MfeHCI
TToensdag 27 Januari.
Tweede Blad. An. 1915.
Ingezonden,
Kunst, Letteren enz.
Tweeds Kamer.
Ro, T684G
iMaasaasts&sgs&i
ëffipW&B'gfr, na
adeiSlMitiiaarri* WaAtlsJ
Het morgen verschijnend nummer bevat
bijna uitsluitend foto's betrekking hebben
de op den Europeeschen oorlog, door
Oorrespondenten genomen, als
Een Eneelsch bivrvlc. Drie interessante foto's
v.-ra (ie Belgisch—Ilollandsclie gron». Wat de
Bolgiocho stud Yperen van het Duit-scho geschut
tc lijden heeft gohad, met twee foto's. Engelsohe
soldaten, die in het hospitaal don tijd dooden
Biet oen wedstrijd op krukken to organiseeren.
Kameel en in den oorlog. Inboorlingen, be-
hooren.de tot de Pransoho troepen, hebben een
kalf Luit gemaakt. Servische soldaten maken
r.ich tot oen bnjonet-aanyal gereed. Twee Dult-
scho spionnen worden over de duinen geleid om
aldaar te worden doodgeschoten. Engelsohe
soldaten zijn goede mfcatjes met Vlaamsoho
sdiconan. Eigenaardige foto, genomen aan eon
der forten aan de Waterlinie. Typen van
Bussen en Tartaren door de Duitecliers in Polen
gevangen genomeH.
De Aardbeving In Italic:
Een slachtoffer wordt met gebroken arm en been
uit- do puinhopen gehaald. Torre Gawtani (Home).
Heb yeryoer van overlevenden, die van onder
de puinhoopen te Avorrano zijn to voorschijn ge
bracht. Vervoer van gewonden to Sora. Do
Koning von I'r 1 ib te midden dor puinhopen to
AvoKzano. Ecnige der overlevenden to Avezzano
hebben oen tijdelijke verblijfplaats in de open
luebt opgeslagen. Hot zoeken naar slachtoffers
te Avezzano.
Tentoonstelling van Oude Kunst to Amsterdam.
OPGAVE VAN PERSONEN, DIE ZICH
TE LEIDEN HEBBEN GEVESTIGD.
J; Bleeker en gezin, slager, Kraaierstraat 5 A.
J. 0. Baars, bovraarschoolonderwijzeres. Oude
Vest 129.
W. A. M. Bos. winkelbediende, Vischmarkt 20-21.
P. J. M. Nieuwenhoven, Heerengracht 61.
W. Eikerbout en gezin, mc-taalachaver. Lust
hoflaan 29.
M. van Egmond. Langegracht 46.
J. Windt en gezin, Pieterskerkhof 12.
G. C. B. E. Suringar, Mr in de Rechten,
Bijnsburgerweg 6 <3.
O Damst6, Breeutraat 69-
II. J. van Hoorn, dienstbode, Hoogewoerd 144.
J. II. yan der Velden, timmerman. Witte Singel 8.
B. Bonman, jur. student. Oude Bijn 19 A.
P. Clolla, dienstbode, Haarlemmerstraat 213.
M. Nasveld, dienstbode. Zoeterw. Singel 63.
A, E Ipsen, llóoigraoht 4 A.
B. M. Eemie. winkeljuffrouw^. Koordeinde 50.
A. E. Beyers, Hugo de Grootstraat 9.
W. J. M. Pullis, leerlooier, Drio-Octoberstr. 8 A.
E. van der Lende, huishoudster, Uiterstegraoht 33.
W. Hajenius, Hooigracht 86.
M. .1. H. Gouw, Groenhazengraoht 5.
H. G. Bedde ring, Nieuwe Bijn 10
G. Th. Kagie en gezin, vaa-ndoldrager, Haar
lemmerstraat 145 A.
J. Boreuschot, Nieuwe Bijn 79
M. W. de Leen, Nieuwe Bijn 40.
H. Meijer, solieepssciiilder, Kraaierstraat 2 A.
De Gcincentereiniging.
Geachte Redactie!
.Verzoeke s. v. p. een klein plaatsje, naar
aanleiding van wat Uw Briefschrijver jn
XLw; Nr. van j. 1. Zaterdag zegt.
Alle overbodige franje Iaat ik lusten,
als niets ter zake dienende en kom dus
terstond tot het punt in kwestie.
Mijn opmerkuig in de Raadszitting van
17 Dec. 1914, bedoelde te wijzen op een
verkeerden indruk,- teweeggebracht do.or
een blijkbaar van onbevoegde zijde uiige-,
braohte critiek o v er de g e ni e e n t e-r e i-
niging. De meeste lezers verslaan daar 4
onder de gemeentelijke vuil ver bram
din g.
Bewijs daarvoor werd geleviérjd in het
c n later in Uw blad ingezonden stuk,
v arin zelfs de vraag werd gesteld,- of
L'en W. dan bij de indiening der begroe
ting- niet wisten, dat een en ander zooveel
zou kosten II
Hierop werd door Uw Briefschrijver geen
enkelen regel schrift gegeven,- om de zaak
in liet juiste lioht te plaatsen.
Ook nu nog. in den laat sten Brief; onder
scheidt de schrijver niet duidelijk; hij
handhaaft de f 122.000, niettegenstaande hij
zelf f 10.000 noemt, die er af moeten.
Bedoelt hij' giem eent ere ini gin g?
Maar dan behoeft -er niets af. Bedoelt hij
g c nve en t e 1 ij k e v i 1 v er b r a n d in g?
Maar dan vergeet hij alle andere posten,
waarvan ik hier alleen noem: reiniging
n onderhoud van kolken en riolejn f 12.000.
Een precieze vergelijking zou den schrij
ver leer en, 'dat er nog meer posten af.
h' 'eten, om tot teen juiste Beschouwing
te komen van de kosten" der gemeente
lijke vuilverbranding afzonderlijk'.
De besproken -„surprise," hfet', zij met
ïU'druk' gezegd, Jyetreft ide gem; een ten
Reiniging in haar geheeL
Zulk $en voorlichting van het publiek;
waarin voor on ingewijden Ido zaak' niet vol
komen duidelijk woiidt voorgesteld, Wekt
wantrouwen in het beleid van én W.
en wantrouwen in den Raad.
Daartegen stond |en stfcat nog
öiijn pr.oitest.
D, dankend voor rde verleende plaats-
Ruim te, verklaar ik' bij voorbaat D niet
Wedder pvfcr dez® zaak tje zullen lastig
J. BOSCH.
ballen.
Legden, 25 Janïiari 1915,
Naschrift van don Schrijver van don
Brief van een Leldenaar.
.Qng^jk bekennen schijnt moeilik. Zelfs
hoer B. hoeft zidh daartoe te mijnen op--
5® J?^et kunnen opwerken. Hij" hand-'
jjaaft zijn protest. Ik zou het nu naast mij
kunnen leggen en 'daarmee uit. Dui-
j Wker nog idan in den Raad, doet 'de heer
Jkans uitkomen, dat zijn protest hier
inging,; dat ik' |djen indr.uk had gog&
van, dat de f 122.000 t-en koste worden
gelegd aan de g e m e e n t e 1 ij k e vuil
verbranding, terwijl zij betreffen de
gemeentereiniging in haar vol
len omvang. Misverstand is altijd moge
lijk. Wanneer dit echter is ontstaan, ik her
haal het nog -eens: dan mag men dit niet
aan mij wijten en een protest daartegen
was en is nog niet op zijn plaats.
Ik heb in den aanvang van den gewraak-
ten 509den Brief voorop geStel-d," 'dat 'de
ontvangsten en uitgaven de gemeente
re i n i g i n g en de vuilverbranding
(let wel, allebei I) betreffen. Hoe ter we
reld er iemand mij een verwijt van kan
maken, dat hij gemeenteleden heeft ont
moet, die in den waan verkeerden, dat de
genoemde kosten alleen de vuilverbran
ding betroffen, is mij eenvoudig een raad
sel, dat nog moeilijker op te lossen valt,
nu het na rijp beraad -en overleg blijft
gehandhaafd.
Ik zou ook nu weer niet een juist onder
scheid hebben gemaakt tussolien gemeen
tereiniging en vuilverbranding. Natuurlijk
niet! Mijn bedoeling was enkel, aan de
hand van de cijfers, door B. en W. in hun
overzicht gegeven, en met de cijfers, die
mij uit vorige begrootingen ten dienste
stonden, een vergelijking te maken tus-
schen de kosten van dc gemeentereiniging
in haar vollen omvang nu en voor
de invoering der vuilverbranding, tegelijk
met het in exploitatie nemen door de ge
meente. En daarom moest ik enkele pos
ten van de door B. en W. verstrekte ra
ming afzonderen, zooals ik ook heb ge
daan.
Wanneer de heer B. de moeite neemt
de „voorwaarden der verpachting van het
reinhouden der gemeente," vastgesteld in
de vergadering van den Gemeen-eraa'dj van
22 October 1903, eens te willen bestudee-
ren. zal hij zien, dat er behalve de pos
ten. door mij genoemd, niet zooveel meer
af behoeft.
Om tot een afzonderlijke berekening te
komen van de gemeentelijk® vuilverbran
ding, is het mij niet te doen geweest; als
'de heer B. dit heeft gCmeend, heeft hij
mijn eersten Brief slecht gelezen. Dit zou
trouwens geen zin hebben en veel bezwa
ren opleveren, 'daar de ophaaldienst (zware
wagens.- als gevolg veel paarden en veel
personeel, enz.) daarmede verband houdt.
Zooals ik zcide, mijn doel is geweest,
voor zooveel mogelijk, eed vergelijking te
maken tusschen de kosten van de gemeen te-
reiaiging -en vuilverbranding vóór eïi* na
1 Januari 1914, waarvoor medo door ljiet
'den Gemeenteraad toegezonden overzicht
en 'door de gemeent-ebegroedngen, vaneen
reek's jaren .mij de gegevens ten dienste
stonden.
En in deze vergelijking, zonder critiek
mijnerzijds- ben ik, meen ik, wel geslaagd,
al had ik, evenals wellicht de heer Bosch
en ieder ander recht geaaid Leidenaar,
graag gewild, dat de uitkomst anders ware
geweest.
Dat de heer B. mij opbevoegd durft
verklaren, om na ernstige studie over dit
onderwerp te schrijven, is zijn zaak; met
meer recht zo.u ik zijn protest aan om
kunde kunnen toeschrijven. Ik weet ebhtar
te goed, dat hij in dezen niet onkundig is.
Waarom hij ickrn tot dat protest is gekomen,
is een yraag t'usschen 'hem en zijn geweten,-
waarmede ik mij niet inlaat. Ook'na zijn
tweede woord verklaar ik, Üat het gioole-
lijks onverdiend is en ik heb goed ver
trouwen,- 'dat mijn lezers er ook zoo over
z:ullen denken.
Het verbrande Kind.
Mijnheer de Redacteur
Het stukje in uw krant van gisteravond,
dat mejuffrouw K. in haar woning was,
is onwaar. Mejuffrouw N. en bakker M.
hadden het kind reeds van de brandende
kleestjes ontdaan en in huis gebracht, eer
mej. K. van boven kwam. Had mej. K.
op de trap gestaan, dan had zij het armo
kind in de vlammen zien staan.
Hoe kan mej. K. in zoo treurigen toe
stand, nu nog van onwaarheid spreken.
Ecnige Buren.
Van een weinig kieseh bericht.
Mijnheer .de Redacteur I
In Uw numiaer van Zaterdag komt het
bericht voor, dak de hoer N. Parlevliet
f 1000 gegeven heeft voor het Steuncomité.
Uw berichtgever legt bij dit bericht weinig
kiesohheid voo® den betrokkene aan den dag.
Hij toch kan weten hoe onaangenaam het
is, wanneer iemands naani als gever ip do
courant wordt vermeld.
In de eteroto plaats heeft de heer N. Par-
levHot güön ruchtbaarheid, aan de zaak ge
geven; in de tweede plaats kwam het be
richt ntofc uit rijn koker, maar moet het
door derden aan Uw reporter rijn medege
deeld; csu ton derde weet de heer Parlovliet
zeer goed, dat, ofschoon het zaliger is te
geven dan to ontvangen, het met-navolgen
van den gulden ragel„Laat Uw linkerhand
niet) weten wat Uw realiter doet op nadeel
Voor hemzelf ntoet uiïtloopen en een aller-
onaangdnaamsten indruk moot mjaklia op
het publiek.
Hoogachtend,
U,w dw.,
X.
2Q Jatv 1915..
Monumenten voor Geschiedenis en Kunst.
II.
.Van de dprpen uit on zo omgeving- zijn
't in hoofdzaak de kerken met den invem
taris, welke voor beschrijving in aanmer
king komen. Doopvonten,- koorhekken
preekstoelen, lezenaars en zerken vormen
daar wel de hoofdzaak. Ook de kerken uit
de steden worden alle vermeld, en menige
wetenswaardigheid over de hiervoor ge
noemde zaken zal meai beknopt hier vin
den opgesomd. Iyort en zakelijk v/ordt mee
gedeeld, wat in !de beschreven plaats aan
wezig is, en met oen opgave van den
tijd,- waaruit do gebouw-en, voorwerpen, of
wat dan ook, dagteokenen.
De oudheden zijn in de meeste gevallen
te vinden in 's Rijks Museum, van Oud
heden te Leiden. Doch bij iedere plaats
wordt aangegeven,- of er iets govonden is
uit vroeger eeuwen, en zoo ja, wat dat is.
Dat munten, urnen en scherven een voor
naam deel er van vprmen, is te begrijpen.
Maar dat is niet liet ecnige, want bij
L i s s e vinden we o. m. nog vernield een
been-en sc.kaats, die er gevonden is en
thans in voornoemd museum wordt ten
toon gesteld, bij Wassenaar een es-
schen boog, vermoedelijk uit het G-ermaan-
sche tijdperk, bij Voorhout negentien
bronzen bijlen, bij O e g s t g e e s t een
doodkist v;an tuf steenblokken overge
bracht naar het Lcidsche Stedelijk Museum
in de Lakenhal, waar meerdere herinne^
ringen aan het grijze verleden zijn Onder
gebracht. Om dan niet te spreken van
Arentsburg; bij Voorburg, en de vond
sten die men indertijd bij IC.atwijk heeft
gedaaneen gekuipt houten put; vermoede
lijk uit den Romeinseh-en fc?d,- -een Fran
kisch grafveld,- waaronder sporen van een
Romeinsche nederzetting en de voorwer
pen, die in de zestiende en zeventiende
eeuw gevonden rijn in dc toen bij Ijagen
waterstand nog droog komende grondsla
gen' van het Roffneinsdhe kasteel Britten
burg.
Dan zouden we ook nog melding kunnen
maken van het opgïaven in 1902 van een
pot met 3500 munten rij 't ook uit
later tijd, ar.l. de 15d-o en 16cIö eeuw
en een gouden huwelijksring te Noord-
vvij kerho.ut.
Het aantal beschreven kerken me* inven
taris-is legio. De oudste zijn die van Ouder
kerk ajn 'den IJsel en van Sassfen-
heim, welke uit de twaalfde eeuw 'datee
ren. En zoer groot ia 't aantal protestant-
sche, katfaolieke, lutherscjie, Waakcbe,
doopsgezinde en andere kerken die volgen.
Hierop in te gaan is ons niet mogelijk'.
Een paar nummers van liet „LeMsch Dag
blad" zopden nog niet voldoende rijn, een
overzicht te geven. Zoo ook van de hon
derden paleizen en kasteelen, gestichten
van liefdadigheid en kapellen, boeremvo
ningen en molens, kazernes en poortgebou
wen, raadhuizen en water.schapsgebouwen-,-
gildehuïzen en markt gebouwen, pompen en
fonteinen, torens en bruggen, woonhuis-
gevels en .omwallingen, 't Is een groot ge
mak, idjat in lange lijsten achter in dit
werk ;d|c inhoud van 'liet boek chronologisch
is ingedeeld, -wafarbij ook een register wordt
gegeven van do kunstenaars en ambachts-;
lieden, wier namen worden genoemd
ook al nam" de beroepen ingejdeekl en
een topografisch register.
.Van Le-idcn willen we nog in 'tkort
een en ander meedeelen. Dat bijna rijf tig"
paging's noodig zijn om van de vele be-
- ziens waardigheden in onze stad oen volle
dige opsomming te geven, laat zich begrij
pen. En men kan rdan meteen zien, hoe
weinig we daaraan kunnen ontleenen. Bui
tengewoon veel werk -heeft dr. Overvoerde
van Leiden gemaakt niet meer evenwel
dan van alle andere plaatsen, dat moeten
we er onmiddellijk aan toevoegen een
anker in een muur. dat meer eenigsrins
de moeite loont, wordt ongenoemd, een
onderdeel van een gevel is niet vergeten.
Bij de interieurs rijn beschilderde behang
sels,- gebeeldhouwde! portieken, stucpla-
fonds' en schoorsteen en niet vergeten.
Uit het Renaissance tijdperk, de zeven
tiende en achttiende eeuw worden 112 ge
vels opgenoemd, die nog geheel of gedeel
telijk herinneren aan de bouwkunst uit die
'dagen. In den trant van Vingbooms, de
laatste helft der zeventiende eeuw,- volgen
nog vijftien gevels, in die van Pieter Post,
oiit dipnzelfdien tijd, nog* vijf-en-twintig en
in de verschillende Loktovrijicstijlen en later
nog een vijftigtal.
Daarbij kunnen 'dan nog g'evoegd |de
dcuromlijstingen ten deurkalven van een
dertigtal peroeelen.
Poortjes, stoeppalen, gevelsteenen, en
an kor 9 voltooien dit deel. Bij de geboiui-
wen van liefdadigheid en scholen alles
dateert van vóór 1850 nemen de
hofjes een voorname plaats in. Het uni
versiteitsgebouw', dc Latijnsche school, in
de Lokhorststraat, het weeshuis aan de
Hooglandsche Kcrkgracht, liet voormalige
pesthuis thans werkinrichting voor vrou
wen liet zoo pas ontruimde invalidenhuis
en het St.-Caiecilia-gastliuis behooren mede
tot deze afdeeling. En wat er te vertellen
is,- 'de schrijver doet liet met opgave van
talrijke jaartallen. Geen schilderij of schoor
steenstuk in een regentenkamer is verge
ten.
De Omschrijving van de kerken met in
ventaris heeft méde voel plaats geëischt.
Xan eik jetenigjermatg merkwaardig y.oofr
werp is de tijd, waarin het gemaakt is,-
weergegeven. Die lijst moet men zien, om
te kunnen beseffen, hoeveel arbeid hier
verricht i3. De St.-Pi-eterskerk en Hoog
landsche kerk vragen met clc vele tombes,-
borstbeeldenepitafen en zerken wei de
meeste plaats, maar mc'de ook doordat de
ze kerken de uitgebreidste geschiedenis
hebben. Bij de uit de 14de eeuw dalcc-
rende St.-Pieterskerk wordt nog in her
inner mg gebracht, dat den 5'den Maart
1512 de honderd meter hooge toren in
stortte.
Dat deze kerk onder leiding van d-cn
architect, den heer W. C. Mulder geres
taureerd wordt, brengt 'de schrijver nog in
herinnering. Ook deelt hij mede, dm on
der dezelfde leiding dit met de Hoogland
sche kerk is geschied.
Bij de beschrijving" van het Rijnlandshuis
wordt ook melding gemaakt van de kost
baarheden, die er zioh in bevindenschil
derijen, bokalen, enz., van liet in de 13de
eeuw gestichte Gravenstein zijn mededee-
lingcn verstrekt over bouw en inrichting.
Het raadhuis wordt in- en uitwendig be
schreven, ook alweer de schoorsteenschil
deringen. Wc vinden er ook nog vermeld,
dat omstreeks 1858 een aan den oostelij
ken vleugel aanwezige t-opgevel afgebroken
is, iets wat bij beschouwing van de na-
luursteenen versiering aan den dakvoet wel
op te merken is.
Lakenhal, waag en schuttersdoelen met
den fraaien poort worden mede vermeld
onder de burgerlijke openbare gebouwen.
We willen hier nog" even opmerken, 'dat
uit dit werk blijkt, dat van Arend van
's Gravesande en van Pieter Post nog veel
bouwwerken in Leiden te vinden zijn.
De nog aanwezige pompen worden op
gesomd, alsook de genietsel-de boogbrug-
geit. De Zijl- en de Morschpoort, beide
naar ontwerpen van W. van der Helm
en het laatste overblijfsel der micl-del-eouw-
sche versterkingen,- de waltoren Oisten-
rijck (pl.rn. 1420) aan de Jan van Houtkade
zijn niet vergeten. De oudste merkwaar-
digbeiid is de Burght, de ommuring op
de eens geheel door water omringde kunsn-
matige hoogte, -olie niet alleen wij, Leido-
naars, maar ook vreemdelingen met welbe
hagen bezoeken, om 'daar er aan te wor
den herinnerd, -dat hef niet alleen onze
tij'd is; die forsclie werken tot stand ziet
brengen.
Een belangrijk werk is Iiier verricht voor
hen,- Idie kunstgeschiedenis studoeren,
docli 't voorna2imste is, dat thans eens
vastgelegd is, wat merkwaardigs Zuid-
Holland nog bevat.
Museum van Oudhsdon.
De heer N. I. Kokkinos, te Amsterdam,
heeft aan 's Rijks Museum van Oudheden
te Leiden, ten geschenke gegeven een ver
zameling voorwerpen van aardewerk uit
den Romeinsehen tijd, bestaande uit 9
groote aiuphoren van verschillenden vorm,
30 kruiken en flesschen van verschillenden
vorm en grootte, 13 balsemfleschjes, 2
kleine kruiken, 5 bakjes, 2 dakpannen en
1 Egyptisch terracotto, opgevischt in de
Middella-ndsche Zee.
Een Nlouwo Aanwinst door Jhr. De Stuors,
De „Sf-aatsccrarant.'' meldt:
Bij ide firma wed, C. G. Kleykamp, to
's-Graveuliage, trof jhr. mr. Victor de Stuors
een merkwaardige verzameling antiek glas
werk aan, bestaande uit 27 moest, geheel
ongeschonden stukken, waaronder 1 ampho-
nske, 1 cilinderkan, 2 kannetjes met ooren,
2 genbdo flesschen, 3 potjes, 2 bekers, 2
vaasjos, 4 balsemflcschjes, 2 deksels en 8
fleschjes van vers cl lillenden vorm en grootte.
De plaats van herkomst der stukken is
niet te zeggen. Naar vorm en techniek te
oor deel en, zijn de voorwerpen producten
dor Syrische en Aiexandrijnschc glasindus
trie uit het Hellenistisoho en Romeinsche
tijdperk. Strenge scheidingen zijn tusschen
doze beicLe kunstperioden niet te maken.
Het bleek, dat deze verzameling zoer gc-
wensebt was voor het Rijksmuseum van Oud
heden to Leiden, maar tevens, dat dit
museum de gelden, voor deu aankoop noo
dig, niet bezat. Toen h-eeft jhr. .mr. De
Stuers zich go wend tob eenige kunstvrienden,
welke terstond bereid gevonden werden met
hem de collectie aan te koopen cn aan het
museum aan te bieden.
tO-Jarlg Jubileum Alex Faassan.
De hoer A. Eaasscn zal eind Februari pf
begin Maart zijn 50-jarig jubileum vieren.
Opgevoerd zal dan door de Ver. Heb Too-
neel worden: „Pastoor Constantin', van
Halévy en De Couroello, waarin de jubi
laris voor het eerst de titelrol zal vervullen.
Het j'ubileum wordt gevierd te Anvstor-
dam, Rotterdam, Den Haag, Arnhem,
Utrecht, Leiden en Haarlem.
Provinciale Almanak voor Zuid-Holland.
De vraagbaak voor ieder, die iets moet
weten over gemeente-,- v/etenschaps- of
poklerbesuurenn in Zuid-Holland, over
rechtscolleges of andere staatsinstellingen
in pnze provincie is weer bij den uitgever
N. Samson, te Alphen aan 'den Rijn, ver
schenen, De samenstellers, J. A. Reybd-ers
en A. .Kames, commiezen tor Provinciale
griffie, hebben weer een even volledig werk
het licht doen zien als de voorgangers.
Deze nieuwe jaargang in -onontbeerlijk
voor iéder, die op de hoogte 'dient te rijn
van bestuurscolleges in Zuid-Holland. De
tijd, beeft 'dit jj,qu,w-ens reecis, .bewezen.
Zitting van gisteren.
Nadab de heer HELSDINGEN verlof ge--
kregen had om den Min. van Eolonicn to
interpol loeren over de regeling dm- verhou
ding tusschen burgerlijke en militaire auto
riteiten in InJië, werd voortgegaan met da
behandeling van hot wetsontwerp tot
Langer in dienst houden
van Dienstplichtigen hij de Landweer.
In zijn rede gaf rn'in. BOSBOOM nadruk
kelijk te kennen, dat de Regeering in do
mot-ie-Troclstra niets anders zag dau eeu
uiting van wantrouwen in liaar beleid en.
dat zij haar al zoo niet kon aanvaarden.
De tijdelijke voorzitter van deri Minister
raad, de lieer CORT VAN DER LINDEN,
wenschte aan dc vorige rede eenige punten;
too to voegen. Hij acht het begrijpelijk, dat
do Kamer gewezen heeft op de economische
bezwaren, doch onjuist is do tegenstelling,
dat de Regeering alleen oog zou hebben
voor do defensie en de Kamer voor do
economische bezwaren.
De Rs-g-cering is rich ton volle bewust van
de lasten, die op do bevolking stoeds zwaar-;
der gaan drukken en is bereid zoo veol mo
gelijk tegemoet te komen. In dit opzicht'
•is dit debat niet tevergeefs geweest. Elke
organisatie beeft baar fouten en de voor-»
beelden, door den heer Ter Laan genoemd,
bewijzen dus jveinig. Heb is nu nog eep
tijd van rogoerendo rekenschap komt later.
De Rogeering acht zich niet verantwoord
mot een man minder. Ze beschikt nog over
gegevens, die ze niet mag mededeelen in
's lands belang.
Do Regeering wantrouwt geen enkel Ka«-
ineilid, maar heb is niet zeker, dat een
geheim, aan 100 leden medegedeeld, een ge
heim blijft. Het is de vraag, of de R-^geering,
die vijf maanden van dag tot dag- den toe
stand doorleefde, waarde kan hechten aan
het oordeel dor Kamerleden, die buiten de
zaken staan.
Een arts zal tot oen operatic overgaan,
als hij dat noodig oordeelt, ook al riet do
patiënt de noodzakelijkheid niet-in.
De Rogooring draagt haar eigen verant
woordelijkheid en is niet do mandataris van
de Kamer. Elk m-eeningsverschil in dezo
omstandigheden zou maken, dat do Regeering
aftrad. De Regeering denkt er niet aan de
rechten van do Kamer te verminderen. Spr.
wijst er op, dab liet gezag der Regeering
afhangt van het vertrouwen der Kamer.
Toen do oorlog pitbrak, was d-a Rogcering
gereed en wist, dat de volksver tegenwoordig
ger3 on het gehcele volk achter haar stonden.
Dom feiten hebben et niet weinig toe bij
gedragen, dat ons land bui ton dcu oorlog
bleef. Vclo netelige internationale kwesties
eischten oen beslissing en men wist. dat do
Regeering achter rich had het ongerepte
leger cn hot volle vertrouwen der natie.
Zal men, nn oveneens nog vele kwesties een
oplossing eischen, verandering brengen?
Het schijnt, dat in don grooten worstel
strijd een stagnatie is gekomen, doch eiken
dag kan er verandering komen. Het geldt
een strijd tusschen groote naties, die rich
kan voortplanten in do neutrale landen mot
ongedachte hevigheid.
Hoe hoeft de Regeering de neutraliteit
gehandhaafd? Een negatieve, speculatieve
noutraliteit waxe af te keuren geweest. Er is
ook do hoogere, n 1. do vaste wil, om zich
zelf te zijn cn om de met zoovele offers
veroverde vrijheid en verdraagzaamheid to
behouden. We leven in oen tijd van daden,
niet van woorden, on we moeten bereid zijn
onze rechten met de daad te handhaven.
Indien de Rageering werd ondermijnd door
gebrek aan vertrouwen, zou de positie van
ons land daardoor schade lijden. Do nationale
gedachte wordt niet gediend door woorden,
doch door daden. (Bravo's).
Do hc-'-r TROELSTRA repliceert cn meent,
dat de ^Minister van Binncnlandsche Zaken
in zijn iaurukwekkende rede het heeft voor
gesteld alsof het ging om een wantrouwen
in de Regeering.
Spr. wil de discussies in de normalo
proporties terug brengen. Spr. had slechts
aangedrongen op de publicatie van de mo
tieven der Regeering. De Kamer wordt
van alles totaal onkundig gehouden en als
ze inlichtingen vraagt zegt ze: ,,Gij kunt
toch niet oordeelen, want ge zijt totaal
onkundig". Zelfs vergeleek de Minister
de Kamer al ten onrechte bij een patient.
Men had beter gedaan een consult te hou
den in deze. Het vertrouwre-n van het volk
(dat zeer zware lasten draagt en die wil
blijven dragen) in de Regeering zou veel
grooter zijn, als het tot oordeelen in staat
ware gesteld als vrije mannen. Spr. waar
schuwt de Regeering, als ze weer nieuwe
millioenen vraagt. Spr. handhaaft zijn
motie. Indien hij tegen het wetsontwerp
stemt, geldt dat niet de handhaving der
neutraliteit, doch do parlementaire
practijk.
De heer DE SAVORNIN LOHMAX zou
ook zonder behoorlijke inlichtingen voor
het ontwerp hebben gestemd, omete.men
niet bereid is de Regeering over te no
men. Dc redevoeringen van de bekte Mi
nisters hebben hem ten volle bevredigd,
en dit nu is de reden, dat hij voorstemt.
We hebben nog geen tiende en honderdste
gedragen van hetgeen de Belgen te- dragen
kregen, al zijn ook onze lasten zwaar. Spr.'
bestrijdt de motie en betoogt, dat de .Re-;
geering het recht heeft een geheim te be
waren. Do Kamer is niet tot oordeelen
bevoegd. (Geroep Stemmen
