MOBILISATIE IN NEDERLAND. K®. 16696 Zaterdag- 1 Augustus. A°. 1914. igeze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering van <§on- en feestdagen, uitgegeven. Dit nommer bestaat uit DRIE Bladen. Eerste Blad. Agenda van de weekj De toestand in Leiden. Winkels gesloten. De Eerste Kamer bijeengeroepen. Vrees voor te kort aan levensmiddelen in den lande. Het requireeren der Paarden. De Gouduitvoer verboden. Aan de Oostgrens. LEIDSCH DAGBLAD PRIJS DER ADYERTENTIEN Tan 16 regels f 1.05. Iedere regol meer f 0.17A. Grootere letters naar plaatsruimte. Kleine arlvertentiën van 30 woorden 40 Gents contantelk tiental woorden meer 10 Gents.-Voor het incasseeren wordt/" 0.05 berekend. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden f 1.30per week. f 0.09. Buiten Leiden en waar agenten gevestigd zijn per week. i 0.10. Franco per post .Si, L85. Gelden op de Rijkspostspaarbank en de Leidschc Spaarbank. Men vraagt ons, wat men nu moet doenzijn gelden van de Postspaar bank en van de Leidsche Spaarbank halen of piet? Wij zouden daarop dit willen ant woorden Menschen, wees niet dwaas, luistert niet naar slechte raadgeving en laat er Uw geld. Zoowel op de Rijkspostspaarbank als op de Leidsche Spaarbank is het veiliger ook als er oorlog komt dan bij U thuis I Breng er nog maar wat heen, hoe meer Ge op Uw boekje hebt staan, hoe beter LEIDEN, 1 AUGUSTUS. Zware Mishandeling. In den afgeloopen nacht hoeft £n de Prin ses! raat een veohtpartij plaats gehad met zeer ernstige gevolgen. De brugwachter J. Stel kreeg twist met zijn buurman, zekere v'elthuyzen, die zoo hoog liep, dat niet alleen van de handen gebruik werd gemaakt, maar ook voorwerpen wc-rden gebruikt. Op. eens voelde V. oen steekwond in hot onder lijf, die geweldig blpedde. Daardoor werden do wr?ons neergelegd, doch liet bleek, dat V. zeer ernstig was verwond. Do doctoren P.&onaoker en Velthuyzen, die de wond voor- lcopig verpleegden, achtten onmiddellijke op neming in hot Ziekenhuis noodig, waarheen de patiënt per brancard werd vervoerd. De wonde wordt levensgevaarlijk geacht-, doch vandaag leefde de man nog. De dader beweert, dat hy zich verdedigt hef. ft mot een sleutel van de brug. l)e wond wijst echter op oon messteek. In verband daarmede is een mes van Stol in beslag genomen. Diefstal Rijks Ethnographisoh Museum. Het onderzoek der politie, hier en eldoref, niet betrekking tot dezen diefstal heeft nog niet tot eenig spoor van de daders geleid. Posterijen cn Telegrafie. Ter algemeen© kennis wordt gebracht, dat te rekenon van Maandag 3 clözer tot nader order het Bij Post- en Telegraafkantoor aan de Plantage geopend zal zijn van 8 'sm. tot 12 's middags. De Directeur. M. G. HENNEQUI-N. Leiden, l Augustus 1914. Voor de akte schoonschrijven M. O. is gister to Utrecht geslaagd de heer F. de Boer, alhier. Den 3den Augustus zal het 25 jaar gel oden zijn dat de locomotief ^poetser J. van der Wcijden, alhier, in dienst der H, IJ. 8. M. tkad. De commies le kflasso F. H. van Sand wijk herdenkt ditzelfde feit op 12 Augustus a.s Te Utrecht is bij de examens M. U. L 0. voor het diploma A geslaagd D. J. P. Piket, alhier. Gistermiddag is op het terrein van het openbaar Slachthuis een koe komen aan- loopen. Het dier is daar gestald en blijft ter beschikking van den eigenaar. PARKCONCERT. Dinsdag, 4 Augustus. PROGRAMMA. L „Elnsug der Gladiatoren" Marsob Fucik. 8. Ouvorturo SinfoniquoVink. 1. Marltana Wals D.llingor. 4. ,,A Hunting Soeno", Fantaisie Bucolossi. a. „Dans les Ombrcs" Finek. b. „De Oélöbro pas do TOurs" Berlin. Potpourri uit „Das fiüase Mridel" Bernhardt. F. Marsoh uit „Frau Luna" Linoko. GEMEENTELIJKE ARBEIDSBEURS. Qoopendi 'a morgens van 9—12 uur on des middags van 2—5 uur. AANVRAAC VAN WERKZOEKENDEN. t Klerken, 2 Kantoorbedienden (1 Vrouwolijko), 1 Grot-bankwerker, 1 Vuurwerker, 1 Smidsjongen, Dovonwerker, 1 Loodgieter, 1 Letterzetter, 4 Loopknechten, 1 Kruideniersbediende, 2 Incas- seerdera, 1 Cbautteor. 6 losse Workliodon, Werkstere, 1 Wa-chvrouw. Zondag 't Poethof. Duo Francken. 8 uur, Dagelijks: Bioscope en Variété Thóntre „Imperial", Sta- 6 a u r. (Woensdag, en Zaterdagmiddag ook 2 uur). Biefstuk II K N IJ. - Doperwten Op de veemarkt worden 300 paarden tbr .Rijkskeuring aangevoerd. .Welke geschikt bo venden werden, en dat waren er velen, wer den voor den militairen dienst ingerekend. Menig stalhouder en koetsier zag zijn, lievelingsdier met tranen in de oogen na. Zou men het ooit weer zien? En dan het ongerief, dat men er straks zelf door zou ondervinden. We leven wel onder abnormale omstan digheden. Ieder voelt het en is er van onder den indruk. Men moet de gezichten maar zien, de ge sprekken hooren en opmerken met welk een zenuwachtigheid velen zich door de straten bewegen, loopon, fietsen en tuften. Laat er spoedig een einde komen aan dezè spanning Drukte voor do mobilisatie. To Amstordam. De eerste bulletins over den oorlog brachten nog weinig emotie, zoo lezen we in het j,Hbld."Pas omstreeks drie uur, toen de Nederlandsche mobilisatie gebul- letineerd werd, en op de postkantoren en militiebureaux de oproep aangeplakt werd, drongen zich groepen mcnschen om !de aankondigingen, (en kwam er ontroering onder de menschen. In het Concertgebouw, waar de land,- weet zich heeft aan te melden, wordt alles in gereedheid gebracht voor het nachtver blijf der landweermannen. Op het IJsclub terrein, waar 's avonds de protestmeeting der socialisten gehou den zal worden, werd nog yreedzaam ge tennist; daarentegen verdrong zich een dichte menigte voor het bureau van den plaatselijken commandant, in hel Konink lijk Palcis, waar ook de militie-opro.epingeii aangeplakt waren. Over het algemeen heerschte er eem uiterst matige en bezadigde toon, geheel anders, dan de opwinding in de vreemde hoofdsteden, waarvan de buitenlandsche berichten melding* maken. De belangstelling, maar toch ook de op gewondenheid van het publiek nam in de namiddaguren vooral toe. Men kan het verschijnen der dagbladen niet afwachten en maakt queue voor de krantenburcaux. En dan blijft het publiek op straat do oorlogsberichten staan lezen en in groe pen wordt het onrustwekkende nieuws be sproken-. Als om halfvier de Beursbengel gaat beieren en zijn somberen deun wijd over de straten wordt weggedragen, wordt de stemming ernstig. Men weet het, dat de klokken gaan luiden in tijden van nood en dat die beiaard niet goeds verkon digd. De witte en groene biljetten, waarop de mobilisatie voor ons land wordt afge kondigd, worden in rijtuigen weggebracht om te worden aangeplakt op de openbare gebouwen en aanplakzuilen en dan ver dringt zich terstond een menigte, tc hoop geloopen van allen kant, om het nieuws té lezen. In «en buken de ,,Oranjc-Nassau-kazer- ne" heerschte gistermiddag reeds de groot ste drukte. Op het plein achter de kazerne stonden dc transport-wagens en de ambulance-kar retjes gereed; ook rookten er al de keu ken-wagens. De geweren stonder in rot ten. Voortdurend kwamer soldaten in en uit, die orders brachten. Juist vier uur vertrok een lange reeks open boerenwa- gens, volgepakt met de ransels der sol daten of met stroo. Op den bok zaten (militairen. In de Kazernestraat en op do Mauritskade sloegen vele nieuwsgierigen de militaire bedrijvigheid gade. Ook bij de cavalcriekazerne was het zeer Idruk. In de namiddag-uren zagen wij in ver schillende straten taxi's met officieren rij- Idenook enkele auto's van het vrijwillige automobielcorps waren in actie. Zooals vanzelf spreekt was het ook' voor het bureau van den plaatselijken comman dant in het Kon. Paleis, vol met belang stellenden,- die inlichtingen vroegen. Vele ïnilitieplichtigen en landweermannen vroe gen inlichtingen; er waren er verscheiden nen, die in de mecning verkeerden, dat zij feeds gisteren moesten opkomen. Er heerschte gisteravond op de straten veel meer rust en kalmte, dan een avond te voren, toen de verschillende gemieonte- gebouwen voor inkwartiering werden ont ruimd en de landweerkustwacht rich gereed maakte voor de opkomst onder do wapens. Do indrukmakende oproep, dat alle liohtin- gen onder de wapens moeeten komen, wierkte deprimeerend. Do mens eken werden er stil van en gevoelden blijkbaar weinig lust zich op straat te vertoonen. De afd. Leiden van de S. D. P. had oen vergadering in ;,De Graanbeurs" belegd om tegen den oorlog te protesbeeren. Daar trok ken velen, vooral arbeiders, heen. Van do twee aangekondigde sprekers was alleen de heel* Wijnkoop aanwezig, die een krachtig protest liet hooren tegen het militarisme, dat nu hoogtij viert on meende, dat alleen ecu revolutie uitkomst zou kunnen geven. De vergadering werd geleid door dr. Knut tel, die (le Arbeiderspartij laksheid veTwVtet, omdat zij "niet reeds was opgetreden, toon een oorlog tussohen Oostenrijk en Servië dreigde. Een tweede, veel grootere meeting werd aangekondigd op Maandag 3 Aug. In de winkels liep hot storm. Groote be stellingen van levensmiddelen werden gedaan. Inkoopen van 10 a 20 K.G. koffie en sui ker, 50 K.G. rijst cu meel behoorden niet tot 'de zeldzaamheden. Enkele winkeliers moesten zich weldra tot hun vaste cliënteelc bepalen cn zelfs zijn sommige zaken gehot»! gesloten. Zoo ziet men, hoe de onrust er bij do menschen inrit en men zeker niet ten onreohte duurte en schaarste van levens middelen tegemoet riet. Zoo hoorden we dat reeds hedenmorgen voor rijst van een dubbeltje 16 cents werd betaald on dat de suiker bij sommige winke liers reeds 30 oonts kostte. Natuurlijk werden voor de alhier inge kwartierde troepen ook groote inkoopen ge daan. Vanmorgen was liet al spoedig weer druk ca woelig in de stad. Reeds bij het eerste ochtendgloren trok ken troepen militairon in sombere stemming, vergezeld van bloedverwanten en vrienden, door de stad. Wanneer zou men elkaar weer zien Menig afscheid was hartroerend. Dan kwamen er andere troepen de stad binnen om ingekwartierd te worden in de daarvoor ge need gemaakte gonieentegcbouwen. Voor de Gehoorzaal en dc Meisjesschool 2do klasse a au de Broestraat was hot al zeer druk. Doch ook elders liep het af en aan. Voor de school aan de Pieterskorkgracht was het stiller. Do militairen- hadden deze smalle straat af gezet en het publiek mocht op een afstimd blijven staan. Doch cr waren nog andere drukke punten. Nauwelijks was het Postkantoor geopend, of do run naar de afdeeling Postspaarbank ving weer aan. Men verdrong elkaar voor en in bet gebouw. Een groot plakkaat, inhoudende een .geruststelling tot do houders van spaar boekjes werd nauwelijks een blik waardig ge keurd. Men wilde geld hebben! De politie had handen vol work, om de rust te handhaven. En niet alleen daar wa len do handhavers der ordo noodig. Hetzelf de spel speelde zich af bij de Leidsohe Spaar bank. Een liohtzijde aan deze rage verbon den is wel, dat men eens hoeft kunnen zien hoevele kleine luiden in de stad Cn daar. buiten oen grooter of kleiner appeltje voor do dorst hebben. Een geduchte storm Hop het voor het gebouw van de Nederlandsöhe Bank. Daar ie men allerminst op zulk een stormloop ingericht. Bij bosjes werden de menschen in- en uitgelaten. Een tweetal agenten konden het daar niet stellen, zoo verdrong men elkaar or voor de breede deuren. Steeds w«erd er om assistentie gebeld. Er werden zelfs mannen handgemeen. Do waarnemende com missaris, de heer Pronk, verschoen zelf op het tooneel. Daar kwamen de menschen met bankpapier, die het wilden omgezet hebben in zilvergeld. Er waren er bij, die het wil den gebruiken om vanavond hun personeel te kunnen uitbetalen, doch or waren er ook bij, die gedreven werden door de angst, dat het bankpapier zijn waarde zou verliezen. Grappenmakers waar heb jo die niet bij zeiden toch wel graag er oen armvol van te willen hebben. Vlot ging dit inwisselon echter niet. Het zilver dor Bank geraakte ton slotte ook uitgeput, al komt or w'eor een nieuwe -voorraad. Men meldt ons uit Amsterdam: 'Als ge volg van de mobilisatie heerschte cr reeds vroeg militaire bedrijvigheid in de stad. Overal zag men landweermannen en mili ciens, de meesten hunner in veldtcnue cn volle wapenrusting, naai de hun aangewe zen plaatsen, zooals ue manége i:i de Voa- delstraat, hei Gojiceitgebouw, den .Amstel- fliik jSiélUöüa. xnakken. .Ook de vroeg - ttams waren yol militairen'; Üie? zicK naiLr, genoemde plaatsen "Begaven. Er, waren vele soldaten, die vergezeld waren. van. liun naaste bloedverwanten. Deze keke*i nogal .bedrukt,- vele meisjes en vrouwen ween den zelfs, doch öe stemming ondeï (do troepen was evenwel over het algemeen goedsmoeds. Aan het Weespcrpoortstation, waren 'duizenden menschen op de beten; [die afsoheld namjen, van de militairen, jdie per trein naar hun standpjaatsen vertrok ken. Aan 'de stations was hef gisteravond zeer Idruk met personen,- die uit Nederland ver trokken of in ons land terugkeerden. .Uit Antwerpen kwamen velg Hollanders in Amsterdam terug._ Vele paarden werden reeds heden gere- quireerd. Zij werden aan den teugel door do stad naar hun plaatsen van bestemming geleid. De winkels, waar levensmiddelen worden verkocht, werden ook hedenmorgen bestormd. Vooral zaken waar suiker, meel, grutterswaren, rijst enz. worden verkocht. Er waren reeds heden verschillende dezer winkols gesloten. Door vele winkeliers werd geweigerd om bankbiljetten in ontvangst te nemen; waardoor ook het weldenkende pu bliek dat zich niet noodeloos laat alarmee ren genoodzaakt is om biljetten voor haar geld in te wisselen. In Don Haag- Er was ook gisteravond veel publiok langs den weg, bolangstellend naar oorlogs nieuws. Voor de winkels, waar bulletins hin gen, verdrongen zich voortdurend de men schen, lezend en herlezend de berichten wel ke bijkans alle 'a middags al- bekend wa ren. In den vooravond was het de maatregel tot bekendmaking naar ouderwetschen trant van de Oproeping onder do wape nen", welke de menschen telkens deed sa- menstroomen. Er gingen inspecteurs van politie rond, vergezeld van een tamboer of hoornblazers; zij hadden in last voorlezing te doen van bedoelde oproeping. Dan klonk dof het go- troffel van de trom of schalde het hoornsig naal en de inspe-cteur las zij 't met niet al te overduidelijk geluid den tekst van liet telegram voor, dat de burgemeester ont vangen had tot oproeping van de militie en van de landweer. 't iFubliek in breeden kring er omheen was meer nieuwsgierig dan belangstellend en de meesten schenen maar weinig onder den indruk van 't gewicht dezer bekendma king. Aan de stations was het zeer wei merk baar, dat velen besloten hadden in verband met de tijdsomstandigheden hun reis te on derbroken en huiswaarts te keeren. Boven dien waren er tal van militairen die zich in gevolge de algemeene oproeping naar hun standplaatsen begaven. To Utrecht. De afkondiging der mobilisatie bracht gisteren in Utrecht een keele drukte te weeg. De winkels in levensbehoeften wor den bestormdoveral zag men de menschen met groote pakken sjouwen. Sommige win kels waren reeds uitverkocht, terwijl de winkeliers bijna allemaal weigerden om pa piergeld in ontvangst te nemen. Aan de ver schillende kazernes heerschte een ontzet tende druktehonderden menschen komen van hun militaire familieloden, die de ka zernes niet mogen verlaten, afscheid nemen. Onophoudelijk rijdeD automobielen met mi- litiaire autoriteiten af en aan. In de stad geeft de mobilisatie een groote stagnatie. Verschillende bakkerijen, slagerijen enz. zullen gesloten zijn in de komende dagen, daar do patroon en knechts onder de wa pens komen. De gemeentelijke tram zal vooreerst met een beperkten dienst rijden, daar 60 van de 115 man van het rijdende personoel onder de wapens komen. De trei- nenomloop van Utrecht uit zal voorloopig vrijwel ongewijzigd blijven. Do stormloop aan do Rijkspostspaarbank blijft aanhou den aan alle kantoren wordt door de po litie het verkeer geleid, en de opdringende menigte in bedwang gehouden. De prijzen van verschillende levensmiddelen stijgen reeds. H. M. de Koningin te Solicvcniugen. II. M. de Koningin, vergezeld van Haar adjudant, generaal-majoor baron Van Tuyll van Serooskerken en Haar hofdame baro nesse Rengers heeft gistermiddag een be zoek gebracht aan het Wandelhoofd te Soho- veningen. H. M. wandelde de Pier rond, gevolgd door velen die zich op het Wandelhoofd be vonden. Ook de vissohershaven werd door H. M. bezocht. Terugkomst Koningin-Moeder. H. M. de Koningin-Moeder zóu gister avond om 8 uur 22 min. per Staatsspoor uit het buitenland in d§ Residentie terug- kee'ren. II. M. is echter niet in Den Haag aan gekomen. Eerst was b'ericht gekomen, dat dat de trein, waarmede Zij verwacht werd, met een uur Vertraging zou binnenkomen. j?mstroekjoygrnegen kwam. telegrafisch bericht, dat H. M. niet mte&Jw kwam. Bij de' koninklijke wachtzaal stond £en talrijke' menigte verzameld. H. M. de Koningin-Moedeï is gister-» avond halfnegen onverwacht per automo- biel van Arolsen, te Soestdijk aangekomen. Opperbevelhebber Land- en Zeemacht. Een gisteravond laat uitgekomen buiten gewone Staatscourant bevat een Kon. be sluit van 31 Juli waarbij, overwegende, dat het oogenblik gekomen is, de algemeene voorbereiding en leiding der landsverdedi ging in handen te leggen van den opperbe velhebber van land- en zeemacht; benoemd en aangesteld is tot opperbevelhebber va-n land- en zeemacht do luitenant-generaal O. J. Snijders, chef van den generalen staf. Oorlogsgevaar voor Nederland. In verband met het bericht in ons vorig nummer, dat H. M. de Koningin, on gr^nd van art. 186 der Grondwet we haalden ■dit artikel reeds gisteren aan kxc-u^u heeft dat er oorlogsgevaar voor Nederland bestaat, willen we nog het volgende mee deel e>n De wet waarvan in Art. 186 der Grond wet gesproken wordt is dc wet houdende bepalingen betrekkelijk de inkwartieringen enz. Zij geeft in haar derde hoofdstuk artt. 31 tot en met 34 der wet de uitzon deringen op de algemeene regels door haar gesteld. Do betreffende bepalingen luidien 31. Behoudens de hierna volgende uitzon deringen, geklen al de voorafgaande bepa lingen dezer wet en dus ook die betreffende het regt op het ontvangen van schadeloos stelling, mede in geval van oorlog of oor logsgevaar. 32. Naarmate van de behoeften van Onze legers en verdedigingswerken, waarin niet op een andere wijze voorzien is, rust in ge val van oorlog óf oorlogsgevaar op de ge meenten en inwoners de verpligting tot het doen van leveranticn van allerlei aard ten behoeve van de krijgsdienst. Deze verplig ting bestaat alsdan ook ten aanzien van paarden, rund- en ander vee. Daarbij wordt evenwel gelet op de belan gen der burgerij en gezorgd dat de eischen de krachten der gemeenten en der inwoners niet t-o boven gaan. 32bis. Wanneer door Ons in tijd van vrede eeno keuring van paarden wordt noodig ge acht, opdat tijdig aan de verpligting, be doeld bij artikel 32 kunne worden voldaan, is de eigenaar van het paard, hetwelk op vordering van den burgemeester aan do keuring moet worden onderworpen, ver- pligt, dat paard op het voor de keuring aan gewezen tijdstip, op do daarvoor vastgestel de plaats aanwezig te doen zijn en toe te Ia- ton dat het paard door do daarvoor be stemde commissie worclt gekeurd. Burgemeester en Wethouders kunnen van de inwoners zoodanige opgaven vorderen, als benoodigd mogten zijn voor het zamen- stellen en bijhouden van de lijsten der in hun gemeente te keuren of voor de krijgs dienst geschikt bevonden paarden Voor do uitvoering van de keuring, als mede voor het zamenstellen en bijhquden van de lijsten in het vorig lid bedoeld, wor den bij reglement de noodige bepalingen vastgesteld. 33. In geval van oorlog of oorlogsgevaar kan door Ons aan den opperbevelhebber van het veldleger, doch alleen voor zoover be treft de landstreek, waar dat leger of af- deolingen daarvan zich bevinden, alsmede aan den opperbevelhebber eener in staat van oorlog of beleg verkeerende linie, ves ting of sterkte, doch alleen voor zoover be treft het terrein, waarover de 6taat van oorlog of beleg zich uitstrekt, magtigingi verleend worden, om op zoodanige wijze in de behoeften van inkwartiering, onder houd, transporten en leverantiën van aller lei aard (ook aan paarden, rund en ander vee) te voorzien of door zijn ondergeschik ten te doen voorzien, als hem, op zijn ver antwoordelijkheid, het meest geraden voor komt, hetzij door het benoodigde, na een. voorafgaande vordering van zijnentwege, te doen verstrekken of, in dringende omstan digheden zonder voorafgaande vordering,' door zijn ondergeschikten, in gebruik of in eigendom te doen nomen, hetzij door goed keuring van hetgeen te dien opzigte, zonder zijn last, in het belang van de krijgsdienst is verrigt. 34. De tweede en derde alinea v-aji art. 6 zijn niet toepasselijk ten aanzien van de schadeloosstellingen, verschuldigd voor de verstrekkingen, welke overeenkomstig art. 33 plaats hebben, of wegens het in dat ar tikel bedoelde in gebruik of in eigendom nemen zonder voorafgaande vordering. Het bedrag der schadeloosstelling wordt, zoo mogelijk, terstond door do militaire autoriteit, die de vordering deed of iets in gebruik of in eigendom neemt, tegen qui- tantie aan den rogthebbende uitbetaald. Is dit niet mogelijk, dan geeft die autoriteit hem een bewijs van ontvangst, waarop te vens vermeld staat welke militaire autori- toit, tegen overlegging van dat bewijs, voor de betaling van het verschuldigde zorg moet dragon. Do Nederlandsche Staat is in elk geval aansprakelijk voor de betaling van heli ver* sohuldigde aan den regthebbendo.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1914 | | pagina 3