Nieuwjaarswenschen.
Maandag SS December.
Eerste Blad.
A°. 1914.
feze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
N\ T68?
LEIDSCH
PRIJS DKR ADVERTENTIES:
Van 16 regelt ƒ1.05. Iedere regel meer /'0.17J. Kleine adrertentiën
ran 30 woorden 40 Oente contant j elk tiental woorden meer 10 Oente.
goor het inoaeeeeren wordt ƒ0.05 berekend. Bewijsnummer 6 Oente.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden 1.30per weekf 0.09.
Buiten Leiden en waar agenten gevestigd zijn per week. v 0.10.
Franco per poet 1.65.
We hebben er reeds op gewezen, dab,
in verband met den slechten toestand
waarin de Dienst der Posterijen sedert
de Mobilisatie verkeert, het brengen
van den Nieuwjaarsgroet per Adver
tentie in het ,,Leidsck Dagblad" als
Doelmatig, Afdoend en Goedkoop mag
worden beschouwd.
Tot <1.9. Woensdag bestaat nu nog
de gelegenheid om tegen 25 l'ts. de
Copie voor Uw Heilwensch aan ons
Bureau aan te bieden, opdat deze ge
plaatst worde in ons Oudejaarsavond-
nummer op a.3. Donderdag, 31 Dec.
Na Woensdag, 30 Dee., kosten dezo
Advertenties 50 Cis.
Buiten Leiden wonenden kunnen
Postwissel zenden en de Advertentie
op het strookje schrijven.
Nationale Tentoonstelling van
Kunstwerken.
De Nationale tentoonstel ling van kunst
werken ten bate van hot Kon. Nat. Steun
comité e.n van het Nat. Comité voor hulp-
b eli oe v c n de k uns ten aarsis Za ter cl a<gn ara.id-
dag gedurende de pauze van clc uitvoering,
tor gelegenheid van deze tentoonstelling in
don Schouwburg gegeven, ^Zie verslag daar-
omtrent) geopend.
Hot Comité voor Leiden on Omstreken voor
deze hen toonstelling bestaat uit jhr. mr. eb-,
N. C. do Gijselaar, ocrc-voórzil ternir. dr.
,T. C. Over voorde, voorzitter; meiA van
.Wensen, secretaresse; prof. dr. P. J. Blok,
A. W, Freiitzcn, M. KamerliagU Onncvs, C.
Tl. Krantje, Floris Versier, nir. J. F. C.
Viruly, te Leiden; O. van Eek, Sass-nheim
.T. M. vau Kempen, Voorscholen; jhr. W.
C. van Panhuys, Noordwijk; A. J. Sol'.ól-
yinck, Warmond; Ij. H. Sloteinaker, Kat
wijk, en G. M. C. Th. Visset*, Alphen.
De Voorzitter trad met den voorzitter van
het Hoofd comité, jhr. rnr. W„ R-oëll, voor
hot voetlicht, terwijl ook mevrouw Vogel
sang, jonkvrouwo Miuny do Jonge en Ever-
hart van Beynum op het toon cel verschenen,
en hield een korte openingsrede, waarin hij
opmerkte, dat de welwillende toezegging van
den voorzitter van do algemoeno commissie,
jlur. mr. lloëll, op deze. bijeeakomisb een
overzicht to geven van dc werkzaamheden
van. het Nationaal Steuncomité, en daar
door de belangstelling en medewerking hier
voor in te roepen, hem, als voorzitter van
de plaatselijke commissie, eon gedeelte van
de taak, die anders op hem zou rusten,
ontnam.
Toch wilde hij een oogonblik aandacht
vragen voor een korten terugblik en voor
een blik in de toekomst. De terugblik kau
kort zijn. Wij allen aldus spr. weten
hoeveel nood er geleden is en hoe noodig het
§3, dat alle samenwerken, waar het kau, om
iets tot leniging vau den nood bij te dragen.
De echt vorstelijke gift van II. M. de Ko
ningin heeft niet alleen bewezen, dat onz^
geëerbiedigde Vorstin vooraan staat, waar
het geldt de nooden te lenigen van ons
volk; zij heeft tevens door die gift een blijk
van liooge waardeering gegeven voor het
werk van het Nationaal Stounoomité, dat
meer zegt dan mijn woorden hier zouden ver
mogen.
Steeds zien wij de Neclerlandsolie kunste
naars tot medewerking bereid, waar die wordt
ingeioepen tot steun van ongelukkige iaucl-
gö'nooten. Zij, die door liun talent bevoor
recht zijn boven duizenden, zijn ook snel
beleid om dat gelukkig talent ten dienste
te 6tellen van het algemeen belang, eu liet
algemeen bestuur twijfelde dan ook niet, of
de oproep tot de beeldende kunstenaars zou
niet tevergeefs zijn. De tentoonstelling in
den „Turk", die nog slechts een kleine groep
van de afgestane kunstvoorwerpen omvat,
toont ons hoe schitterend or is iugezonden.
Spr. bracht warmen dank aan de kunste
naar#, die tot de uitvoering menie werk ten,
en aan vele anderen, die belangloos hulp
en steun verleenden. Eén naam noemde hij in
het bijzonder en wel dien vau de wakkere
secretaresse, mej. Alice van Wensen, die
oen zoo overgroot aandeel heeft genomen in
de voorbereiding van de uitvoering en do ten
toonstelling.
.Waar de kunstenaars ons liet voorbeeld
gaven door het beste te geven van wat. zij
.vermochten, ialdus spr. daar is thans
weldra het oogenblik daar, waarop wij ook
u in slaat willen stellen om door het nemen
van loten of op andere wijze uw belang
stelling te toonen voor het schoon© doel.
Zeer kostbare prijzen zijn reeds aangeboden,
doch niet de lust op gewin moet u hierbij
leiden, maar de edeler Wensoh om iets te
mogen offeren tot steun van de misdaden'.
AI bleef Nederland Va(n do ram
pen van den oorio>, al valle hier geen rouw
te .dragrii over geliefde familieleden, pvelr
Vernielde steden en velden en over verwoest
levensgeluk, took is ook' kier veel Ijaertü ge
leden. Het solidariteitsgevoel dringt ook ons
om de nooden te verlichten aan hen, die moer
dan wij gedrukt gaan onder de algemeene
omstandigheden. Het sehoone voorbeeld, door
onze Koningin gegeven, roept ook u tot na-
yolging naar* uw krachten. Moge uw ant
woord op dezen oproep aller verwachtingen
overtreffen 1
JhT. Roëll ving aan met een herinnering
aan zijn studententijd, 33 jaar geleden. Een
oud-Lcidsch student voelt zich altijd thuis in
deze stad. Daarom trad hij gaarne hier op
en een mooier reden is daarvoor niet mogelijk.
Hij noemde het een gelukkige gedachte, dat-
Leiden naast Hilversum en Middelburg een
groepstentoonstelling heeft willen organisee-
ren, en bracht daarvoor warmo hulde aan
het plaatselijke Comité.
liet doel van de nationale tentoonstelling
13 drieërlei, lo. belangstelling voor de kunst,
die in dezen tijd op den achtergrond dreigt ge
drongen te worden, levendig te houden; 2o,
het Kon. Nat. Steuncomité te helpen; 3o.
de beeldende kunstenaars, die in nood ver-
keeren, steun te vcrlocjion.
Spr. ging nu de beteekenis van het Kon.
Nat. Steuncomité na, aan de oprichting waar
van IT. M. de Koningin een werkzaam aan
deel heeft genomen. Het doel, daarmede be
oogd is, handel, visschcrij, industrie te steu
nen en den nood in het algemeen te lenigen.'
Slechts bij hooge uitzondering verleent het
direct onderstanddit doet het door middel
van de plaatselijke comités, waarvan er thans
350 in ons land zijn. Als deze niet vol
doende middelen hebben, kunnen zo door liet
Kon, Nat. Comité geholpen worden.
Als het Leidscli Comité nog niets ontving,
dan is dit, omdat liet zelf voldoende mid
delen heeft of, omdat het leed er nog* niet
groot is. Doch als de crisis lang duurt, en
we zien het einde nog niet, dan zal dobr
vele plaatselijke comités de hulp nog wel
ingeroepen worden.
Hot hoofdconiité weifêcht alleen waarbor
gen, dat do ondorsteuning op goede wijze
plaats heeft en dat clo plaatselijke comité's
zich voegen naar zijn inzicht. Het hoofd-,
comité acht do controle noodig van de vak-
en werklieden vereen igi n gen en wenselit-, dat
de vakveroeniging de schakel zij tusschen
haar loden en liet Comité.
Behalve steun in geld, zijn ook noodig voe
ding- en grondstoffen. Voor het verkrijgen
daarvan verleent het Comité mede zijn tus-
sohenkomsfc. Ook aan liet werkloozenvraag
stuk wijdt het Kon. Nat. Steuncomité zijn
vollo aandacht. Eenige groepen van personen,
die geholpen moeten worden, werden door
spr. genoemd: lo. de gomobiliseerden on
hun gezinnon; dezen moeten, en niet karig,
geholpen worden, waar het blijkt, dat de
wettelijke" vergoeding te gering is; 2o. go-
zinnon vau personen, die in Duitscliland
werkten en nu werkloos zijn geworden; 3o.
Nederlanders, die dog in België zijn of Bel
gië. hebben verlaten, met achterlating van
hun bestaansmiddelen. Do laatste groepen
worden geholpen door middel van de steun-
voreenigingen in Brussel cn Middelburg.
Ook enkele lakken van industrie moeten
worden gesteund. Zoo werden vooral de mos
solen door de Belgen gegeten. Het Kon. Nat.
Steuncomité tracht nu dit gezond en goed
koop volksvoedsel populair te maken bij ons
eigen volk, waardoor meteen de afzet wordt
vergroot en do mosselvangst bevorderd.
Verder moeten in liet bijzonder gesteund
de stoelenmattors in Friesland en de zilver
smeden in Schoonhoven, mede om te voor
komen dat. deze industrieën verloopen.
Ivomenub tot do loting, aan deze tentoon
stelling verbonden, sprak jhr. Roell de hoop
uit, dat dezo minstens f 250,000 zal opbren
gen. Het ligt, volgens spr., voor de hand,
dat aan de kunstenaars, die altijd bereid
worden bevonden om in tijden van nood hulp
te verleenen, thans een doel der opbrengst
zal worden afgedragen, om daarmede de nood
lijdende beeldende kunstenaars te helpen
Spr. besloot zijn opwekkend betoog met een
woord van dank aan allen, die aan liet wel
slagen der tentoonstelling hebben medege
werkt.
Na afloop dor uitvoering word de tentoon
stelling bezichtigd. Een groot, getal schil
derijen is daar geëxposeerd, voornamelijk van
Lorensclie schilders, waaronder ook enkele
doeken van een onzer oud-stodg'enoote, mej.
Kutscli Lojonga'.
Van onze stadgenooten hebben van hun
werk afgestaan: Flo ris Vers ter, Kamer-
lingli Onnes, Van der Windt en freule Rap-
pard. Ook is er werk van den KaUvijksclven
sohi ld efr Will y SI uit er.
We durven gerust tot een bezoek uitnoo-
digen. Men zal er zijn kunstsmaak bevre
digen en een goed werk doen bovendien,
vooral als men één of meer loten neemt.
Uit het Jaarboekje der Ned. Ohr. Stu
denten-Ver eeniging voor 1915 blijkt, dat
het totale ledental 525 bedraagt en er hier
97 leden zijn.
Me-j. S. O. S. van Venetië, alhier, is
IB Botterdam geslaagd voor het examen
vrije- en orde-oefeningen.
Mr. dr. J. Schokking, pred. bij do Ned.-
Herv. Gem. alhier, is hersteld. Zijneerw.
hoopt Oudejaarsavond weer voor de ge
meente op te treden»
LEIDSCHE SCHOUWBURG.
Anna WensmaKlaassen cji J. YYcnsma.
Den middag van den dag voor Kerstmis
was mevrouw Anna WensmaKlaassen
weer naar den Leidschen Schouwburg ge
komen om er de jeugd een paar aangena
me uurtjes te verschaffen. En bij tiental
len trokken ze, gekleed in hun snoezige
jurkjes en frisscho matrozen-blouses,
naaf den schouwburg om eens een heusche
dames-van hQt-tooneel te zien optreden.
En weest er van verzekerd, dat al die
kleuters hebben genoten. Gekraaid heb
ben ze dikwijls vau pret.
't Is trouwens ook zoo'n genot, ook
voor ons, volwassenen, om mevrouw
Wiensma daar zoo bezig te zien als het
grootmoedertje in haar gewaad van oude
dame, die al op grond van haar kleeding
behoort tot het gilde der sprookjes-ver
telsters. Het lieve, innemende stemgeluid
van de vertelster geeft aan haar verhalen
zoo'n warmte, maakt het luisteren voor
de kleinen tot zoo iets bekoorlijks, dat
het alleszins begrijpelijk is, dat ze alles
en allen om zich heen vergeten en met
gejubel en vreugdekreetjes meeleven met
wat daar op het tooneel gebeurt.
Voor de pauze werden vertellingen ge
daan, o.m. van werk van Grimm, Stam-
perius en Christina Doorman. Ook eenige
kinderliedjes werden gezongen.
Na de pauze kwam eigenlijk wel het
grootste succes. Grootmoeder had een
groeten aap, Bobo genaamd, die haar op
allerlei manieren het leven lastig mankt.
Neen, toen kende, de vreugde geen perken.
Bijzonder onderhoudend wist grootmoeder
dan ook met Bobo tc babbelen.
Opgetogen van vreugde verlieten de
kleinen den schouwburg en de geheele
Kerstvacantie en ongetwijfeld nog lang
daarna zal blijven de heerlijke herinnering
aan dien Donderdagmiddag.
's Avonds zou het echtpaar Wensma
Klaassen een familie-avond geven: ge
dichten en levensliedjes van Noord- en
Zuid-Nederlandsche dichters.
net bezoek was evenwel zoo ontzettend
gering, dat aan optreden der beide arlis-
ten niet veel te denken. Iets meer dan een
tiental belangstellenden was opgekomen
en daarom werd besloten de voorstelling
niet. te doen doorgaan.
Muzick-U it voering.
Ter gelegenheid van de opening der ten
toonstelling van kunstwerken, ten bate van
het Koninklijk Nationaal Steuncomité werd
eea uitvoering gegeven op den Tweeden
Kerstdag, die vrij goed bezocht is gewor
den (het parterre had voller kunnen zijn).
Do verschillende medewerking was verkre
gen.van twee hoogbegaafde kunstenaressen
mevrouw Vogelsang, viool, cn jonkvrouwe
De Jonge, zang, beiden uit Utrecht, terwijl
de dames Van der Pas, uit Den Haag, eeni
ge dansen uitvoerden en het piano acom-
pagnement in handen was van den hoer
Van Beynum, uit Utrecht, en van mej. Van
Erp, uit Rotterdam. Een goedklinkende
Bechstein-vleugel uit het magazijn van den
heer Valk was voor deze accompagncmenten
beschikbaar gesteld. Alles zou nog beter
geklonken hebben, indien dc zangeres, voor
al de violiste, meer naar voren getreden
waren zij hielden zich wat te* veel op den
achtergrond. Hetgeen onnoodig was, want
zoowel van het zuivere, artistieke vioolspel
van mevrouw Vogelsang, als van het even
zuivere, heldere geluid van mejonkvrouwe
De Jonge hebben wij veel genoten. De vio
liste bespeelde een prachtig instrument-,
welks tenen zangerig en smeltend klonken
hierdoor klonken Röntgen's oudHolland-
sche wijzen alsof zij gezongen werden, ter
wijl in Brahms Iiongaarschc dans de boeien
de, afwisselende voordracht te roemen viel.
Eenigszins waren wij verbaasd over de
keuze van drie doelen uit. Mozarts' Hafner-
serenade, welke voor orkest geschreven is
maar in het Rondo kwam mevrouw Vogel-
sangs onberispelijk, gladde en vloeiende
techniek zoo ten volle uit, dat wij ons met
dezo keuzo verzoenden.
Een zeer mooie keuze van liederen bracht
do zangeres ons, waaronder Purcell's
Nymphs" en Shepherds", vooral het een-
voudig-gezongen volkslied ,,Hof£nung", ter
wijl de moderne Fransche. liederen van
Fauré en van Doret ons veel muzikaal ge
not verschaften. In de liederen van Schu
bert (vooral Forellc) en in die uit de col
lection ,,Yvette Guilbcrt" hadden wij.meer
eenvoud in de voordracht gewenscht. De ac-
compagnateur, de heer Yan Beynum, liet
zich als een muzikaal en bescheiden begelei
der kennen. Zangeres, violiste en pianist
vereenigden zioh in een Aria uit Mozarts
,,11^ Re Pastere", waarvan de uitvoering
ónder de best geslaagde nummers behoorde.
In het slot hiervan schitterde het heldere
geluid der za-ngeres in de hooge, klankvolle
noten. Beide dames ontvingen bloemen en
worden terug geroepen
Na de pauze, waarin door tal van lieve
Leidsche jonge dames thee werd geschon
ken, hadden de fraaie dansen van de dames
Van der Pas op muziek van Schubert,
Chopin, Maan 6n V/efotr een uttbuudig suc-
„Muis".
Heyermans' gezelschap gaf den Tweeden
Kerstdag een tweede opvoering van Pail-
lerons „Muis". In de bezetting waren een
paar wijzigingen gebracht. De rol van
Esther de Boervan Rijk, madame De Moi-
sand, werd gespeeld door Mario Faassen en
die van Henriette van Kuyk, „Muis", door
C. ChrispijnYan Meeteren. De vertooning
had ook ditmaal bij het kleine gehoor veel
eucces De opkomst was bedroevend. Eenigs
zins te verwachten was dit toch wel, want
„Muis" is nu niet bepaald een tooneelwerk
voor de groote massa van het publiek dat
gewoonlijk op Zon- en feestdagen den
schouwburg pleegt te bezoeken. Die ver
langt iets meer grepen uit het gewone da-
gelijkaohe leven te zien. Daar heeft het rea
lisme op de planken nog lang niet afgedaan.
Robert, Bertram Conip.".
In „Robert, Bertram Comp dat gis
teravond voor de eerste maal gelet op
heb succes va-n gisteravond zal het niet de
eenige keer zijn in den Leidschen Schouw
burg werd gegeven, heeft Heyermans zich
als auteur eens van een anderen kant la
ten zien. Hier is hij niet de Heyermans van
„Op Hoop van Zegen", „Ghetto", „Scha
kels" enz-., maar hier is hij de schrijver van
do Falklandjcs. En daarom is 't ook te be
grijpen, dat hij zijn alter ego Samauel Falk
land hier aan het woord heeft gelaten. Do
lust is zeer groot om van den inhoud eens
een flink overzicht t.e geven, doch de plaats
ruimte gedoogt, zulks ditmaal niet.
Deze klucht van schavuiten, zooals Falk
land—Heyermans dit tooneelwerk noemt,
is van een kostelijken inhoud. En dat do
schrijver eenige slagen heeft willen üitdee-
lcn is duidelijk. Niet voor niets laat hij den
bankier Rosenheim een compagnieschap
aangaan met Robert en Bertram, de beide
uilgebroken vagebonden, do nakomelingen
van -do vroegere lustige vagebonden, die
menigeen zoo hebben vermaakt. Deze beide
laatste vrienden zijn gemoderniseerd en ge
ven herhaaldelijk duidelijke bewijzen van
met hun tijd te zijn meegegaan.
In heb eerste bedrijf krijgt", men twee naast
elkaar gelegen gevangeniscellen to aan
schouwen Do beide buren, Robert- en Ber
tram, knoopen connecties met elkaar aan
cn weten door het uitbreken van een yloer
te ontvluchten.
Het tweede bedrijf verplaatst de toeschou
wers in een hotel, waar een diner ter ge
legenheid van de trouwplechtigheid van
baron Yan Kralingen's oudste dochter zal
worden gehouden. De beide boeven komen
er binnen cn weten er als twee Italiaanscho
edelen, een prins en zijn adjudant de. vi-
comte, toegang te krijgen tob het gezel
schap. Bertram legt er bewijzen af van zijn
handigheid als zakkenroller en Robert doet
zich kennen als een prima zwendelaar in
financieel© aangelegenheden, dank zij oen
door Bertram in een gestolen rok gevonden
document aangaaude aandeelen Zuid-Rus
sische petroleum.
Het derde bedrijf verplaatst ons naar het
kantoor van den bankier Rosenheim <fc Co.
Rosenheim is door het gestolen pa-pier vol
komen in Roberts macht, want daardoor
heeft, die de bewijzen van de vooraf be
raamde krach in handen.
Rosenheim probeert nog eenige malen den
toestand meester te worden, doch het baat
hem weinig. Hij blijft het kind van de reke
ning en moet ten slotte in Robert en Ber
tram zijn gelijken erkennen.
Die klucht heeft Heijcrmans in slechts
een paar weken, zoo tusschen zijn drukke
werkzaamheden in gereed gemaakt. Tech
nisch zit zij knap in elkaar, 't Is voor de
zoovefelsse maal een bewijs van de groote
kennis van den schrijver van het tooneel.
En waarvan Heijcrmans ook doet blijken,
dat- is van den kostelijken humor, dien hij
onder z'n pseudoniem Falkland zoo herhaal
delijk heeft gegeven.
't Is een buitengewoon genot ora „Robert,
Bertram Co." te gaan zien In niet ge
ringer mate is dit ook toe te schrijven aan
het schitterend spel van De Veer, Adolt
Bouwmeester en Van \Yarnielo. Met zulke
vertolkers voor zijn stukken legt Heijcr
mans eer in. Wat de beido eersten gaven
als den genialen zwendelaar en den handi-
gen zakkenroller is verrassend en de laatste
als bankier Rosenheim kan men zich niet
beter denken. Hun spel was in elk op
zicht kf.
Ze hebben met den schrijver het leeu
wenaandeel in het suces yan den avond
en rond hen groepeeren zich de andere
figuren. We kunnen die allen hier in één
adem huldigen voor hun goedgeslaagd spel.
Het programma doet zien, dat het ge
zelschap zich weer gestadig uitbreidt. In
Jo Tourniaire en Gerard Arbous heeft het
weer een paar goede krachten er bij ge
kregen. De eerste is gelukkig weer bij de
operette vandaan, waar ze eigenlijk ook
niet. precies op haar gemak was.
We twijfelen er niet aan op deze eerste
voorstelling van „Robert, Bertram en
Conip." wordt door meerdere gevolgd.
Den Nederlandschen acteur kan men dan
niet op gepaster wijze huldigen dan door
in grooten getale schouwburgwaarts te
gaan. Niemand zal teleurgesteld huis
waarts keeren, daarvan zijn we verzekerd.
Kerstrede van Dr. Th. v. d. Waerilcn.
Donderdag, Eersten Kerstdag, hield de
afd. Leiden van de S. D. A. P. een open
bare vergadering, waarin als spr. optrad
dr. Th. van der Waerden, uit Amsterdam.
De voorzitter, nir. Van Eek, opende de
goedbezochte bijeenkomst te ruim elf uren,
waarna spr. aanving met een schels te
geven van den grooten oorlog, die sinds
maanden woedt cn dood cn verderf over
Europa brengt.
Is het niet jammer, dat de wetenschap
en de techniek zich in dienst hebben ge
steld van den krijg, zoodat de moordtuigen
steeds volmaakter worden en de uitwerking
gruwelijker, zoodat het is7 alsof alle krach
ten samenwerken om de menschheid
ellende te bezorgen, vroeg spr.
En deze oorlog kost iederen dag 90 mik
lioen, een bedrag, waarvoor men in een
land, viermaal zoo groot als Nederland,
een jaar lang Staatspensioen zou kunnen
geven. Hij deed uitkomen, hoe onder liet
oorlogsleed de arbeiders het zwaarst lijden.
Spr. erkende, dat de arbeiderspartij bij
liet uitbreken van dezen wereldbrand zwak
is geweest. Doch hij vindt het ergerlijk,-
dat dc bourgeoisie, die zelf den oorlog
heeft verwekt, haar daarvan een verwijt
maakt en van de S. D. A. P. liad verwacht,
dat zij den oorlog zou hebben bezworen.
Het wezen en de ontwikkeling van liet*
kapitalisme maakt het noodzakelijk, dat
zij de arbeiders mee krijgen. Dat moeten
de arbeiders lperen beseffen. Spr. schetste
het imperialisme en het militarisme als
een noodwendig uitvloeisel van li-et kapfa
talisme, waarvan ook deze oorlog de wraiu
g*e vrucht is. Wang men mag niet Duitscln
land alleen dcschuld geven van dezen
oorlog.
Het kapitalisme van dit jonge land met
zijn reusachtige ontwikkeling der industrie
heeft behoefte aan afzetgebieden en streeft
naar het bezit van Koloniën, die thans in
hand-en zijn van landen als Engeland en
Frankrijk. Zoo moest-dc lang voorbereide
oorlog eenmaal uitbreken, zoóaLs het is
geschied.
Komende tot ons eigen land, erkende
spr. dat de partij ook haar fouten lieeft
gemaakt, door zich in het begin van den
oorlogstoestand bij den z. g. Godsvrede
neer te leggen, doch ook hier mogen da
buitengewone omstandigheden ter veronts
schuldiging strekken. Tegen het particulier
karakter der Steuncomité's, in strijd niet
de opvatting der regeering en het Nat.
Comité, had men zich dadelijk moeten
verzetten. Ook de oórjogsleening, die doem
spr. aan een afbrekende critick wordt on-*.-
derworpen, is een vrucht van den Godst
vrede. Maar daarmede is het nu afgeloo-
pen. Van nu aan zal de strijd tegen do
bourgeoisie weder met dc oude kracht won
den gevoerd.
Daartoe wekte spr. ten slotte in ecu
krachtige peroratie op.
Aan het debat werd deelgenomen door
den anarchist Akkerman, uit Leiden en
den heer Vulgers, S. D. P., uit Den Haag,
die beiden de houding der S. D. A. P.f-
inteiiiationaal en nationaal, laakten. Zij
moest op deze wijze fiasco maken. Nu
wreekt het zich, dat zij in den aanvang'
met dc bpurgeoisie meeging en niet mot
de S. D. P. en verschillende vakvcreèiiu
giifgen de arbeidcrseischen in den aan
vang scherp heeft gesteld. Vier maanden
heeft zij de propaganda stop gezet cn de
lieer Akkerman weet het zelfs daaraan, dat
wij met dc oorlogslecning zijn opgescheept.
De heer Van der Waerden beantwoord'
de de debaters uitvoerig, waarna de voor*
zitter te halfdrie dé vergadering sloot.
Nog een Kerstrede*
Op uitnoodiging van dc afdeeling Lei*
den van den „Dageraad" hield dc hoer
E. Kaspersc, uit Groningen, Zaterdagvoor
middag een rede, waarin hij op zijn wijze
aantoonde, dat liet „Vrede op aarde" van
1 ideaal tot werkelijkheid kan worden gc-;
maakt door de verwezenlijking van het
anarchisme. Sinds tweeduizend jaar heeft
de menschheid op de nieuwe geboorte gc-
wacht, maar de toestand der maatschappij
is hopeloozcr dan ooit. Vijandschap tus
schen de volkeren, in een geweldigen oor;
log zich uitend, strijd tusschen de mem
schen onderling, om tegenstrijdige be
langen.
Dat ligt niet alleen aan het kapitalis
tisch stelsel, maar aan de leugen van den
godsdienst.
Spr. meent, dat de betere toekomst zal
komen, doordat het individu tot haar recht
komt en door liaar de gemeenschap. Wijl
hebben twee natuurlijke aandriften in ons
het streven naar zelfbehoud en de drang
tot 'de instandhouding van de soort.
Die twee moeten tot volle ontplooiing)
komen en liet anarchisme wijst daaryooi*
den weg.
De Kerk' en 'de godsdienst kan het ni&G
Hun fiasco' is gebleken.
Doch ook de- sociaal-democratie zal dei
verlossing niet brengen, omdat zij een pölw
ticke p.artii is en krachtens ha,ar wezen.
I belang heeft bij de instandhouding van
'den Siaat. tT t i J
