De Eoropeeseh© Oorlog.
N°. 16714-
Zaterdag; 33 A uoustus.
Tweede Blad. A". 1914.
Officieel© Kennisgeving.
Brieven van een Leidenaar.
Ingezonden.
Groote Oorlogsschattingen der Duitschers ts Brussel en
Luik. Tongeren en Luik in Brand. Een voor
spelling van Generaal Nogi, Carnegie's
meening over Keizer Wilhelm.
LEIDSCH
DAGBLAD
VKitLEXGING VAC.VTIE
OPEXlt. LAG. SCIIOLEX -ir liHSSE.
De Buigemeester der gemeente Leiden;
Brengt ter kennis van belanghebbenden,
dat de zomen acantie op de openbare
scholen der 2de klasse in deze gemeente,
eindigende op Dinsdag den 2öcn Augustus
a.s., voor zooveel de Jongensschool Üile
klasse aan de Pieterskerkstraat, de .Meis
jesschool 2ilc klasse aan de Brecstraat en
de sebool '-Mc klasse voor Jongens en Meis
jes aan de Oude Vest betreft. tot een
nader te bepalen tijdstip is verlengd.
De lessen op de school 2de klasse voor
Jongens en Meisjes aan tie fleereiistrant
vangen weder op den gewonen tijd aan,
n.l. op Dinsdag den 25sten Augustus 1914.
De Burgemeester voornoemd,
N. G. DE GIJSELA-AR.
Leiden, 21 Augustus 1914.
VERKIEZING KAMERS AAN' ARBEID.
Burgemeester en Wethouders van Lei
den brengen ter algemcene kennis, dat de
verkiezingen voor de Kamers van Ir he id
voor do Voedings- en Genotmiddelen en
de Textielnijverheid, welke zouden worden
gehouden resp. op AVoensJag 2 September
en \rrijdag 4 September 1914, met liet oog
op de plaats gehad hebbende mobilisatie,
tot nadere aankondiging zijn uitgesteld.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
X. C. DE GIJSELAAR,
Burgemeester.
VAN STRIJEN,
Secretaris.
Leiden, 17 Augustus 1914.
COCOLXXXXIV
Hoewel het dreigend oorlogsgevaar voor
ons land schijnt to verminderen en de span
ning, waarin men daaromtrent verkeerde,
is afgenomen, blijft de economische toestand
als gevolg van den oorlog met zijn nasleep
zeer ernstig. Yan alle kanten klinkt de aan
moediging om met kalmte en een koel hoofd
do dingen, zooals zo zich \oordocn, te aan
vaarden en den komenden bezwaren 't-hoofd-
te bieden. En dat is natuurlijk ook het
beste, maar het sluit niet in, dat we ons"de
moeilijkheden mogen ontveinzen. Voor het
volgen van een struisvogelpolitiek moet-,
evenzeer gewaarschuwd worden als tegen
een wilden angst, die zich nu openbaart in
een al te plotseling stop zetten der zaken
en invoeren vau bezuinigingen en daar in
een wild aanpakken van allerlei op zich
zelf goede dingen, maar die in hun veelheid
op krachtverspillingen teleurstelling moeten
uitloopen. Ook in dit opzicht toont zich door
beperking d-on meester en geldt de stelre
gel, dat één man slechts één ding tegelijk
kan doen.
Yoor de menschen van kapitaal, ook al
hebben ze dat in „papieren" belegd, behoe
ven wc ons voorloopig nog niet ongerust
te maken. En gevallen zooals er mij dezer
dagen een werd medegedeeld, dat een met
effecten rijk gezegende dame het dienstper
soneel voor de keus stelde haar zonder be
looning te dienen of te worden ontslagen,
waarbij het eerste werd gekozen, omdat
inen thuisgekomen het leger der werkloo-
zen maar zou vermeerderen, kunnen niet te
streng worden afgekeurd. Welgefortuneer-
do werkgevers mogen evenmin hun perso
neel in de eerste phase van slapte zoo maar
ontslaan. Hun verplichtingen jegens de
menschen, die in vooruitgaande tijden heb
ben medegewerkt aan de welvaart der zaak,
reiken verder dan alleen tot het oogenblik,
waarop men ze momenteel niet noodig heeft.
In normale tijden van slapte wordt immers
vast personeel ook niet op straat gezet?
Ook de ambtenaren groot en klein bevin
den zich in dezen tijd in gunstige positie.
Het leven is nog niet buitengewoon duur
en waar van werkgevers en werknemers hun
inkomsten ziender oogen verminderen en
sommigen zelfs deze geheel moeten missen,
blijft zoolang rijk en gemeente aan hun ver
plichtingen voldoen en dat zal nog wel lang
blijven duren, hun inkomen gelijk. En als
ook zij in deze dagen meedoen aan een ge
paste zuinigheid dan moet dit vooral zijn om
daardoor op milder wijze te kunnen voor
zien in do nooden der gemoenschap.
Op dit oogenblik komt. inzonderheid de
middenstander en do werkman in het ge
drang. De eerste vooral als gevolg van het
geschokte crcdiet en de laatste door de
plotseling intredend© werkloosheid, dio
steeds groot-er dreigt te worden Om den ne
ringdoenden middenstander to helpen is nu
opgericht do Algemeen e Centrale Credict-
bank, waaraan staatslieden en financiers
hun medewerking hebben verleend on de
werkloosheid tracht men overal waar het
noodig is en waar is het dat. niet? door
steuncomité's te bekampen. Ook in Leiden
zit. men niet stil. In een weck zijn er tweo
organisaties van winkeliers opgericht, die,
71u de nood aan den man komt, beseffen,
dat ook voor hen in vcreeniging kracht
schuilt, al doet het eenigszins onaangenaam
aan, dat in een tijd als deze, menschen, die
geheel dezelfde belangen hebben, zich toch
*og weer in twee kampen verdeden.
Moest ik do vorige week nog klagen
over het klein bedrag, dat voor ondersteu
ning van de door den oorlogstoestand
noodlijdenden voorlopig bijeengebracht
was, ik mag nu cohstateeren, dat men de
schade behoorlijk heeft ingehaald. Een be
drag van circa f 18.000 als inzet-mag voor
Leiden goed genoemd worden. Doch het
mag er niet bij blijven. A.s. Woensdag
•zal ons weer een opgave worden ver
strekt; laat ons hopen, dat dan althans
de 20.000 is bereikt.
Ik schatte verleden Zaterdag liet. aantal
gezinnen, dat steun noodig zou hebben,
op 1500. Ongetwijfeld zal, gezien het- aan
tal personen, dat zich thans reeds opge-.
geven heeft, dit aantal nog grooter zijn
En hoe meer we den winter naderen hoe
erger het spook der werkloosheid zal drei
gen
Voorshands zal men niet anders kunnen
dan de ondersteuning in geld tc doen
plaats hebben en men talme daarmede niet
te lang, want. inderdaad hier en daar nijpt
het reeds.
Doch vooral trachte men door werk
verschaffing in den nood te voorzien. De
meeste menschen eten liever verdien
clan gegeven brood, terwijl men bovendien
met het uitvoeren van nuttigen arbeid ook
het algemeen belang dient.
Dit denkbeeld, door mij cle vorige week
enkel opgeworpen, heeft blijkbaar sympa
thie verwekt. Men heeft mij echter ge
vraagd of ik wel een werk wist to noemen,
dat in Leiden thans zou -kunnen worden
uitgevoerd.
Ik heb toen genoemd het ophoogen en
het in gereedheid brengen van het terrein
achter den iïeerensingel tot een volks
park en het dempen van het Levendaal;
twee werken, waarvan cle uitvoering toch
in cle toekomst ligt.
Men kan daarvoor niet alle werkloozen
gebruiken, zal men zeggen. Een fabrieks
arbeider is niet aangewezen op grondwerk.
De ouderen stellig niet, ik geef dat graag
toe. Maar er komt voor zulk werk nog iets
anders.en iets meer te doen dan alleen
grondwerk, En de krachten, die er wel ge
schikt. voor zijn, zouden, althans hiervoor,
worden gebruikt cn nuttig zijn.
Deze werken zouden van gemeentewege
m..eten. worden uitgevoerd. En de werk
krachten, die niet voor dezen arbeid ge
schikt bleken, zouden dan aan cle zorg
van het steuncomité kunnen worden toe
vertrouwd. Misschien was ook voor hen
lichtere arbeid te vinden. Geholpen moet
er worden. Geld, veel geld, zal daarv >or
noodig zijn Kan men daarmede cle nood
lijdenden helpen en tegelijk door proJuc-
tiêven arbeid de gemeenschap dienen," da i
is cl't ongetwijfeld te verkiezen boven elke
wij zo van bedeeling.
~TP O K T.
Voetbal
Militair-Voetbal en Liefdadigheid.
De mobilisatie heeft een totalen stilsta nel
in do sportwereld tot stanJ gebracht en
zoolang deze toestand aanhoudt, zal er niet
veel verandering komen. Het crick-etseizoen
zal niei beëindigd worden en lal van tennis
wedstrijden niet gehouden; dit staat nu vrij
wel vast. Ook de IST. V. 13. heeft tijdelijk
zijn voorbereidingen voor. het seizoen ge
staakt, maar het voetbalspel is populair in
het leger cn het rondslenteren op do Zon
dagmiddagen begint te vervelen. Hier ter
stede hoeft zich nu een commissie gevormd
uit do vele voetballers, dip iu liet leger die
nen. Het doel is een elftal sa-men te stellen
uit. de gelieele -Ulo infanterie brigade, dus
keuze genoeg, daar we vernamen. dat v?r
lneer dan 200 zich hebben aangemeld als
spelers, die in N. Y.-B.-wcdstrij len zijn uit
gekomen. Dit ell'tal zal Zondag tegen „Ajax"
spelen.
De militaire autoriteiten hebben alle mo
gelijk'- faciliteiten verl-eend om dit. to doen
doorgaan en zullen de militairen in de ge
legenheid stellen dozen wedstrijd van hun
wapenbroeders bij to wonen, wien hiervoor
gratis toegang verleend zal worden.
Yoor het publiek zal do wedstrijd togen
betaling toegaukclijk" zijn, terwijl de op-
biengst vau dezen wedstrijd ter beschikking
gesteld zal worden van liét Steuncomité of
hot Bood© Ehuis.
Prijsvcrliooging.
Mijnheer do Redacteur
Naar aanleiding van het ingezonden stukje
van Donderdag j.l. wil do ik den schrijver
van Prijsverhooging gaarne eenigo vragen
stollen, en hem op de hoogte brongen van
do prijzen van het vco.
U schrijft, dat de koeien onverkoopbaar zijn.
Wolken grond kunt. U. schrijver, mij
geven, dat de koeien onverkoopbaar zijn?
Hoeft U al eons'©en koe gvkoeht?
Weet U wat de prijs is voor 'een koe?
W-eet U wat de vloeschliouwor voor eon
koo per poncl moet betalen?
Do prijzen van voile koeien zijn thans 38
a 43 ets. per jioud (met beent Dus het vlees oh
zonder boen kost den vleesehhouwer 44 a
49 ets. per pond. Is dit prijsverhooging?
Ik zou den solirijver aanraden om met
eens andersraaus zaken wat voorzichtiger
te zijn- Ln mot zaken, waar U geen ver
stand van heeft, niet zoo lichtvaardig to
oordcelen, doch eerst een onderzoek in te
stellen on wat kennis op doen.
Of, schrijver, koop oen koe on probeer
U hel; oens.
U, Mijnheer de Redacteur, vriendelijk dank
-voor do verleend© plaatsruimte, toeken ik
-Een Abonné.
De Duitsche wapenen zijn de laatste da
gen gelukkig geweest. Na vele gevechten,
wel is waar, naar mag worden aangenomen,
ten koste van ontzettende verliezen zijn zo
in België opgerukt en hebben er Brussel be
zet, waarna ook Mechelen gevolgd moet zijn.
Men verwacht nu elk oogenblik het binnen
trekken in Gent. Het treinverkeer staat
daar nagenoeg st.il naar het noorden, naar
Nederland vluchten cle Belgen reeds in
groote troepen. Dat de intocht aanstaande
is, is heel goed op te maken uit do procla
matie van den Oentecheo burgemeester om
geen vijandelijkheden tegen de Duitschers
tc bedrijven. De stad herbergt nu ook cle
„Indópenclance", die uit Brussel derwaarts
ia overgebracht.
Ook to Bruggen wordt al rekening gehou
den met de komst der Duitschers, of, zoo
als de Belgen zeggen, do Prussiens. Daar
zijn de nog niet naar elders geëxpedieerde
krijgsgevangenen verzonden. Het waren
nog achttien officieren en 432 minderen, die
over Duinkerken naar Engeland gaan. Gen
darmes met gevelde bajonet hebben hen
weggebracht.
Al die terreinen liggen nu voor den vijand
open. De troepen zijn in Antwerpen, waar
zich thans ook de koning zou bevinden cn
voor het overige zijn ze in Namen of zui
delijker saamgetrokken.
Waar alles met de grootst mogelijke ge
heimzinnigheid wordt volvoerd, daar is het
niet duidelijk of werkelijk juist zijn de me-
decleelingen van de Belgische regeering,
dan wel of zo slechte dienen om er den
moed in te houden. Want voor de groote
massa, die de plannen dan den generalen
staf niet. begrijpt is een terugtrekkende be
weging iets ontmoedigends.
Dat er in Antwerpen cn Gent geruchten
loopen, dat de Duitschers toch nog slaag
hebben gehad en dat op het oogenblik ecu
groot deel van het leger"door een te snel
len opmarsch van de basis is afgesleten,
laten wc voor wat. ze zijn geruchten
Maar er zijn oolc officicele mededeeliiigen.
En zoo wordt, officieel nog steeds meege
deeld, dat de Belgen dc forten om Luik
nog steeds bezet houden. Dat kunnen wc
niet gelooven, al is 't mogelijk, dat de Duit
schers nk-t alle forten hebben De „Köln.
Ztg." deelt mee, dat de mededeelingen der
Belgische regecring brutale leugens zijn,
dat de Duitschers alle forten hebben en cl.it
generaal L m a n g e v a n k e 1 ij k in
Keulen is binnengebracht. Dat
bericht bereikte ons gisteren reeds uit an
dere bron, cloch we kunnen daaraan nog.
geen geloof hechten. Een zoo belangrijke
tijding mag eerst wel officieel, zij 't dan ook
van Duitsche zijde, worden bevestigd.
Wat is er bijv. juist van cle verzekering
van den Belgischen minister. De Broequc-
ville aan een journalist dat alles beter
looj)t, dan men wel had durven hopen. Het
behoud der stellingen zal niet zonder nieu
we gevechten gaan, maar hierop is België
voorbereid. Eerder nog dan sommigen wel
denken zal cle groote strijd aanvangen,
waarin ook wij, zeide de Minister, ons
woordje zullen medespreken. Wij zullen
aan do gansche werelcl bewijzen, dab de zo
nen der „kerlen van Vlaanderen" en dio
der „zeshonderd Franchimonten" immer
den vrijheidsroem van Belgie waardig zijn.
Ik versta, dat degenen, die niet op de
hoogte zijn, zooals wij, ietwat twijfelen,
maar weest gerust., clè toestand is uitste
kend, besloot de minister.
België lijdt, anders al weer ontzettende
schade. En daarbij nog 60 millioen schat
ting voor de provincie Luik, 10 millioen
extra voor de stad cn niet minder dan 200
millioen voor Brussel. Dat dit talloozen
rumoert, is te begrijpen.
Do groote overwinning die de Duitschers
blijkens een medcdceling van het Wolff-bu
reau te Berlijn in den Elzas hebben bevoch
ten, zal, als 't. juist is, van niet geringe be-
teekeuis zijn. Men mag aannemen, dat in
geheel Elzas-Lotharingen gevochten wordt,
langs het gelieele front. Bij Mulhauseti
hebben de Duitschers slaag gehad, doch bij
Metz zouden ze maar klappen hebben uit
gedeeld. Daarvoor zie men wat we elders
meedeelen.
In bet oosten schijufc meer beweging te
komen. Rusland zou ongeveer gereed zijn.
To Londen moet van clen Russischen ge
neralen staf mededeeling zijn ontvangen,
dat de mobilisatie voltooid is. Do vijandelij
ke opmarsch zoo wordt verder gemeld, is
tot staan gebracht en op vijf, niet nader-
aangeduide plaatsen zal men cle grens over
trekken.
Dat heb daar voor Duitschers en Oos
tenrijkers minder voorspoedig gaat, zou
men geneigd zijn op te maken uit Oosten
rijks maatregel, om alle mannen tot den
leeftijd van 42 jaar onder cle wapenen tc
roepen. Daarmee zal de laatste reserve, iu
het vuur komen.
Do bezetting van Gumbinncn is niet al
leen gebleven; Op een ander punt is Lyek
gezet en rukt men op naar Lotzcn. Twintig
legercorpsen zouden volgens „Centr. News"
ender leiding van grootvorst Nicolaas een
inval in Pruisen doen.
Nu is er meermalen gesproken van revo
lutie in het groote Russische rijk. Eerlijk
gezegd, gelooven we daarvan niets. Zoo
goed als cle Fransche antimilitaristen naai
de grens gaan, zoo goed doen 't ook de irun-
der-goed-Russische Polen of joden, tiet
heette bijv. dat Finland in opstand was en
niemand onder de wapenen kwam. Wat deze
mededeeling waard is blijkt, wanneer men
weet, dat de Finnen niet onder dc wapenen
behoeven te komen en een geheel neutraal
persoon, een correspondent van een
Zwccdsch blad, seint, dat Inj geheel Finland
doorkruid heeft, cloch dat. dc berichten over
omwenteling absoluut onjuist zijn.
Zoo zal 't misschien ook wel gaan met de
berichten uit. Duitsche en Oostenrijksche
bron, dat. cle Poolsche bevolking zich begint
te roeren, dat in den Kaukasus opstand is
uitgebroken, en dat op de Russische Zwarte
Zee-vloot muiterij is uitgebroken cn cle ma
trozen baas zijn op cle schepen.
Wat de Balkan zal brengen? 't Is raad
selachtig. Op 't oogenblik zouden vertegen
woordigers van Griekenland en Turkije
ronfereeren met regeeringspersonen te Boe
karest.
Dc Vesting Antwerpen.
Antwerpen is niet open, maar door een
aaneengesloten omwalling met poorten en
natto grachten omgeven. Verrassingen als
Luik overkwamen, kunnen dus bij deze stacl
haast niet te wachten zijn. Overigens heeft
do wal, verouderd als hij is, -weinig to be-
teekencn cn daar hij de zich uitbreidende
stacl sterk omprangt, wilde men hem reecis
slechten.
Hoe de vesting Antwerpen er uit ziet, ver
telt de bijzondere militaire medewerker
van de ,,N. Ct."
Op de Noordzijde zijn eenige iniiridatiën.
Deze loopen tot aan de K ederlandsche gicn-
zen en kunnen ook tot de polders Wi 1 mars-
don ck en Astruweel worden uitgebreid. Der
gelijke onderwaterzettingen zijn ook aan de
zuidzijde mogelijk; cloor opzetten van Ru-
pel, D.vle en Kctlie kunnen zij nog belang
rijk worden uitgebreid. Naar buiten gaan-
do komen wij langs een reeks van werken,
die onderling door een wal met. gracht ver
bonden, de stad op 3000 k 4500 M. omgeven.
Met. inbegrip van de forten Merxem en
St. Philippe telt men op den rechter
Schelde-oever in dien grootcn kring 10 for
ten De forten zijn verouderd en hebben on
danks hun trouwens te hoogo ligging wei
nig schootsveld; niet meer dan 1200 k 2000
M., terwijl vooral de talrijke voorgelegen
dorpen, zooals Wyueghern, Moorssel, Edi-
chcm en Hennichem hun vuurultwerking
zeer beperken.
Op den linker Scheldeocver liggen, on-
middellijk aan de rivier, cle oude, deels
reeds geslechte forten Isabelle, Tête de
Flandre en Burght. Zij konden met meer
aan de verdediging medewerken, zoodat
uien hen derving door forten bij de dorpen
Zwijndrechfc en Cruybeke en met het fort
St. Marie door een verdedigingslinie (dijk),
waarin twee batterijen, verbond. Die dijk
is tevens binnensteunkade voor de om Be-
veren to stellen inundatie. De omtrek van
dezen fortengordel is 22 IC.M. maar zQoals
uit alles blijkt, aan moderne eischen als
grooto afstand tot de stad, vuuruitwerking,
bewapening en bouw voldoet zij niet meer.
Deze fortenkring dateert trouwens reeds
van 1SS0 en zooals men veetversterkingen
veranderen door den eeuwigen wedijver
tusschen aanvals- cn verdedigingsmiddel
snel. De enorme verbetering van het. ge
schut en van de projectielen, waardoor
dracht cn uitwerking als verdriedubbelden,
dwongen België tot moderniseering van zijn
centraal reduit. Men greep zeer diep in cle
beurs, want bij cle wet van 30 Maart 1906
werd voor verbetering van de stelling van
Antwerpen 65 millioen francs toegestaan.
Daar de raming tegenviel, moest dit bedrag
j bij herhaling worden verhoogd cn klom het
tot 80 millioen. Dat thans alle forten ge
reed zijn, zou ik niet durven beweren. Yoor
1 zoover bekend is cle inrichting der buiten
ste fortenlijn aldus
Thaus zijn, om de voornaamste werken te
noemen, forten opgeworpen bij Rupelmon-
de, 700 M. ton Zuiden van Waelhem en
200 M. voorwaarts van Lierrc. In het Noor
den ligt het fort Schoot.en bij het kanaal
naar Turnhout en het fort- Capellen aan
de spoorlijn naar Roozenclaal.
Voorts liggen moderne forten aan do
westzijde vau Ne the en Rupel, terwijl op
den linker-Scheldeoever, behalve de reeds
ccrcler genoemde, nog vier forten in hun
verlengde werden opgeworpen. Op den
rechter Schelde-oever zijn ten noorden van
do Nethe niet minder dan 12 forten ge
bouwd.
Zoo verkreeg dan de buitenste fortenkring
op pl.m. 10 a 16 K-.M. van de stad gelegen
een omtrek van 90 K.M., waardoor het
kamp van Antwerpen in oppervlakte ver-
vierdubbeld is. Dat de insluiting van zoo'n
reuzen vesting héél wat troepen vergt, Iaat
zich begrijpen. Thans is na een kort. opont
houd te Mechelen de zetel cler regecring
binnen de vesting opgesloten, wat. voor haar
vrijheid van beweging en het organiseeren
van weerstand in het niet door den vijancl
geoccupeerde deel des lands een groot na
deel is. De ligging van het groote Mechelen
vlak voor dc linie is een bepaald nadeel,
omdat het den Belgen heel wat zal kosten
die mooie stad plat tc schieten, teneinde
haar verblijf aan den vijancl te ontzeggen.
Doet men dit niet, clan vindt hij er veel
steun cn dekking voor c\cntucclc bclegc-
ringsoperatiën.
Of het zoover ooit zal korncn, betwijfeld©
ik reeds, maar een eenvoudige insluiting is
voor de talrijke bevolking cn bezetting reeds
rampspoedig genoeg en kan tot cle vrecsc-
lijkste ontberingen leiden, tenzij dc .water
voorziening, de approviand'cering, cle ver
lichting cn cle verwarming der stad naar be-
hooren zijn voorbereid.
De insluiting van Antwerpen brengt d©
Duitsche troepen weder dichter bij ou/.o
grens dan wenschelijk is, terwijl ook op\ co
ring van voorraden langs de brcedc Scheld©
een bron van moeilijkheden zou kunnen
worden.
De brand te Tongeren.
Eenige vluchtelingen uit Tongeren heb
ben over hun weclen aren aan den corres
pondent van. de „N. R. Ct." het volgendo
meegedeeld
De Duitschers te Tongeren hebben cle be
woners vrij goed behandeld. Ze waren inge
kwartierd bij do burgers en betaalden alles,
wat ze noodig hadden gedeeltelijk in mar
ken, gedeeltelijk in papieren bons, welke
na den oorlog ingewisseld zouden worden.
Zelfs hadden de Duitschers met dc men
schen, bij wie ze ingekwartierd waren, ecu
soort vriendschap gesloten en lieten de kin
deren op hun knieën paardje.rijden. Dc wa
penen waren den burgers bij Liun komst onl
nomen en overal was huiszoeking gedaan, "f
er nog geweren of revolvers verborgen,
waren.
Gedurende hun verblijf waren talrijke
schermutselingen met dc Belgische voorpos-
teu gehouden. Meestentijds verloren dr»
Duitschers het en trokken dan naar Tonge
ren terug. Zondagochtend waren er cén.SOO
uhlanen uitgerukt. Een uur later keerde er
de helft van. terug, vluchtende. Dc rest won
weggemaaid door fcvco Belgische mitrail
leurs, die hij een brug verdekt opgesteld
stonden.
Maandagavond hoorde men plotseling in
de stad zelf eenigo geweerschoten. Dc bur
gers, die in do mccning verkeerden, dal do
Belgische soldaten de Duitschers aanvielen
cn probeerden te verjagen, verscholen zich
in do kelders. Een uur later werd echter
op de deuren geklopt cn geeischt, dat. zm
raar buiten zouden komen. Er werd be
weerd, dat. cle burgers eenige Duitsche ar
tilleristen hadden doodgeschoten en een of
ficier 'verwond. Drie geestelijken wereku
weggevoerd, verdacht van den toren a.-vm
cle kerk met revolvers geschoten te heb
ben.
Yolgens cle burgers echter hadden do sol
daten in een herberg tijdens een twist op
elkaar geschoten en daarbij een officier ge-,
raakt. Om hun schuld te verbergen, hadden
zo de burgers ervan beticht.
Een tiental mannen werd uit cle groep
menschen, waarbij mijn zegsman cn zijn fa
milie was, aangewezen als schuldig cn zon
der verdere ondervraging tegen een muur
geplaatst, en gefusilleerd. Dc anderen moes
ten met de handen in de hoogte ruim een
uur blijven wachten en werden meei malen
aan den lijve gevisiteerd.
Het was intusschen tien uur geworden.
Toen werd hun bevolen dat zij de stad moes
ten verlaten en werd hun aangewezen, wel
ken weg ze gaan moesten.
Tongeren zou voor straf, en om de;* dood
der Duitschers tc wreken in brancl gestoken
worden. Eenigo vrouwen' mochten door sol
daten begeleid, het dierbaarste wat zo had
den uit cle huizen halen. Meermalen, ver
zekerde mijn zegsman, is hun dit dan later
ontnomen. Vervolgens werden ze verschil
lende kanten uitgejaagd.
Onzo Belg, dio eigenlijk te Brugge thuis
behoorde en in Tongeren bij zijn familie op
vaca-ntio was, moest met zijn moeder, een
oud mcnsch van in de zeventig, een getrouw
de zuster cn tweo kinderen de richting van
Maastricht uit.
Door Duitsche soldaten werden zo onge
veer vijftien kilometers ver begeleid cn tel
kens dreigde men hen to z.ullcn doodschie
ten. Steeds moesten zo gaan met de armen
in de hoogte.
Den meesten werd het geld en do enkclo
sieraden, die ze bij zich hadden, afgenomen.
Stond Tongeren in brand, toen'u vertrek
ken moest? vroegen wij. Talrijke wonin
gen brandden reeds, en toen wo een uur
geloopen hadden, gebood onzo begeleider
ens om te kijken en zagen wc een groot deel
van Tongeren in brancl staan. Voertuigen
om cle zwakken te vervoeren, waren cr niet.
Een vrouw wier man juist gefusilleerd was,
moest in een half verbrande hoeve achter
blijven. Zij verkeerde in barensnood. Haar
vier kinderen stonden bij haar te schreien.
Al maar voort moest men, Duitschern
met opgeheven revolvers achter lien. Ein
delijk liet men hen alleen en zo rustten wa'
uit. in een veld. Dinsdagmiddag om t\vaal.!
uur bereikten ze dc Nederlandsche grcnA cu
eindelijk Maastricht. Meermalen waren vo
onderweg door Duitsche soldaten bedreigd.
Yan anderen ontvingen z© echter wat eten
