J. J. POLLMAN N.
MANTELS en
MANTEL-KOSTUMES.
t|1i. CE1MIR So.
in de kolMaal
ISetaaldraaiers.
Hoogstraat 4.
Hoogstraat 4.
Hoogstraat 4.
Hoogstraat 4.
IV
Prijsvermindering
DEERE» SASKERS.
DEN MOUTER Co.,
Rodolphus Agricola
Bekendmaking.
General Typewriter I Office Supplies Go.
Spotprijzen! Spotprijzen! Spotprijzen!
No. 16358.
LEÏDSCH DACiBLÜlB, Zaterdag* 21 Jmi. Tweede Blad.
Anno 1913.
Brieven van een Leidenaar.
Finaneieele Causerie.
ZEER BELANGRIJKE
m
«T
o
■3
t»
O
Electro Technisch-Bureau
Licht-, Kracht- en Zwakstroom-Installaties.
MOTOREN, BLIKSEMAFLEIDERS.
to
ËL
N. V. Electro Technisch-Bur. v. h. J. A M. BEKKING
Rotterdam, B. Vischmarkt 10.
e
Centrale Hypotheekbank
GEEFT 1ste HY?ÜTH3SK OP
BILLIJKE VOORGAARDEN.
zuivere PREANGER-KOFFIE,
Graanhandel. LEIöEN.
Zomersproeten
SPRUTOL.
Sevonden.
167 Keizersgracht, AMSTERDAM. Telef. Noord 2338.
Gevraagd: 2 EWetaaSdraaiers, kun
nende verdienen 16 26 ets. per uur en een
üalffwas^etaaidraaiar. s402 20
wegens verbouwing en daardoor noodzakelijke
ioialle ontruiming van hef gefreeie
Wegens verdere regeling der Goederen blijft de Zaak van
Zaterdagavond 10 uren tot Maandagavond 6 uren gesloten.
MAOAZIjrV 8380 150
Kristal, Glas, Porselein, Luxe- en Huishoudelijke
Artikelen, Tafelserviezen Theeserviezen, Ontbijtserviezen,
Waschstellen, Messen, Lepels en Vorken, Hanglampen,
Gasornamenten, Spiegels, Schilderijen, enz., enz., enz.
CCCCL.
Er is dezer dagen vanwege het gemeen
tebestuur een verslag gepubliceerd over de
woningtoestanden in deze gemeente, waar
uit ook in het „Lèidsch Dagblad" reeda een
en ander is medegedeeld.
Ik heb dit verslag eens doorgebladerd en
vooral met belangstelling kennis genomen
/van de verschillende tabellen, die een leer
zaam beeld geven van de ^ijze waarop odzo
stadgenooten worden gehïuisvost. En waar
dit verslag wellicht slechts weinigen in han
den komt, terwijl andfn en, iic het we' lezen,
misschien die lastige tabellen, welke weinig
anders geven dan cijfers, overslaan, wensch
ik vandaag enkele cijfers met de lezers van
het „L. D." wat van naderbij te bezien.
Wanneer men zoo langs onze Singels of
door het Plantsoen wandelt en de hoofd
straten passeert, dan krijgt men al een
heel slecht beeld van de wijze, waarop een
groot deel onzer stadsbevolking is ge
huisvest. -Er zijn in Leiden nog 665 wonin
gen, bestaande uit sleohts één vertrek.
Dit vertrek dient dan te gelijk voor woon
kamer, slaapkamer en keuken. Bij de meeste
dier één-kamer-woningen is achter de deur
een Hein portaaltje, waardoor men in de ka
mer komt. Meestal staat daar een ladder,
waarmede men op den veelal niet beschoten
zolder komt, waar gewoonlijk de kinderen
slapen. Yan de woningen deden 36 slechts
f 0.50 en minder huur per week. Dit zullen
echter voor 't meerendeeJ optrekjes zijn, die
bewoond worden door weduwen of door een
paar oude menschen, die met een uiterst
klein weekgeldje en een beetje steun van
'd'e diaconie moeten rondkomen. Of, en dan
is het al heel erg, het zijn ellendige stads
woningen. Dat ziulke woningen al zeer pri
mitief moeten zijn, kan ieder, die nagaat
wat hij zelf per week, per maand of per jaar
verwoont, wel begrijpen.
Dan zijn er 356, die wekelijks boven de
f0.50 tot f 1. doen; 149, waarvoor wordt be
taald f 1.01 tot f 1.25 per week; 111, waar
van de huur loopt van f 1.26 tot f 1.50; ter
wijl er nog 9-één-kamer-woningen zijn, die
iVan f 1.51 tot f 1.75 doen, en eindelijk nog 3
die tot f 2 per week loopen. Deze laatste
hoewel een vertrek met een gang, zijn vrij
ruim en hebben wellicht een plaats of zol
der, dio den huurder goed te stade komt.
Om volledig te wezen moet ik er bij me-
dedeelen, dat van de 665 een-kamer-wonin
gen er.182 gestichts-(hofjes)-woningen zijn;
deze worden meestal door één, hoogstens
twee personen bewoond9 worden door de
eigenaars zelf bewoond; 55 één-kamer-wo-
lingen waren in November 1912 onbewoond
Eigenaardig behoorde daarbij niet één waar
van d-e huur 50 Ots., en daar beneden was.
(Krotjes voor dien prijs vonden dus nog al
tijd gegadigden. Verschillende dezer onbe
woonde woningen zijn vrijwillig door de ver
huurders dicht gespijkerd. Zij verkeeren in
zoo'n vervallen staat, dat zij zoo niet ver
huurd kunnen worden, en de eigenaars zien
tegen de kosten van herstelling op. In ver
band met den huurprijs zijn die te hoog om
tot opknappen over te gaan. Men behoeft
daarover niet al te rouwig te zijn. Een wo
ning, bestaande uit één vertre^k en dan
meestal nog wel één, m. t 'n zeer bekrompen
ruimte, is over het algemeen genomen niet
geschikt voor de huisvesting van een gezin
met één of meer kinderen. Laten deze wo
ningen maar verdwijnen 1 De minimüm-eisch
mag toch wel twee kamers.zijn. En van zul
ke woningen waren er in November van
het jaar 1911 niet minder dan 2106.
Wij moeten ons echter van de mëeste dier
twee-kamer-woningen evenmin een overdre
ven voorstelling maken. Er zijn er nog 10
bij, waarvan de huur ock f0,50 of minder
bedraagt. Voor 219 wordt van f 0.51 tot f 1
betaald; 262 doen f 1.01 tot f 1.25; 697 f 1.26
tot f 1.50; 570 f 1.51 tot fl.7ö, en 241 fl.76
tot f 2.
Onder deze twee-kamer-woningen zijn
weer 212 hofj eswonmgen.
In de praktijk voldoen die twee-kamer
woningen ook aleohts matig. Het tweede
vertrekje bestaat veelal uit een klein voor
kamertje, dat dikwijls als een soort berg
plaats voor kleeding dienst doet of waar een
paar meubeltjes staan en waar men 's Zon
dags eens zit. De woonkamer doet ook in dit
geval meestal dienst a1s slaapkamer en keu
ken. Er wordt veel al in gewasschen, de
wasch wordt er opgehangen en gedroogd
en de ventilatie laat dikwijls te wensch en
over Uit het oogpunt van hygiene en huise
lijke gezelligheid zijn ook vele twee-kamer
woningen geheel onvoldoende.
Het aantal woningen met drie vertekken
is het grootst in Leiden. Daarvan zijn er
in het geheel 3400, waarvan 214 door de
eigenaars zelf bewoond. Wij komen hier
in een rubriek, waarbij men meestal een
afzonderl. keuken aantreft. Er zijn er ech
ter ook nog wel onder, die in slechte situa
tie zijn: 22 worden verhuurd voor f 0.51
tot f l per week; 49 voor f 1.01 tot f 1.25;
209 voor f 1.26 tot f 1.50 en 537 voor f 1.51
tot f 1.75. Men kan van zulke woningen,
al hebben zij drie vertrekken, ook al niet
veel verwachten.
In den prijs van f 1.76 tot f 2, een arbei
derswoning, waarop in het algemeen ook
al niet zoo op te roemen valt, zijn er 1144
porceelen.
In de hoogere huren het best gesi
tueerde deel dezer categorie van wonin
gen neemt het aantal weer gestadig af.
Opmerking verdient, dat er ©en drio
kamer-woning wordt verhuurd voor meer
dan f 600 per jaar.
Yan deze 3400 woningen waren er slechts
79 onbewoond, d.i. ongeveer 2.28 pCt.
Er is dus in deze soort woningen zeer
weinig keus. Men zou haast van woning
gebrek kunnen spreken. De becijferingen,
hier boven gegeven, leeren ons, dat er
aan woningverbetering in deze gemeente
nog heel wat te doen valt. Menschen, die
dagelijks in de arbeiderswijken komen,
raken er aan gewend; maar wanneer
iemand, die in een beter gesitueerde om
geving verkeert, voor een enkele maal er
komt, dan slaat hij van verbazing en met
huivering soms de handen ineen bij de
gedachte, dat er medemenschen zijn, die
daar een groot deel van hun leven in moe
ten -doorbrengen.
Huizen met vier vertrekken waren er in
November 1911: 19-15. Daarbij zijn er nog
266, die f 2 en minder huur per week
doen.
De meeste dier woningen 920 bren
gen per week f 2 tot f 2.50 op. Dat zijn
de perceelen, waarin de best betaalde
arbeiders, politie-agenten en kleine amb
tenaren wonen.
Wij moeten het er zien heen te leiden,
dat zulke woningen in doorsnee arbeiders
woningen worden. De huizon, door de
Yereeniging tot bevordering van den bouw
van Werkmanswoningen met behulp van
gemeente en Rijk gebouwd, behooren ook
tot deze rubriek.
Onder de vi er-kam er-woningen komen
natuurlijk ook burgerwoningen voor; het
getal, dat meer dan f 250 huur per jaar
opbrengt, is slechts gering.
Alle huizen, die meer dan vier vertrek
ken hebben, worden onder een rubriek
gebracht. Daarvan zijri er 2414, waarvan
de huur met enkele uitzonderingen naar
boven en naar beneden varieert van f 150
tot f 800.
Men mag aannemen, dat dezo woningen
aan alle behoorlijke eischen van gezond
heid en gezelligheid kunnen voldoen en
dat de meeste tuinen en plaatsen bezitten.
Het totaal aantal woniDgen bedroeg aan
het einde van 1911 10,530, waarvan 311
onbewoond. Do bevolking bedroeg toen
59,133, zoodat dooreen genomen elke wo
ning 5 a 6 personen heeft gehuisvest. Met
de wetenschap voor oogen, dat in de ge
goede burgerHassen en onder de hoogere
standen niet de grootste gezinnen worden
aangetroffen, kan men hieruit wel de
gevolgtrekking maken, dat er op het ge
bied der volkshuisvesting nog wel wat te
verbeteren vult. En wij kunnen gerust
aannemen, dat de statistiek, welke voor
onze gemeente geldt, ongeveer met die in
andere groote gemeenten overeen komt. In
zeer groote steden zal de toestand zeker
niet beter zijn.
Yan een bepaald tekort aan woningen,
van woningnood dus, kan hier nog niet ge
sproken worden, doch evenmin van wo-
ningovervloed. Een overcompleet van 3
pCt. wordt voor een behoorlijke huisves
ting noodig geacht. OveT 't geheel blijft
Leiden onder dit getal. Het aantal onbe
woonde huizen bedroeg in 1912: 2.95 pCt.
En rekent men de onbewoonde één-ka
mer-woningen, waaronder een groot deel,
dat door de eigenaars is dichtgespijkerd,
er niet bij, dan komt men tot 2.6 pCt.
Aan woningen met vier vertrekken is
zelfs gebrek. Het percentage van onbe
woondheid bedraagt daar slechts 1.79. Op
de honderd woningen zijn er niet een twee
leeg, zoodat men, om in dezelfde catego
rie te blijven, haast geen gelegenheid
heeft om te verhuizen.
Dit moge bouwondernemers prikkelen
tot het bouwen van huizen, waarmede bij
doelmatige exploitatie, nog goede zaken
te doen zijn
De op 17 dezer gepubliceerde weekstaat
der Nederlandsohe Bank per 14 dezer wees
voor 't eerst sedert geruim en tijd' een afna
me aan in de buitenlandsche Wisselporte
feuille met ruim 6 ton tot 17.4 millioen, ter
wijl de voorraad muntmateriaal, goud met
f370.000 was verminderd tot circa 116$ ton.
Daaruit blijkt dat de Bank, alvorens het
laatste bedrag in Sovereigns beschikbaar te
stellen voor uitvoer naar Engeland, dezen
uitvoer trachtte tegen te gaan door afgifte
van buitenlandsche wissels. De volgende
bankstaat belooft veel grooter veranderin
gen te zullen aanwijzen, want op Maandag
j.l. verhuisden 10 millioen Mark goud in
twintig markstukken naar Berlijn, welke
Woensdag en Donderdag gevolgd werden
door nog eens 10 millio - Mark. Wel tracht
te ons Centraal Instituut den uitvoer naar
vermogen tegen te houden; het verhoogde
den verkoopprijs der eerste partij tot f 1660
per Kilo fijn, dien der tweede tot f 1661.,
maar deze maatregel had slechts tot gevolg,
dat de Bank een grootere winst maakte en
leidde niet tot het beoogde doel, don uitvoer
tegen te houden. De Duitsche Rijksbank be
vorderde den invoer door een premie te ge
ven voor het bij haar aangeboden goud.
Nochtans heeft de vermindering van den
goudvoorraad bij de Nederlansche Bank
geen zeer grooten invloed uitgeoefend op
de rente koersen in de open markt. De pro-
longatierente is gestegen tot een alleszins
normaal peil van 4 pCt. Ook blijven de wis
selkoersen op 't buitenland tegen 't goud-
punt aan en zeer waarschijnlijk zullen de
goud uitvoeren dan ook wel grootere afme
tingen aannemen. Heollang kan dat echter
ook niet duren, voordat in ons land dc rented
koersen heb hoogere buitenlandsche niveau
zullen bereiken. Immers aan den eenen kariti
krijgt de Bank voor het goud, dat zij af
staat, bankpapier terug uit de circulatie;
zij kan dus in mindere mate crediet verleen
non, wissels disconteeren, beleeningen slui
ten. Mocht aan den anderen kant 't geld in
de open markt aantrekken, dan zou men
al spoedig beleeningen wenschen te sluiten
bij de Bank, instede van duurder geld ap
te nemen op prolongatie, zoodat de Bank'
dan vanzelf genoodzaakt zou worden haar;
rentekoersen te verhoogen. Indien dus óp
vraag naar goud voor Export aanhoudt
en wij hebben alle reden om dit te verwach
ter. da moet zeer binnenkort een vemod-
ging van 't tarief der Bank volgen, het2Ü
dan dat zij zelve daartoe 't initiatief neemt,
of daartoe gedwongen wordt door 't aan
trekken der geldkoersen in de open markt.
Dat 't gold buiten onze grenzen dhiur is
en blijft wordt geill. door tal van feiten. On
danks den aanvoer van Engelsch en Hol-
landsch goud en een gestadige versterking
van de positie der Duitsche Rijksbank,
blijft deze haar disconto op 6 pCt. handha
ven. In Engeland, waar de Bank, evenals
hier, ten prooi is aan goudonttrekkingen,
is 't privaatdisconto tot 4% pCt. gestegen,
bij een officieel bankdisconto van 4 pCt.,
zoodat eon verhooging der „Bankrate"
waarschijnlijker is, dan een handhaving van
't tegenwoordige percentage laat staan een
verlaging daarvan. Kan men sprekender be
wijs verlangen van den duren geldstand, dan
de leening der stad Budapest van 60 Mil
lioen Kronen in schatkist wissels, welke over
één jaar vervallen en die door een Bank-
consortium tegen 6% pCt. discorto worden
overgenomen en ook bij ons te lande in
groote bedragen onderhands worden ge
plaatst tegen 6$ pCt. Als een der oudste
hoofdsteden van Europa op dergelijke voor-,
waarden in haar geldnood moet voorzien,
is 't geen wonder dat de inschrijvingen op
de 4 pCt. leening der stad Rotterdam tegen
96 pCt. ten volle worden toegewezen; m. a.
w. dat de leening een fiasco was, te meer
daar Rotterdam bij vor;go gelegenheden op
een 56-voudige overtreding kan rekenen.
Intussehen illu.streeren de onereuzo voor
waarden, waartoe Budapest zijn toevlucht
moest nemen, dat 't publiek een- extra pre
mie eischt tegen het ineenstorten van het
Hongaarsche Koninkrijk, dien lappendeken
van diverse nationaliteiten, waar 't parle
ment door de gewapende macht moet wor
den beschermd.
Waar dus de tensie op monetair gebied,
gevolg van groote activiteit op handels
en industriegebied, te zamen vallend met
vernietiging van kapitaal door de T ri polis-
en Balkanoorlogen en met een ongeëeven
aarde activiteit op ©missiegebied, onver-
Botermarkt 5, 6, 7, 8.
VAN
8407 80
"Vóór of op 2A Juni a. s. (vóór
12 nnr) wordt prijsopgave inge
wacht betreffende
het weghalen van den
privaatmest uit de Doelen
kazerne te Leiden,
gedurende h.t t()dv»k 1 Juli 191S
t/m. 30 Juni 1914.
De LuitenantKw&rtierm.
v/h. 2de Reg. Veld-Art.
8077b 13 ISRAEL.
Het beste adroB voor
Bustes, Waskoppen,
Mantelatanders, enz.,
Koffiehuis-, Kruide
niers-, Bakker»- en
Slagers-Inventarissen.
Etalage».
Ara8terd. Metaalwaren-
fabriek, Warmoesstr.
180, t/o. Kras.
Bustes op maat v. alle figuren.
1427 11
FILIAAL DER
O
Technisch Directeur, W. RAS.
Leiden - Rapenburg 81.
Telefoou 727.
Teletoon 26 30. 8377 42
0)
'5
öEEa RAAG.
Inlichtingen b\J den Agent d.r
Bank J. J. DB CILEK, liijns-
barjjcrwej 3c. TELEF. <>28.
3145 10
brandt men dagelijks
op Duitsche wijze
uitmuntende door geur en smaak.
Prijs per 5 ons 72$ Cent.
VERKOÜW STOKaUYZEN,
t. I3UV5Q Rijn 47.
389 12
Wilt gü uw afnemers HEER
LIJK TARWEBROOD levoron»
Gebruikt dan onze prima ZEEUW-
SCHE TARWE. ZU bevat geen
BIJVOEGING van MINDERE of
BUITENLANDSCHE soorten. Blüft
LANG MALSUH en ie bovendien
ZEER SMAKELIJK. BU bestelling
op te geven PRIMA of EXTRA.
6049 17
V::
(zells do grootste on donkerste)
Verdwijnen doer het gebruik
van één potje
Verkrijgbaar b|j alle goede Dro
gisten en te Leiden b(J QEBRs.
CHRISTIAANSE, Hoogowoerd 3 en
Haarl.atr. 6; REIJST (firma Khak),
Steeaatraat 41S. H. BR0ERSE,
Haarlemmerstraat 70. 6041 16
A. W. SIJTHOFF'3 UITG.-Mu.,
te Leiden, heeft uitgegeven en bf)
alle Boakhandelaron verkrijgbaar
gesteld:
(ROELOF HUUSMAN)
Een Siederlandsche Humanist
der vijftiende eeuw
DOOR
Dr. H. E. J.M. VAN DER VELDEN.
Eerst» gedeelte.
Prijs f3.-.
De firma JOB VAN VLIES Co.
van af 16 Juni 1913 ontbonden
zfinde,is oudergeteekande,niet meer
verantwoordelijk voor raken door
zjjn voormalig vennoot gedreven.
JOB VAN VLIES,
30 Aert van Reestraat,
8368 11 Botterdam.
Den 17en Juni j.l. la te
Alphen a/d. Rijn gevonden: 1
zwart gelakt Heeren-Bijwiel,
gemerkt „Dürkopp Electra". Inlich
tingen te bekomen b(j den Qem.ente-
veldwachter L. VAN BEEK, aldaar.
8387 9
8401 20
Zich t© vervoegen Mot wijkstraat 39, Hen Haag.
