tfo. 16412.
LEIDSGH DAGBLAD, Zaterdag* 23 Augustus. Berste Blaft.
Anno 1913.
PERSOVERZICHT.
brieven van een Leidenaar.
V rouwen-Eiitóek.
In ,De Maasbode" schrijft mr. Wit-
tert:
Kaar mijn meening is een definitieve op
lossing van hot kiesrechtvraagstuk
noodig en urgent.
Zóó urgent, dat elk politiek Regeerings-
jprograxn noodwendig vooratellen tot oplos-
ging meet bevatten. Alle partijen zijn dus
verplicht .haar standpunt te dien opzichte
'ie bepalen en ook de Katholieken zullen
ér niet aan ontkomen, stelling vóór of tegen
Uitbreiding van hot kiesrecht tot algemeen
kiesrecht te nemen.
Kaar mijn besliste overtuiging moet die
fetelling zijn ten gunste van algemeen kies
recht, actief en passief.
Kiet alleen om tactische redenen, maar
jop gronden van beginsel.
Het kiesrecht is een functie, die aan do
ïnenschen meet worden opgelegd, z co dra' zij
ér rijp voor zijn. Of anders: zoodra oen
yolk in staat is te oordeelen over het alge-
tnicen wol zijn, mag aan dit volk het kies
recht niet onthouden worden. En waarom
De toelichting luidt:
De aarde bestaat uit oen verzameling indi
viduen, die door God geschapen zijn om te
werken, individueel en allen te zamen, aan
hun eigen volmaking, om daardoor God te
dienen en later bij God het eeuwig geluk
te genieten.
Al die individuen te zanien moeten stro-
Ven naar volmaking van de aarde.
De individuen zijn gegroepeerd in Staten,
'die te zamen, allen te zamen, naar hetzelfde
'deel moeten streven, een doel, dat dus o. a.
gericht is cp den wereldvrede. In stede
van elkander to beoorlogen ter bereiking j
van zuiver materialistische doeleinden, moe
ten zij streven naar oen hooger doelvrede
zij op a-arde. In die Staten moeben de indi
viduen allen te zamen stroven naar volma
king van den Staat.
Allen te zamen, niet de een in meerdere
inate dan do ander.
Zij zijn verplicht. Het is een taak, die
hun is opgelegd. Zij moeten té zamen arbei
den voor het algemeen belang, voor het alge
meen welzijn.
Allen gelijkelijk- Aan allen te zamen dus'
meet do keuze zijn van do vertegenwoor
digers uit hun midden, die noodig zijn, om
dat aan het bestuur van den Staat niet allen
kunnen deelnemen.
Dit allen moet dus ook do keuzo gedaan
borden van hou, die zij het moest geschikt
achten voor het bestuur van den Staat.
Geen onderscheid mag dus gemaakt wor
den naar den census. Kr bestaatgéén
enkele ga-end, waarom de rijke in meerdere
mate zou mogen en moeten medewerken aan
de volmaking van don Staat dan de arme,
of in meerdere mate mogen verken voor hot
algemeen welzijn.
Geen ondorscboid ook naar stand of be
trekking; alle standen gelijkelijk en te zamen
inoeten streven naar bobzelfde doel.
Geen onderscheid ook - tusschen hoofden
van huisgezinnen en ongehuwden. Zijn. de
gehuwden.beier in staat voor het algemeen
belang te arbeiden dan de ongehuwden?
Geen onderscheid ook tusschen mannen en
vrouwen. Zijn de mannen meer bevoegd over
liet algemeen welzijn te oord-eelen dan de
VIouwen? Rust op de vrouwen niet in de
zelfde mate de plicht, aan da volmaking
van den Staat mode te werken aLs op de
mannen
Dit is het beginsel.
Algemeen kiesrecht dus en algemeens ver
kiesbaarheid.
Behoudens natuurlijk persoonlijke uitslui
tingen. Als eerste eisch moet immer "wor
den gesteld, dat de individuen in staat zijn,
hun kieztegsplicht te vervullen. Vandaar uit
sluiting onder een zekeren leeftijd, uitslui
ting van krankzinnigen on idioten, bitslui
ting moet ook gemaakt worden voor hen, die
zich onwaardig betoond hebben voor het wel
zijn van den Staat medo to werkenvoor hen
dus, die zich wegens misdrijf ia de gevange
nis bevinden.
Het algemeen kiesrecht is een plicht. Allen
zijn dus volgens dit beginsel verplicht, voor
het algemeen welzijn mede te werken. Slera!-
plicht meet dan ook tegelijkertijd worden in
gevoerd, om hem te dwingen, die uit zich
zelf zijn plicht niet begrijpt.
Wil dit nu zéggen, dat dit beginsel overal
en onmiddellijk moet worden in praktijk
gebracht en dat dus overal tot invoering
van algemeen stemrecht voor mannen en
Vrouwen moet worden overgegaan?
Immers neen. Het is de plicht van een
wijs bestuurder, de regelen aldus te stellen,
dat het algemeen belang er door gebaat
wordt. Zoo kan het zijn, dat in een Staat
in opkomst het algemeen belang er door
gebaat wordt, dat de invoering van alge
meen stemrecht geleidelijk geschiedt-, omdat
door plotselinge invoering het. algemeen wel
zijn, dat juist het dool is van de invoering,
zou geschaad word-en.
Hco moeten nu ton onzent in de praktijk
de regelen luiden?
Naar mijn moening zijn er geen beletselen,
togen inveoring van algemeen kiesrecht voor
mannen.
De Nederlandsohe mannenbevolking is be
voegd en daardoor verplicht over het alge
meen welzijn te oordeelen. En liet zou dus
in strijd zijn mot het vooropgestelde beginsel,
aan ocnigen van hen het medestemmen in de
keuzo van hun verlogenwcordigera to ver
bieden.
Met het vrouwenkiesrecht is dit nog niet
het geval. De tijd is nog niet daar, dat het
vrouwenkiesrecht kan worden ingevoerd zen
der schado voor hot huisgezin.
De instandhouding van het huisgezin is
oveneens een plicht, door God aan do indi
viduen opgelegd. En waar de vrouw, om
haar stom plicht te vervullen, haar plicht
in hot huisgezin zou moeten verwaarloozcn,
daar moet het verleenen van vrouwenkiesrecht"
worden uitgesteld. Onderscheid tusschen ge
trouwde en ongehuwde vrouwen mag naar
het beginsel niet gemaakt worden, omdat op
alle vrouwen gelijkelijk de plicht rust tot
volmaking van den Staat mede to werken-
Ook de wijze, waarop het beginsel moet
worden in toepassing gebracht, volgt uit
liet beginsel zelf.
Allen inoeten medewerken om vertegen
woordigers te kiezen, dia uit aller naam
den Staat moeten besturen. Allen, zonder
onderscheidvandaar algemeen kiesrecht en
algemoêne stemplicht- Maar die keuze moet
dan ook oen afspiegeling zijn van "don wensch
van allen. Daarom is invoering van even
redigs vertegenwoordiging noodzakelijk. Niet
do helft plus cén moet vertegenwoordigers
zebden, waardoor de kleinere helft niet ver
tegenwoordigd wordt. Dit zou zijn in strijd
mot hot beginsel, dat allen hun vertegenwoor
digers zenden.
Na-ast de financieele gelijkstelling van het
bijzonder onderwijs behoort, naar mijn mee-
uing, dus cp hot Katholiek program boven
aan te staan': uitbreiding van het kiesrecht
tot algemeen kiesrecht met stemplicht en
venlédige vertegenvoordi ging.
Komt deze regeling" tot. stand, en hebben
onze mannen hun plicht gedaan on.den volke
do Katholieke beginselen voorgéhoudep, dan
is oen christelijk bestuur van den Staat ver
zekerd.
Onder het opschrift Wellicht in
Septembo r besprak „H et C e n-
t r u m do moeilijkheden, aan het vor
men van een ministerie onder de huidige
om stan diigheden.
Hot blad schrijft o.a%
Het is niet moeilijk te doorvorschen,
waar de schoon eigenlijk wringt. Er moet
geld zijn, en waar is de Minister van Fi-
nanoiiin, die de noodige millioenen enkel
uit de directe belastingen zal kunnen en
willen halen1? Hebben ook liberale minis
ters voorheen niet hun toevlucht genomen
tot het tarief Ma-ar zal de Minister van
Financiën in een linksoh kabinet al
heet het dan ook extra-parlementair
wel een verhooging van invoerrechten
durven voorstellen na den hevigen veld
tocht, welke zoo pas tegen het ontwerp
der rechtsche regeering is gevoerd? Het
zou een echt waagstuk zijn, meer dan ver
metel, vol gevaar. En toch, geld moet er
zijn, en de sohroef der directe belastingen
kan niet tot in het eindelooze worden aan
gedraaid.
Niet alleen echter de toekomstige Mi
nister van Financiën, ook de opvolger van
den Minister van Oorlog straks Minis
ter van Defensie zal voor een moeilijke
taak komen te staan. De bekende stem
mingen tegen de voorstellen en de be
grooting van den t ogen woo rdigen titularis,
vormen een zonderling en niet veel goeds
belovend precedent. Bovendien is men
verre van zeker van de houding der socia
listen. Zij hebben wel als hun voornemen
te kennen gegeven, voor de oorlogsbegroo-
ting te zullen stemmen, maar daarbij als
conditie gesteld, dat die in geen geval mag
worden verhoogd. En dus
Ook de portefeuille van Binnenlandscho
Zaken is onder de gegeven omstandighe
den er een met haken en oogen voor een
liberaal politicus. Wat zal hij, om slechts
een enkele zaak te noemen, met de Grond-
wetsherzienitLgsvoorstellen moeten doen
Wat met de kiesrechtregeling? Wat met
het onderwijs-vraagstuk en de verbetering
van de financieele positie der onderwij
zers?
In het ..Terneuzer Volksblad"
s lirijft jhr. R. R. Z. de Muralt, (U.-L.), de
afgevaardigde van Oostburg naar de nieuwe
Kamer, dat dr. Bos z. i. juist handelde met
zijn aanbod aan de sociaa 1-d e m o-
c rat en, maar dat het besluit van de con
centratie, om geen concentratie-ministerie
met steun van de socialisten te vormen, hem
zeer verkeerd voorkomt.
De mógelijkheid is niet uitgesloten,
zegt schr. dat de socialisten het 't ge
vormde concentratie-ministerie, zoo lastig
maken, dat het het bijltje er bij neer moet
leggen. Maar in zoo'n geval zouden het
staatspensioen en algemeen kiesrecht ge
vaar loopen en zou de geheele verantwoor
delijkheid va/i de mislukking op de S.-D.
A.-P. vallen. Schr. wil de S.-D. A.-P. ech
ter niet schoon wasschenzij blijft in zijn
oogen de schuldige, indien er niets van het
staatspensioen of het algemeen kiesrecht
terecht komt.
Herinnerende aan de opdracht, door mr.
Cort van der Linden in beraad gehouden,
zegt de heer De Muralt, dat elk ministerie,
hetwelk 't niet ernstig meent met de invoe
ring van staatspensioen en algemeen kies
recht, moet bestreden worden, hoe of het
ministerie ook heeten moge. Waar men
soms hoort beweren, dat nien dan evengoed
rechts had kunnen stemmen, als er niets
tot stand komt, meent schr., dat die op
merking kant noch wal raakt. Immers met
verjaging van rechts is de tariefwet van
de baan, do openbare school behouden, en
de dwangwet-Talma, voot zooverre de pre
miebetaling betreft, onsohadclijk gemaakt.
Nu is het mogelijk, hoewel de afge
vaardigde zich zulks moeilijk voorstellen
kan dat het a.s. ministerie alleen komt
met een voorstel voor algemeen kiesrecht
en de staatspensionneering geheel of ge
deeltelijk opschort. Natuurlijk komt er dan
aldus jhr. De Muralt van uit de Ka
mer een voorstel betreffende het staatspen
sioen, dat onze mannen hebben voor te stel
len of minstens te steunen. In dezen heb
ben wij de troonrede af te wachten, alvo
rens te weten hoe de zaak eigenlijk staat.
Waar schrijver den kiezers beloofd heeft te
zullen werken tot verkrijging van staats
pensioen en algemeen kiesrecht, daar denkt
hij er niet aan, een ministerie te steunen,
dat deze zaken ontloopt.
In ,,D e Standaard" lezen wij
Vrouwe n-r egiment. In onze
groote steden staat nu, zoo de heeren so
cialisten hun stemrechttheorieèn doorzet
ten, een wel eenigszins vreemde toestand
voor de deur.
Gelijk men toch weet, is in de groote
steden de verdeeling van de inwoners naar
de ge-slachten, heel anders dan op het plat
teland.
Gemeenlijk staat het aantal vrouwen en
mannen over heel ons land nog tamelijk
wel gelijk. Er zijn iets meer vrouwen, wat
daar vandaan komt, dat de vrouwen, door
elkaar genomen, iets langer leven dan de
mannen maar veel beduidt het niet.
Naar de bevolkingsregisters waren er op
31 December 1911 in ons land slechts
2,983,397 mannen, tegen 3,039,035 vrouwen.
Op de 100 inwoners een onderscheid van
49.54 pCt. voor dc mannen, 50.36 pCt. voor
de vrouwen.
Reeds op. zichzelf zijn de vrouwen dus iets
sterker in het aantal, vooral op lateren,
meer gevorderden leeftijd.
Maar nog heel anders komt het te staan
in de groote steden. Het zijn namelijk dc
vrouwelijke dienstboden cn winkeljuffrou
wen en gouvernantes, en wat dies meer zij,
die hier een zeer aanmerkelijk verschil voor
de vrouwen geven, tot 20,000 en meer.
Reeds dit zou derhalve bij invoering van
algemeen kiesrecht voor mannen cn vrou
wen aan de laatsten een zeer groot accres
geven. En dit niet enkel door het hooge cij
fer, maar ook daardoor, dat deze meerder
heid van vrouwen bijna geheel staat op
vrouwen van zekeren leeftijd. Verreweg de
meeste van deze vrouwelijke assistenten
toch worden niet in de groote steden ge
boren, maar komen van het land, zoodat er
een aanzienlijk getal volwassenen is, die
alzoo stemrecht zouden erlangen. Niet in
alle stadsdistricten zou dit de meerderheid
verplaatsen, want deze assistente vrouwen
wonen veelal niet in de achterbuurten,
maar zitten opeengepakt in de districten
van hooger allooi.
Maar in die districten zouden ze dan toch,
juist door dit opeengepakt zitten, vrij groo-
ten invloed uitoefenen, en bij de invoering
ook van het vrouwenkiesrecht zou in Am
sterdam, in Rotterdam en in Den Haag
de Gemeenteraad welhaast in zijn meerder
heid uit vrouwen zijn saamgesteld.
iïn wee dan ons, mannen
Onder het hoofd Leedvermaak lezen
wij in „H et Volk":
Ieder weldenkend mensch, en zeker iedere
moreel normale arbeider zal met leedwe
zen kennis hebben genomen van het rap
portje, onlangs uitgebracht door de Delft-
sche commissie van beoordeeling inzake de
proef tot afschaffing van den nacht
arbeid in de flesschen industrie.
Met leedwezen en met verontwaardiging.
Want de wijze, waarop door bedoelde com
missie conclusie is genomen in een strijd
vraag, welker oplossing over het wel en
wee van honderden arbeiders beslist, spot
met elk begrip van verantwoordelijkheids
besef. Nog zwijgt in het algemeen de pers
over deze kwestieblijkbaar wordt afge
wacht wat de commissie zal hebben in to
brengen op het schrijven, haar door den
Glasarbeidersbond toegezonden. Doch hier
en daar komt, ook buiten onzen kring, de
wrevel reeds tot uiting. Zoo drukt o. a. het
orgaan van den Chr. Textielarbeidersbond
„Unitas" den brief der commissie af met
de toevoeging
,,Een eigenaardige manier van doen. Die
commissie heeft met alles rekening gehou
den, doch geeft nergens eenig bewijs voor
aan.
,,Hct is nu een vraag of de organisaties
daar zoo maar genoegen mee zullen nemen,
daar het hier toch een zeer belangrijke
kwestie geldt."
-Van één zijde krijgt de commissie echter
thans reeds steun in den rug. Van welke
zijde, is niet moeilijk te raden.Iiet gaat tegen
het belang der arbeiders, bovenal het gaat
tegen de moderne vakbeweging. En dringt
do katholieke w.erkliedcnorganisatie naar
voren ,,H et Katholieke Volk", or
gaan van de R -K. werklieden-organisaties
in Nederland, schrijft
„Nachtarbeid in de glasfabrieken. De
commissie van beoordeeling inzake de proef
tot afschaffing van nachtarbeid is tot de
conclusie gekomen, dat afschaffing van
nachtarbeid in de flesschenindustrie zonder
bcnadceling der productie niet mogelijk is.
Dc commissie is tot dit oordeel gekomen
nadat liaar waren overgelegd de resultaten
van een genomen proef in de Van Dcven-
ters Glasfabrieken te Schiedam. Men her
innert zich hoe na de bekende glasblazers-
staking de socialisten, r». a. in Maastricht,
aanstonds strooibiljetten verspreidden,
waarin met groote bombarie werd bekend
gemaakt, dat door de stakers een overwin
ning was behaald dank zij het optreden
van de eenig heilzame vakbeweging, enz.,
en waarbij nog een ezelstrap aan de chris-
telijken gegeven werd. En thans?Ilefc
spijt ons zeer, dat de arbeiders voor dit re
sultaat, hetgeen aan goede vakvereenigings-
leiders toch te voren moest bekend geweest
zijn, zoovele offers hebben gebracht."
Men proeft in het stukje de vreugde van'
den schrijver. De uitspraak der commissie
nam dezen christen een pak van het hart.
Gelukkig, de proef is mislukt!
Zou deze fabrikantenknecht nog niet even
geduld willen oefenen Er wordt nog ge
wacht op de motiveering der commissie. En
komt de commissie er toe volledige ge
gevens te publiceeren, zooals deze door den
Glazersbond zijn gevraagd, dan konden deze
wel eens tot een gansch andere slotsom
leiden, dan waartoe de commissie nu zoo
overhaast gekomen is.
Zijn wij goed ingelicht, dan beschikt de
commissie zelfs nu, een paar weken na haar
zoogenaamde uitspraak, zelf nog niet over
de gegevens, die voor het vestigen van een
onpartijdig oordeel onmisbaar zijn.
Laat „Het Katholieke Volk" dus
voorzichtig wezen. Ten slotte zouden zelfs
de katholieke arbeiders bevangen kunnen
worden door walging over de houding hun
ner leiders.
CCCCLIV.
Met bijzondere belangstelling heb ik
evenals vorige jaren van het gemeentever
slag over het jaar 1912 kennis genomeu
en vooral ook van de verschillende bijla
gen, die dit verslag vergezellen.
In deze bijlagen zijn de verslagen opge
nomen van de verschillende inrichtingen en
instelLingcn in of vanwege de gemeente.
Vorige jaren zonden B. en Ws. de laatsto
verslagen vooraf afzonderlijk naar de
Raadsleden en er werden uittreksels van
in de couranten opgenomen, ditmaal ech
ter geschiedde dit alleen met het verslag
van de Sted. Fabrieken van Gas en Elec-
trioiteit. Van de andere verslagen konden
we eerst door het verslag van de gemeent®
kennis nemen, waardoor dit ucg aan actu
aliteit heeft gewonnen.
Hoe beter het met de zaken gaat, des
te voordeeliger heb is voor dengene, die
de zaken drijft. Als wij dit toepassen op
de gemeente, dan mogen wij zeker over
heb jaar 1912 tevreden zijn.
De winst der Stedelijke Lichtfabrieken
liep naar de twee ton; een cijfer, dat nog
nooit te voren werd bereikt en de raming
aanzienlijk overtrof.
Ook de exploitatie van de gestichten
„Endegeest" en „Rhijngeest" was in 1912
bijzonder voordeelig; de cijfers voor het
Sanatorium „Rhijngeest" waren zoo gun
stig, als geen enkel jaar te voren.
Ik herinner mii nog een uitspraak van
het thans overleden lid van den Gemeente
raad, dr. Van Dissel, een zeer voorzichtig
en vooruitziend man. Hij voorspelde eens,
dat het Sanatorium de winst van het krank
zinnigengesticht zou opslorpen. Wij zien
gelukkig, dat hot anders en beter loopt.
Met „Voorgeest" was liet nog niet zoo
gced, doch we kunnen ook daaromtrent
gerust zijn. Wie er eenmaal zijn opgene-
men, gaan niet zoo spoedig weer weg en
er zullen steeds nieuwe patiëntjes bijko
men. Ook deze af deeling zal een volgend
jaar wel geheel bezet zijn en een voordee
lig saldo opleveren; daaraan twijfel ik
niet.
De vraag of het vorpleeggeld in verband
met de duurte der levensmiddelen en de
Amerikaansche uitersten.
De „Tango" is een echt beruchte dans
geworden. Hij was een uitvinding van Ame-
rikaanschen oorsprong en werd door de dol
larprinsesjes „dol" gevonden. De mama's
en tante's waren over het algemeen niet
zoozeer over den nieuwen dans uit en ver
boden het haar dochters, resp. nichtjes
weieens. Maar wie zou nu een modern jong
nieisj e of bakvisch kunnen regeerenHet
kwam niet in de hoofden der jonge-dames
op, zich aan de w aarschuwing te storen, en
rustig dansten zij haar „Tango". Er is de
zen winter een rage in het dollarland ge
weest voor buitenissige, exentrieke, wan
staltige, en nog een dozijn dergelijke bij-
voegelijke naamwoorden meer dansen
de „Turkey Trot", dc „Kuikendans", de
„Kalkoenpas", de „Kikkerwip' de „Pau-
wenwandel", de „Salamandergang", de
„Hazensprong" en hoe ze allemaal heeten.
In Europa was men voor de laatste soort
niet bijzonder te vinden. Alleen de Tango
kreeg op de bal-programma's „vasten
voet". Echter niet in Nederland; hier durf
den de dansmeesters er niet aan. Het pu
bliek verzette zich al tegen one-step en
two-step. Zoo komt het, dat wij den Tango
slechts van naam (en welken naam), en
niet van uitvoering en wezen kennen.
De c-chte Tango-danser kent zes typen.
De Snob-Tango wordt zeer correct en in
het tempo der muziek uitgevoerdhij is in
z'n soort de vervelendste. Bij het dansen
van den Sport-Tango mag men zooveel va
riaties aanbrengen als men wil. Bij den
Ballet-Tango moeten niet alleen armen en
hecnen, maar ook alle spieren van het ge
laat en van den romp meedoen om het ka
rakter van de dansbeweging beter uit te
drukken. De Mathematic-Tango bestaat in
een overdrijving van het rythme en een juis
te uitvoering van den danspas. Bij den
„Yossen-Tango" mag de heer de dame niet
anders aanzien dan met halfgesloten oogen,
en hij moet zooveel mogelijk zijn blikken
kuisch naar den grond richten. Nog onrede
lijker dan deze geraffineerde truc is de z.g.
„Yrije-Tango", wraarbij de voorschriften
veranderen alnaar de verhouding van den
heer tot de dame. Het hoeft natuurlijk niet
gezegd, dat er, wat betreft de verhouding,
door de vele meiskes veel gesmokkeld
wordt.
Yan oen heel ander type als de Tango
liefhebber is Rosalinde Guggenheim. Deze
jonge vrouw is door haar ouders opgevoed,
zooals dat een erfdochter van ettelijke mil-
lioentjes betaamt. Het leven van bals, teas,
tennis en golf beviel Rosalinde echter zeer
weinig en op zekeren dag ontvluchtte ze
naar Europa. Daar bleef ze een jaar, le
vende van de opbrengsten van haar pen.
Bij haar terugkomst in de Hudson-metro-
pool wilde haar familie niets meer van haar
weten. Wel ging haar vader door, haar
maandelijks een toelage van f 1200 te stu
ren, die zij echter steeds weigerde. Zij
woont nu onder den naam van mrs. Wins-
low op een paar gehuurde appartementen.
Als gewaardeerde medewerkster aan een
groot aantal tijdschriften en schrijfster van
vrouwenkiesrecht-brochures, weet zij zich
verdienstelijk te maken. Aan een intervie
wer verklaarde zij onlangs, dat ze zich nu,
in haar eenvoudige blouse, cn op haar san
dalen, veel gelukkiger voelde, dan destijds,
toen ze minstens vier keer per dag moest
wisselen van toilet, het een nog kostbaar
der dan het ander. Ze voelt zich nu een nut
tig lid dc samenleving.
In den staat Pennsylvania is officiel het
eugenist-ische huwelijk ingevoerd. Van nu
af aan moeten bruid en bruidegom op 48
vragen een voldoend antwoord geven, voor
dat de ambtenaar van den Burgerlijken
Stand lien in den echt mag vereenigen. Hij
begint met hun op het geweten af te vragen
of ze ooit krankzinnig of epileptisch waren,
of ze zich ooit aan sterke dranken, opiurn
of morfine te buiten gingen, of ze ooit ver
blijf hielden in armhuis, werkhuis of gevan
genis. Er words een medisch attest ver
langd. De bruidegom moet bovendien nog
de verklaring afleggen, dat hij in staat is,
een gezin te onderhouden.
Op deze wijze hoopt men het ras en de
menschheid te veredelen. Of men er in sla
gen zal De eugenistische voorschriften zijn
volgens onze meening een lapmiddel. "Wet
ten kunnen zeer makkelijk worden ontdo
ken, en voor den waarlijk goeden man of
vrouw zal het antwoorden op de gestelde
vragen zoo niet beleedigend, dan toch zeer
onaangenaam zijn.
Ons lijkt de heele beweging een cul
tuurverschijnsel „Turkey Trot" danster-
tjes: these Vrije vrouwen en eugenisti
sche huwelijkenantithese, de synthese
wordt er uit opgebouwd, en die zullen we
ook, te zijner tijd, beleven.
Bij de kantwerksters van Bnrano.
Nog geen twee mijlen van Venetië ver
wijderd te midden van een heelen archipel
van kleine eilanden en rotsen ligt Burano,
een stadje, dat jaarlijks een schat van de
mooiste en kostbaarste kant dc wereld in
zendt. Nog voor vijftig jaar was Burano,
dat nu het middelpunt is van de herlevende
Venetiaanscbe kant-industrie, een armzalig,
klein dorp, waar de mannen als bootwer
kers en visscherc met moeite een schamel
stuk brood verdienden. Met het maken van
netten probeerden de vrouwen de karige
inkomsten wat te vergrooten, maar Burano
bleef een armoedig stadje, en toen in het
jaar 1872 een strenge winter heerschte, toen
de lagunen bevroren waren, en de vis-
scherij dus stopgezet moest worden, toen
dreigde het spook van den honger in elke
hut met den ondergang. Nooit zou het volk
je die vreeselijke dagen overleefd hebben,
wanneer niet geheel Italië het metterdaad
had bijgestaan. Niet alleen werd er ijverig
voor de arme visschers verzameld, men
kwam op het denkbeeld voor goed de ar
moede te verdrijven, door dc bevolking een
huisindustrie te verschaffen. De keuze was
niet moeilijkhet grootschc verleden van
de Yenetiaansche kant-industrie wees de
richting, die men in te slaan had.
Maar do kunst was verloren gegaan, ze
was vergeten. Niemand wist zich meer de
techniek te herinneren; en het grootsche
plan dreigde den bodem ingeslagen te wor
den, toen men in een stokoud moedertje
een vrouw herkende, die in haar jonge ja
ren de kunst bijzonder goed verstaan had.
Het oudje ging aan het werk, en heusch,
't ging wel langzaam en moeilijk, maar
tooh herinnerde zij zich meer en meer de
oude manier van werken. En met oude
kanten en voorbeelden, slaagde men er in,
weer kant te vervaardigen, die niet veel
voor de oude behoefde onder te doen.
Nu werd er van overheidswege onderricht
in de kantweefkunst gegeven en binnen
korten tijd telde Burano een groot aantal
flinke kantwerksters. De vrouwen zeiven
herleefden; nog nooit hadden zij zoo'n
vreugde gekend; met frissohen moed togen
zij aan het werk en de goede resultaten
spoorden haar telkens aan, om nog mooier,
nog kunstvoller, nog fijner werk te leve
ren. De koningin, diie met levendige inte
resse het pogen volgde, die haar eigen
oude kanten ter beschikking stelde, om ze
door nieuwe te doen evenaren, zorgde voor
den verkoop der nieuwe producten. Burano
herleefde, werd welgesteld. En wie nu door
de straten van heb stadje wandelt, ver
heugt zioh over de frissche zindelijkheid,
in de vrouwen, nu aardig en sierlijk ge
kleed, zal niemand de armoedige tobsters
van weleer herkennen. Voor Italië zijn de
loonen betrekkelijk gunstig: een meisje of
vrouw verdient er per dag haar 36 soldi,
of 90 ets.voor ons is dit niet veel, maar
een arbeidster kan in Italië van 45 ets. le
ven, dus blijft er nog ruimschoots voor de
spaarpot over. Gewoonlijk hebben de kant
werksters dan ook, wanneer zij trouwen,
een eigen huisje.
Men kent drie kant-soorten: Vcnetiaan-
sohe kant, roosjeskant en de nu als Bu-
rano-kant bekend geworden. Deze laatste
is de fijnste en de mooiste van alleen; ze
vertoont prachtige bloemteekeningen en
arabesken naar plantenvormen op teeren
ondergrond, die eenigszins aan de Brus-
seLsohe point de gaze herinnert. Ze is in
Italic reeds de meest beroemde geworden.
Elk kantwerk gaat door vele, soms wel
twaalf paar handen, voor het voltooid is,
nooit maakt één werkster een stuk in zijn
geheel af; daardoor is elke kantweefster op
een punt geoefend en kan dit dan ook tot
een bijzondere hoogte van schoonheid op
voeren. De patronen worden eerst in ruwe
omtrekken op perkament geteekend; daar
na wordt het patroon nauwkeuriger opge
zet. Eerst werkt men den ondergrond
dan nemen ervaren naaisters het werk ter
hand om de afzonderlijke stukken erin te
weven, waarna de beurt komt aan bijzonder
knappe weefsters, die het relief erin aan
brengen; dit laatste verleent de Yenetiaan
sche kant een karakteristiek cachet. Zoo
gaat de kant van huis tot huis; want al het
werk wordt voornamelijk thuis gedaan.
Yol belangstelling volgen do vrouwen en
meisjes van Burano de vorderingen van het
werk en ze zijn trotsoh on heb succes
van haar kant. Het Metropolitan-Museum
te New-York bezit een kanten waaier van
prachtige Burano-ka-nt. En Pierpont Mor
gan liet te Burano een kanten boekomslag
weven, dat een getrouwe copy is vhn de
teekening on den band van een Middel-
eeuwsbh gebedenboek!
Truus E. P.
