kunstwerken (olieverf) I d VALK
SPUISTRAAT, tegenover de Passage DEN KAAG.
SORITTERENDE ETALAGES.
tot 8 November geopend.
Kunsthandel O. SULH ZONEN.
No. 164l72.
LEIDSGH DAGBLAD) Maandag* 3 Novsmbsr. ïwssie Blad.
Anno 1913
Buitenlandseh Overzicht.
Telegrammen.
Uit de „Staatscourant".
Faillissementen.
De Engehche kroonprins is
tegenwoordig op rois. Reeds is bepaald,
dat hij met Paschen aan het Hof van den
tsaar een bezoek zal brengen. En nu is
direct het gerucht ontstaan, dat hij zich
verloven zai met tsaren zestien-jarige doch
ter Tatiana.
In Engelsche Hofkringen wordt dit ge
rucht tegengesproken en verklaard dat er,
voor de prins 21 jaar oud wordt (in 't
jaar 1915) aan zijn huwelijk niet te denken
valt. Onder alle omstandigheden moet zijn
gemalin protestant zijn. Voorloopig moet
de prins zooveel mogelijk van Europa,
door eigen aanschouwing, leeren kennen,
en daartoe behoort ook het zuiver parti
culiere bezoek, hetwelk hij met a.s. Pa
schen te Petersburg gaat brengen.
In deu zomer van 't komende jaar zal
de prins zijn studiën te Oxford beëindigen,
in den herfst zal hij bij het 10de regiment
huzaren te Alder shot dienst gaan doen en
later gaat hij als luitenant ter zee met de
vloot kruisen en de dominions bezoeken.
Deze reis om de wereld zal wel niet voor
de herfst van 1915 een aanvang nemen en
zal een jaar duren.
In Engelsche hofkringen schijnt het vast.
te staau, dat vóór dien tijd aan een ver
loving niet gedacht wordt.
Na alles wat er gebeurd is in de Bruns-
wijksehe troonskwestie laten de W elfen
toch niet af om de zelfstandigheid van het
oude koninkrijk Hannover te eischen. De
Welfische vereenigingen zijn verzocht geen
manifestaties in Brunswijk te houden, wan
neer Ernst August zijn intrede er zal doen
en dit verlangen zal ook worden nageko
men, maar de oude strijders voor vrijheid
willen de Welfische kwestie met de troons
bestijging in Brunswijk niet als geëindigd
beschouwen.
In oen vergadering van de Democratische
Vereenigh r te Hannover verklaarde n.1. die
vroegere Welfische afgevaardigde Land-
wost, dat de Welfen thans weliswaar allee
zullen vermijden wat den nieuwen hertog on
aangenaamheden zou kunnen berokkenen,
maar dat zij de eischen van hun program blij
ven handhaven. Alleen zal er eenige wijzi
ging komen in hun taktiek.
Met Brunswijk, zeide deze spreker, heeft
Hannover niote te maken. De oude hertog
van Cumberland leeft nog en voor hem en
bet recht van het volk blijft de partij strij
den Haar'doel is en blijft: herstel van het
koningkrijk Hannover.
Tn ons vorig overzicht hebben we een ge
schiedenis- verhaald van het weigeren
van ridderorden door een paar hee-
ren, die voor hun moeiten en zorgen voor 't
Volkrrenslagg-edenkteeken zich die gunst
hadden waardig gemaakt. De burgemeester
ran Leipzig had geweigerd, omdat hij Hntje«
van hooge.r orde bezat dan de hem nu aan-
gebocle n K r oon o r d'e- twe e de -klasse.
Burgemeester is echter op zijn besluit te
ruggekomen. Er is een klein beetje gemar
chandeerd. De keizer heeft het gebeurde be
paald hoogst onaangenaam gevonden en
burgemeester Dit.trich de ster van de Kroon
orde beloofd. Binnenkort zou hij die krijgen,
maar dan moest dit lintje eer et geaccep
teerd. Voor de ster heeft de Leipzig?r bur
gervader zeker veel gevoeld, want bij heeft
toegehapt en Kleimens Thieme de eenige
weigerachtige gelaten.
In Herefordshire gaan de hoofdonderwij
zers staken. Het uitvoerend comité van
do Nationale Onderwijzers-ereeniging heeft
een honderdtal brieven aan schooldirecties
verzonden, waarin wordt aangekondigd, dat
den 31 den Ja.nuari a. s. de hoofd-onderwij-
zer of -onderwijzeres ontslag zal nemen als
protest tegen bet lage salaris, da/t aan hoof
den van scholen wordt uitbetaald. In een
onlangs gepubliceerde verklaring werd ge
zegd, dat het gemiddeld salaris van hoofdon-
derwij/ers in Herefordshire ongeveer 134 p.
St. bedraagt, terwijl dat, over geheel En
geland berekend, 176 p. St. bedroeg.
Minister Church ill Weeft een poosie g'è-
leden gesproken over staking gedurende
één jaar van het bouwen van groote
oorlogsschepen. Engeland en Duitsch-
land zouden dan het volgend jaar voor dat
doel geen millioen mogen he-ded-en.
Doch Duitschland gevoelde niets voor liet
plan. Nu heeft dit voorstel echter weerklank
gevonden in het Amenkaanschc Huis van
Afgevaardigden, waar Hensley voorstelde,
president Wilson te verzoeken het voorsbei
met alle kracht te steunen. Clark, do presi
dent, beval de motie warm bij het Huis aan.
„Als Engeland, Duitschland en de Ver. Sta
ten voorgaan, zal aldus Clark wel
licht de zotte wedloop in bewapening gestaakt
kunnen worden."
Tot stemming is het nogniet gekomen,
daar het vereischte aantal afgevaardigden
niet aanwezig waa.
Ook de i,Matin" deelt thans mee, dat
Huerta met groote meerderheid tot presi
dent van Mexico gekozen is. Het con
gres moet zich nog over de geldigheid der
verkiezing uitsjmeken. Dit is evenwel niet
meer dan een vorm, want, gelijk men weet,
heeft Huerta indertijd zijn tegenstanders er
reeds uit verwijderd.
Carranza, de meest invloedrijke tegenstan
der van Huerta, heeft aan de New-Yorksche
„World" een verklaring gezonden, waarin
hij verzekert, dat meer dan 80,000 man zich
onder zijn vaandel hebben geschaard, en dat
hij in alle staten van Mexico, behalve in
Yucatan, Chiapas en Oaxona de macht in
handen heeft.
Hij herinnert zijn beweging tegen den
„overweldiger" als gouverneur van den staat
Coahuila begonnen te zijn en zegt, dat de
geheele natie de rechtvaardigheid van zijn
zaak inziet.
Van rust zal dus voorloopig geen sprake
zijn.
Naar uit Kaapstad aan de „Daily Tel."
gemeld wordt, wint meer en meer de meening
veld, dat generaal Botha binnenkort als mi
nister-president zal aftreden, ten behoeve
van een politious, die in staat zal zijn de
eenheid in de Zuid-Afrikaansche partij te
herstellen.
Het is op het huidig oogenblik onmogelijk
te zeggen, of het geruoht gegrond is. De
aanhangers van Hertzog hechten er geloof
aan, te meer daar zich onder de voorstan
ders van Botha een vrij sterke strooming open
baart, die ben koste van alios de harmo
nie in de partij wil herstellen.
Het ritueele moord-
proces te Kief.
KIEF, 2 Nov. (R. O.). Hedenavond werd
aangevangen met het verhoor der theolo
gische deskundige. Pranaites verklaarde,
dat de Talmud indirecte aanwijzingen en
voorschriften bevatte over het gebruiken
van christcnbloed. Het geval Justschinsky
geleek in alles op een ritueelen moord,
vooral de dertien wonden aan de slapen
en de kwetsuren aan den hals wezen daar
op. Getuige verklaarde, dat de geschiede
nis tweehonderd door de joden bedreven
ritueele moorden kende.
Het d ationale mijnwerkers-
congres.
BRUSSEL, 2 Nov. (R. O.). Op het na
tionale mijnwerkerscongres yrerd de toe
stand der mijnwerkers besproken, bene
vens de door verscheidene maatschappijen
aangekondigde loonsverlaging van 10 15
pCt. Er werd een motie aangenomen waar
in besloten werd tot voortzetting van de
campagne ter verkrijging van een mini
mum-loon.
Engelsche generaals
naar T u r k ij e.
KONSTANTINOPEL, l Nov. (R. O.).
Aan Hakki-bey te .bonden zijn instructies
gezonden, om aan Engeland te verzoeken,
inspecteurs en specialiteiten te zenden met
het oog op de voorgenomen hervormingen.
"Volgens de „Tibane" heeft Sir Edward
Grey baloofd, inspecteurs-generaal te zul
len zenden.
Bulgarije en Servië.
SOFIA, 2 Nov. (R. O). Te Sofia zijn 1
door de Russische regeering nieuwe stap
pen gedaan teneinde de diplomatieke be
trekkingen tusschen Bulgarije en Servië te
herstellen.
Een tegenspraak.
SOFIA, 2 Nov. (R. O.). Het orgaan van
Gusschoff ontkent, dat Bulgarije, in sa
menwerking met Turkije, bij Roemenië en
Oostenrijk stappen zou gedaan hebben, om
te geraken tot het sluiten van een verbond,
met het oog op de veröeeling van Ser
visch grondgebied.
D e
verkiezingen
11 a 1 i
ROME, 2 Nov. (R. O.). Om 11 uur
's avonds zijn van de 101 uitslagen er 20
bekend. Er zijn gekozen 13 ministerieelen,
4 socialisten, 1 radicaal, 1 republikein en
1 dissidente socialist.
ttleïsjesgezetflen.
Het heeft de kloeke leidster van de Meisjes
gezellen of Padvinsters, mevrouw Hammes,
moeite gekost deze Verecnigïng vasten voet
in onze stad te doen krijgen. Dat onze jon
gens padvinders worden, zich aan strenge,
discipline gewennen, zich ontberingen ge
troosten, nu ja, dat gaat nog, maar dat ook
do meisjes, en nog wel meisjes uit den
deftigen stand, daaraan zullen meedoen, neen,
dat is velen moeders te erg.
En toch is. het. voor de lichamelijke en
geestelijke vorming van uw dochter zoo goed,
repliceert al bij voorbaat mevrouw Hammes,
en zij gaat al het goede opsommen.
Sommige moeders cnvaders gaven zich
gewonnen. Met drie meisjes begon onze leid
ster. Menig, ander zou gedacht hebben: Laat
mij daarmede maar niet beginnen. Willen de
ouders het goede niet voor hun dochters,
dan mooten zij het zelf maar weten, ik
kan mijn vrijen tijd wel aan iets anders
besteden. Alleen zij, die gelooft in het werk,
dat zij onderneemt, volhardt. En men moet
mevrouw H. over de beteekenis der Meis
jesgezellen hoeren om te weten, dat zij ge
looft, dat deze beweging een toekomst heeft.
En zoo is zij blijven volhouden en lang
zaam, dooh gestadig is haar clubje aange
groeid. Andere vrouwen heeft zij warm weten
te malcen voor het schoone werk, de eerste
gezellen zijn zoo Ver, dat zij ook al reeds
de jongere zusters kunnen voorgaan; de ge.
meente stond de Verecniging eenige lokalen
af in het oude huis van prof. Van Leeuwen
en Zondag waren belangstellenden in de ge
legenheid iets van het werk en streven deï
Vereenigdng te aanschouwen.
Er werden in het feestelijk aangekleeds
clubhuis een aantal reoruben geïnstalleerd
cn deze plechtigheid werd door de ouders
der meisjes en verdere belangstellenden, waai*,
onder de jafdeelingen Den Haag en Rotter
dam en Leidsche padvinders, bijgewoond.
Mevrouw Hammes (heette de aanwezigen
hartelijk welkom en terwijl de meisj'es in go-
lid stonden geschaard, sprak zij dezen toe,
waarna de novitiae de aanvoudigo belofte
aflegden, waarin pij betoogden haar best
te zullen doen in huis, op school en daar
buiten; niet omdat het haar wordt geboden,
maar omdat zij hetzelf noodig achten, om
daarna in (de Voreeniging te worden opge
nomen.
De leidster wees do meisjes nog eens op
haar verplichtingen, waarna zij een gemeen
schappelijk lied zongen, waarna de leider
der Leidsche Padvinders-Vereen de heeï
Steyns, mevrouw Hammes hulde bracht voor
haar volhardend streven en haar geluk
wenschte met het eindelijk verkregen sucoes.
Daarop werd. de bazar geopend, waar ver
schil lende door de meisjes zei ven vervaar
digde voorwerpen en de groenten der dooir
de gezellen bewerkte volkstuintjes waren uit
gestald, een kijkje genomen in den ambu
lancedienst, waarin dr. Boonacker op wel
willende wijze den meisjes onderricht geeft;
en om te laten zien, dat zij van dezen cursus
hebben geprofiteerd, werd een ong*eval ge
simuleerd jen do eerste hulp bij ongelhlk
geboden.
Daarop volgde eien uitvoering van muziek'
cn zang. Men kwam in de door de meisjes
zelf gerneubi Leerde theekai i^v b y en om een
kop thee of een glas limonade to gebruiken,
en zoo werd de middag, iecht gezellig door
gebracht.
Wij wedden, dat vele mc-Njes, die dit lezen,
lust. zullen krijgen om zich aan te sluiten
en dat menige, moeder daartoe gaarne toe- J
s temm i ng z al ge vo n
Vereeiiiging tot Bevordering «Ier
Bonwkniist te Leiden.
Honderd-enmcht-en.twintigste vergadering, j
gehouden in het Nutsgebouw.
Zeer zeker had de voorzitter, de heer J.
A. Verhoog gelijk, toe.n hij in zijn opwekkend
openingswoord memoreerde dat deze eerste
vergadering van „Bouwkunst" in dit winter
seizoen, plaats heeft onder gunstige omstan
digheden. Immers, wanneer wij de lijst in
zien van do hoogbegaafde personen, die zich
bereid hebben verklaard in dezen cursus een
spreekbeurt te vervullen, blijkt hieruit ten
duidelijkste, dat de leden van „Bouwkunst"
door het Bestuur in de gelogenhedd worden
gesteld, hun kennis te verrijken en dat wel
op veelzijdig gebied. Waar dr. v. Giffen
de rij van sprekers opent, krijgen we nog
in de toekomstige vergaderingenprof. Pij
per, dr. Holwerda, L. A. Verhoog en Jan
de Quack. Het is nu maar aan de leden
om door oon trouwe opkomst het bestuur
in deze erkentelijk te zijn voor zijn bemoei
ingen, in deze. Nadat de notulen waren goed
gekeurd, was het woord dan voor thans
aan den hoer dr. A. E. v. Giffen, conser
vator aan hot Museum van Oudheden, alhier.
Spreker had. tot onderwerp gekozen„Over
oudere en jongere terpen in Nederland, en
Duitschland", en begon met er op te wijzen,
dat hij eerst wel eenigszins geaarzeld had.
oen spreekbeurt te vervullen, daar de bouw
kunst der terpbewoners al heel weinig met
de bouwkunst in den engeren zin van het
woord te maken had. Geheel vrijgelaten in
de keuze van onderwerp, heeft spreker echter
met graagte aan de uitnoodiging gevolg ge
geven, daarbij bedenkende, dat een terp als
geheel, wel een van de meest gecompliceerde
prae-historische oonstructies is. Daarom wil
spreker thans iets niededeelen over die greot-
sehe cultuuroverblijfselen en wel over de
oudere in Nederland, spcoiaal Friesland en
Grqningende jongere en zelfs reoente uit-
loopcrs in Duitsohland. Het was de bedoe
ling het onderwerp meer in 't algemeen te
behandelen; d/it verkieslijker achtend boven
het treden in de beschouwingen van een moer
speciaal onderdeel uit de terpgeschiedcnis.
Onder terpen dan zijn te verstaan alle heu
vels of verhevenheden in de Nederlandsche
en Noord-Duitsehe kleistreken, die deels door
menschenliand gevormd, deels door afval
producten van meusoh en dier ontstaan zijn.
Zij hebben of haddon ton doel do bewoners
der open zeekusten en rivieroevers bij hoogen
waterstand te beschutten. Wij kunnen die
terpen nu naar vorm en grootte verdoelen
in grootero woonhcuvels en kleinere vlucht
heuvels of vliedbergen. In verband met haar
bestemming is iedere reeks afzonderlijk nog
weer op te 1 oasen in twee siib.gToopen van pas
sieve of rustende terpen eenerzijds, van
actieve, thans nog f unct ion neerend<j ander
zijds. De passieve dan zijn ouder en meestal
grooter en staan thans niet meer aan hoo-
gore vloeden bloot, daar dijken than3 haar
ligplaatsen tegen hoogwater beschutten. De
actieve daarentegen zijn jongere en gewoon
lijk kleiner, en dienen tot op heden, ter be
veiliging bij abnormale waterstanden, dewijl
zij gelegen zijn aan opon, niet door dijk-an
beschermde kusten. Begeeft men zich m|
Noord-Nederland of N oordwes t-Dui tschland
zeewaarts, zoo kan men waarnemen, hoe
de hoogere en meer heuvelachtige zand- of
geestgronden met hun heidebosschen en.
hoogo venen, vervangen worden door osn
uitermate vlak landschap, de z.g. kleistreek.
Soms bevindt zich tusschen zand. en klei
nog Con laaggelegen overgangszone van over-
gangs- of laagveen; soms ook ontbreekt
deze. In de oudere, gewoonlijk meer binnen
waarts gelegen kleistreken nu, vindt men'
overal meer of min uitgebreide heuvels, ter
wijl dijken, soms in meerdere ketens bijna
het geheele gebied tegen het aangrenzende
zeewater beschutten. Soms dragen die heu
vels .geen woonsteden en vormen slechts een
afgeronden koepel, beeld van onverzettelijk
heid en brute kracht, dan weer dragen zij
op hun breede ruggen een enkele boerderij
of klein gehucht, doch ook torsen zij groote
dorpen en zelfs steden als Leeuwarden, Dok-
kum, Einden, enz. Zijn de terpen, die de
dorpen met hun aardige Romaanseh-Gotliische
kerkjes, tot steunvlak dienen, nog ongeschon-
den, dan breken zij dikwerf de eentonig
heid van het vlakke landschap op schil
derachtige wijze. Dan is zoo'n terpdorp, dat
zich door zijn conoentrischen bouw op ty
pische wijze van de z.g. dijkdorpen met hun
langgerekte bouworde or. derscheidt, een sie
raad van het landschap. Meestal echter zijn
de terpen geschonden en gedeeltelijk voor
landbouwdoeleinden afgegravendan leveren
zij er een treurigen aanblik en gelijken ruïnes.
Het verbreidingsgebied dier heuvels beslaat
de geheele Oostelijke Noordzee-kust tusschen
België in 't Zuiden en Denemarken in 't
Noorden. Aan de hand van tal van foto's
en eon fraaie collectie lichtbeelden, werden
nu door spreker al die terpgroepen en afzon
derlijke terpen nader verklaard, zoo wat be
treft opbouw of samenstelling, als hun lig
ging ten opzichte van elkaar en de hun thans
nog bedreigende of bedreigd hebbende storm
vloeden enz. Uit die fraai gestyleerde beschou
wingen van den heer v. Giffen vernamen
wij tal van geologische on archeologische bij
zonderheden, dateeren de van of ver voor
onze -jaartelling. Wat de hecren daar met
zekerheid van weten berust vanzelf lo. bij
datgene wat de Friosche kronieken daarvan
vermelden, verder bij hot. doorsnede-profiel der
gedeeltelijk afgegraven terpen on vanzelf ook
Bij do vondsten. Juist van deze opgegraven
voorwerpen werd een keurige serie op het
scherm geprojecteerd, vondsten vanuit dom
Frankischen en Saksisohen tijd, die bewijzeni
hoo oeroud deze vluchtheuvels roeds zijn.
't Zou mij te ver voeren hier alle jaar
tallen en bijzonderheden te memoreeren, die
de geachte spreker als 't ware maar uit
demouw schudde, doch ik moet toch nog
even vermelden, dat ook tal van. opgegraven
voorwerpen uit dien oertijd aanwezig waren.
Na de pauze, die nu v0lgde, vergezelden
wij den lieer Van Giffen op een reisje door
hem over zee gemaakt naar de Sloeswijkscho
kusten, daar in die omgeving van „de Hei
ligen"-, de bekende waddeneilanden. We
aanschouwden het schilderachtige „Hillgen-
lei", bekend uit het werk van Frenssen,
en wij ^agen de barrevoets gaands terpbe
woners, die n.b. bij mistig weer te midden
van het omringende water in liun eigen
Heimath den weg niet kunnen vinden. Al
hoewel dit laatste, d. w z. deze laatste korte
reisbeschrijving, meer als een toegift mag
beschouwd worden, vormde het inderdaad oen
waardig slot van jles hecren v. Gdffen's
interessante voordracht. Waar onze Voor
zitter wegens huiselijke zaken met de pauze
de vergadering moest verlaten, was aan den
vioe-voorzitter de eer om spreker te bedan
ken voor zijn belangrijke mededeelingen en
beval de Voreeniging ook voor den ver
volge in zijn welwillendheid aan. Een har
telijk applaus aan 't adres van den heef v.
Giffen was zeer op zijn plaats.
De vergadering werd te circa elf uren ge
sloten, nadat eon drietal personen zich voo£
hot lidmaatschap haddon aangemeld.
FRED. A WEMPE.
Bij Kon. besluit is P'. Ilulshoff, hoofd
der openbare lagere rchool te Ferwerd,
gem. Ferwerderadeel, benoemd tot ridder
in de orde van Oranje-Nassau
is toegekend de aan de <de van Oranje-
Nassau verbonden eeremedaille in brons
aan mej. M. Egberts, dienstbode bij mej.
B. Reerink, te Lochem.
L. Wesselius, schilder, te Haarlem.
P. van Wermeskerken, boekhandelaar ën
schilder, te Zeist.
W. Poetter, winkelier, te Heerlen.
F. Stinkona, rijwielhandelaar, te Eys—
Wittem.
G. H. van Pol, aannemer, te Montfoorb.
5014 30
ISjér «iëêfcar
WARENHUIS
-HK0U1S1913.
•■t-isSi*
