fi°. 15643
Zaterdag; JfO Mei.
JTei'cle ISlatl. A0. 1914.
Brieven van een Leidenaar.
Tweede Kamer.
Gemengd Nieuws.
ucuclxxxiii.
Reeds, nadat mijn 4£2ste Brief was ver
schenen, is de lieer Yan Rossum du Chattel
neg teruggekomen op den vóór-vorigen
Brief, die betrekking had op het Magazijn
aan de Hooigracht van de Stedelijke Gas
fabriek, dat hij ten onrechte onzen Stede
lijken Gaswinkel" noemt. Als hij zich bij het
schrijven van zijn stuk mijn Brief nog had
herinnerd, zou hij geweten hebben, dat
dezo benaming niet overeenkomt met het
doel dat dc gemeentelijke Gas- en Electriei-
teitfabrieken met dit Magazijn bcoogen. Op
di onjuiste begrip van do zaak zelve bouwt
hij verder zijn betoog en daardoor komt hij
tot conclusies, die hij, wanneer hij tot uit
gangspunt genomen had de inderdaad juiste
beteekenis van het Magazijn, niet had kun
ne n trekken.
Een debat met den lieer Van R. du C'li.
over deze kwestio is du3 niet mogelijk, ik
kan mij daarom bepalen met nogmaals te
constatecren, dat het Stedelijk Magazijn aan
de Hooigracht geen Gaswinkel in den gewo
nen zin is en allerminst «beoogt den winke
liers in Gas- en Electriciteitsartikelen con
currentie aan te doen. Dat tot cle oprichting
is besloten op initiatief van Commissarissen
der Stedelijke Fabrieken van Gas- en Elec-
tviciteit toen do heer Aalberse, een onver
dacht medestander der Middenstandsbewe-
weging, er nog deel van uitmaakte, wijst er
dunkt mij ook wel op, dat nooit bedoeld
kan zijn een met do winkeliers concurree
renden gemeentelijken winkel op te richten.
Wanneer de heer van R. du Cli. mijn
Blieven in den loop der jaren geregeld heeft,
gevolgd, dan zal hij zich herinneren dat
ik ook een tegenstander ben geweest van
verhpoging van den gasprijs, uit de overwe-
girg daarmede de winst uit bet gemeentelijk
Gasbedrijf op peil to houden of zelfs
te verhoogen, omdat ik daarin zag een in
directe belasting, welke geen rekening
hield met de draagkracht en juist den win
kelstand onevenredig zwaar belastte. En
wanneer to ccniger tijd, wat niet onwaar
schijnlijk is, gaspnjsverhooging weer eens
aan do orde mocht komen, dan zal hij mij,
J wanneer de toestanden blijven zooals ze
jnu zijn, als tegenstander daarvan naast zich
I vindon.
Maar een gasprijsverhooging gaat geheel
buiten deze kwestie oiu. M anneer de lieer
Van r. du C. nog eens de moeite wil doon
ernstig over de zaak na t-o denken, zal hij on
getwijfeld ook tot deze gevolgtrekking ko
men.
Dat hij als middenstander en als winke
lier tevens, zich op de bres stelt, waar hij
cle belangen zijner mede-winkeliers aange
rand acht, eert hem evenwel, doch hij zal
nu zelf wel allereerst tevreden over zijn,
dat het met de aanranding door het Ste
delijk Magazijn van Gas- en Electrioitcits-
artikelcn althans zoo'n vaart niet neemt.
Hiermede kan ik, dunkt mij, wel van dit
onderwerp afstappen om nog een en ander
over een onderwerp, dat ook urgent is, te
zeggen.
Men weet, dat door B. en W. gelden zijn
uitgetrokken voor den bouw van een nieu
we 2de-klasse-school. Men heeft al keer op
keer geprobeerd door vergrooting der be
gaande 2de-klasse-scholen in de behoefte
aan plaatsgebrek te voorzien, men heeft de
school 3de klasse aan de Heerenstraat tot
een 2de-klasse-school gemaakt en toch keert
jtclkens gebrek aan plaatsruimte terug.
Op zichzelf is dit verschijnsel zeer toe te
juichen. Het leert ons tweeërlei. Eerstens,
dat de ouders, ook in de volksklassen, meer
cd moer zich den plicht bewust worden aan
hun kinderen een zoo goed mogelijke op
voeding te geven. In de 2e plaats want
zonder het vermogen daartoe kan men niet
aan een gevoeld verplichting voldoen
eert het ons, dat het welvaartspeil der
Leidsche bevolking rijst.
De bevolking der 3de- en 4de-klasse-
cholen neemt naar evenredigheid veel min
der sterk toe clan die der 2de-klasse-scho-
len, een gevolg van de twee bovengenoem
de factoren.
Nu wordt gezegd: Iaat men een school
stichten, die het midden houdt tusschcn de
bestaande eerste- en tweede-klasse-scholen,
daarvan het schoolgeld bijv. op 30 a 36
Wordt gesteld. Daar zal de gemeente fi
nancieel wel bij varen, want velfc ouders,
die hun kinderen nu naar de 2de-klasse-
schnlen zenden, zullen dit meerdere graag
betalen.
De vraag mag echter worden gedaan of
°ok niet tegelijk, als er eenmaal zoo'n
school kwam er ouders zouden zijn, die
thans gebruik makend van de ecrste-klasse-
"chool, van de tusschen-school zouden pro-
fkeeren. Wat dan aan den eenen kant
erd gewonnen, zou aan den anderen kant
'orden verloren. En de nu reeds niet sterk
e'»,»lkte klassen der duurste scholen, zou-
daardoor nog worden gedund, wat niet
'cnschelijk is.
•'och sterker klimt bij mij het principieel
ezwaar tegen het nog meer op de spits
rijven van de verdeeling der scholen in
•assen.
Dat is zoo geheel tegen do lijn van on-
en tijd in, die meer en meer de grenslij-
tusschen do standen doet verflauwen.
aarom moet het kind reeds geleerd wor-
eni dat hij niet mag gaan op eeu school
Do vorst van Albaniö en zijn familie.
Dezo foto stelt den Vorst, met r/Jn gemalin en kinderen voor.
Bovon links: Koningin Sophie. -- Boven roohts: Koning Wilhelm.
Beneden: Do kinderen van hot vorstenpaar en de lijfwacht.
met kinderen, waarvan de ouders slechts
even 16 a 24 schoolgeld kunnen beta
len, terwijl zijn ouders in staat zijn om
30 a 36 daarvoor af te zonderen
Ik' geloof dan ook niet dat er een voor
stel is to wachten, noch van de zijde van
B. en W., noch uit den boezem van den
Raad zelf om van de nieuwe school te ma
ken een tusschcn-inrichting van de 2de en
lste-klasse-scholen.
Ten slotte rijst nog de vraag waar de
nieuwe school moet worden geplaatst. De
gemeente heeft zelf nog een terrein op de
voormalige buitenplaats van den -he?r
Juta. Ik geloof echter, dat daar een 2de-
klasse-school niet meer op haar plaats zou
zijn, nu aan de Hcerenstraat daar reeds
een 2de-klasse-school is.
Ook hoorde ik het terrein van het oude
Invalidenhuis noemen. Die plaats zou niet
ongeschikt zijn, maar men zal clan eerst, het
Invalidenhuis moeten afbreken, terwijl dit
gebouw misschien nog wel voor andere doel
einden kan worden bestemd.
Het zou mij voorloopig het best toelij
ken de 3de-klasse aan de Langebrug tot
2de-klasse-school in te richten, die door
haar ligging in het Centrum der Stad cn
krachtens haar flinken bouw en inrichting,
daarvoor zeer goed zou kunnen dienen.
Men zou dan een nieuwe eenvoudige
3de-klasse-school kunnen bouwen op het ter
rein dicht bij de 3-October-straat en om
liggende wijken, met hun talrijke arbeiders
bevolking.
Laten B. en W. en de Commission, die
deze zaak in studie hebben genomen, dit
denkbeeld, dat ik trouwens voor beter geef,
eens overwegen l
Het Nederlandsche paviljoen op de
Wereld-Tentoonstelling te
San-Francisco.
Donderdag was het een ..groote feestelijke
dag voor do Ne-derlandsche kolonie te San
Francisco, waar de eerste steen gelegd is
voor het Nederlandsche Paviljoen op de
komende wereld-tentoonstelling in 1915.
Reccls vroeg wapperde de vaderlancische
driekleur van liet hooge Mills-gobouw in de
benedenstad van San Franei .co, alwaar het
consulaategeneraol en do kantoren der No-
derlandscho centrale commissie voor deze
tentoontelling gevestigd zijn.
De verschillende Nederlandsclie verecni-
gingen aan de Westkust van Amerika, met
name de Nederlandseho Vereeniging van
Californië, de Nederlandsclie Ondcrsteu-
nings-Vorceniging, beide van San Francisco,
de Nederlandseho Vereonigingen van Los
Angelos en San Diego, hadden zich voor dit
doel onder leiding van de Nederlandsch-
Ajiierikaansche Kamer van Koophandel te
San Francisco tot één groot comité veree-
nigd, ten einde dezen dag waardig te vieren.
Reeds in den morgen was het een groote
drukte en beweging, zoowel op het Neder
landseho terrein als in de kantoren van cle
commissie en om 1 uur des namiddags boden
do Nederlandsclie regeerings-commissaris en
mevrouw Van Coenen Torcliiana een groot
dejeuner aan voor do tentoonsteUings-,
staats- en stedelijke autoriteiten in het
Palace Hotel.
Do concertzaal van dit hotel was voor dit
dool schitterend gedecoreerd met Neder
landsclie en Amerikaansche vlaggen en meer
dan 50 gasten namen aan dit dejeuner deel.
Tegenwoordig waren o.a. cle president der
tentoonstelling en mevrouw O. Moore,
cle gouverneur van den staat Californië en
mevr. Hiram W. Johnson, de burgemeester
van San Francisco en mevrouw James
Rolpli, do presidenten van de Nederlandsclie
vereenigingen, en do leden van de door de
Nederlandseho regeering benoemd© commis
sie van bijstand voor den regeerings-com
missaris, alsmede vele personen welbekend
in de Amerikaansche samen lering.
Een zeer opgewekte stemming heerschte
tijdens dit. dejeuner en 'toasten werden ge
wijd door den heer Van Coenen Torchiana
aan do Koningin der Nederlanden en den
president der Vereenigde Staten, terwijl de
heer J. C. van Panthalcon baron van Eek,
president van de Holland-American Cham
ber of Commerce", een dronk wijdde aan de
eoregasten. Do heer Mooie beantwoordde
dit in een schitterende speech, waarbij hij
uitsprak de grooto waardeering van he*
Amerikaansche volk tegenover Nederland
voor haar krachtige deelneming aan deze
tentoonstelling.
Na afloop van dit dejeuner had een groote
automobiel-tocht, plaats naar het tentoon-
stollings-terrein, waar het' reosptie-comité
der verschillende Noderlandsche vereenigin
gen de gasten ontving. Een muziekcorps
wa3 daar opgesteld onder leiding van den
heer Polak, een Hollander en terwijl 12 Ne
derlandsclie meisjes, gekleed in wit met
oranje sjerpen een groote Nederlandsche
vlag op het terrein brachten, speelde het
orkest het ,,Wien Neerland's Bloed", dat
door vele der aanwezigen staando werd
medegezongen
Verschillende redevoeringen werden daar
na gehouden o.a. door onzen regeerings-
commissaris den president der tentoonstel
ling, den gouverneur van den staat en den
voorzitter van de Nederlandseh-Amerikaan-
sche Kamer van Koophandel, totdat onder
claverond gejuich een zilveren spado in den
grond werd gestoken, terwijl terzelfder rijd
de Hollandsche vlag aan een groote vlag-
gestok naar boven werd geheschcn. Hierbij
speelde het muziekcorps het! .Wilhelmus",
waarmede do plechtigheid geëindigd was.
Hierna werd door den heer en mevrouw
Van Coenen Torchiana in een der nabijge
legen tentoonstel'lings-gebouwen een recep
tie aangeboden tor eere van den heer en
mevrouw C. C. Moore. waarbij behalve de
officieele gasten alle loden der Nederland
seho Kolonie waren uitgenoodigd. Dezo
receptie word door ongeveea* 1000 personen
bezocht. Er heerschte een zeer gezellige
stemming, men hoorde overal om zich heen.
Hollandsch spreken, cn het orkest, speelde
onvermoeid de meest bekende Nederlandsche
melodieën, totdat de laatstie gasten vertrok
ken waren.
Bij dezo receptie wa.ren aanwezig, behal
ve do officieele Amerikaansche gaston ook
d© presidenten en secretarissen van de
verschillende Nederlandsche organisaties
aan deze kust.
Des avonds gaven de Hollandsche vo-eeni-
gingen in cteze stad gevestigd, gezamenlijk
een groot bal. (,,Tel.")
Zitting van gisteren.
Besloten werd do eindstemming over het
ontwerp-i n komst en be lasting co over
hot wetsontwerp betreffende de Raden van
Beroep Woensdag as. te houden, vóór de
pauze-
Stuwadoorswet.
De heer Schaper oordeelde bij zijn re
pliek het standpunt, dat de Minister tegen
over de sociaal.demooratischc amendementen
aanneemt, onverdedigbaar. Of het is koppig
heid van den Minister, óf zijn houding be
wijst, dat hij eigenlijk wel veel hecht aan
tot-stand-koming der Stuwadoorswet.
In dit verband hield spr. vol, dat do
rechterlijke macht, opzettelijk dan ot' onop
zettelijk, de arbeidswetten niet behoorlijk en
veel te slap toepast.
In antwoord aan den heer Beunier zcide
spreker, dat diens voorspelling, dat de so-
ciaal.democraten, ook al worden hun amende
menten afgewezen, tóch voor de wet zullen
stommen, voor hèm, Bëumer, een vraag,
ca voor de sociaal.domocratisclie Kamerfrac
tie een weet is. Dc fractie zal overwegen hoe
zij op .practische gronden zal moeten stem
men. Jntusschen beschouwt spreker die prik
keling- tot de sociaal.democraten om. tegen
te stemmen, komende van de rechterzijde,
als een verdacht tce-ken. Het lijkt daardoor
toch of er aan die zijde boozc plannen bestaan
omtrent de over het ontwerp uit te brengen
stem.
Ten slotte keerde hij zicli' scherp tegen
den heer Nierstrasz. Nog nooit- had sproker
iu het Parlement zoo cynisch cn verachtend
over de arbeiders on de arbeidersbelangen
hooren spreken. Het is een schande zich zoo
te weren in de Kamer.
De Voorzitter roept spreker tot de
orde. Het gaat niet aan op deze wijze over
een mede.afgevaardigde te 'spreken.
De heer Schaper: Bravo, mijnheer do
voorzitter. Maar de loiders der S. D. A. P.
zijn wel voor gifmengers uitgemaakt cn toen
is niet geprotesteerd.
De Voorzitter meent, dat de heer
Nierstrasz zich alleen sterk heeft uitgelaten
over de vakorganisaties. In tusschen zal de
Voorzitter nazien, of ook do héér Nierstrasz
beleedigend is geweest.
Eindelijk kwam de lieer S c h a p o r op
tegen het hooge standpunt door den heer
Van Nispen ('Nijmegen' ingenomen.
De heer B cum er repliceerde cn wees
op enkele krasse uitdrukkingen, door den
heer Schaper gebezigd, waarin do V o o r-
zitter aanleiding vond, onder groote hila
riteit, de hoop uit te spreken, dat de hoeren
geen wedstrijd in dikke woorden zullen hou.
den.
Minister T r u b, dupliceerend, nam
nogmaals de rechterlijke macht in bescher
ming tegen de beschuldiging van sabotage
der arbeidswetgeving.
Verder gaf do Minister te kennen, naar
aanleiding dor tot heirn gerichte vraag, welke
houding hij zou aannemen tegenover het
soc.-democratisch amendement betreffende
den arbeidsduur, dat do kwestie of de ar
beidsduur in de wet of «bij Koninklijk be
sluit nioot geregeld worden, absoluut geen
principieel© kant van de zaak raakt-, zoodat
over dit punt bij de artïkelsgewjjzo behan
deling van het ontwerp te praten valt.
Voorts betoogde de Minister, dat, hoe men
ook van verschillende zijde getracht heeft
spieker in tegenspraak te brengen met vroe
gere uitlatingen of s clirifturenniemand er
in zal slagen een uiting wan don Minister
te rinden, waarbij hij zich verklaart voor
wettelijk© loonregeling of voor hot binden
van oen vrij bedrijf aan bepalingen betref
fende toelating van dat bedrijf van overheids
wege, daar zulk een beperking van het be
drijf in volkomen strijd is met liob vrijzinnig
staatsrecht.
D© Minister bleof bij zijn standpunt om
geen minimum-loon bepalingen in de wet op
te nemen, als principieel boslist daartegen
gekant.
De Minister is boreid tot gemeen overleg,
maar niet ten koste zijnor beginselen.
Het algemeen debat wordt gesloten.
Dc vergadering wordt verdaagd tot Woens
dag elf uren.
In het Kamer.Overzicht van ,,De Tel."
lezen wij o.a.
De heer Schaper had het, sprekende van
nu. Ter Spill, over ,,cen jong broekjo". En
toen de voorzitter liem deswege bestrafte,
maakte hij er ,,een geaoht jong broekjo" van.
^laar ook dat was niet parlementair, vond
do president.
In trouwe: wanneer mon den heer Ter Spill
ietwat van uit do hoogte hoort spreken over
do minder© scherpzinnigheid zijner mede
leden, en hem zoo ongeveer hoort verklaren,
dat. hij mr. De Savornin Lohman zal sparen,
wijl do zo een feestdag vierdewanneer men
verder den lioogen toon van dr. Reumer in
ettelijke ruzietjes 's lands vergaderzaal lioort
vullen on hom hoort uitroepen, dat hij het
beneden z'n, pardon, z'n, waardigheid acht
mot. meneor die of die to debatboeren dan
viaagt' men zicli inderdaad af, of d«3 ge
achte jongo broekjes" tegenwoordig per sé
den toon moeten aangeven in hot dobat.
't Was vermakelijk.
De manier, waarop do lioer Ter Spill liet
op dezen dag mr. Lohman onaangenaam
ti achtte tc maken, z'n smalend spreken en
hooghartig bejegenen, het was ons, eerlijk
gezegd, zeer anti.pathick. De afgevaardigde
van Goes, eeu fijn© glimlach op 't scherp
zinnig, karat te ris lick gel a al, antwoordde
geestig: ,,Als clil, sparen is, dan zie ik 05
tegen don dag, date ik niet zal worden gd
spaard."
Het was soms een felle ruzie.over on weer*
Dc hoeren Schaper en Beunicr gingen elkanj
der weer grof tc lijf cn mogen zulke momen-j
ten onder t aanhooren cn bijwonen wel veri
raakelijk zijn, naderhand vraagt men zich]
locli a I waar hel li en moet met het peil
der debatten. Do heer «Schaper, was hijzon
der grof, ©n de lier Beumer, die zich blijk
baar tot parlementaire levenstaak heeft ge
steld met don afgevaardigde van Appingëdarn.
ruzie te ma keu, ging cr even grof togen in,-
zoodat de voorzitter moest vragen of de
hoeren een wedstrijd hielden in on.aesthe-
tische welsprekendheid. De heer Schaper be
riep er zich op, dat hij door den heer Nier
strasz uit z'n tont was gelokt. En zeker: de
afgevaardigd© van Amsterdam VI had een;
aanval van den hoer Spiekman niet onbe^
antwoord gelaten, on zelfs gesproken van 'b
„gif", dat den arbeiders geregeld wordt loer
gediend, hierbij duidelijk op de socialisti
sche propaganda, doelend. Maar of daarmee'
de bloemlezing van adjectiev.cn gerechtvaar
digd was, waarmee de heer Schaper antwoord
de, betwijfelen wij.
Zakelijk leverde het algemeen debat over
de Stuwadoorswet, weinig meer op.
De Internationale B a k k e r ij-t e n--
toonstelling. Men schrijft uit Amsterdam:
De Internationale Bakkcrijtenloonstelling;
die op 16 Juni a.s. in het Paleis voor Volks
vlijt zal worden geopend, belooft een veel
zijdig beeld te geven van al hetgeen met het
bakkersbedrijf in verband staat.
In do groote eetzaal zullen alle inzendin
gen, die niet op het machinevak betrekking
hebben, worden ondergebracht, terwijl in een
der bijzalen do machinerieën, welke in heb
bakkersbedrijf worden gebruikt, tentoonge
steld zullen worden. Onder hetgeen o.a. to
zien zal zijn behooren do labricage van
bonbons, ©en ©leetrische oven, enz. In den
tuin is een soort, van pleintje ontworpen, waar
rondom ©enige bakkerijen in werking, als:
mede oen lunchroom, zullen worden inge
richt Voorts komen ©r in den tuin eenige
vermakelijkheden.
Ten slotte vernamen wij nog. dat tijdens
de tentoonstelling verschillende wedstrijden.'
op liet gebied dor. banket-, brood- cn ben
schuit bakkerij zullen plaats hebben.
B ij con kort. doch hevig onwé,
dor, dat zich bij Scharwoude (N..H.) ont
la-stte, is dc bliksem geslagen in een woning
van den heer T. Peereboom. Hij sloeg in'
zonder brand te veroorzaken, en vernielde
alles, wat in zijn weg lag. De verwoesting
is merkvvaardig. All© ruiten werden ver
nield, de gordijnen zwart gebrand; vele voor-
werpen zijn van de oorspronkelijke plaat-sf
gerukt, zoowel in huis als daarbuiten. Schil
derijen werden van den wand gerukt, d© voor.
deur is stuk geslagen. Dc bewoners bleven,
als door een wonder, gespaard. Talrijke
nieuwsgierigen komen naar de verwoesting
zien.
Aan den Langend ij k, boven Alk-:
maar, (d© bekende tuinbouwstreek in Noord-
Holland), hadden de voroenigingen langen
tijd een premie gesteld op heb dooden van
ratten. Enkele maanden geleden is nicn daar
mee opgehouden. Maar dit wreekt zich thans
op schrikbarend© wijze. Dc kool planten voor
al hebben erg te lijden van deze schade
lijke 'dierenop sommige akkers is do helft
van liet gewas vernield. Het is to verwach
ten, dat de tuinbouwvereenigingen weer
spoedig zullen overgaan tot het invoeren
van don verdelgingsmaatrcgel.
Een slimme boer. Mon meldt
uit Wcensél aan ,,De Msbde"
Op do malsche weiden van den landbou
wer V. alhier loopen ©enige prachtige run
deren. Op ©en morgen ontdekte dc landbou
wer echter, dat een zijner mooiste beosben
verdwenen was.
D© omtrek word afgezocht doch zonder
resultaat Gelukkig viel ons boertje in, dat
tin 's.Hertogenbosch markt werd gehouden.
Mogelijk dat zijn beest ook daar aan do lijn
stond. En waarlijk, weldra ontdekte hij daar
zekeren S. van hier, zoekende naar koopera
voor zijn prachtig beestje. S. word nu spoe
dig gearresteerd, terwijl dc koe voorloopig
weid opgeborgen.
Ons boertje kan blijde zijn over zijn goe
den inval.
Eenvcrstan ilig besluit. In hot
jongste nummer van hot. orgaan der Veroente
ging tot vereenvoudigiug van onzo schrijf
taal vinden wij. aldus schrijft ,,Het Volk
in de lijst van nieuw toegetreden leden ook
den naam van den lieer J. Korver, arron-
disscments-schoolopziener te Helder, die
kort 11a zijn benoeming door minister Heems
kerk 'het mikpunt van den spot der niet-
clerical© pers was, wijl hij oen briefje vol
taalfouten aan een onderwijzer geschreven
had.
Moordaanslag. De hoofdbewa,
k©r van 's lands gevangenis to Bataria, Bolt©,-
heeft een moordaanslag gepleegd op den be.
waker Jonker door middel van een revolver,
schot. De kogel sprong af op een uniform-
knoop. Bolt© werd gearresteerd. D© reden,
van den aanslag was oen oude veete tusschen
beiden.
