N°. 16669 Woensdaa: 1 Juli. Derde JBlaxï. A°. 1914. Aartshertog Frans Ferdinand en zijn gemalin, de» Hertogin Von Hohenberg, vermoord. BUITENLAND. rh-t IDSCl '.■Natuurlijk blijft hefc^verschrikkelijk^rama te Serajewo de aandacht gespahhen hou den. Weer komen tal van bijzonderheden herwaarts. Reeds in ons vorig nummer had den we nog iets willen zeggen over den ver moorden aartshertog als politiek persoon en van zijn huwelijk, doch de plaatsruimte noodzaakte ons tot bekorting. We zullen daarmee heden ons overzicht beginnen. Frans Ferdinand en de polilick. Op het gebied der politiek was Frans Fer dinand een raadsel. Er waren er die be weerden, dat«hij den Driebond met hart en ziel was toegedaan, maar ook waren er die beweerde, dat hij veel voor de Drievoudige Entente gevoelde, vooral voor Engeland. Doch niemand, die^met zekerheid iets zeg gen kan. Niemand die iets wist, waut de aartshertog was zeer gesloten van karakter. Zoo» eel is evenwel zeker, met Italië kon hij 't niet te-best vinden. Wel was hij zeer be vriend met den Duitschen keizer. Zijn vrouw had een grootcn invloed op hem en dio wekte vooral zijn sympathieën voor kei zer Wilhelm en den Paus op. «Frans Ferdinand was een goed katholiek en omringde zich bij voorkeur met vooraan staande katholieken. Een meening naast de zijne duldo hij evenwel niet en dat bracht hem nogal eens in conflict met de lijdende staatslieden. Op den keizer kreeg hij steeds grooter invloed. Hij werd geheel zijn getrouwe raadgever en adviseerde zelfs voordat de ministers hun meening hadden gezegd. I Frans Ferdinand was het hoofd der mili taire partij, en voerde, gesteund door den generaal Conrad von Hoetzendorff, den chef van den Oostenrijkschen gcneralen staf, een krasse campagne tegen graaf Aehrenthal, .wiens politieke houding tegen Servië en flbgen Rusland hij veel te zwak achtte. !f De strijd daarover werd eindelijk door 'den keizer beslist ten gunste van Achren- •thal. Sedert den dood van Aehrenthal was de Invloed van den aartshertog op den keizer weder oppermachtig. Graaf Berohtold was een willig werktuig in handen van den aartshertog. En het gevolg van dien in- Mped was de zonderling-agressieve en toch aarzelende staatkunde, die Oostenrijk in de dogen van den Balkanstrijd volgde. Aartshertog Frans Ferdinand was de verpersoonlijking van het Oosfcenrijlcschc imperialisme. Men wist, dab de vreedzame en kalme staatkunde van den ouden keizer •niet steeds door hem werd goedgekeurd, en dat daarover vaak pijnlijke en ernstige ver schillen van meening waren ontstaan. Maar men wist tevens, dat zoolang keizer Franz Josef leefde, in het Oosten geen oorlog zou ontstaan, waarin Oostenrijk gemoeid zou .worden. Of Frans Ferdiand werkelijk een vijand der Serviërs en der Slaven in 't algemeen 'was kan worden betwijfeld. In Boheme was hij zeer bemind, waartoe zijn huwelijk met Jcen Boheemsche dame veel liad bijgedragen. !En men verwachtte daar van hem, dat hij •een politiek zou volgen, waarin hij een sterk sprekende Slavische richting zou aan nemen. Het is zeker wel een zonderlinge ironie van het lot, dat deze aartshertog, wien ;inen meer Slavische sympathieën toe schreef dan eenig ander lid van liet Habs- 'burgsche huis, vallen moest door den ko gel van een Slavischen samenzweerder. Het huwclyk. Met liet huwelijk van don aartshertog liep liet. iets anders dan verwacht werd. Mien ver goedde, nadat Frans Ferdinand troonopvól- jger was geworden, dat hij met een der dooli- ;iers van aartshertog Frederik zou trouwen. 'Hij ging er ten minste dikwijls een be- .zoek brengen. Doch do aartshertogin Isa- ■- bel la, de gemalin van aartshertog Frederik, had e?n hofdame, gravin Ohotek, een lid •van een oude, maar arme Boheemsche fa. mille. Het was deze gravin Ohotek, dio ©on izoo groeten indruk had gemaakt op den Oostenrijkschen troonopvolger, dat hij liet vaste voornemen opvatte haar (e huwen. 5 Dat heeft heel wat voeten in do aarde gehad. De keizer wilde aanvankelijk geen .toestemming geven. Er ontstond een koele, zoll's zwijgende stemming tusschen den kei. zer en zijn aangewezen opvolger. In hof. kringen maakte de goheale zaak oen hoogst onaangenamen indruk. Totdat eindelijk en ,ten slotte een overeenkomst werd aange gaan tusschen den keizer en den aartshertog, 'op grond der huiswetten van het Habs. burgscho Iluis, waarin werd vastgesteld, dat de aartshertog in het huwelijk zou mogen treden met gravin Sophie Ohotek, maar dat het een morganatisch huwelijk zou zijn, dat de gravin nooit keizerin van Oostenrijk zou kunnen worden en dal de kin deren, uit dit huwelijk geboren, geen rech- 'Aon zouden hebben als leden van liet kei- •Jzerlijk huis. Dit moest de aartshertog op plechtige wijze bezweren en oen verklaring onderteekenen. Doch langzamerhand kwam er verandering !n de houding van den keizer en ten slotte werd gravin Sophie geheel behandeld als de vrouw van den troonopvolger. Voor haar kinderen blcel' de bepaling evenwel van kracht. Een Herinnering. In deze omgeving zullen er ook velen zijn, die zich den vermoorden aartshertog herinneren. Den lpden April 1911 bracht hij een bezoek aan de tentoonstelling te Bos koop en aan de bliembollenstreek. De aartshertog en zijn gemalin waren vergezeld van een lid der Oosten rij ksche le gatie te 's-Gravenhage en bezochten na Boskoop, Haarlem, Heemstede, Bcnne- broek, Hillegom, Lisse, Noordwijk, Katwijk "Wassenaar en Den Haag. Deze tocht per automobiel maakte op het aartshertogelijk paar een diepen indruk. De Ter-aarde-bestclling. De bijzetting der lijken van aartshertog Frans Ferdinand en zijn gemalin zal tc Arts- tetten in grooten eenvoud en kleinen kring geschieden. Van de Europeesche vorsten zal alleen keizer Wilhelm er bij tegenwoordig zijn. Het Wccnsche hof volgt in dezen de weuschen van den vermoorden troonop volger. Vorige berichten over de tegenwoordig heid van meerdere vorstelijke personen zijn dus onjuist. Keizer Wilhelm zal den 2den Juli naar Weenen gaan en den 4den d. a. v. naar "Wildpark teriigkeereD De verzekering. De „Tel." heeft zich tot verscheidene groote Nedcrlandsche maatschappijen ge wend om 'n bevestiging van het bericht be treffende door aartshertog Frans Ferdinand in ons land gesloten levensverzekering te verkrijgen. Algemeen achtte men het in den vorm, zooals het door Reuter verstrekt wordt, on juist. Zelfs trekt men het in twijfel of er een enkele Nederlandsche'maatschappij zou zijn, die een verzekering tot een dergelijk hoog bedrag zou. afsluiten. Onmogelijk is dit ech ter'niet, hoewel de betrokken Mij. zich dan in ieder geval door een reeks herverzeke ringen gedekt zal hebben. Frans Jozef. Het is thans, uitgekomen, hoe de onware geruchten over den dood van keizer Frans Jozef in. de wereld zijn gekomen. Een ver gissing van een te Boedapest verschijnend blad is er de oorzaak van. Dit had namelijk na de necrologie van den vermoorden aarts hertog, ook die van den keizer afgedrukt. Do Troonopvolger. Alle aandacht is nu gevestigd op den jongen troonopvolger, den nauwelijks 27- jarigen aartshertog Karl Frans Jozef, die sedert eenige jaren met prinses Zita van Bourbon-Pa rma is gehuwd. Men weet in het openbare leven bijna niets van hem, weinig meer dan dat hij jong, levenslustig, vroolijk en een liefheb ber van het tooneel is. In de omgeving van den keizer is hij zeer bemind. De keizer noemde hem, naar een vroegere minister thans mededeelt, gaarne „een brave jongen". Maar in geen enkel opzicht is hij een zoo markante persoonlijkheid als Frans Ferdi nand, met wien een ernstige factor voor de geheele rijkspolitiek van het tooneel der ge schiedenis verdwenen is. Deze troonopvol ger is een uitstekend ruiter en hartstochte lijk jager, zelfs in dit land dat er zoovelen telt. Hij ontdoet zich slechts van den blau wen dolri^an, de uniform van officier der dragonders, om zich te tooien met den geel bruinen mantel der Styrisch© jagers, ter wijl hij des avonds, na het diner, verpoozing zoekt bij muziek en gezellige kout in den vriendenkring. Allen, die met den jongen aartshertog in aanraking komen, zijn ver rukt over de charme welke van hem uit gaat. Zijn vriendelijke glimlach neemt iedereen voor hem in, terwijl zijn open blik, rondborstigheid, eenvoudigheid, goedheid en opgewektheid uitstraalt. Zijn conversa tie is levendig en interessant. Zijn intelli gentie, gevormd door ernstige studie, doet hem alles onmiddellijk begrijpen en met een schijnbare aohteloosheid spreken over in gewikkelde kwesties. Prinses Zita is een graeieuse verschijning en gevoelt zich voor alles een afstammeling der Bourbons. Na haar eerste studiën bij de Visitandinen gemaakt te hebben, begaf zij zich, evenals haar zusters naar de Benedic- tinen van Solesmes te Ryde om daar haar opvoeding te voltooien. Ook de „Matin" publiceert over de per soonlijkheid van den nieuwen troonopvol ger eenige interessante mededeelingen. Karl Frans Jozef aldus de „Matin" is in Frankrijk geen onbekende. Tweemaal bracht hij een bezoek aan Parijs. Zijn ge malin stamt in rechte linie van Charles X, koning van Frankrijk af. De jonge aartsher tog geldt voor politiek-onpartijdig cn alle Oostenrijkers zijn het cr over eens, dat hij een voorname natuur is. Zijn karakter schijnt in vele opzichten met dat van kei zer Frans Jozef overeen tc komen. De jonge aartshertog is zeer vroom. Toen hij uit Italië door Frankrijk terugkeerde, verliet hij onderweg te Dyon den trein om de mis bij te wonen. Hij heeft een openhartige na tuur, een goed hart en is wars van cote rieën. Moge zijn jeugd aldus gaat 't blad voort den toekomstigen keizer van Oos tenrijk voor alle geleden smart troosten. De nieuwe troonopvolger in OtfSftnrlJk-HongariJo, aartshertog Karei Frans Jozef en zijn echtgenoote aartshertogin Zita, geboren prinses van Parma. Het Onderzoek. Heb onderzoek van het Bosnische ge rechtshof gaat uit van de veronderstelling, dat cr een anarchistische samenzwering be staat. De uit Boedapest aangekomen gehei me politie-agenten zijn-het blijkbaar met deze opvatting niet eens. Ilun nasporingen gaat uit van het denkbeeld, dat er sprake is van een Servisch, tc-Belgrado bp touw ge zet., complot. Cabrinowitsj" cn Prineeps. Het Servische blad „Balkan" deelt om trent de beido personen, die de aanslagen te Serajewo hebben gepleegd, het volgen de mede: Cabrinowitsj, de bommenwerper, heeft tot voor korten tijd in Belgrado ge woond. Na den oorlog had hij zich daar ge vestigd en werk gevonden in [de staatsdruk kerij. Bij zijn vertrek uit de Scrvisphë hoofdstad had hij verklaard, dat hfj^zich naar Triest begaf, waar hij een betrekking had gekregen in een pas opgerichte druk kerij. Princip, do moordenaar van den aarts hertog on zijn gemalin, was eveneens kort geleden uit Belgrado teruggekeerd. Tij dens den oorlog had hij zich opgegeven als vrijwilliger, hij werd echter niet aangeno men cn verliet toen de stad weder. Om streeks Kerstmis van het vorige jaar echter j keerde hij terug, bezocht een tijdlang heb gymnasium en vertrok uit Belgrado tegelij kertijd met Cabrinowitsj, maar langs een anderen weg. o Princip was stil en zenuwachtig, hij leer de goed en ging alleen om met eenige leer lingen van de school, die evenals hij uit Bos nië en Herzegowina kwamen. De beide mis dadigers waren van hun jougd af onafschei delijke vrienden geweest. Zij hadden Servië verlaten, omdat zij daar de ontvangst niet hadden gevonden, die zij zich hadden voor gesteld, ofschoon zij zich hadden voorgedaan als volbloed Serviërs. Er moet trouwens thans reeds aan het licht zijn gekomen, dat Cabrinowitsj en Princep afgesproken hadden, dat zoo de aanslag den een mocht mislukken, de an der het plan zou volvoeren. Nog een Arrestatie. Een bijzondere berichtgever, door de „Matin" naar Weenen gezonden, seint dat Jefanowits. de eigenaar van het gedeeltelijk vernielde Hotel „Europa", te Serajewo, na den moord de vlucht had genomen naar Servië, maar dicht bij dc grens is achter haald en gevangen genomen. Op hem zouden zeer compromitteerende papieren zijn ge vonden, waaruit zou blijken, dat in Bosnië en Herzegowina een opstand was voorbe reid de aanslag zou dan het sein wezen. De afkondiging van den staat van beleg in het district Serajewo is aan die ontdek king toe te schrijven. De „Matin" piaatet het bericht onder het grootste voorbehoud. Serajewo in Staat van Beleg. Uit Serajewo wordt aan de „Neue Freio Prei63" gemeld, dat, wanneer men Seraje wo ziet, men den indruk krijgt, dat men op e©n tooneel is gekomen, waar buitenge wone gebeurtenissen afgespeeld zijn. Het exercitieveld bij het station ;'s in een leger kamp veranderd. De troepen kampeeren in tenten. Langs de spoorbaan staan pos ten met de bajonet op het geweer. Ook het station i® door militairen bezet. Nie mand mag den trein verlaten, wanneer hij zich niet legitameeren kan. Bij een tocht, door de stad krijgt men oen ontzetben den indruk van het resultaat der verwove tingen. Dc wagens rijden letterlijk over gl. s scherven, die hier en daar een voet hoog op straat üggën. Vele huizen zijn door de woedende bevolking nagenoeg geheel ver. woest. Van enkele zijn alleen 8-ukken van de muren blijven staan, al het andere ia vernield. Men ziet geheele voorraden van winkelgoederen op de straat liggen. Wanneer men niet wist hoe het toegegaan s zou men meenen, dat de verwoesting door een aardbeving veroorzaakt was. Volgvi s lie- richten van ooggetuigen steeg tijdei,® de demonstrain.® de woede van het volk van een irviseh minuut tot minuut. Wanneer ergens uithangbord vermeldde, dat daar een Servian koopman woonde, dan hagelde het steenen, daarna vólgde een bestorming van den win kel en door deuren en venste s vlogen huis raad en koopwaren de straat op. Men ziet nui;81 s linnengoed, lederwaren en levens middelen op straat liggen. Een afgrijs iijk schouws;; -1 bood een magazijn van doodkisten, dat doof de betoogers verwo a. .weid. D>o doodkisten lagen vernield op 8 raat. Dc po litie was macht lo s tegenover dez» volks woede en de militairen keerden eerst in den namiddag van het manoeuvre veld in de stad terug. Met de afkondiging van den staat van beleg was toch de orde niet geheel terug gekeerd De Mohammedaanse!).*, leidér Ade- mago Mesi 'si verklaarde, dat in de tot dusverre gehouden bctooging.it de verbit tering tegen de Serviërs nog lang niet vol doende tot uiting is gekomen. De afkondi ging van den staat van beleg zal, voigv-i hem, slee nis - een tijdelijke kalmte teweeg brengen, want' alle patriotten in het land dorsten naar wraak. Do stad Sé raj ewo maakt int; siëhëü 'op'het oogenblik, ten gevolge van dc maatregelen, door dc politie genomen, den indruk van een doodenstad. De wikke's, koffiehuizen en restaurant zijn g s"f>bm, aan de meeste Kui zen wappert de vlag halislok. Nader blijkt, dat dc autoriteiten reeds sedert ongeveer f ten dagen s-horp toezicht hielden op de reizigers, die P.siic binnen kwamen. Ieder verdachte werd a.ingéhouden en in hechtenis genomen, wanneer luj zich niet voldoende icon legit-imeeivn Anii-Servië. De haat tegen Servië is zeer groot, dat - blijkt wel uit het optreden der menigte te Serajewo. Een aantal Serviërs zijn dan ook Bosnic uitgegaan, doch eenigen is dit ver hinderd, wijl men vermoedt dat ze aandeel hebben in het gebeurde. Ook in dc provincie komen ongeregeld heden voor. Te Trawnik is tegen de Serviërs betoogd. Toen de betoogers in de Servische school de ruiten inwierpen;, schoot de pope uit de school op hen. Een betoogcr is ge wond. Dc pope, die door de menigte haast gelyncht werd, is gevangen genomen. Beoordeelingen in Servische bladen ver ergeren nog dc opgewonden stemming in politieke kringen. Bedoelde bladen noemen het een uitdaging der Servische bevolking in Bosnië en in het koninkrijk Servië, dat aartshertog Frans Ferdinand zijn bezoek aan Serajewo juist lieen, gebracht op den dag, waaróp alle Serviërs den veldslag op het Merelveld herdenken. De Oosten- rijkseh-Hongaarsche regeering had rekening moeten houden met de gevoelens der Ser viels in Bosnië, die op zulk een dag naar vereeniging met Servië smachten, en treu ren omdat hun land tot Oostenrijk-Honga- rije behoort. In vele buitenlandsche bladen wordt het optreden der Servische bladen betreurd, wijl dit den toestand slechte verergeren kan. De ,,Lok. Anz." verneemt trouwens, dat de afkondiging van den staat van beleg over Serajewo moet beschouwd worden als een maatregel om ernstige gebeurtenissen van verre politieke strekking in de kiem te smoren. De elementaire kracht, waarmede niet alleen in Sejajewo maar ook iri de an dere steden van Bosnië do Kroatische en Mohammcdaansche bevolking zich tegen de Servische oppositie gericht heeft, deed vree zen voor internationale verwikkelingen. De gebeurtenissen deden het raadzaam voorkomen onmiddellijk scherpe maatrege len te treffen. Het particuliere telefoon verkeer tusschen Weenen en Serajewo werd gestaakt en op het telegraafverkeer werd een scherpe censuur ingesteld. Om ook verdere Oostenrijksche betoogingen tegen Servische onderdanen te verhinderen, die men bij de steeds toenemende opwinding verwachtte, is o. a. aan de Russische en Ser vische gymnasiasten, die voor een gym- nastiekfeest naar Serajewo gekomen wa ren, last gegeven om zoo snel mogelijk de stad te verlaten* Rusland en Oostenrijk. Het was tc verwachten, dat naar aanlei ding van den dood van Frans Ferdinand wel ecu woordje zou worden gezegd over de ver houding van Rusland en Oi stenrijk. Die is lang niet van de hartelijkste. De ..Daily Chron." zegt: ,,De denk beelden van Frans Ferdinand e.-hijnen hem sle-Cï s meer le hebben geleil ia de richting van een ..nieuw Oosten rij! s luHongaarsch patriottisme" op den gTOudsbig der ontwik keling van de drie hoofdfactoren der mo narchie: de Roomsch.Katholieke kerk, het leger eri de vijandschap tegen Ristend. En daardoor was hij een der inc;s; crnsligv» hinderpalen voor de Ru s sche ambities ia Zuiil-oos't-Európa. Zijn groote invloed' en de mogelijkheid, dat hij spoedig den ouden keizer zou opvolgen, maakten hem in do Zuid-Slavische- kringen zeer ge haaf.' De Ru sische bladen uiten zich tamelijk weifelend over den moord op den troonop volger. Voor- hot iuccrendeel "keuren \Yei den laf feu aanslag af maar verhelen zij toch niet, dat de vermoorde geen vriend van Rus land wis. Door Servische hand, zoo s-hrijft bijv. de „Pet. Koer is een vo:s elijk persoon ga- vallen, die de -vonken bij z:cli droeg, welke Europa in brand hadden kunnen zetten. Ilot noodlot geeft Oostenrijk gelegenheid om van Icoers .te veranderen en de volo fouten goed te maken, die het in do laatste ttea jaren heeft begaan. I11 sommige Ocs'rnrijksehe klingen, waar de haat legen Rusland s .uert lang,smeulende was, is zij plotseling we.-r opgelaaid teu gv- volgo ,\an den moord. E,-u officer van bou- gen rang schrijft bijv. in" dc „Roicl socsh". dat de aartehertog gevallen is als slachtoffer van een international© samenzwering. „Mw». hoeft." zoo zegt hij „.den oppersten chef van het leger willen treffen, den ijverigén militair, stee, s druk in de ven' voor de volmaking en uitbreiding van het leger. ,;Do slag is toegebracht' door Russen cn Serviërs 8 mien. ,;Fraas Ferh inand - zou liet opperbevel heb ben gevoerd in den toekomstigen boring te gen de vijanden van liet Zuidoosten en het noordoosten. De vijand heefi oi.s dien bevel hebber", die het onbegrensd© vertrouwen van het leger genoot, ontnomen, voordat dc cersto slag :s geslagen. „Belgrado kan een eerste overwinning boe ken en wel ten gevolge van ons verzuim 0111 tijdig dit nest uit te ruimen, van waar liet gelicele zuidoosten van onze 'monarchie wordt verpest cn teaai* alle 3 iounen eu woord1©- naars vandaan komen. „Er is gcoa rekening gehouden mot het élan van het leger, dat instinctmatig zich op Servië wille wegpen om een einde te ma ken aan dien staat." Dat zijn wol zeer onvoorzichtige woorden uit de pen van een militair. Voor dc Nederlandsche of. ALBANIË. fi' teren is 't geen pretje in. Albanië. Aan tegenwerking is geen gebrek, 't Is alles geknoei om hen heen. Majoor Sluys en ook generaal De Veer hadden wel mogen wensclien dat ze maar met verlof hier te lande waren ge bleven. Sluys hoeft trouwens al wen kwes tie met rlen weifelenden vorst gehad. Dooi tusschen komst van majoor Kroon is d- zaak iets bijgelegd. Doch de nationalisti sche bevolking, die veel van Sluys schijnt te houden, is over den vorst minder goed te spreken. Hoe onaangenaam dc toestand ev is, blijkt uit een lange verklaring van den Amerikaanschen gezant te Athene, waar aan we alleen dit or.Jeenen, dat slechts dc Nederlandsche officieren tc goeder trouw zijn. Anders zijn 't in Durazzö allemaal kruipers en knoeiers. De gezant, die zoo zijn mondje voöfbij praatte,' zal nu moeten heengaan, want in Washington is men over zooveel vrijmoe digheid niet goed gestemd. De opstandelingen zouden Kroja hebben ingenomen, doch volgens een bericht in de „Wiener Allg. Ztg." zou het niet in de bedoeling jiggen van de insurgentcn oni zich moester te maken van Durozzo en Va- lona. Zij zullen er zich mede vergenoegen, liet oyerige deel van het land geheel le bezetten en er onder het protectoraat van Turkije tot vorst uit te roepen prins Bur- han Eddin, zoon van Abdul Ham id en neef van den tegenwoordigen sultan. L'it Durazzo werd gisteren echter aan de „Lok Anz.." geseindDc dag is heden rustig" vcrloopen. Het liect, dat de opstan delingen Durazzo. vannacht zullen aanval len. Voor dc verdediging is alles in orde ge bracht. Epirotische benden, waarbij zich Griek- sckc troepen schijnen te bevinden, hebben Tcpeleni ingenomen, met behulp van zwaai geschut. Van Prcnk Bib Doda is geen be richt ontvangen. Toerkan pasja, de Albanecsche minister president, heeft te Rome twee uur met minister Di San Gitiliano geconfereerd. De secretaris van Toerkan heeft aan de „Tribuna" verklaard, dat het doel van Toerkan's reis is, Italië en Oostenrijk te overreden, Aibanic militair te bezetten. Over een der Nederlandsche officieren schrijft een te Dusseldorf verschijnend blad „De Ilollandsche kapitein De Jongh heeft zich bij Fieri bijzonder onderscheiden. Ilij

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1914 | | pagina 9