N°. 16758 Dinsdag 13 October*. A0. 1914* geze fëourant wordt dagelijks, met uitzondering van gon- en feestdagen, uitgegeven. Dit nommer bestaat uit TWEE Bladen. Eerste Blad. Officieels Kennisgeving. anb'i,lsol"> oSnb.B°Voortraolu* "urcok i8l0P f hot 0ost,'a- Vrijman (Don Bate a" uSr lto"' W K<J3 Belgische Vluchtelingen in ons Land. Hoe 't er te Bergen-op-Zoom en te Roosendaal uitziet. PRIJS DKR ADYERTENTIEN: Van 1—6 regels /"1.05. Iedera regel meer /0.17J. - Grootere lettere naar plaatsruimte. - Kleine advertentiën ran 30 woorden 40 Oent-s contantelï tiental woorden meer 10 Oents. - Voor het incnsseeren wordt/'0.05 berekend. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leideü per 8 cnaandon 1.30per week. f 0.09. BrnteD Leiden en waar agenten gevestigd zijn per week. 0.10. Franco per post1.65. HINDERWET. Burgemeester en Wothouders van Leiden; Gezien art. 8 der Hinderwet; Brongen bij dezo tor algemcene kennis, dat door Gedeputeerde Staten in de Provincie ^uid- Holland blijkens hnn besohikking van den 5-12 Ootober 1914 B no. 3319 (le Afd.) G S. no. 31 aan hen vergunning is verleend tot uitbreiding van de Stedelijke Gasfabriek door liet oprichten van een gaspompstation ten behoeve van de gaa- voorziening van de omliggende gemeenten, op het terrein ton Noorden van den Mare9ingel. Sectie K no. 1687. Burgemeester en Wethouders voornoemd, t N. C. DE GITSELAAR, Burgemeester. VAN STRIJEN. Seoretaris. Leiden, J3 October 1914. LEIDEN, 13 OCTOBER. Benoemd is tot assistent bij de Pos terijen de brievenbesteller H. Scholting, alhier. Do heer J. C. P. van Erkel, cand. tot den H. D. alhier, heeft toezegging van beiroep ontvangen naar de Ned.-Herv. G-em. te Ten Boer en St.-Annen (Gron.) Ingevolge een missive van den Minis ter van Biimenlandscbo Zaken is in de algemeen® ledenvergadering der Vereeni- ging „,De Practische Amba-chtsschool" be sloten den naam der Yereeniging: „De Praclt.sche Ambachtsschool" te wijzigen door de weglating van het woord „Prao- taacho"; zoodat voorbaan de naam zal zijn: Vereeniging ,,De Ambachtsschool" te Lei den. Op deze naamswijziging is de Kon. goed keuring verkregen. Hedenmorgen is door de politie aan gehouden zekere W., die in het Politie blad gesignaleerd stond tot het ondergaan van drie maanden gevangenisstraf. De waarde der Illustratie-pers. Zondag voormiddag kochten twee dames (vluchtelingen uit Antwerpen) in een siga renwinkel een nummer van het Geïllustreer de tijdschrift. Panorama" Vóór het winkelraam, waar dit blad is ge ëxposeerd, hadden zij op één der foto's hun broeder ontdekt-, van wien zij taal noch tee- ken meer vernamen, bezig zijnde in een der loopgraven. Dat de dames getroffen en verheugd waren is te begrijpen. Kantongerecht te Leiden. De bekende heer De Haas, vroeger wo nende op Ha-bis Perkara", aan den Haagweg, thans in Noordwijk verblijf hou dende, zal Maandag a.s. weder wegens onbevoegd uitoefenen der geneeskunde, voor het Kantongerecht alhier terecht raoeteD staan LIJST van geheel en gedeeltelijk Werkloozen, die zich aangemeld heb ben bij de Arbeidsbeurs. Het Steun-Comité elscht alt voorwaarde voor Steun aanmelding bij de Beurs, zoodat dit Staatje wel een Juist beeld zal geven van de Werkloosheid. Ook Werkloozen uit de Omstreken zijn hieronder begrepen. (Dit aantal vrij gering). Grondwerkers8 Overige vakarbeiders bij de bouw vakken in ruimsten zin 78 66 Mannel. vaklieden in andere vakken (voor een groot deel gedeeltelijk werkloos)..Hg Vrouwelijke vaklieden (waaronder dienstboden, naaisters, werksters) 82 Loe6e werklieden90 Gedeeltelijk Werkloozen. Mannen allerlei vakken (veelal weekloon)150 Vrouwen voor allerlei vakken (veelal weekloon)150 Jongens voor allerlei 30 Totaal 70G Rechte 2 bakkers hebben zich aangemeld. Leiden. 13 October 1914. AGENDA VAN DE WEEK. Dinsdag Magazijn Verp!e?,'intrx-artikelen. Pieterskerker. Algem. ergadonng Z.-H. Vereeniging „Het Groe ne Krnis Negen uur. Woensdag Mater, kerk Bidstond. tuur. Donderdag Vrijdag: '/morden "iTTa™. IN ONZE STAD. Voor de Vluchtelingen. Wij ontvingen van een collecte onder de leerlingen der H. B. S. f 2.25^ voor de vluchtelingen. Uit de miliciens van de 2de oompagnie van het 2de bataljon, ondergebracht in de school aan den Maresingel, heeft zioh een commissie gevormd, om bij de miliciens van die oompagnie gelden in te zamelen voor de Belgische uitgewekenen. Bij het ontvan gen der soldij zullen zij telkenmale iets voor dat doel afstaan. De gelden zullen door bemiddeling van den compagnies-com mandant aan het betreffende comité wor- -den overgedragen. Het Vrijzinnig Zangkoor alhier heeft be sloten, op 27 Oct. a.s. een uitvoering te geven in den Schouwburg, ten bate van het comité voor Belgische vluchtelingen alhier. In de door het koor uit te voeren wer ken hebben zich voor de solo-zangpartijen bereid verklaard de dames B. Vos, Harry van der Harst en Wilh. Korswagen. De dames Jo. Boekweijt en M. van Geer wil len zich met het piano-spel belastende heer Bram v. d. Stap, van Delft, zal als bariton optreden, de heer O. B. Duyster, Jr., als violist, de heer Land als violoncel list en de heer O. B. Duyster als fluitist. Deze week zullen inteekenlijsten worden aangeboden. De heer Van Velzen, sigarenwinkelier, Vrouwesteeg, heeft een partijtje tabak ge zonden aan een der leden van het comité, om den armeD mannen aan een lekker pijpje te helpen. Om zooveel mogelijk centralis eerend te werken, wordt verzocht tabak en sigaren te bezorgen bij den heer Kellenaers, Witte Singel 84 D, die voor verdere uitdeeling en verdeeling over de verschillende inrich tingen zal zorg dragen. Onder een van de allerbelangrijkste bij dragen aan het Comité te Leiden behoort zeker in de eerste plaats vermeld te wor den, dat de firma W. Hoogenstraaten Co. van de eerste aankomst der vluchtelin ge*! af tot Zondagavond toe op zich geno men heeft, voor haar rekening hen allen gratis een keer per dag van warm voedsel te voorzien. Dat dit duizenden en duizenden porties geweest zijn, is gemakkelijk te be grijpen Hulde mag zeker ook gebracht worden aan onze Padvinders en aan do transport- colonne van het „Roode Kruis", onder lei ding van dr. J. O. M. Timmerman®, art®, alhier. Het nummer van de telefoon Belgische vluchtelingen af deeling Leidsche Dekenfa- briek is No. 1480. De Vluchtelingen iu de Omstreken. Te TER-AAR heeft zich een comité ge vormd, dat zich beJasten zal met het in zamelen van gelden tot ondersteuning van Belgische vluchtelingen. Donderdag zal in de gemeente bij de ingezetenen een col lecte worden gehouden. Te HILLEGOM zijn gistermiddag van Lisse 43 Belgische vluchtelingen, mannen, ^rouwen en kinderen, aangekomen. Het damescomité was op de komst voorbereid en had voor voeding zorggedragen. Te LISSE is het grootste gedeelte bij de burgers ingekwartierd. De R.-K. Jon gensschool is reeds geheel ontvolkt. Te WARMOND, waar alle, vluchtelingen zijn ingeënt, had een aardige ontmoeting plaats. Een mlaai en eon vrouw waren elkan der bij het vluchten kwijt geraakt. Eenige mannon maakten een wandeling naar Noord- wijk en daar zag de man zijn vrouw terug en ook de ouders. Men kan nagaan hoe deze ontmoeting was. Door de pogingen van den gemeente-secre taris, tevens secretaris van het Comité tot hulp van Belgische vluchtelingen, den heer an Delft, mocht liet dezen gisteren geluk ken, een familie van zeven personen weer tot elkander ,te brengen en wel uit één huisgezin, waarvan de vrouw te Warmond was. Hij toog naar Leiden en het gelukte hem daar den man en de ouders, en nog broeders en zusters te vinden, die hij allen medebracht; zelfs zijn fiets, beladen met goederen, ent een klein kind. Gisteren zijn de luitjes aan het werk ge steld om zelf de stroozakken te maken, to breien, stoppen, kleederen te naaien, was- schen, enz. en het gaat alles zeer ordelijk. Gisteren werd door eenige jonge dames in de gemeente oen rondgang gedaan voor een en ander. De een kwam met een kaas, do ander mot boter en weer anderen met kleederen aandragen. Er wordt hier veel voor do arme ballingen gedaan, om hun tonigszins hun leed te doen vergeten. Te WOUBRUGGE is ook de deelneming in het lot der vluchtelingen algemeen. Ruim 80 ingezetenen gaven den wensch te kennen, dat zij bereid waren één of meer personen, meest kinderen, te willen herbergen en ver zorgen. Uit ZOETERWOUDE meldt men ons: Een der Belgische uitgewekenen in „Oud- Raadwijk", een jonge vrouw, die Zondag al zwaar ziek naar binnen gedragen moest worden, is, waarschijnlijk ten gevolge der vele ontberingen en emoties der laatste weken en dagen, aan hartverlamming over leden. Onze particuliere verslaggever deelt ona mede Hoewel de stroom van Belgische vluch telingen, die in de laatste dagen in woeste vaart over ons land is uitgestort, begint te kalmeeren is de toestand, voornamelijk in plaatsen als Bergen-op-Zoom en Roosen daal, waarop de eerste aanval is gericht, nog altijd ernstig. Vermoedelijk is eohter, wanneer er zich geen buitengewone om standigheden voordoen, het hoogtepunt be reikt en zullen, ook al wordt op de hier aanwezige ballingen geen druk van hooger hand uitgeoefend, velen zich successievelijk weder naar hun vaderstad begeven. Op onze reis naar de sterk overstroomde plaatsen ontmoetten wij tusschen Rotter dam en Roosendaal reeds enkele families, die op de terugreis waren. Eén. hunner, een jong, vurig flamingant, die verklaarde, dat de hartelijke ontvangst der Antwerpenaars in Holland voor de ver broedering tusschen Zuid- en Noord-Neder land meer zou uitwerken dan vijftig jaren werken der Vlaamsche beweging, was amb tenaar op het gemeentehuis. Hij had vóór de vlucht zijn p'apieren ingepakt en mee genomen en wilde daarmede nu terugkee- ren in de hoop door het nieuwe stadsbestuur te worden aangenomen. Vrouw en kind liet hij voorloopig in Axel bij een familielid achter, hoewel „madam" ook zeer verlan gend was haar huishouding terug te zien. Wat zou er van haar meubelen, haar keu ken en kelder overgebleven zijn? Zij had ditmaal zooveel voor den winter ingemaakt. En zij huilde bij de gedachte, dat er niet® meer van over zou zijn. Haar man had het laatste maandgeld ook niet ontvangen. Tusschen Rotterdam en Bergen-op-Zoom schoot onze reis bijzonder slecht op. Tel kens moesten wij wachten op extra-treinen, volgepropt met vreemdelingen, die loom en lusteloos neerzaten of lagen, terwijl aan de tusschenstation8 en voornamelijk te Roo sendaal zioh nog hondordem ballingen ver drongen en eiken naderenden trein be stormden, om te mogen instappen, waar heen, dat wisten zij niet, maar om ergens in het gastvrije Holland althans rust te zul len vinden. Nergens was het echter zoo vol als op het perron te Bergen-op-Zoom. De nood was daar immers zoo hoog geklommen, dat er in de geheele stad in particuliere wo ningen zoowel als in de openbare gebouwen geen plaats meer was on Zaterdag- en Zon dagnacht velen onder don blooten hemel hadden moeten bivakkeeren en aan het» hoogst noodige gebrek hadden geleden. En nog had de stroom niet opgehouden te vloeien. Volgeladen met sohamele huis raden kwamen de wagens en karren, voort getrokken door mannen en enkele maal ook door een paard, dat al even vermoeid scheen als de menschen zelf, nog aldoor de stad binnen. De nieuw aangekonrenen werden door oude kennissen verwelkomd, allerlei vragen ge daan, opmerkingen gemaakt, en wederkeerig verzuchtingen geslaakt. Tot aan het groote marktplein, waar het lioofdcomitó zetelde, golfden wij op den stroom' mee. Op het plein, door cavaleristen afgezet, kronkelde de rook op uit een dertigtal voe der ketels, waarin dag en nacht wordt ge kookt. Een der leden van de burgerwacht, die in deze dagen uitnemende diensten bewijst en onder opperlciding van het hoofdcomité alles regelt, werd ons als geleide ïneege- gevon en op onze wandeling door de stad gaf hij alle mogelijke inlichtingen. Hij verzekerde, dat er meer dan 100,000 vreemdelingen in do gemeente zijn geweest, terwijl deze zelf ongeveer 17.000 inwoners telt. In de eerste dagen hebben er veten, ook des nachts, buiten moeten vertoeven; er zullen er wel bij geweest zijn, die honger hebben geleden, doch dit is nu naar h'ij hoopt voorbij. In alle openbare gebouwen, scholen, ker ken en gestichten, zijn menschen onderge bracht en bij alle burgers, tot de armsten toe, zijn er ingekwartierd. Om dit laatste te zien stapten we even een water- en vuur- nerinkje binnen, waai- niet minder dan negen personen waren opgenomen. Zij moesten op stroo op zolder slapen en klaagden over de kou, omdat zij nog geen. dekking hadden. Er was Zondag Juist per auto, naméns do Koningin, een zending dekens aangekomen. on onze geloider noteerde voor dit gezel schap oven zoovele dekens als er personen waren. In een der kerken kwant een geestelijke, die er over ruim honderd de leiding had, vragen om brood voor het noenmaal. Brood was er, helaas, niet meer, maar er was voor elk der opgenomencn reeds oen portie rijst mot een paar sneden spek onderweg, want de pot schafte vandaag rijst. In een kloosterschool waren zeer ouden van dagen, zieken en anderen, die tijdens het beleg waren verwond en toch de reis hadden meegemaakt, verpleegd. Dezo la gen in ledikanten en werden liefderijk dooi nonnen verzorgd. Een geestelijke had een gedeelte van zijn kerkgebouw uitsluitend ingericht voor verlaten kinderen een 70-tal en deelde met voldoening mee, dat hij dien morgen weer zes aan dc oudere had kunnen teruggeven. In een R.-K. Weeshuis had men de ruim te gedeeld met een vijftigtal weezen uit een gesticht in Antwerpen gevlucht, in het ge heel schatte mij het aantal, dat thans nog in Bergen-op-Zoom verblijft op 75,000, waar onder trouwens ook verscheidenen, die min of meer bemiddeld zijn en op kamers wonen. Daar zijn er onder, die bijdragen aan het Comité schenken. Ook over den steun uit alle deelen des lands was men zeer tevre den, maar het is een bodemlooze put, zei onze geleider. Zoo langzamerhand waren wjj genaderd tot de haven, bij het begin een vuile slij- kerige poel, waarin langs de wallen het gore rioolvocht sijpelde en een luoht ver spreidde, waarbij de geuren van ons Ra penburg nog aangenaam genoemd mogen worden. Aan het eind daarvan lag een groote veerboot, waarin 1400 vluchtelingen „gela den" waren, bestemd voor Rotterdam van waar zij over de verschillende plaatsen wor den gedistribueerd. Zoo waren er Zaterdag en Zondag 12 weg gegaan. Rekent men daarbij de verschil lende treinen, die aldoor worden volge propt, dan begrijpt men, dat er al heel wat geloosd is. Toen ik mijn geleider vertelde, dat wij met de omliggende gemeenten er 3000 on geveer herbergen, nam hij fluks zijn noti tieboekje uit den zak en teekendc iets aan. Vermoedelijk zal een telegram aan ons hoofdcomité er het gevolg van zijn. Naar Holland te gaan vinden de meesten andera niet prettig. Zij blijven liefst in de buurt van hun vaderstad, al gevoelen zij op het oogenblik weinig lust om er weer heen to gaaD uit vrees voor de Duitsohers. Toen wij verder, vermoeid van het sjou wen, en met pijnlijke voeten vanwege de groote straatkeien, zooals wij ze in Leiden in onze achterbuurten niet eens kennen, zelf iets wilden gebruiken, bleek ons, dat er in de stad geen melk meer was en brood haast niet te krijgen. Verschillende winkels hadden „uitver kocht" op de deur en enkele andere zagen we juist open gaan en bestormen door de Belgen, waarvan velen, naar men ons ver klaarde, toch nog wel een duitje op zak schijnen te hebben, al is het grootste deel arm en berooid. In Roosendaal, waar we een meer vluch tig bezoek afleggen, lijkt ons do toestand vrijwel gelijk aan dien te Bergen-op-Zoom. Men vertelde er ons, dat er nog meer vluchtelingen zijn. Daar zagen we nog een trein met geïn terneerden, meest Belgische en slechte en kele Britsche militairen, aan wie harte lijke ovaties werden gebracht door hun landgenooten en door vele Hollanders, en tevens stond daar geruimen tijd een trein, waarin een veertig gewonde Belgische sol daten, die, moedeloos als zij daar in het stroo neerlagen, een droevigen aanblik op leverden. De een was aan heb hoofd, een ander aan een der armen of beencn ver wond en allen droegen pijnlijke trekken om het bleeke gelaat. Worden wij ook in onze stad herhaalde lijk aan den wreeden oorlog herinnerd, ze ker nog niet in die mate als onze zuidelijke landgenooten en wie daartoe in staat ;s, brenge ook zijn offers voor het vele, dat daar gedaan wordt, opdat men in deze plaatsen in staat blijve het vele werk eenigszins naar behooren te doen. Want al mogen er straks velen weder naar Antwerpen vertrekken, vrijwillig of gedwongen, het wordt niet onwaarschijn lijk geacht, dat uit andere oorden, waar hoen nu hot oorlogstooneel is verplaatst, een nieuwe exodus zal beginnen. Te Roosendaal. Een particuliere verslaggever van de ..N R. Ct." seint uit Roosendaal: Do militaire overheid heeft don stroom van vluchtelingen langs de wegen thans uit Roosendaal geweerd en voortgeloid in noor delijk» richting naar Oudgastel en later ook in oob lelijke rich tang naar Breda. Marechaus see was belast met deze moeilijke taak. Zij had voorts in* opdracht de vluchtelingen, die nog in do bosschen bivakkeerden, daaruit met zachtheid te verdrijven. Ook mogen de men schen niet meer langs de wegen liggen. Noemt men hierbij in aanmerking, dut hier n,u de kerk, de zaal vaji den Katholieken Kring en de verblijfplaatsen voor de militairen van de enkele duizenden Belgen, die daar tot heden mochten slapen, ontruimd zijn, dan vraagt men zich af waar deze lieden zon der onderdak dan toch moeten blijven. Niet in de bosschcn, niet langs de wegen, uit enkele van do voornaamste toevluchtsoorden verjaagd! Wanneer ieder spoor van ironie niet ongepast was, zou men willen opperen of zij don moeten vliegen of wel in 't water Loopcn met hun huisraad, hun kinderen cn hun oudjes. Want bijvoorbeeld: de noorde lijke richting loopt op geen plaats van eejiigc beteekenis uit en nergens in den omtrok is immers ruimte of voedsel. Do militaire overheid, en met recht, komt echter op voor de gezondheid van onze ga-, mobiliseerde troepen Uit dergelijke nood toestanden kunnen gevaren voortkomen vooi* de hygiëne, want controle is op dit gebied natuurlijk niet mogelijk geweest. Daarom is hier van lieden af aan de soldaten alle aan raking met de vluchtelingen ontzegd. Za£ mogen hen niet meer helpen met pakken dragon, met wegwijzen, en ook het verstrek* ken van brood uit de militaire bakkerijen m hier gedaan. Morgen rukt de troep vroeg tijdig uit en komt pas tegen den avond weer in de stad terug. Maar met dit al komt er in de over vul d- heid van de steden hier weinig of geen verandering. En men kan de uitgewekenen wel voortdrijven, maar de groote menigte durft immers toch niet naar Antwerpen terug vóór zij de waarborgen heeft, dat zij daar veilig zal zijn. De angst voor der Duitscher rit er in. De laatste alinea's der- proclamatie van hun burgemeester (die dej bevolking aanspoort, terug te koeren) doen hen vreezen voor executies, zooals ct reeds zoovele hebben plaats gehad in den laatsten tijd. Zij zijn bang, dat do Duitschera hun mannen cn jongens zullen wegvoeren om te Werken, om loopgraven te maken misschien, enz. En zij vreezen vooral voor hun vrou wen en dochters, afgeschrikt door tal van verhalen omtrent buitensporigheden van da soldaten. Zij vree zen en tot lieden wachten zij op een officieel® proclamatie, 't zij van haar eigen of van een neutrale regeering. En zoolang dit niet geschied is, zullen de over groot® massa's Belgen in ons land blijven hangen. De terugtocht naar Antwerpen was dan ook heden nog zeer gering. En hot be richt, dat Gent nu ook bezet is, en dat de brvolking in die stad eveneens komib vluchten, is er niet naar om' hun vertrouwen te versterken. De spotprijzen voor rijpaarden en auto mobielen schijnen in veel gevallen wel bloed geld genoemd te moeten worden. Verschil-' lende menschen, aangekomen met karren on, paarden, mét hand paarden, met vee, von den bij aankomst meerendoels zelf geen dak en geen voedsel, laat staan voor hun dieren. Vele hunner moesten bovendien met de trei nen verder. Dan wisten zij geen raad meer met hun levende have, en mij is verteld van geweteulooz» landgenooten, die op deze wijze den nood misbruikt hebben, om koeien, om paarden met de karren er bij, te koopen," voor f 15, ja, voor f 7 per stuk. De winkeliers en ondernemers in de door vluchtelingen overstroomde streken zitten in do moeilijkheid, dat zij bijna uitsluitend Bel gisch geld ontvangen, en dat do baukiers alleen dit geld van vluchtelingen, niet van Nederlanders wisselen. Bij dc Uitdeeling van dc 10.000 Haagsche brooden tc Roosendaal cn Bergen-op-Zoom. Zondagmorgen is een commissie uit dé Nederlandsoh© Vereeniging van Werkgevers in het Bakkorsbedrij f naar Roosendaal en Bergen-op-Zoom vertrokken met 10,000 brooden ter verdeeling onder de uitgewe-, ken Belgische vluchtelingen. Ontzettend, zoo vertelden de commisstkle-, den, is dc toestand. Hadden zij het dub bete. aantal brooden gehad, ze waren ze mak kelijk kwijt geworden. Steuncomité's, zoo wel te Roosendaal als te Bergen-op-Zoom, doen het bovenmcnschclijke, doch slechts de allergrootste nood kan nauwelijks wor den gelenigd. In Bergen-op-Zoom vooral was de toestand ontzettend. Auto's met brood, waarmee de commissie door de stiu- ten reed, werden letterlijk bestormd door vluchtelingen. Rijk en arm, jong en oud, alles smeekte om brood. De gclioele bevol king van Bergen-op-Zoom doet alles om den nood te lenigen. Het Steuncomité kj dag en nacht in de weer, en nog steeds hoerscht cr groote nood. Men kan rich een voudig van den toestand geen denkbeeld maken Toen de trein bijv. Wouw, een plaats tusschen Roosendaal en Bergen-op- Zoom, passeerde, wcrul den vluchtelingen uit den m gang zijnden trein groote hoeveel heden brood toegeworpen, daar de trein aldaar niet stil hield, en dc nood er zeer groot was Wel is dit niet de behandeling, die het brood in gewone tijden krijgt, maar nood breekt hier wetten, en de menschen! vielen er letterlijk op aan. Toen te Roosendaal van uit den wagon* waarin het brood geladen was, - eeu uitdee ling werd begonneu, vreesden uo hearen voor ongelukken, zpó groot was het gedrang. J

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1914 | | pagina 1