mmÈÈËÊA ^ÉsiBi
ZaterdTag Ï3~ Maart.
Tweede jOIacl. 1915.
DE BROODPRIJZEN.
Persoverzicht.
f{o, lööCÖ
DE REDACTIE zal vanaf a.s. MAANDAG
JW* MAAKT gevestigd zijn in ons
Nieuw Gebouw
LEIDSCH DAGBLAD
N oordemcUplem.
'ALLE Stukken en Mededeelingen, Brieven
enz., verzoeken wij vanaf dien datum
aan dit Nieuwe Adres te Adresseeren
en te doen Bezorgen.
IDE ADMINISTRATIE is behalve Doc-
zastraat ook aan het Noordcindsplein
gevestigd, zoodat ook daar Adverten
tie-orders en Boodschappen kunnen
worden aangenomen.
DE NIEUWE TELEFOONNUMMERS
ZIJN
Redactie 1507
.Administratie 1481
Het Nummer Doezastraat blijft 175.
Naar aanleiding van een besluit
van Uitgevers van Dagbladen zal de
inning van de AbonnementsgeMen
voortaan geschieden tegen het einde
van het kwartaal, dus ditmaal in den
loop van de maand Maart.
De jongst verschenen „Brief van een
Leidënaar" geeft mij aanleiding tot de vol
gende opmerkingen
Allereerst deze, dat de geachte schrijver
niet voldoendo rekening houdt met het
verschil tusschen „prijs" en „maximum
prijs'! van het brood. Ik lees bijv.„Zoo
als men weet, is deze prijs thans niet aan
do vrije concurrentie overgelaten, de maxi
mum prijzen worden door de overheid vast>-
gesteld". Alhoewel hier het woord „maxi
mumprijzen" gebruikt wordt, krijgt men
toch den indruk, alsof er van wordt uitge
gaan, dat door do overheid de prijs ware
bepaald tegen welken het brood moet-
worden verkochtdit is echter ten eenen
malo onjuist. Wat door den Burgemees
ter is vastgesteld is oen maximu mprijs,
welke door geen enkelen bakker mag wor
den overschreden, doch waar beneden de
concurrentie volkomen vrij blijft. Niets is
er, wat oen bakker te Leiden belet voor
zijn brood minder te vragen dan dc maxi
male prijs, welke onkel en alleen is vast
gesteld om onmatige prijsverhooging te
gen to gaan. De „vrije concurrentie", wel
ke toch juist lage prijzen pleegt te bevor
deren, wordt dus m. i. door den geachten
briefschrijver ten onrechte uitgeschakeld.
Is deze maximumprijs hier tor stede nu
te hoog?
Bij de vaststelling ervan heeft de over-
heid-óók rekening te houden met de belan
gen der producenten on het to stellen
maximum zal zoodanig moeten zijn, dat ook
de kleine bakkerspatroons in dc gelegen
heid blijven een billijke winst te maken.
Geschiedde dit niet, werd de maximum
broodprijs zoo laag gesteld, dat do, uit
den aard der zaak minder economisch wer
kende, glcine bakkerijen in de knel kwa
men, ik ben overtuigd dat dan de geachte
briefschrijver onder do eersten zou bohoo-
ren, die voor deze kleine patroons in de
bres zou springen cn allicht, in een zijner
brieven de vraag zou stollen, of niet de
overheid, door het stellen van een te laag
maximum, het bestaan van een gansche
groep van nijveren, die toch ook recht van
bestaan hebben, in gevaar bracht. Een
maximumprijs voor grooto en kleine brood
bakkerijen laat nu eenmaal aan de eerste
een grootere winstmarge dan aan de klei-
inej dit is enkel en alleen het gevolg van
'heêltfeit, dat grooto bedrijven goedkoo-
per kunnen produceeren dan kleine. Men
mag dit betreuren, waar het geldt een
artikol als brood, dat men vooral in deze
dagen liefst zoo goedkoop mogelijk gepro
duceerd zou willen zien, dooh dit kan m. i.
ndÖtb een argument rijn om aan te toonen,
dat de gestelde maximumprijs, die niet an
ders dan uniform voor alle bedrijven kan
zijn, te hoog i3.
Indien men dit laatste zou willen aan-
tconen, zou men moeten bewijzen, dat ook
do bakkerspatroons, die onder minder gun
stige condities werken, te groote winsten
maken en hoewel oen winstberekening in
dit geval niet zoo heel eenvoudig is, wil
ik toch een poging wagen om' aan te too
nen, dat van hot maken van „meer dan
gewone winsten" moeilijk sprake kan zijn,
Lij do bestaande maximumprijzen.
In do maand Juli 1914, toen van oorlog
cn mobilisatie nog geen sprake was, be.
.droegen de bloemL en meel prijken resp. ƒ11,69
en 11 per 100 K.G. De broodprijzen waren
in dien tijd: wit brood 7£ cent per stuk,
bruin brood G'/i tot 772, gemiddeld 7 cents
per stuk. Daar men uit 100 K.G. bloem
en meel ongeveer 150 K.G. gaargebakken
brood bereiden kan cn oen bruin broodje
van gemiddeld 7 cents gerekend werd 500
gram te wegen, was dc bruto.winst per
100 K.G. ongebuild meel, dat de bakker
tot brood verwerkte: 150 maal 1-1 cents
minus 11 gulden, d. i. f 10.
In die f 10 zijn dus begrepen de winst
van den bakker en alle productiekosten, be
halve de waarde van het meel.
Bij liet wit brood was do zaak cenigszins
anders. Terwijl ik mag aannemen, dat ook
vóór het stellen van een minimumgewicht
voor ieder stuk brood, het bruine brood
tennaasteiibij 500 gr. per stuk woog, was
dit bij het wit brood allerminst hot geval.
In een der jaarverslagen van den Leidschen
Keuringsdienst komt een statistiek je voor
van hot gewicht van het wit brood te
Leiden, waaruit blijkt, dat het gemiddeld
gewiolit van dit brood niet meer bedroeg
dan 425 gram per stuk van 77» cent. Voor
wit brood bedroeg dientengevolge do bruto
winst per 100 K.G. bloem f 14,87.
Gaat men na hoe thans de toestand is,
dan komt men tot het volgende: bloemprijs
f 20,80 per 100 K.G., meelprijs f 17.
Het broodgewicht, waarvan het minimum
thans is bepaald op 450 gr., is van wit
brood gemiddeld 470 gr., van bruin brood
490 gT. De bruto.winsten, welke dus thans
door de bakkers worden gemaakt op 100
K.G. grondstof, zijn dus:
voor wit brood f 15,90, tegen vroeger
f 14,87;
voor bruin brood 110,55, tegen vroeger
f 10.
Uit dc verschillen, resp. f 1,03 on f0,55
per 150 K.G. brood, moet de vermeerdering
der productiekosten, als gevolg van de prijs
stijging van alle andere grondstoffen, wor
den bekostigd. Neemt men in aanmerking,
dat deze stijgingen voor melk, zout, steen
kool, olie, gist enz. zeer aanmerkelijk zijn
(voor gist zelfs ongeveer 50 pCt.), dan ge
loof ik op goede gronden to mogen be
weren, dat van abnormale winsten in liet
bakkersbedrijf thans bezwaarlijk sprake kan
zijn, cn dat dc gestelde maximumprijs, die,
zcoals gezegd is, ook aan de minder econo
misch werkende bedrijven een billijke winst
moet veroorloven, niet te hoog kan worden
geacht.
Tot soortgelijke conclusie's komt men,
bij vergelijking der hier ter stede be
staande broodprijzen met die in andere
plaatsen. Op grond van alleszins betrouw
bare informatie's kan ik daaromtrent het
volgende mededeelen
Gemeente.
Waterbrood.
Melkbr.
Bruinbr.
'e-Gravenhrtge
21—23
24-26
19-21
Schiedam
22,5
25,5
18
Gronirtgen
25
28
20
Dordrecht
21
28
17
Amersfoort
24
26-28
22
Deventer
22-24
26
20
Arnhem
24
28-29
22-23
Leiden
25,5
20
Alles omgerekend op centen per K.G.
brood.
Neemt, men hierbij in aanmerking, dat
de prijzen van alle gemeenten, behalve
Leiden, betrekking hebben op brooden
nominaal 1 Iv.G., terwij1 de Leidsche
prijzen betrekking hebben op brood van
het minimum gewicht, (dat, zooals ik op
merkte, in werkelijkheid nog al overtrof
fen wordt) tegen den maximum prijs, dan
bemerkt men, dat de broodprijs hier ter
stedfe gerust de vergelijking met lie in
andere plaatsen kan doorstaan. Het feit
trouwens, dat de gestelde maximum-prij
zen lager zijn dan het regeeringsmaximum,
wijst ook wel in dezelfde richting.
Men zij voorzichtig met het trekken van
conclusies uit de op sommige plaatsen
ietwat lagere prijzen van bruin broo.L
Dit brood kan het goedkoopst gebakken
worden van zoogenaamd „regeerings-
meel". Dc Leidsche bakkers zeggen ech
ter, dat brood, enkel of nagenoeg geheel
van regeeringsmeel gebakken, niet aan
den smaak der Leidenaars voldoet, zoo
dat zij genoopt zijn in het bruine brooj
een zeer belangrijk percentage tarwe
bloem en inlandsen© tarwe te verbakken,
hetgeen den prijs hooger maakt.
Ook het witte waterbrood, dat belang
rijk goedkooper is, wordt te Leiden wei
nig gebruikt.
Ten slotte nog deze vraagIndien er
te Leiden ontevredenheid bestaat over de
bestaande broodprijzen, zou de geachte
briefschrijver dan niet beter gehandeld
hebben door, voordat hij rich tot schrij
ven zotte, over de winsten in het bakkers
bedrijf meerdere gegevens te verzamelen
dan enkele verslagen van groote coöpera-
tie's en naamlooze vennootschappen, die
als groote bedrijven meer winst, maken dan
de kleine bakkerspatroons, en wier di
vidend mogelijk niet alleen wordt bepaald
door de in het verslagjaar gemaakte win
sten, maar mogelijk ook door die uit vroe
gere jaren, welke veroorloofden een flink
reservokapitaal t© vormen en groote
R K C L A M S, a 40 Cesits per regel.
'rcv-K-
Voor b raden, bakken, stoven,
op de bolcrliam, is De Gruyter's hoogfijne Melange
en 40 ets. of Plantenboter a 50 cn 45 ets. per pond,
de ideale en algcheele plaatsvervangster van dure Natuurboter,
daar onze Melange en Plantenboter in smaak en geur van
Natuurboter niet te onderscheiden is! Alleen verkrijgbaar in de
bekende winkels van
P. de Gruyter Zoon.
olgende annonccl
Let op den reclamecoupon In onze
l). Zoo vind ik bijv. op e©n prijscourant
van oen Dordtscho bakkerij van 22 Febru
ari j.l. het volgende prijsverschil van 2
soorten bruinbrood
lo soort Kropbr. (ougeb.) 1 K.G. 17et.
Dordtsch tarwebrood 1 K.G. 21 ct.
bedragen of gebouwen en machinerieën
af te schrijven Ik ben over
tuigd, dat het den briefschrijver weinig
racS, zou hebben gekost dienaangaande
betrouwbare gegevens to verkrijgen cn dat
de jongste Leidsche brief dan anders zou
hebben geluid en, indien daarin over brood
prijzen werd gesproken, de strekking zou
hebben gehad de ontevredenen in de be
staande prijzen to doen berusten. Thans
wordt door clen brief de ontevredenheid
versterkt en, naar het mij voorkomt, wan
trouwen gewékt in het beleid van de over
heid, die juist in deze tijden op aller steun
behoort te kunnen rekenen. Moge het bo
venstaande er toe bijdragen dit wantrou
wen weg te nemen.
Ph. B. LIBOUREL.
Leiden, 12 Maart 1915.
„ALLEN WEERBAAR" schrijft over de
wetsontwerpen tot leger-
ver sterking:
„Het eerste ontwerp vervroegde op
komst 1916 bouwt voort- op het ook reeds
bij de lichting 1915 gehuldigde beginsel
afschaffing van de loting, oen maatregel,
die to verwachten was van een minister,
die voorstellen tot invoering van den al-
gemeenen dienstplicht in het vooruitzicht
heeft gesteld en welken wij met ingeno
menheid bogroeten.
Met minder instemming namen wij ken
nis van de strekking van het tweede ont
werp.
Dit voorstel breekt weer geheel met het
in het eerste ontwerp gevolgde billijkheids-
principe, belichaamd in de afschaffing van
het immoreele lotingsstelsel.
Immers, het ligt in de bedoeling om„be
halve degenen, dio krachtens de Land
stormwet van 1913 deel uitmaken van den
Landstorm, óók daartoe te doen bohooren
degenen, dio in 1911, in 1912 en vóór 24
Mei in 1913 den verplichten of vrij willigen
dienst bij do zeemacht (met inbegrip van
het korps mariniers en de marine-reserve),
bij het leger hier to lande (waaronder ook
het reserve-personeel van do landmacht) of
bij do koloniale troepen (de gouverne
mentsmarine in Indië óók) hebben verla
ten".
Dus menschen, die 1911, 1912 en vóór 24
Mei 1913 hun militie- en landweerpliöhten
geheel vervuld hebben en „er af" zijn,
worden thans weer landstormplichtig cn
moeten weer intreden.
Dc onbillijkheid, indertijd reeds tegen
over hen begaan door hun inlijving (ter
wijl hun vrijgelote jaargenoten geen sol
daat werden), wordt nu nog eens herhaald
zo moeten, hoewel uitgediend hebbende,
weer in do geleden treden, omdat ze
zooveel jaar geleden er in geloot zijn!
Naast deze grove onbillijkheid, waardoor
deze mensohen opnieuw uit de burgermaat
schappij worden gehaald, wijzen wij op
het groote nadeel, dat het ontwerp, wet
geworden, ons leger slechts geven zal eeni-
go duizenden mannen van ruim dertigjari
gen leeftijd, huisvaders cn mannen, die in
zaken zitten, terwijl men zich de beschik
king kón versohaffen over evenveel jonge
re krachten.
Do minister stapt blijkbaar (cn o.i. te
recht., in do gegeven hoogst-ernstige om
standigheden) heen over het- bezwaar om
verkregen rechten te niet te doen. Welnu,
ligt het dan niet voor do hand, om beslag
to leggen op de vrijgelotenen van eenige
jongo lichtingen? Geen terugwerkende
kracht ton nadeel© van alreeds gediend
hebbenden, maar terugwerkende kracht ten
nadoelo van jongelieden, die vrijgeloot
zijn.
Een dergelijke regeling zou ongetwijfeld
het rechtvaardigheidsgevoel van ons volk
minder geweld aandoen.
Do kleeding- en bewapeningskwestie
blijft dezelfdeook deze exbra-landstorm-
pliohtigen zullen opnieuw gekleed en be
wapend moeten worden, daar zij „afge
voerd" waren en dus alles ingeleverd had
den.
Blijft de oefening. En dat is, vermoeden
wij, de factor, waarom de zaak draait. Die
oude landweerplichtigen, die thans als
landstorm zullen herleven, volgens het ont
werp, zijn geoefend, al zullen die menschen
ook wel een kleine opfrissching van het
geen zijn in hun militie-tijd leerden, en in
hun landweerperiode in enkele herhalings
oefeningen onderhielden, noodig hebben.
De door ons bedoelde vrijgelote jonge
krachten moeten echter gehéél geoefend
worden.
Wij voelen het bezwaar maar weten
ook, dat dit niet onoverkomelijk is. De wij-
zo van africhting van dc lichting-1915 zou in
dezo een richtsnoer kunnon zijn".
Een, naar het blad meent-, nog betere
oplossing biedt het komende voorjaar. Zij
bedoelt het volgende
Enkele weken geleden hebben wij uitvoe
rig melding gemaakt van een warm plei
dooi van den Franschen generaal De La-
croix voor de oefening van recruten in
kampenDeze deskundige (dio zijn voor
stel deed geheel onder den invloed van
de dringende noodzakelijkheid van op de
snelste en meest afdoende wijze burgers j
tot bruikbare soldaten te vormen) schreef
o. a.
„Die africhting, die oefening, moeten
uitsluitend gericht zijn op oorlogsgebruik.
En dit kan niet geschieden in dc depots.
Voor die oefening zijn noodig ruimte,
open lucht, schietkampen, terreinen om
de veldversterkingskunst ook practiscli en
op ruime schaal te kunnen beoefenen".
Generaal De Lacroix is van oordeel,
dat de door hem gewenschte instructie
kampen ingericht kunnen worden met wei
nig kosten. Het. komt. er maar op aan een
terrein te vinden, dat aan hygiënische
eischen voldoet cn dat niet te ver van
spoorwegverbindingen verwijderd ligt. Op
ruime schaal moet worden gebruik ge
maakt van kantonnementende te oefenen
eenheden moeien gelegerd worden in de
omliggende gemeenten.
Reeds in het jaar 1895 bepleitte de te-
genwooi'dige gep. generaal-majoor J. van
Dam van Isselt in een lezing, gehouden
in de „Vereeniging ter beoefening van
de Krijgswetenschap", de vorming van
reservemanschappen in kampen op onze
heidevelden.
Onlangs meldde veldmaarschalk sir
John French in zijn officieel verslag, dat
hij uitstekende resultaten bereikt met een
„instructie-bataljon te velde".
Generaal Prins (een autoriteit, lie in
ons leger als vormer van uitnemend ge
oefende veldtroepen zijn sporen verdiend
heeft) schreef in „HET VADERLAND",
naar aanleiding van zijn bezoek aan de
Duitsche stellingen op hot Westelijk oor-
logstooneel o.a. het volgende:
„Hier werd onze aandacht bovendien
toevallig afgeleid door het ontdekken van
een recrutendrilplaats, tegenover dc voor
malige schoolgebouwen. Daar stond n.l.
een verlaten klooster met binnenp'aats,
die voor de alpha van het oorlogsbedrijf
werd gebruikt.
Tot onze niet geringe verbazing zagen
wij daar n.l. recruten, zooals mij weldra
bleek, drie weken in dienst ge ?rild
worden, precies alsof zij in vollen vredes
tijd in de Heimat waren
Ik begreep, dat dit althans het voor
deel had, dat hier, bij die in reserve lig
gende afdeelingen, goede officieren-in
structeurs ook officieren beschikbaar
warenvoorts, dat do recruten zoodoende
ook bij hun compagnieën chefs en ka
meraden bekend, en met de oorlogs
toestanden, als vanzelf, vertrouwd ge
raakten".
„Ons dunkt, de aangehaalde pleitbe
zorgers hebben wel eenig recht van spre
ken en kunnen maar niet zonder meer
ter zijde worden geschoven.
Daarom meenen wij, dat de oplossing
in de door hen aangegeven riohting moet
worden gezocht".
Het blad geeft Regeering en Parlement
derhalve in ernstige overweging, thans
geen half werk te doen. Daarvoor zijn ie
tijden te ernstig.
„Wij zijn innig overtuigd, dat het met
het tweede ontwerp beoogde doel, n.l.
versterking van het leger, niet op afdoen
de wijze en in overeenstemming met de
eischen des tijds kan worden bereikt".
In ,,IIET TOLK" lezen wij over Dure
levensmiddelen cn do Regeering.
Wo zitten er tot over de oorsn in. Geen.
post komt aan, geen huisschel gaat, ge«vn
telefoon balt of do lijst van p rijsstijgingatv
nieet worden bijgewerkt. Da groenteboer js
nauwelijks van de deur gejaagd na liet
uiten .van een jeremiade over „die ver
n effen die een fesocnlik mens zijn besfaaa
onmogclik maken", ot de slager vertelt,
dat het niet lang meer duren zaL of het
laatste geslachte viervoetig varken is over
do grenscn dan beginnen de legers
aan onze runderstapel, meneer!' Juist is
de witjas op zijn fiets uit het oog ver
dwenen of de meid deelt met een verschrikt
gezicht aan mijn vrouw mee, dat do krui
denier van 't hoekje kaar raapolie had ge
weigerd „koop dat maar bij JVsthuma",
zegt-ie zeer oneerbiedig, „ik vertik het om
raapolie te verkoopen voor een maximum
prijs van 577» cent, als ik er zelf 60 voor
moet betalen."
Mijn dienstbode merkte ad rem op, dat
de minister nu toch een uitvoerverbod \oor
raapolie had uitgevaardigd en dat dit wel
op den prijs van invloed zou zijn.
„Halve maatregel,was liet antwoord, ,,er
moeten groot-handelsmaximumprijzen ko
men."
„Weet. u wat het is, meheer," zegt een
oude filosoof, „ze bennen daar in D?u Ha*t£
net altijd even te laat; ik zeg niet exprvs,
o, né, dat denken alleen de slechfcgezinde»;
maar een feit is het: ze bennen er ne-V
altijd even te laat. Niet veel te laat, maar
even to laat. Er is nu een uitvoerverbod
van aardappelmeel. Is dat niet. een goeie
(maatregel Zeker, mekeer, maarer is
geen aardappelmeel meer in 't land. Let
maar op, cr komt ook wel een uitvoer
verbod van groenten, als do laatste ui in
do laatste waggon bij Emmerich, over da
grens is."
Als ik om' wat frissóhè lucht 111 mijn pa.
pcrassenkamer to krijgen, even het. raam
opendoe, hoor ik de meid katvechten met
den aardappelboer, die maar even da vijfkop
van 16 cents op 28 cents gebracht heeft.
Intusschen passeert op den spoordijk oen on
afzienbare aardappel trein, 170 wagons, O. i.
1,700,000 K.G. aardappelen, die voor êcn
Duitsch importeur met speciaal permit (ver
gunning) naar Iveulen en Dortmund gaan.
De Duit-schers zullen onze aardappelen etvn.
Als ik het raam weer sluiteu wil oio den
treinrook niet in de kamer ie krijgen, zie
ik kleinen Wil, met een vüilën toet. ,,Ga
naar jc moeder en laat je wasschen." raad
ik mijn buurvrindje aan, maar dio 6liit
zich in postuur cn zegt: „Zoolang zoop 13
cent, moeder zeg nie wassen, leve oorlog."
,Wij sluiten ons maar op en gaan aan t
werk.
Do poststukken. Loosduinen: koolprijzen
weer opgeloopen sedert 18 Febr. in oen weck.
Roodo kool van f26 tot f27.50, Savoye
van £23 tot f28, Bocrckool van 18 cents tot
25 oents.
Goedkoope vischsoorten idem. Haring in
prijs verdubbeld, gemeentelijke zeevischvei-.
lingen gesloten te Oostorbcck en te Ede.
Rietsuikersiroop van f 16 naar f 24. Als
wo informeeren waarom of liet riet wel
licht zooveel duurder werd, krijgen wc U:n
antwoord: u moet eens zien hoe de aard.
appelprijzen zijn opgeloopen.
Circulaire van Blooker.
Zeer interessant voor strik vragen de exarai*
na toren.
Hoeveel kost een bus Daalderscaoao
Uw antwoord is:
1 K.G. Daalderscaoao f 2.00
V. h 1-05
'U 1 „0.55
7io H 0.23
Tweeguldenscaeao
1 K.G. Twecguldcnscaeaof 2.20
7.- h 1.20
