srlsnd en de Dorian.
Brieyen yan een Leidenaar.
N<>, 16861
Zaterdag 13 Februari.
Tweede Blad. o 1915.
DXVIII.
Voor ons volk in het algemeen en voor
behoorlijken gang van zaken, voor
Hover dit onder de gegeven omstandig
heden mogelijk is, is het van het meeste
belang, dat rustig en kalm wordt gewerkt
en dat wij ons niet al te veel inlaten met
den oorlog en zijn ellende. Het is op het
ougenblik- toch absoluut onmogelijk, dat
ij ook maar eenigermate invloed ten goe
de en in de richting van den vrede op de
oorlogvoerende mogendheden zouden kun
nen uitoefenen, individuen zoo min als
Regeeringen, en met ons aan ons mede
gevoel over te geven, kunnen wij aan den
toestand in het allerminst iets verande
ren. Een onmiddellijk gevolg er van is
onrnsfc omtrent de positie van ons eigen
land, over eigen leven en goed, die op
Ear beurt weer verlammend werkt op
den gang van handel en bedrijf. Daarom
het zoo onverantwoordelijk, hetzij het
door de couranten geschiedt oE itt parti
culiere gesprekken, dat er allerlei geruch
ten worden verspreid over een toenemend
Ivaar voor het land, om in de internatio
nale verwikkelingen betrokken te worden
en maakt zichzelf en anderen daarmede
kar zenuwachtig. Het is voor eenigen tijd
gebeurd, dat van verschillende kanten in
onze stad verteld werd, dat er voor ons
rui onmiddellijk oorlogsgevaar bestond
t verhaal ging van mond tot mond en
incht in menig en kring onrust. Ik was
de gelegenheid do oorzaak van het ge
rucht gewaar te worden. Iemand zou een
ofd-officier op een avond op bezoek
ontvangen, doch kreeg even voor het ver-
'r-hte bezoek van dezen een telefoontje,
t hij onmogelijk kon komen, omdat hij
diezelfden avond nog naar Den Haag
rs ontboden.
Fr was in het phantastisch brein van
e 1 zenuwachtige ziel van deze sobere
rac ledcel in g heel wat te maken.
In Den Haag was immers het hoofd-
i.rtier, de officier zou instructies moeten
bal -n cn wie weet welke! Er moest wat
achter zittenIn dien geest werd het ge-
i verder verteld en zelfs nog aangedikt
en zoo wist een etmaal later, toen de of
ficier al weer lang hoog en droog in Lei
den zat en zelf niet eens aan gevaar dacht,
half Leiden, dat wij hoogstwaarschijnlijk
ook in den oorlog betrokken zouden wor
den. Ik meen gord te doen to waarsehu-
?n zulke praatjes te vertellen of over
;erlellen en er geloof aan te hechten.
Er zijn in ons land geen anderen, die op
de hoogte zijn, dan de Regeering, en deze
laat zich over dergelijke gebeurlijkheden
natuurlijk toch niet uit. Zij doet niet eens
opening van zaken voor de Staten-Gene-
raal. Hoe zou zij dan aan particulieren
eheimen verklappen 1
In plaats van zenuwachtig zijn, past on3
kalmte en vertrouwen in de toekomst. Het
bit met den toestand in het algemeen,
en voornamelijk van dien in onze gemeen-
nog al moe. In de eerste dagen van
auiek en vrees hadden wij het ons veel
ier voorgesteld. Verschillende fabrieken
hier ter stede hebben het beter, sommige
eel beter dan in normale tijden. Met de
werkloosheid staat bet niet zooveel erger
an in andero winters on het Steuncomité
trerclt bij geheele of gedeeltelijke werk-
Bo heid helpend tusschen beide, wat in
Frdere jaren niet het geval was. Tegenover
deze ik zou haast zeggen lichtzijden
staan ook wel schaduwzijden, natuurlijk!
Er zijn er onder de zakenmensehen, die
inderdaad groote reden tot klageu hebben
en vele kleine burgers, die hun inkomsten
on verminderen, terwijl de prijzen der
vensbehoeften steeds omhoog gaanma-ar
slt wij eerlijk willen zijn, moeten wij zeg-
on. dat we voor eenige maanden de naas-
toekomst veel ernstiger en erger had
don voorgesteld, dan het nu is.
En wat de meer verwijderde toekomst
t&ngoat, er worden nu reeds voorspellin-
vn gedaan, dat de neutrale landen, en
"Ornaiuclijk ons land, als wij buiten den
oorlog blijven, na het sluiten van den vre-
de er weer spoedig bovenop zullen zijn en
or zich nieuwe bronnen van arbeid en wel
vaart zullen openen. Er wordt naast het-
verlies van vele meiischenlevens ontzaglijk
'e*l v erwoest en vernietigd. Dat moet her-
|töld en aangevuld worden en daarop zijn
jk onzijdige landen, en alweer niet in d-e
halite plaats ons landje, aangewezen. De
oorlogvoerende mogendheden zijn na den
|°rlog niet dadelijk weer dikke vrienden.
L den eersten tijd na den vrede zullen zij
- -aar nog mijden en bij andere landen
fjr markt gaan, en alweer liefst bij ons
als zij hier niet terecht kunnen, ons
ftls tusschenpersoon gebruiken.
Hot komt er dan nu maar op aan, klaar
zijn. En daarop moeten wij ons intijds
^"Orbcreiden. Eezer dagen reist een spre-
de heer Eegeman, uit Helmond, het
a°d door en wekt daartoe zijn landge
noten op. Dat is vrij wat beter werk dan
n2'Iig makende voorspellingen doen en
Vruchten verspreiden, die zenuwachtig
toeken. De heer B., die hier verleden week
heeft gesproken, sprak den wensch
dat Leiden, vanouds de stad van indus
trir -
bi.
le> ook mede zou deelen in den nieuwen
Joi;
°n voorspoed, die ons land en ons
Hi wacht.
Ik ron zeggen, laat het nu niet bij wen-
schen alleen blijven. Daar zijn en worden
nog in verschillende bedrijven uitnemende
zaken gemaakt; er is veel geld verdiend.
De gelukkigen moesten daarvoor nu eens
buitenlandsche beleggingen zoeken, maar
eigen zaken uitbreiden of nieuwe indus
trieën scheppen. Helderziende zakenmen-
schen weten nu al waaraan na den oorlog
groote behoefte zal zijn en waarin vooral
voorzien zal moeten worden. Ik zal mij
niet aanmatigen hier als raadgever op to
treden. De mannen van zaken weten het
zelf veel beter dan ik of kunnen zich door
meer bevoegden laten voorlichten.
Ik zou alleen maar de plaats willen aan
geven, waar, mijns inziens, de nieuwe fa
brieken en werkplaatsen zouden kunnen
worden opgericht. Mij lijkt daarvoor do
grond langs het. nieuwe verbindingskanaal
tusschen Rijn en Schie, aan de Oostzijde
der Stad, als aangewezen.
Welke ondernemende mannen in onze
stad zullen daartoe het eerste initiatief
nomen
Ben ik wèl ingelicht, dan vorderen do
Leidsche annexatieplannen tegenwoordig
goed. Het zou zoo goed zijn, dat juist met
de verwachte opleving van handel en in
dustrie na, dezen oorlog de Stadsuitbrei
ding haar beslag kreeg. Door het uitzetten
der grenzen zou aan één onmisbare voor
waarde voor een nieuwen bloei en ople
ving onzer gemeente voldaan zijn. Maar
andere, even onmisbare factoren zijn
energie, durf, ondernemingsgeest van
Leidens vooraanstaande bewoners en een
wakker, vooruitziend gemoentebestuur.
Eeu Adres aan den Gemeenteraad.
Door do afd. Leiden, voorz. dc heer D.
HannaarJ, secr. de heer P. H. Meyers, van
den Central en Bond van Bouwvakarbeiders
Sn Nederland, is aan den Gemeenteraad alhier
een adres gezonden, waarin zij, handelend
Sn opdracht van de leden-steenhouwers der
genoemde Vereenigings beleefd, doch drin
gend verzoekeu in de bestekkon to willen
bepalen^ met ingang van 1 Maart. a.s., wan
neer het verbod 0111 langer dan negen uren
per dag to werken van kracht zal worden,
de uurlocnen zoodanig to verhoogen, dat het
zomerwcekloon niet minder wordt, dan het
verleden jaar bij don 1ien-urigen arbeidsdag
tts geweest.
Het adres gaat vergezeld van de vol
gende toelichting
Wij wcnschen er op te wijzen, dat het
geen wordt gevraagd, sleohte een betrek
kelijk kleine verbetering van do arbeids
voor waaiden beteeken t.
Inwilliging kornt neer op c.en verhooging
van het loon met eenigo oenten per uur.
De vermeerdering van inkomsten gedurende
do zomerweken, die van voldoen aan het
verzoek het gevolg zal zijn. is luttel. Tij
dens het deel de3 ja ars, dat korter dan 9
uren per dag wordt gewerkt, worden .do
inkomsten van een eteenhouwersgezin iets
grooter dan bij den tien.urigen arbeidsdag
het geval was. Deze vermeerdering van in
komsten weegt echter lang niet op tegen de
laatste enorme stijging van do prijzen voor
lcvensbcnoodigdhedenterwijl niet verwacht
kan worden, dat in dio duurte in af zien-
laren tijd verandering zal komen.
PracLisch beteekent het verzoek dus geen
verbetering van onzo maatschappelijke po
sitie. IIoo sterk er ook van overtuigd, dat
zoodanige verbetering gewenscht is, meenden
wij er, mot het oog op do huidige situatie
van af te moeten zien daarop aan te dringen.
Wij bepaalden er ons in bovenstaand verzoek
dus toe niet meer verhooging van het uur
loon te vragen dan noodig is om de ver
mindering van inkomsten, die het gevolg
van den 9-urigen werkdag zal zijn en de
verhooging van de uitgaven althans ge
deeltelijk te kunnen bestrijden.
Vrijwel dezelfde motieven, die voor een
verhooging van het uurloon voor de steen
houwers pleiten, gelden ook voor do overigo
arbeiders, werkzaam in hot steenhouwers-
bedrijf, want alhoewel zij niet onder de
steenhouwerswet vallen, bracht do praktijk
mede. dat hun werktijd meestentijds dezelfde
is geworden als dio van de steenhouwer».
Het is te verwachten, dat ook nu weer
de werktijd van het overige personeel door
den werktijd van de steenhouwers beïnvloed
zal worden. Reden waarom ook voor keu
een verhooging van het uurloon noodig is.
Soortgelijk verzoek is ook aan alle steen-
houwerspatroons gezonden.
Stoomschepen.
STOOMVAART-MIJ. NEDERLAND.
.."Bfttjan" arriv. 12 Febr van Botterdam te Am-
sterdam; ..Hondo", van Botterdam naar New-
York, passeerde 10 Febr. Bungeness; ..Vondel"
(thuisreis) vertrok 10 Febr, van Port-Snid; „Rad-
ja" (uitreis) vertrok 11 Febr. van Suez.
ROTTERDAMSCHE LLOYD.
„Bengalen", vertrok 10 Febr. van Card! naar
New-York.
KON. WEST-IND. MAILDIENST.
..Vulcanus" arriv. 10 Febr. van Colon te Puerto
Barrios; ..Prins Frederik Hendrik" vertrok 11 Febr.
van New-York naar West-Indik.
HOLLAND-AMERIKA LIJN.
..Oosterdijk" arriv. 10 Febr. van Botterdam te
Baltimore; „Noordwijb" arriv. 12 Febr. van Bal-
timore to-Botterdam .Poseidon" arriv. 12 Febr.
van New-York te Rotterdam; „Cornells" vertrok
11 Febr. van Now-York naar Botterdam; „Rijn
dam", van New-Yorlc naar Rotterdam', werd 11
Febr. van Scilly gemeld perd raadloos telegram.
KON. HOLL. LLOYD.
„Delfland" (uitreis) vertrok 11 Febr. van Pornnm-
buco; „Kennemerland" (ultrei9) is 11 Febr. Teno-
xife gepasseerd; „Salland" vortrok 12 Febr. van
Amsterdam naar Santo*.
RECLA1II9, k 40 Cents per regel.
1391 84
NOC EEN ENGELSCH OORDEEL OVER
NEDERLAND.
Bij Eyre and Spottis woede. te Londen,
is, in een Nederlan-dsche vertaling van mr.
W. de Veer, verschenen ..De Beteekenis
van Kleine Mogendheden," door IJ. A. L.
Fisher, vice.kanselier van de universiteit
te Sheffk' 1.
De schrijver heeft een zee r gunstige mee
ning over ons land, zooals uit het volgende
blijkt:
Het is niet gemakkelijk, volkomen recht
te doen wedervaren aan de bijdrage, door
de kleine mogendheden van Europa gedu
rende de afgetoopen eeuw aan het totaal
der menschel jke kuituur geleverd. Ook
al zouden wij een reeks van geniale men-
schen als lbs-en en Maeterlinck, van wie
elk ontwikkeld mensch gehoord heeft, of
als Gramem, de Belgische uitvinder van
de dynamo, of Van 't LIoff, de beroemde
Hoilandsche scheikundige, noemen wat
meer zou dit bewijzen, dan wat niemand
tegenspreektdat groote mannen evengoed
in kleine als in groote staten worden ge
boren? Het js natuurlijk best mogelijk,
dat, mocht Holland gedwongen worden,
zich bij den Duits elven Statenbond aan te
sluiten, de Hoilandsche schilderkunst,-
die in onze dagen een vlucht lieeft geno
men, hooger dan eenige door Duitschland
in de laatste jaren bereikt, niet zou onder
gaan en dat evenmin de Hoilandsche uni
versiteiten. die zich in zulk een goeden
naam verheugen, in het bijzonder ten aan
zien der godgeleerde exegese, zouden op
houden hun taak voor dc wetenschap te
volbrengen
"„Van meer belang voor ons bet00c is het
te constateereri, dat de drie kleine ni- j end-
heden, wier bestaan ernstig cn in lie: bij
zonder bedreigd wondt door Duitschlands
uitbreidingsplannen, elk afzonde-kik het le
ven hebben geschonken, niet alleen aan
een eigen, sterk geprononceerd huishouden
van staat, maar tevens zekere bijzondere
voortreffelijke hoedanigheden hebben ont
wikkeld, die over het algemeen genomen
alleen in een vreedzame omgeving tot haar
volle recht plegen te komen. Zco heeft
Holland, behalve zijn zeer merkwaardige
landschapschüderschoo!, de wereld den
weg gewezen in al wat tot de wetenschap
pelijke indceling en het beh er yan open
bare archieven' behoort, iets, waarin het
zelfs niet door de Franschen wordt over
troffen. die op dit gebied toch zulk een
welverdiende reputatie gen'; ten. Denemar
ken blinkt voornamelijk uit in de uitsteken
de organisatie in al wat tot het gebied der
ccöperatic voor landbouwdoeleinden be
hoort."
Waar o.a. aan onze wetenschap zooveel
eer wordt bewezen, mogen \yjj wel even
opmerken, dat Denemarken ook op dat ge
bied ien op dat van het hooger onderwijs,-
roemrijk bekend slaat.
OORLOCS-WEE.
Elk uur van den dag schier worden wij
herinnerd aan de zee van jammer en el
lende, die cr voortvloeit uit 't moordda
dig krijgsbedrijf. Soms schijnt het alsof wij
verhard zijn door 'tonmetelijke wee; maar
dan hooren wij de tragedie van een enke
ling, en plots zijn wc opgeschrikt uit 't
dof berusten en weer vragen wij 't ons af,
waarom dit alles, waarom
In 't Elisafoethsgesticht to Amsterdam
vertoeft sinds begin October een vrouw uit
Aerschot met zes kinderen. Zij hadden in
do plaats hunner inwoning een goed be
staan. De man was schoenmaker en werkte
met aoht knechts. Toen kwam de invasie
der Duitschers. 't Gezin werd vroeg-in den
oohtend uit de woning gehaald en nauwe
lijks op straat gekomen, zag de vrouw haar
echtgenoot weggerukt van haar zijde. Duit-
scho soldaten voerden hem mee, terwijl zij
zelf en haar kindoren opgeslurpt werden,
als het ware, door don stroom van vluch
tenden
Zoo zwierven zij van dorp tot dorp. nu
eens liefderijk opgenomen, dan met alleen
den hetmel tot dak. Eindelijk begin Octo
ber kwamen zij met duizenden anderen in
onze hoofdstad aan. Het Sint Elisabebhs-
gesticht verschafte hun voedsel en klee
ding; daar vonden zij voor 'teerst sinds
dageiHweer oen zindelijk bed, een beschut
tend dakWeken, maanden verliepen
van den man en vader werd niets gehoord,
maar moeder Yermaeren, een flinke vrouw
van even veertig, bleef hopen. Do Duit
schers hadden hem zeker weggevoerd, hiel
den hem gevangen in 'teen of ander kamp
maar na den oorlog zouden zij here enig d
worden, en alles zou weer wezen als voor
heen. Toen etend er Zondag j.l. in de
,„Tel." 'tgetuigenis Yan oen. fiollandsch
Amerikaan over 'tgobeurde te Acrséhot
en op de lijst van hen, die door de Duit
schers werden gefusilleerd kwam ook do
naam van Yermaeren voor
Men wist het in 't- ElisabctAisgestioht,
maar niemand, die den moed had de ar
me vrouw op zoo wreode wijze haar illus-
eie te ontnemen.
De eerwaarde overste der inrichting
heeft zich van dio droeve,taak gekwe
tenEn terwijl de arme vrouw, ver
stomd door smart-, zich overgaf aan haar
gepeins, speelden rond haar de drie klein
sten, kindertjes van vier, twee cn één
jaar, kwamen de drie oudste meisjes, van
zes, aoht en tien vroolijk en onbezorgd uit
school.
Nog zijn ze allen veilig onder 't beschut
tend dak va-n het Elisabethsgestioht, maar
op den duurWat moet er van die
moeder en haar kinderen, wat moet er
van zoovele duizenden worden Wèl is do
oorlog wreed(„Tel.")
CEEN PORTVRIJDOM VOOR
VLUCHTELINCEN.
In verband uieb het groot aantal voor
Belgische vluchtelingen bestemde stukken
welke ongefrankcerd ter post worden be
zorgd en daardoor veelvuldig tot moeilijk
heden voor de afzenders en do geadres
seerden aanleiding geven wordt onder de
aandacht gebracht, dab voor do verzending
van brieven, drukwerken (daaronder be
grepen couranten en tijdschriften!) enz., ge
licht aan Belgische vluchtelingen of a-a 11
cte Vluchtelingenkampen, geen vrijstelling
van port is verleend.
BRIEF WISSELING MET 8ELCIE.
De directeur-generaal der Posterijen en
Tclugraphie maakt bekend;
dat met ingang van 12 Februari a.s. ge
legenheid zal bestaan om cwer Aken ge
wone of aangeteekc-nde- briefkaarten -on
open brieven, in de Duiteelie of Fransche
taal gesteld, te verzenden naar de volgen
de plaatsen van het door de Duitsohc troe
pen bezette gedeelte van België: Brus
sel, met de voorsteden en omliggende
plaatsen Anderlecht, Anderghem, Boits-
fort, Oureg'hem, Etterbeek, Evere, Forest,
Gansihaven, Haren, Jette, lxolles, Koockcl-
berg, Laoken, Molenbeek, Saint-Gilles,
Saint-Josse-ten-Noode, Sohaerbcck Tor-
vueren, Ucclo, Vilvorde, "WatermahL, Wa-
luwoVerviors met Dison, Dolhain
(Limburg), Onsival, Heny, Hodimont, Po-
pinster, StembertLuik met Angleur,
Ans, Chênée, Flémalle, Grivegnce, Her
stal, Hollagno-aux-Picrros, Jemeppe
(Mans), Jupille, Ougrée, Scleeim, Seraing,
Tilleur, Val-Saint-Lambert, VantreAnt
werpen.
De stukken zijn aan hetzelfde port en
rcchb onderworpen als in het vorkeer met
Duitschland.
Er zal tevens gelegenheid bestaan, om
uit bovengenoemde plaatsen in Bolgië brief
kaarten on open brieven naar ^Nederland
te verzenden.
VOEDER MIDDELEN, TER VERVANCIHQ
VAN HAVER.
Met het oog op de hooge haverprijzen
heeft do directly van den Landbouw van
het departement van Landbouw, Nijverheid
en Handel *en brochure het licht doen
zien (op aanvrage gratis verkrijgbaar aani
de directie van den Landbouw, Tournooi*
veld 6, 's-Gravenhage) waarin door de
hoeren L. Broekema, directeur der Rijks
Hoogore Land-, Tuin- en Boschbouwschool
te Wageningen, en II. M. Kroon, leeraar
aan de Rijksvecartsenijschooi te Utrecht,
enkele wenken worden gegeven, omtrent
voodermiddelcn, die haver als voeder voor
paarden kunnen vervangen.
Aan het slot der brochure worden fabri
kanten, handelaren en anderen, die voor
raden van de besproken voedermiddelen
bezitten uitgenoodigd, daarvan kennis te
geven aan de Directie van don Landbouw,
onder mededeeling van de hoeveelheden dio
zij beschikbaar hebben alsmede tegen wel
ken prijs en onder welke voorwaarden zij
deze wonsehen te verkoop en.
Do paardenhouders, kunnen de inlichtin
gen, die op deze wijze ontvangen zullen
worden, op aanvrage bij de Directie van
den Landbouw bekomen.
UITVOER VAN GROENTEN EN FRUIT.
Te Rotterdam is eon vergadering gehou
den, bijeengeroepen door de Vereernigitig van
Neierlands'ehe groentenexporteurs te Rotter,
dam. en de Verceniging van Loosdiiinsche
groentenexporteurs te Loosdninen, om mid.
delen to beramen, waardoor gedurende dort
oorlogstoestand de uitvoer van fruit ert
groenten niet al te zeer in hot godrang zal
komen.
Er zal een commissie worden benoemd;
dio een program van adtie zal opmaken on
uit haar midden een kleinere commissie
zal samenstellen, welke zich met de rew
gecring 111 verbinding zal stellen ter be
spreking van wat er gedaan kan worden in
het belang van den uitvoer van groenten
en fruit onder de gegeven moeilijke om
standigheden.
ISRAEL IETISCH PAASCHFEEST.
In verband met heb a.s. Israëlïetisch
Paosdhfee3t i3 door den Opperbevelhebber
van land- en zeemacht bepaald, dat-, ou-
%*dorziene omstandigheden voorbehouden,
aan Israëlietjsche militairen, die niot in
een tuohtklasso geplaatst zijn, of op de
hierna te noemen feestdagen, en de daar
na voorafgaande dagen, waarop eventueel
wordt gereisd, niet onder straf verkee-
ren, tob viering van het Israëlietisah
Paasahieest voor zooveel de noodzake
lijke diensten zulks zullen toelaten ge
legenheid zal worden gegeven, indien zij
dit wenschen, do feestdagen 30 en 31
Maart, alsmede 5 en 6 April a.s. in hun
gezinnen te vieren, en wel door hun vrij
stelling van dienst of verlof te verleenen,
zoodanig, dab zij niet na het invallen
of vóór liet eindigen van de feestdagen
behoeven te reizen.
De volgens het vorenstaande te verlee
nen verloven komen tot een gelijk aantal
dagen (da reisdagen niet in inbegrepen)
in mindering van de gewone verloven, vol
gens do orders van den Opperbevelhebber
voor do land- en zeemacht toe te staan.
DE S.-O. A.-P. EN DE GODSVREDE.
Do afdeeling Amsterdam IX der S. D.
A. P., heeft, naar „Het Volk" meldt, de
volgende congresmotie ingediend
„Het Congres der S. D. A. P.,
•overwegende, dab het Ivopen ha-ngscho
congres van 1910 aan de sociaal-democra-
tisdhe partijen hoeft opgedragen om, in
geval een oorlog mocht uitbreken, de daar
bij optredende politieke cn economische
crisis te benutten om de arbeidende klasse
wakker to schudden
overwegende dab de Partijleiding dit
deel van de Kopenhaagsdhe resolutie niet
terstond na het uitbreken van den oorlog
heeft uitgevoerd, maar door heb aanvaar
den van den Godsvrede heeft Veroorzaakt,
dat de Partij haar aanvalskracht had ver
loren o.a. tegen de le'éhingswct van minis
ter Treub, waardoor de sociale wetgeving
ernstig wordt bedreigd
keurt de houding van de Partijleiding
ten opzichte van den Godsvrede af
