend op ifetgeen hjj i#
lilezo vier maanden, gedurende welke* hjj
dienstweigeraar is, heeft ondervonden.
Ten slotte zegt spreker nog iets over dei
argumenten, welke de Soc.-Demcoratie hier
te lande aanvoert, ter verdediging van haa|e(
standpunt en over den eisch van demobilisa
tie, door de revolution-naire. socialisten ge
steld. i
De' Soc.-Dem'ocratie legt z'.ch nu vast aau;
het kapitalisme; als het weer vrede is, moeX
zij het milila'risme aanvaarden en zich uiw
spreken voor beter bewapening.
- Spreker wekto daarom op, tot krachtig#
principieel© propaganda. Wij zelf zijn 3d
oorzaak van dezen oorlog; de regeerders ver
klaren oorlogen, omdat zij weten dat hel
volk nog wel vechten wil, zei hij. -4