(Beze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (§pn- en feestdagen, uitgegeven.
A°. 1914.
N°. 16591.
Dit nommer bestaat uit
TWEE Biaderi.
Eerste Biad.
Offieieele Kennisgeving.
Onder onze Vroede Vaderen.
PRIJS DHR ADVERTENTIES:
Van 16 regels ƒ1.05. Ieuere regel meer f 0.171. Grootere letters naar
plaatsruimte. Kleine tdvertentién yan 30 woorden 40 Oents contantelk
tiemal woorden meer 10 Gents. Voor het incasseeren wordt/"0.05 berokend.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per week 9 Oents; per 3 maanden I f 1.10,
Buiten Leiden, per looper en waar agenten gevestigd zijn 1.30.
Franco per post1.G5.
27 33aaft.
Buitengewone School woon
Lager Or derwijs.
Burgemeester en Wethouders van Lei
den
Brengen ter algemeene kennis
lo. dat binnenkort te verwachten is de
opening van de buitengewone school voor
Lager Onderwijs, in een deel van het Cae-
ciliagasthuis aldaar
2o. dat deze school bestemd is voor kin
denen, ingezetenen der gemeente Leiden,
die^door wednig aanleg niet in staat zijn het
onderwijs aan eea gewone 6chool voor La
ger Onderwijs te volgen, terwijl verwacht
mag worden, dat liet onderwijs aan een
buitengewone school, met beknopt leerplan
en kleine klassen (ten hoogste 16 leerlin
gen) voor hen vruchtdragend zal zijn
3o. dat kinderen, die voor plaatsing op
deze school in aanmerking kunnen komen,
gedurende tenminste jaar een gewone
school voor Lager Onderwijs moeten be
zocht hebben, tenzij hun College van deze
bepaling ontheffing verleent
4o dat ouders of verzorgers, die hun
schoolgaande kinderen liever op deze
school zouden willen plaatsen, zich daartoe
kunnen aanmelden bij het Hoofd der
school, waar de kinderen thans geplaatst
zijn, voor zooveel betreft de openbare solio-
len van den lsten tot en met den Öden
April e.k., in de verschillende schoolloka
len, dagelijks (den Zondag uitgezonderd)
van des voormiddags halfnegeu tot negen
uren en op Maandag, Dinsdag. Donderdag
en Vrijdag bovendien van halftwce tot
twee uren des namiddags
5o. dat, desgewenscht, die aanmelding
oolc kan geschieden bij het Hoofd der bui
tengewone school voor Lager Onderwijs, op
Dinsdag 7 April a.s., des namiddags van
twaalf tot fcwco uren en van zeven tot acht
uren en op Donderdag 9 April a.s., des na
middags van drie tot vijf uren. in de school
in het Caeciliagasthuis, of mocht dóar, we
gens de nog niet geheel voltooide verbou
wing, geen gelegenheid bestaan om zitting
te houden, dan op de zelfde dagen en uren
in een der lokalen van liet Raadhuis
Go. dat het bedrag van het verschuldigde
schoolgeld, voor het bezoeken der buiten
gewone school voor Lager Onderwijs, voor
zooveel betreft de leerlingen, afkomstig van
de openbare lagere scholen der 1ste, 2de en
3de klasse te Leiden, overeenkomt met
dat, hetwelk voor die leerlingen zou heb
ben moeten worden betaald, indien zij op
die scholen waren gebleven, terwijl dat be
drag voor leerlingen, dio vóór hun toelating
tot de buitengewone school voor Lager On
derwijs, op geen dier openbare lagere
scholen waren geplaatst door hun College
wqrdt vastgesteld, naar denzelfden maat
staf als voor de leerlingen, afkomstig van
de openbare lagere scholen in deze ge
meente
7o. dat kinderen van onvermogenden ge
heel kosteloos het onderwijs aan deze school
kunnen volgen
80. dat nadere inlichtingen worden ver
strekt door het Hoofd der buitengewone
6chool voor Lager Onderwijs, op de dagen
cn uren hierboven, onder 5o, vermeld
Burgemeester cn Weths. voornoemd,
i N. C. DE GIJSELAAR,-
Burgemeester.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 27 Maart 1914.
HINDE Si WET.
Burgemeester en Wethouders vam Leiden;
'Gezien het verzoek van den Directeur der
Leidsohe Zoutkeet om vergunning tot uit
breiding der zoutziederij in het perceel
Oude Singel no. 250, Sectio B. nos. 1545 en
2S01, door den bijbouw van 8 smeltkuïpen
voor ruw zout en heb aanbrengen van een
transport-installatie ter lossing van sche
pen, gedreven door 2 electromotoren, elk
'>an 4 p.k.
•^Overwegende, dat het onderzoek ter zake
tib% niet :a geëindigd
Gelet op artikel 6 der Hinderwet;
HEBBEN BESLOTEN:
do beslissing op het verzoek te verdagen.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
N. C. DE GIJSELAAR, Burgem.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 26 Maart. 1911.
GEMEENTELIJKE ARBEIDSBEURS.
Geopend: 's morgens van 9—12 uur
en des middags van 25 uur.
Aanvraag van workzoekenden.
1 Boekhouder, 1 Kantoorbediende, 3 Tim
merlieden, 3 Opperlieden, l halfw. Stuka
door, 2 Grofbankwcrkers, 1 Scheepsbouwer,
2 Koetsiers, 1 Bloemist, 2 Magazijnknech-
ton, 6 Loopknchten, 1 Dekenwever, 8 losse
worklieden, l Werkster.
Zij komen zoo langzamerhand weer op
dreef, onzè Vroede Vaderen. De eerste
zittingen in het jaar liepen over kleine
huishoudelijke zaakjes, samengevat in
korte agenda's, en er werd haast niet over
gepraat, althans niet in openbare zitting.
Maar nu hadden wc weer een ouderwetsche
agenda en aan het slot stond een punt,
waaróver de tongen wel los moesten ko
men. De Voorzitter voorzag dit blijkbaar
ook en daar het noodig was, dat over dit
laatste punt een beslissing werd genomen
en er ook nog een zitting met gesloten
deuren moest worden gehouden, zette hij
tot spoed aan en .deed zelf ook zijn best
om er vlug door te komen. Tiet trof,
dat er geen ingekomen stukken van betee-
kenis waren. Met de mededeeftg^r. dat de
Rijksbijdrage voor het lager onderwijs voor
1914 zal bedragen f 123,050, vernamen we,
dat er zal verschijnen een catalogus van
de Stadsheerlijkheden, waarbij men zou
denken, dat Leiden heel wat mooie bezit
tingen heeft cn waarvan de heeren Raads
leden een exemplaar kunnen krijgen, als
zij er op gesteld zijn.
Met de benoemingen liep het ook mee.
Er stonden er vier op de agenda, waarvan
drie eigenlijk maar alleen voor den vorm.
Jaren hebben de 1ste cn 2de tcckenaar
en de boekhouder op het bureau van ge
meentewerken de gemeente gediend en hun
salaris ontvangen, maar toen met het oog
op de pensiocnsrcgeling-en de aanstellingen
voor den dag moesten komen, bleken zij
deze niet te bezitten. Zoo dienden zij nog
maals te worden benoemd. De aanstelling
van den eersten reekenaar werd echter
nog gevonden en daaruit bleek, dat, vol
gens de toen geldende verordening, niet
den Raad, maar B. en W. deze benoeming
toekwam, en zoo zal ook de tweede teeke
naar zijn aanstelling van dit college ont
vangen. De heer,Roem wilde het voor de
securiteit maar den Raad laten doen, maar
dat was volstrekt niet noodig, zeicle de
Voorzitter en zoo kreeg de heer Ouwejan
alleen de eer nog eens als boekhouder op
het bureau der gemeente te worden be
noemd.
Het geval leert, dat men ook bij de ge-
meente-administratie wel verzuimen kan
plegen en dat ook daar iets zoek kan raken.
Men ho-de nu fluks de agenda door;
bij den aankoop van het perceel aan de
Vischmarkt, grcnzend,e aan den achterkant
van het Stadhuis, werd niet eens stilgej
staan. Dit perceel is in openbare veiling
gekocht; deze aankoop, waartoe blijkbaar
B. en W. reeds in geheime zitting waren
gemachtigd, was dan ook nu alleen voor
den vorm. Vermoedelijk is het aangekocht
voor noodig geachte uitbreiding van loka
liteiten van het Stadhuis. Wij zijn er dan
met de f 11.000 nog niet af. De verbou
wing zal ook nog wel eenigc duizenden
kosten.
Het voorstel om toe te treden tot het
door de Vereeniging der Nederlandscha
gemeenten op te richten Cent raai-Bureau
van Verificatie en Controle ging er nogal
gemakkelijk door. Er werd slechts door
den heer Sijtsma gevraagd, waarom ook
de administratie der Lichtfabrieken er niet
onder werd begrepen, waarop de voorzit
ter antwoordde, dat deze zoo omvangrijk
was, dat daarvoor apart controle noodig is.
Wij hebben de verzekering gehoord: „Al
weer een uitgave van f 1000, die tot dus
verre niet noodig scheen." Dit is waar,
maar men vergete niet, dat de administra
tieve controle nooit te sekuur kan zijn.
Deze controle is, wat de administratie van
den gemeente ontvanger betreft, door het
college van B. en W. wel behoorlijk te
doen, maar zeker niet voor de verschib
lende gemeentebedrijven, zooals de ge
stichten „Endegeest," „Voorgeest" cn
„Rhijngeest," het Openbaar Slachthuis, de
Vuilverbranding, enz. En toch is contróle
ook daar nuttig en noodzakelijk. Langs
dezen coöperatieven weg geschiedt het
voordeeliger, dan wanneer men, zooals in
verschillende andere gemeenten reeds, er
een eigen vasten ambtenaar voor heeft.
Een heele reeks verordeningen in ver
band met de ingevoerde rijkspensioenwet
ten, ging er vlug door. Wij hebben er ook
nrct veel over te zeggen. De ambtenaren
zelf heb' en geen klagen. De bepalingen
die voor h en en hun weduwen cn kinderen
gunstiger waren, dan de bepalingen der
nieuwe wetten, zijn gehandhaafd gebleven
en voor zoover deze wetten gunstiger bepa
lingen hebben, deelen zij cr vanzelf in.
Het maximum-pensioen voor de weduwen
is verhoogd van f690 op f735, ook voor
de weduwen, die reeds vóór de in-werking-
treding der pensioenwetten gcpensionnccrd
zijn. De stand van het gemeentelijk pen
sioenfonds voor weduwen en kinderen van
gemeente-ambtenaren het deze royaliterlt
trouwens ook wel toe. Het fonds is groot
f350.000. De contante waaide van de reeds
toegekende cn nog toe te kennen pensioe
nen bedraagt f 200.000, zoodat cr nog
f150.000 overblijft. Behalve de reeds ge
noemde verhooging zullen daarvan nog
verschillende uitbetalingen worden gedaan,
in verband met de pensionneering. Verder
zal men het voorloopig in,tact laten, om
later met voorstellen dienaangaande te ko
men. Om alle onkosten van zegels, enz.,
voortvloeiende uit de opnemmg in het
Rijkspensiocn-fonds, voor gemeentereke
ning ie nemen, daartoe konden B. en W.
en met hen de Raad niet komen. Wel
werden voor de werkzaamheden door de
secretaric-ambteuaren zooveel mogelijk
hulp verleend, die natuurlijk belangloos
wordt gegeven. Waar de ambtenaren steeds
naar een opneming in de Rijkspension-
neering hebben verlangd en zij daarmede
inderdaad ook zijn vooruitgegaan, is er
toch ook wel iets voor te zeggen, dat zij
cr zich eenige kosten en moeite voor ge
troosten. dunkt ons.
Van de wijzigingen, aangebracht in de
Slachthuis-verordeningen, hebben wij op
zichzelf niets te zeggen. Alleen merken wij
op, dat de heer Zwiers^als lid der Slacht
huis-commissie, liet doorschemeren, dat er
plannen in overweging zijn, om ook in den
wintertijd het koelhuis open te stellen, waar
vraag naar schijnt te zijn. Vermoedelijk
zou dit voor Ide exploitatie niet onvoor-
deelig wezen.
De verordening voor de school van zwak
zinnigen en de instructies voor het hoofd
en de qnderwijzers daarvan, gaven ook
nog eenige aanleiding tot debat, waarvoor
wij echter, waar zij geen veranderingen
tengevolge hadden, naar het verslag ver
wijzen.
Leiden zal dus nu spoedig ook zijn school
voor zwakzinnige kinderen hebben, die on
getwijfeld zeer zal zijn niet alleen in het
belang van de minder verstandelijk begaaf
de leerlingen, die er het onderwijs zullen
ontvangen, dat overeenkomt met hun aan
leg, maar ook voor het onderwijs in het
algemeen, omdat enkele zwakzinnige leer
lingen storend inwerken op een geheelo
klasse.
Bij de behandeling, van de vaststelling
der nieuwe bepalingen omtrent minimum
loon in bestekken Van gemeentewerken,
waarbij de uur loon en; in bijna alle vakken
met 2 ets. zijn verhoógd, trouwens geheel
in overeenstemming met de regelingen, die
bij particuliere patroons gelden, had de
heer Botermans een succesje. B. en W.
hadden, in overeenstemming met het ge
voelen der commissie van Fabricage, daar
uit gelicht de behangers, wat nij evenals
de heeren Sijtsma en Fokker onbillijk
achtte. De wethouder Fischer merkte op,
dat dit geschied was, omdat afzonderlijk
belrangwerk in bestekken slechts zelden
voorkomt, in welk gevoelen de heer Bosch
deelde. Wanneer men weet, dat dit van
meerdere vakken kan gezegd worden en
bedenkt, dat deze bepalingen niet zelden
als <^en soort leiddraad dienen voor de
bepaling van de loonen bij particulier werk,
dan was voor het handhaven van deze ru
briek van werklieden in deze bepalingen
alle reden. De meerderheid der Raadsleden
dacht er ook 7.00 over en bracht ben weer
op de plaats, waar zij vroeger ook stonden,
dat is tusscben ververs, loodgieters en sme
den in.
En zoo komen wij dan eindelijk tot het
veel besproken voorstel in verband met
verbetering der volkshuisvesting, waarover
zooveel is gepraat, dat wij hier de sprekers
niet kunnen volgen. Wie weten wal, wat
door de verschillende sprekers er over
gezegd is, moet het Raadsvcrslag lezen.
Als tegenstanders van den aankoop de
den zich kennen de heeren Botermans,
Sijtsma, Pera en Fokker.
Met den wethouder Fischer verdedigden
de heeren Aalberse, Korevaar en Van der
Pot het voorstel. De laatste die commis
saris is van de woning vereeniging „Ons
Belang," met groot-e warmte en veel fei
tenkennis.
De heer Vergouwen stond eenigen tijd
in dubio. Los van de bouwplannen be
schouwd, achtte hij den prijs ook veel te
hoog, doch ging ten slotte in het belang
der woningtoestanden toch mee.
Ook de tegenstanders van dit plan zijn
voorstanders, zelfs warme voorstanders van
verbetering der woningtoestanden, maar
niet tegen eiken prijs.
Het terrein den prijs per M3. komt
op f 7 b. f 8 vinden ze veel te duur.
De woningtoestanden laten daar wel veel
te wenschen over, doch vergelijkenderwijs
zijn ze nog niet zóó slecht en is partieele
verbetering mogelijk. Verder worden 75
gezinnen uit hun woningen verdreven,
die bij den bestaanden woningnood moei
lijk een onderdak zullen kunnen vinden.
Eindelijk hangen de plannen der Ver-
eenigingen nog in de licht. Komt er on
verhoopt geen overeenstemming, dan zal
de gemeente met het veel te dure com
plex woningen, dat volgens taxatiewaarde
niet meer dan f 28.000 zou moeten kos
ten, zelf moeten exploiteeren.
De heer Botermans, die de plannen blijk
baar reeds kende, achtte de te bouwen wo
ningen, waarvan dc huur zaL bedragen
ongeveer f 2.35f 3.per week, niet doel
matig. Het worden voor een deel benoden-
en bovenwoningen en de arbeider prefe
reert een vrij huisje. Dc gemeente staat
als het niet loopt voor dc risico. Einde
lijk zal de gemeente jaarlijks voor deze
plannen gedurende 50 jaren f 1620 toeslag
moeten ver leen en, die feitelijk slechts ten
goede komt aan de leden van twee woning
bouwverenigingen. Al deze bezwaren
dwongen 11 heeren ten slotte tegen te
stemmen.
De voorstanders bekijken de zaak van
den anderen kant. De woningtoestanden
zijn daar slecht vooral de heer Kore
vaar lei daarop den nadruk en alleen
door radicaal ingrijpen kan daarin verbe
tering worden gebracht. De toeslag, dien
de gemeente jaarlijks geeft, is dan ook niet
voor de leden der bouwverenigingen, maar
voor de verbetering van dezen steeds erger
wordenden toestand.
Dat men met de verenigingen niet zal
slagen, vreezen de voorstanders allerminst,
doch mocht dit zoo zijn, dan staan er
weer anderen klaar om er te bouwen. Er
worden offers gevraagd, zeker, maar men
kan nu eenmaal niet anders tot verbete
ring der volkshuisvesting komen. Over dc
oude bewoners maken zij zich niet bezorgd.
Het moge in den overgangstijd eenige
moeilijkheid geven, straks komen er weer
133 woningen bij. Predomineeren móet ten
slotte de groote behoefte naar verbetering'
der woningtoestanden.
Deze laatste argumenten hebben het
zwaarst gewogen blijkbaar: 19 leden heb
ben er voor gestemd.
Wij onthouden ons voorloopig van een
oordeel. Gisteren is trouwens nog maar
de eerste stap tot het doel gedaan. Vóór
de leden van „De Goede Woning" cn
„Ons Belang", over dien laatsten naain
struikelde de heer Vergouwen nog bijna,
in hun eigen woningen zitten, zal er nog
wel heel wat te bespreken, te regel cat
en vast te stellen overblijven. En wij zul
len nog wel eens in de gelegenheid komen
er iets meer van te zeggen. Op het oogden-
blik zijn nog de eigenaars der huizen en
terreinen in de twee lanen er liet best
aan toe.
Tot onze bevreemding vernamen wij niet
of B. en W. ook een en ander naar ver-
koopswaardc hebben laten taxeeren, we
hoorden van andere zijde het cijfer van
f 28.000 noemen cn daarvoor ontvangen dc
eigenaren nu tezamen f81,000. ICau het
mooier? Van één huisje werd medegedeeld,
dat het kort geleden in publieke veiling-
was geko ht voo even f 100 e t nu is bere
kend op f 750.
Leiden, 27
Belanghebbenden maken wij er op
merkzaam op, clat men thans ook Vergun
ning noodig heeft van Dijkgraaf en Hoog
heemraden van Rijnland tot het bevaren
met stoom- of motorvaartuigen van het ge
deelte van de Haarlemmertrekvaart van af
het Warmonderhek tot Haarlem.
De dames E. J. O. Schoondergang en
M. Rademaker slaagden in Den Haag voor
nuttige handwerken.
Ingekomen is voor „Schoolkindervoe
ding" een gift van f 5 van de Brugwachters-
vereeniging „Verbetering zij ons Streven."
Gistermiddag kwam door onbokendo
oorzaak een 19-jarig meisje op de Oude Vest
te vallen, waardoor zij een oogenblik het
bewustzijn verloor Na in het brugwachters
huisje té zijn binnengedragen, kwam zij 11a
enkele oogenblikken tot bewustzijn eu ver
volgde haar weg.
Hedenmorgen ongeveer zeven uur kwam
een auto uit de richting 'a-Gravenhage. Op
den Haagweg alhier reed het voortuig eerst
tegen een paal daarna kwam het terecht in
het Rijn- en Schie-kau&al. De chauffeur
klauterde als een kat uit de auto en begaf
er zich bovenop. De politie heeft met behulp
van een dreg den inan die niet nuchter
was uit zijn positie verlost. Hij dacht-,
dat- er zich nog iemand in de auto bevond,
maar dit bleek niet zoo te zijn.
KLEINE STADSZAAL.
Concert.
Drie jonge gunsteuaressen: Hanna Beek
huis, piano; Sara Bottema, viool; Tine
Boltjes, zang; hebben gisteravond een be
langstellend publick beziggehouden met de
boeiende vertolking van een programma,
bestaando uit werken van Beethoven,
Brahms, Mozart, Schubert, Schumann, ter
wijl do moderne componisten vertegenwoor
digd waren in composities van Hanna Beek
huis. De firma Bender had voor een fraai
exemplaar Ibach-vleugel gezorgd er or wa-
rou vele bloemstukken voor de coneeitgeef-
sters. Ter elfder ure werd het programma
gewijzigd door toevoeging van een vioolso-
uate van ïlaendel. Waarom geen klaviersolo
toegevoegd? Wilden do concertgeefster6
Haendel een"plaats op het programma ge
ven, dan zou een pianosolo van dezen com
ponist niot misplaatst zijn geweest, en een
mooie gelegenheid voor de talentvolle
pianiste, Hanna Beekhuis, die zich hier ter
stede als leerares gevestigd heeft-, om zich
to laten hooren. E11 dab mag Hanna
Beekhuis best; haar spel is muzikaal, met
parelende duidelijke techniek en natuurlijke
voordracht; slechts de uiterlijke bewegingen
kunnen veel rustiger worden. Met veel ge
noegen hebben wij haar Beeth.'s vioolsonato
hooren vertolken, ook het zoo zware accom
pagnement van Brahms' „Schmied". Al»
componiste bewandelt deze pianiste geen
nieuwe wegen; Brahms heeft haar voorna
melijk geleid bij het illustreeren der liede
ren (waarvan wij gaarne de namen der dich
ters op het programma hadden gezicD). Het
„Wiegenlied" vooral is fijn-gedacht, zeer
mooi het hemelsch-klinkend begin met het
goed gevonden slot.
Ook in ,,So in die still verschneite Nacht"-
trof een mooie climax; van dit lied is do
druk bewerkte klavierpartij het voornaamste
en de zang haast tot begeleiding gewor
den.
De zangeres Tine Boltjes heeft mooie to
nen, die vol geluid zijn, de aderabeheer-
sching laat echter te wenschen over en het
opsleepen der tonen hindert; aan eenvoudige
voordracht moet deze zangeres veel winnen;
dat tekort werd nu goed gemaakt door een
steeds beweeglijke gelaats- en lichaamsbewe
ging, dio misschien een moderne opvatting
lïccten mag, maar in de muzikale, eenvou
dige liederen van Schubert en Schumann
geheel misplaatst is. Hoe mooi weet juist
door eenvoud de onvolprezen zanger Hen
schel deze liederen te vertolken
Do derde van dit damestrio: de violiste
Sara Bottema, hebben wij het best gehoord
in de Haendel-sonatowant de toon, dien
zij haar viool ontlokt, is vrij groot; cu van
Mozart's muziek wordt fijner gesponnen toon
gccischt. Overigens is het spel dezer violiste
over het algemeen zuiver en de voordracht
ernstig en beschaafd. Het samenspel tus-
schen beide dames was al heel mooi in Beet
hoven's Sonate, vooral in het fugatisch be
werkte middendeel, dat aan duidelijke ont
leding weinig te wenschen overliet. Het vrij
talrijke publiek was zoo uitbundig in toe
juichingen, dat de zangeres een extra num
mer liet hooren in oen volkslied. Yan da
mooie bloemen heeft het publiek niet lan
ger dan gedurende de aanbieding mogen go-
nieten.
Baron Van Wijnbergen oyer het
Liberalisme.
Op uitnoodiging van de Studentenver-
eenigmg voor Sociale Lezingen hield mr. A,
I. J. M. van Wijnberge-n, lid der Tweede Ka
mer van dc Staten-Generaal, gisteravond in
het goe»d beze/tte Klein-Auditorium den
Academie een lezing over het Liberalisme.
Spr. ving aan met de opmerking, dat Eij,
sprekende over het liberalisme, daartegen
stellen wilde het Katholicisme. Gemakke
lijk is dit niet, wijl het liberalisme niet ia
een afgesloten stelsel, maar steedis van mas
ker is veranderd, waaruit hij meteen tot
zijn gevaarlijkheid besluit. Het is een stuk
van de gToote geestelijke stroonung, dio
streeft naar de vrijheid van het individu,.
Om het wel te begrijpen, moet men terug
gaan tot de Renaissance, toen het zich in
wijsgeerigen zin openbaarde. De Fransche
revolutie bracht dit beginsel op het terrein
der staatkunde en weldira op dat der eco
nomie. Op al deze terreinen werd de mensch
gesteld, boven God en zoo staat het liberalis
me diametraal tegenover het Roomsch-Ka-
tholicisme.
De Groningsche hoogleeraar Cort- van der
Linden, onze tegenwoordige minister-presi
dent heeft in „Richting en Beleid der Libe
ralen" het liberalisme genoemd een tak
van hot rationalisme en spr. onderschrijft
dit geheel. Waar deze schrijver tevens als
kenmerkend verschil tusschen de liberalen
cn de clericalen aangeeft, dat de eersten
steunen op de menschelijke rede en de
laatsten op het geopenbaard gezag, dan
heeft hij, volgens spr., de antithese zuiver
gesteld. Toch is do tegenstelling niet juist,
waar ook die katholieken de rede niet mis
kennen, maar hun rede toetsen aan het
geloof
In wezen is het liberalisme antheïstisch,
al geldt dit gelukkig niet voor alle perso
nen. De liberale staatsleer is gebaseerd op
het sociaal contract. Het rechfc
moest dan ook steeds wisselen in het libe
rale stelsel. Er wordt dan ook veel meer
gesproken van rechtsgevoel dan van recht.
Het bekende woord van Kapeyne, dat do
minderheden maar moeten worden onder
drukt, past volgens hem dan ook geheel in
het liberaal systeem. Vraagt men bij al het
kwaad, dat spr. van het liberalisme moest
zeggenhoe het ook onder geloovigen
6teeds zooveel aanhangers telt, dan ant
woordt hij, dat dit komt, doordat het zich.
steeds weet te maskeeren.
De tirannie van het liberalisme is in ona
land sterk uitgekomen bij dc regeling van
het onderwijs, wat spr nader uiteenzet.
Ook tot het sociale leven drong het liberale
stelsel door en het christelijk beginsel van
het rentmeesterschap der aardschc goede
ren maakte daar plaats voor het laissez
faire, laissez aller. Als reactie van het stel
sel kwam de vierde stand nu ook zijn deel
vragenhet socialisme, dc uiterste conse
quentie van het liberalisme, kwam op en
clit werd nog als veel grootcr kwaad door
spr. geschetst.
Vele liberalen, die nog niet het geloof
hebben uitgeschud, deinzen ook voor dezo
consequenties terug en zij moeten gewaar-
