Burgerlijke Stand,
Tweede Kamer.
protectionistische handelspolitiek niets met
elkaar te maken hebben. Ze wezen daartoe
'op andere landen, waar personen aan het
bewind zijn, die niet kunnen worden gere
kend tot de geestverwanten van dit kabi
net en waar noch thans streng probectionis-
jtische tarieven bestaan. Trouwens, zoo
werd ©r bijgevoegd, het bekende feit, dat
Verschillende rechtsgezinden, zoowel
Ïtoomsoh-Katholieken als anderen, daar
tegen zijn, bewijst hetzelfde.
Alzoo: volgens deze redeneering hebben
9e Christelijke beginselen en de protectie
üiets met elkaar te maken.
Hoe de Regeering er over denkt, bleek
niet. Zij bewaarde op de vraag een wel
sprekend zwijgen.
Maar „D e (r.-k.) Residentiebo
de", ,plus royaliste que le roi", weet bet
wel. Zij heeft zich n.l. uitgesloofd om aan
te toonen dat er tusschen dl© twee wel de
gelijk verband bestaat: „Zonder tariefsver-
hooging", zegt ze, „zijn geen geestelijke en
stoffelijke sociale hervormingen van eenige
beteekenis tot stand te brengen. Immers,
Vaar bet gebied der directe belastingen vrij
beperkt is en het aantal belastingschuldi
gen niet groot, daar kan, naar onze over
tuiging, nimmer voldoende van hen ge
kaald worden, om een behoorlijke som
Voor sociale hervormingen beschikbaar tie
stellen. Zeer zeker, de schroef der directe
belastingen kan nog aangehaald worden, de
inkomstenbelasting het ligt in den wil
Öer Regeering zal aanzienlijk meer op
brengen doch zooveel als er benoodigd is,
Schijnt nimmer uit de directe belastingen
telleen te verkrijgen.
Dat laatste kennen we. 't Is al wat de
Roekoek in het kamp der protection!sten
fcingt. Maar wij kunnen er niet in slagen ïn
idezo redeneering over het vinden van de
benoodigde milli oenen eenig specifiek
Christelijk beginsel te ontdekken.
Willen de heeren van rechts voor hun be
ginselen getuigen, dan hebben ze schoon
gelijk. Maar ze moeten het niet voorstel
len alsof die beginselen het dringend nood
zakelijk maken, een on duldbaren last te leg
gen vooral op de schouders der minder
door de fortuin begunstigden. Dajt kunnen
Wij althans onmogelijk rijmen met „Chris
telijke beginselen".
De ,,Z u t p h e n s o h e'' zoekt de oplos-
tóng van het vraagstuk in den afkeer der
conservatieven van alle directe belastingen
ten besluit:
„Het is de oonservatieve maoht, welke
0e Regeering daartoe aanzet. En uit kracht
,van haar eigen aard behoeft die opwekking
met eens zoo buitengemeen sterk te zijn."
Verkiezingen (983.
Vrijzinnige concentratie
in I n dli
Een comité, bestaande uit de heeren mr.
ST. Gerritzen, voorzitter; J. Eabricius, L.
!A. Hissink, E. Lankhout, A- Tigler Wy-
brandi, A. van Witzenburg en mr. G. J.
Duiker (secretaris-penningmeester) allen te
Batavia, heeft de volgende circulaire in
Indië verspreid1:
L. S.
„Zooals bekend is, zullen in Nederland
tn 1913 de periodieke verkiezingen voor de
Tweede Kamer der Staten-Generaal plaats
Vinden.
Verwacht wordt, dat de verkiezingsstrijd
heviger dan ooit zal worden gestreden; de
reohtöche partijen zullen alle krachten
tnoeten inspannen om de meerderheid te
behouden, terwijl al wat niet „olericaal"
(Voelt en dlenkt, zal trachten de regeering
Van ons land en dus ook van Indië in
tender© banen te leiden.
Wij vermeenen ons daaromtrent hier niet
nader te behoeven uit te laten; de gebeur
tenissen der laatste jaren spreken te dui
delijk en afdoende; maar wel mag er met
'een enkel woord op worden gewezen, dat
het de overtuiging van alle vrijzinnigen in
Ind/ië is, dat de in de laatste jaren op den
(voorgrond gebrachte regeeringsbeginselen,
met betrekking tot de kerstening van den
inlander, de zending en vooral het onder
wijs, op den duur noodlottig zullen werken.
Op elke actie volgt echter reactie, en hoe
wel deze laatste zich niet openlijk heeft
kunnen mam fes te eren bij gebrek aan open
baar politiek leven in Indië en door de
politieke onmondigheid der ingezetenen,
zoo is het toch voldoende bekend, dat zich
bij de vrijzinnigen in Indië een sterke weer
zin dloet kennen tegen den huidigen gang
van zaken, welke tevens met grond mag
doen veronderstellen, dat gaarne de gele
genheid zal worden aangegrepen, om met
het eenig© ons ten dienste staande middel
de verkiezingsaotie van de vrijzinnigen in
Nederland te steunen.
Dat middel is het verstrekken van geld,
om daarmede aan de groot© geldelijke
offers, welke de verkiezingen eischen, te
gemoet te komen.
Ondergeteekenden hebben zich daarom
tot een comité vereenigd, dat het bijeen
brengen van gelden in Indië wenscht te
bevorderen. Verkiezingen verslinden han
den vol geld eu des te krachtiger zal de
actie kunnen worden gevoerd, naar gelang
men ruimer in staat is de vele kosten t©
dekken.
Al dadelijk willen wij er met nadruk de
aandacht op vestigen, dat er geen sprake
van is, dat- de fondsen voor minder gepaste
praktijken zouden worden benut, dus in
geen geval om door middel van geld recht
streeks en persoonlijk op de kiezers invloed
uit te oefenen. Maar voor de gezonde en
gepaste propaganda., het voorbereiden van
de candidaturen en voor het werk op de
dagen van stemmen is veel geld noodig,
zooals o. a% voor reis- en verblijfkosten van
sprekers op vergaderingen en van propa
gandisten; voor zaalhuur voor de talrijke
vergaderingen; voor aanplak- en strooibil
jetten; voor advertenties om vergaderin
gen aan t© kondigen en die groot© adver
tenties voor de aanbeveling van candi da
ten. Op de dagen van stemmen en her
stemmen zijn er weer kosten door de con-
tróle bij de stembureaus op het opkomen
van de kiezers; rijtuigen en auto's zijn noo
dig om kiezers naar het stembureau te
brengen, die anders door gebrek aan tijd
ni'et zouden kunnen stemmen. "Voeg hierbij
nog de kosten van administratie, porti,
telegrammen, enz., enz. van de hoofdbe
sturen en de besturen der vele kiesver-
eenigingen, dan zal het duidelijk zijn, dat
iedere bijdrage welkom is en tot het suc
ces kan medewerken.
Vandaar onze oproep tot:
alle Vrijzinnigen in Neder
landse h-I n d i 1
Toont uw belangstelling in den strijd,
welke het volgend jaar door onze geestver
wanten tegen het clericalism© zal worden
gevoerd, en steunt naar uw vermogen hen,
die voor ons dien strijd zullen voeren.
In Nederland wordt die beteekenis van
samenwerking van alle vrijzinnigen meer
en meer gevoeld; laten wij toonen, dat, al
hebben wij nog geen politieke rechten, wij
niet achter willen blijven in daden, waaruit
onze overtuiging zal spreken.
Het ligt in de bedoeling de bijeenge
brachte gelden ter beschikking te stellen
van de hoofdbesturen van de „Liberale
Unie", van den „Bond van Vrij-liberalen"
en van den „Vrijzinnig-democratischen
Bond."
Te Bandoeng, Semarang, Soerabaia, Pa-
dang, Medan en Makassar zullen hopelijk
ook comitéoS worden gevormd.
Mogen de bijdragen tot verdediging van
de vrijbei'd van denken, voelen en handelen
ruim vloeien
Nationaal Comité voor afschaffing
van nachtarbeid in het
bakkersbedrijf.
Bovengenoemd comité veivraderde gis
teravond in „Krasnapolsky" te Amster
dam. Breedvoerig werd de houding be
sproken, welke het comité thans na de
verwerping van heit wetdonlbwerp-Tatma,
heeft aan te nemen.
Algemeen was men van oordeel, dat er
geen enkele reden bestond het standpunt
d'at. zoovele jaren werd ingenomen, te wij
zigen. Het comité blijft dus bij zijn stand
punt tot afschaffing van den nachtarbeid
van patroon en gezel, zonder gelegenheid
te scheppen tot invoering van het drie-
ploegenstelsel.
Het reeds aangekondigde Congres zal op
9 en 10 September a. s. te Utrecht gehou
den worden. Als sprekers zullen optre
den de heeren mr. H. Bijleveld Jr., te Am-
sterd., H. Diemor, te Rotterd. en dr. A.
C. A. Hoffman, te Gouda, terwijl met een
vierden spreker gecorrespondeerd wordt.
In verband met opgedane ondervindin
gen meent het comité geen personen te
moeten uitnoodigen als eereloden van
dit Congres op te treden.
LEIDERDORP. Overleden: Maria Judina
de Bruin 2 d. Johannes Joele 1 m.
0EGSTGEE3T. Ondertrouwd: Cornelia J an
Theodoor vjd der Wiel 28 jte Raamsdonk, en
Dorothea Bertha Johanna Ruys 29 j., te Oegst-
gee3t. Pieter Oudshoorn 28 te Rnnaburg, en
Cornelia Johanna van Delft 21 j., te Oegatgeest.
Gehnwd: P. C. Boer en K. M. Waliaven.
P. van der Kwaak en S. Zwaan. H. J de Wolff
en J. E. C. Filbri.
Geboren: Jacobs Anna, D. van P.Schippers
en AJ. Cbaudron Elisabeth Eefje, D. van W. van
Egraond en H. de Rooy. Frans Johannes, Z. van
J. F. Beekman en J. A. Rutgers
Overleden: Maria Areüdina de Lange, 68
j., eehtg. van W. C. de Jong, te Delft. Mathilda
Geei truida Usener, 68 j., wed G. Spek, te Leiden.
Johanna Cornelia Petronella de Wit2 j. Jacobus
Knotter, 60j,echtg van M. L Hoorn, te Leideu.
Cornelis vao Koisum 17 d.
SASSENHEI.M. Overleden: Johannes Hoog
straten, 44 j., echtgenoot van A. de Ru.
VALKENBURG Ondertrouwd: Pieter Kort
en Agnes Rhijosburger, beiden alhier.
Overleden: J jannetje en Lydia Boternians.
Verdediging van Ned.-Ihdië.
Naar „Het Vao!." verneemt^ is de heer
I. van Zanten ambtenaar aan 't Ministerie
van Koloniën, toegevoegd aan de Staats
commissie voor de verdediging van Ned.-
Indië, speciaal aan d'e financieel© sub
commissie, waarvan het bureau gevestigd
zal worden in het bijgebouw van het De
partement van Justitie, Korte Vijverberg
no. 3, te 'sUrravenhage.
Hulptelegrafisten.
In Hotel Coomans te Rotterdam is de
zesde algemeen© jaarvergadering van den
Ned. Bond van Hulptelegrafisten gehou
den.
Na bespreking van enkele onderwerpen
van huïshoudelijken aard, leidde de voor
zitter de beschouwingen over de posdtie
der hulptelegrafisten ïn met een overzicht
van bet behandelde ter audiëntie bij den
Minister van Waterstaat. De Minister kon
van zijn plannen niets openbaar maken.
Wel was gebleken, dat hij dè positie tot
het tiende vaste dienstjaar voldoend:© ge
regeld achtte.
De vergadering, ten zeerste teleurgesteld
door het medegedeelde, nam na langdu
rige besprekingen een motie aan, waarbij
het bestuur wordt gemachtigd, nogmaals
mef den meesten aandrang de klemmende
noodzaak van spoedige en voldoende po
sitieregeling onder de aandacht der auto
riteiten te brengen.
Voorts werd onder meer nog aangenomen
een voorstel tot het toelaten van de tegen-
woordigen tijdelijke hulptelegrafisten in
den Bond en een tot facultatieve oprich
ting van afdeelingen.
Vervolgens kwam nog aan de orde de
bespreking van de positie der vrouwelijke
ambtenaren bij het corps, welke leidde tot
aanneming, met op één na algemeene stem
men, van de volgende motie:
De vergadering enz.
gehoord de besprekingen over de positie
der vrouwelijke ambtenaren bij ons dienst
vak; gelet op de maatregelen, die dit jaar
ten opzichte van die ambtenaren genomen
zijn; van oordeel, dat deze maatregelen
haar positie ten ernstigste kunnen Bcha-
den; draagt het Bondsbestiiur op alle mo
gelijke middelen in het werk te stellen om
deze maatregelen te doen intrekken.
Overdracht van het duin-
beheer.
Vraag van den heer Thomson, betreffen
de overdracht van het duinbeheer van het
departement van Financiën naar dat van
Landbouw, Nijverheid en Handel (ingezon
den 9 Juli 3912):
„Is het den Ministers mogelijk om aan
de Kamer mede te deelen, of het toegezeg
de overleg reeds geleid heeft, tot een be
slissing inzake de overdracht van het duin-
beheer aan het dep. van Landbouw, H. en
N.zoo neen, is die overdracht dan spoedig
te verwachten?"
Antwoord van de heeren Talma en Kolk
man, ministers van Landbouw, Nijverheid
en Handel en van Financiën (ingezonden
7 Augustus 1912):
„Bij die overdracht in beheer der domei
nen, die met ingang van 1 Januari 1898 van
het departement van Financiën naar dat
van Binnenlandsche Zaken (afdeeling
Landbouw) zijn overgegaan, heeft de be
doeling voorgezeten, dat daaronder alleen
zouden begrepen zijn dh'e woest© gronden,
welke bestemd waren om te worden be-
boscht of ontgonnen.
Dit beginsel is vastgelegd bij de organi
satie van het Staatsboschbeheer, vastge-
seld bij algemeenen maatregel van bestuur
(koninklijk besluit van 8 Januari 1900,
„Staatsblad*' No. 6).
Sedert zijn dan ook nog belangrijke duin-
gronden op "Vlieland en Terschelling van
het departement van Financiën in beheer
bij het departement vaii Landbouw, Nijver
heid en Handel overgegeven.
Uit het bovenstaande moge blijken, dat
van overdracht van het duinbeheer als zoo
danig geen sprake kan zijn, al zal, zoo duin-
gronden na onderzoek mochten blijken als
bolieersobjecten voor bebossching of ont
ginning geschikt te zijn, vanwege het de
partement van Financiën geen bezwaar
tegen afstand worden gemaakt en omtrent
hun overgang in beheer naar het departe
ment van Landbouw, Nijverheid en Handel
te zijner tijd verder overleg tusschen de
ondergeteekenden worden gepleegd."
Hen kranige redding.
Toen Maandag de Maassluische logger
„M. A. 21" op de Maasvlakte strandde,
kon, gelijk wij reeds mededeelden, de be
manning met moeite gered worden. Tien
der opvarenden werden door de redding
boot „President van Heel," van den Hoek,
afgehaald, doch twee matrozen van Ter
schelling afkomstig, waren niet meer aan
boord en werden vermist. Een zekere
Smit, uit Zwarte waal, had men in de
diepte zien verdwijnen
De twee matrozen, die zoek waren, had
den naar het „Nieuwsbl. Vooruit" nader
meldt met veel moeite de boot losgesjord
en die overboord gewerkt, doch ongelukki
gerwijze kantelde de boot en dreef onderst
boven, zoodat zij niets anders konden doen,
dan zich daaraan vasthouden om drijvende
te blijven. Door den stroom echter dreef de
boot noordwaarts en de oudste der beide
drenkelingen gaf den moed op, vooral
'doordat hij zijn groote laarzen aan ïad,
die hem naar beneden trokken, en bovenal.,
doordlat hij niet zwemmen kon. De jongere
was een uitnemend zwemmer, wien het ge
lukte, de lastige laarzen van zijn makker
uit te trekken. Daarop kon liij nog pen
'der dolpinnen losmaken, waardoor de oud
ste, door zijn ringer in het gat te boren,
meer houvast kreeg. Weldra was men al
buiten de route gedreven van de stoom
schepen en enkelen waren gepasseerd, zon
der de drenkelingen of de omgekeerde
boot op te merken. De jongste man wist er
echter den moed in te houden en telkens,
al3 zijn makker door uitputting de boot los
liet, bracht hij hem zwemmend weer bij dte
boot.
Nadat men zoo vier uur lang in het water
gelegen had, zag men een sleepboot en ge
lukkig, de kapitein van de „Kijkduin," 0.
van Rijk, zag op een afstand een arm bo
ven water uitsteken Hij wendde de sleep
boot en bemerkte de twee mannen. Met
veel omzichtigheid moest nu het redding-
werk beginnen en weldra waren zij beiden
aan boord Juist op tijd, want de oudsla
was reeds zóó uitgeput, dat hij het bewust
zijn had verloren.
Zij werden goed verpleegd en geholpen
en te Maassluis aan verplegende handen
overgegeven.
Hulde aan Van Rijk en hulde ran den
jongsten drenkeling, die zijn makker zoo
lang boven wist te houden
Vuilverbranding.
Te Rotterdam is men sedert enkele da
gen aangevangen met het verbrand m van
vuil in een van de rijf ovens op het daar
voor in gebruik genomen terrein té Char-
lois. De „N. R. Ct." deelt daaromtrent het
volgende mede:
Er wordt nog slechts overdag gewerkt
met één ploeg menschen, die zich met deze
nieuwe werkzaamheden vertrouwd maken,
en deze ook anderen leeren, zoodat gelei
delijk het geheel© bedrijf in werking kan
w or dén gezet.
Het ligt in de bedoeling, in de -ojkomst
het vuil met wagens te brengen naar cen
trale stortplaatsen, om het van daar in
schuiten te laten sleepen naar de verbran
ding; gedeeltelijk geschiedt dit reeds.
Langs mecüianischen weg wordt het dan uit
de schuiten in de ovens gebracht. Eenmaal
brandend gemaakt, blijft het vuil uit zich
zelf doorbranden; een omstandigheid, die
men door allerlei hulpmiddelen heeft we
ten te bereiken, o.m. door een geforceerden
trek door middel van voorwarming der
lucht, die van onderen door de roosters ge
dreven wordt.
De verbrandingsgassen verlaten den oven
door een schoorsteen, maar gaan op dién
weg langs ketels, waaraan zij een deel van
hun warmte afstaan.
Op het terrein is ook een elcctriciteitsfa-
briek, „Maashaven" genaamd, opgericht.
Het gemeente-electriciteitsbedrijf koopt nu
den geproduceerden stoom en voert- c..en
door buisleidingen naar de centrale van de
fabriek, waar een stoomturbine van löOO
P.K. met een dynamo den stoom verwerkt
tot electriciteit, die geleid wordt naar die
fabriek Schiehaven,of naar het ondler-
gtati'on aan de "Wïlhelminakad© en verder
op de gewone wijze wordt aangewend.
Het vuil verbrandt tot asch, waarvan
rich groote koeken vormendaaruit wor
den magnetisch de ijzerd§elen getrokken,
en de koeken zelf breekt men. De stukken
kunnen o. m. goede diensten bewijzen bij
het verharden van wegen.
Brie boekdeelesi minnebrieven.
Uit New-York wordt gemeld, dat het ge
rechtshof aldaar ten einde raad is. Het be
treft hier een proces van een eisch om scha
devergoeding Van 60,000 dollar. Ten eind:
in deze zaak een oordeel te vellen, moet
de rechtbank kennis nemen van alle bijzon
derheden, wat niet zoo heel gemakkelijk is,
daar het dossier niet minder dan 3 deelö.i
minnebrieven bevat.
De eisclieresse, Miss Beraise Corniss, van
Maryland, vraagt 50,000 dollar schadever
goeding van. mr. Edward Trayner, van
New Jersey, wegens breuk van trouwbe
lofte. Zij voegt bij haar klacht alle minne
brieven, die zij van haar ex-beminde heelt
ontvangen gedurende de vier jaren, dat hij
haar het hof heeft gemaakt. En deze brie
ven vormen 3 lijvige boekdeelen, waarvan
de New-Yorksche rechters kennis moeten
nemen, alvorens hun vonnis uit te spreken.
In 1864 verrees té Rijssëta de eersie stooim-
jute-weverij en -spinnerij en deze firma werkt
p.u in twee fabrieken met 1100 main. Ondelr
'de gemengde bedrijven in de linnen-indus-
jtrie vindt men ook een drietal jute.fabrieken
(vermeld. De vraag naar jute-artikclen, waar-
binder behalve zakken, o. m. ook gordijnen,
is sterk toegenomen in den la at stén tijd. Ook
'de export geschiedt op vrij uitgebreide schaal.
De deken-industrie.
1 Op het gebied der deken-industrie is Lei
den een plaats van beteekenis. Deze industrie
[wordt verdeeld in drieën: fabricage van
Jwollen dekens, van moltonnen dekens, en van
Jgcwattéerde dekens.
Van de eerste soort zijn er in ons land tien
)sn de helft hiervan, vijf dus, zijn té Leiden.
Moltonnen dekens worden hier tér stede niet
gemaakt, de drie fabrieken staan elders dn
iden lande.
De vier fabrieken voor gewatteerde dekens
hebben 185 arbeiders in dienst. Jammer ge
noeg ontbreken voor de beide andere onder-
'deelen de opgaven van het aantal werkkrach
ten. Een dezer vier bevindt zich té Lei
den en houdt zich tévens bezig met de be
reiding van bedveeren, dons en kapok.
In Nederland vinden al deze fabrieken oen
ïlink afzetgebied en exportoeren verder hoofd
zakelijk naai* de Nederlandsche kolonies, En-
Jgelsch-Indië en de Levant.
I Flanel.
I Dat in Nederland ook flanel wordt vervaar
digd, hebben we reeds meegedeeld bij de be
handeling van de wol- en de katoen-industrie.
Pat het artikel nog eens afzonderlijk wordt
ftermeld 0m er op te wijzen, dat het
behalve dat het liier te lande wordt ver
kocht wordt uitgevoerd naar het verre
jDosten, Turkije en Scandinavië.
Gebreide goederen.
La 1874 werd te Friezenveen voor 'teerst
JSegonnen met de fabrioage van gebreide goe
deren of tricots. Hoe enorm' vele der arti
kelen zijn, die dez,e fabrieken thaji/s vervaar
digen, behoeven we hier niet te zeggen. Ga
voor een etalage van een dergelijk magazijn
staan en ge weet 't zoo'n beetje. Van dit
soort fabrieken zijn er nu 16 en ze hebben
2350 arbeiders aan het werk. Behalve ons
eigen land, behooren ander de afnemers onze
kolonies, BritschJmdië, China, Zuid-Afrika
en de Levant.
Bovendien zijn er nog 33 mAchinale brei-
inrichtingen sommige rijn reeds bij de
wol-industrie vermleld met 2120 arbeids
krachten.
De tapijt-industrie.
Reeds in de vijftiende eeuw werd hielr te
lande de tapijtindustrie beoefend. Zo is
thans nog van aanzienlijken omVang en werkt
niet alleen voor het land zelf, maalr ook
nog voor export, al is deze niet zoo heel
groot. Een centrum, en ©en voornaam centrum
ook, is het Gooi. ïn het geheel© land zijn
40 fabrieken, doch 25 daarvan zijn in de
hiervoor genoemde landstreek te vinden. Het
aantal arbeiders, dat bij deze industrie be
trokken is, zal zeker niet ver van de 2000
blijven.
De producten zijn zeer verschillend. Zoo
worden Smyma-karpetten gemaakt, maar ook
de meer eenvoudige voor de huiskamer. Ver
der loopers ou kokosmatten en -loopers. Voor
de vervaardiging van goedkoop© karpetten
zijn Hilversuin' en Laren de voornaamste
plaatsen.
Do grondstoffen worden van buiten inge
voerd. Het koe-haar voornamelijk uit Enge
land en Uuitschland.
T o u w-s 1 a g e r ij e n.
In 1874 telde ons land 311 touwslagerijetn I
Dat dit aantal sedert enorm gedaald is, dalen
ipoest, is licht te begrijpen. \Vaar de stoom
vaart zoo geheel do zeilvaart verdrong, daar
behoefde men niet meer te zorgen voor dé
levering van 'tvele touwwerk dat de enorm)©
tuigage van groote schepen vroeg. En ook de
binnenschipper ij heeft het nadeel van stoomt
vaart, en, nif>t_ te xeTgeten, den lgjajti*
sten tijd van de motorbooten moeten onder
vinden.
Toch zijn cr nog ongeveer 200 lijnbanen
over. 50 hieronder kunnen onder de groote
worden gerangschikt en daar arbeiden 1200
man. De twintig grootste hebben reeds 900
dezer arbeidskrachten in dienst. Deze laatstén
werken ook voor de wereldmarkt, de klei
nere zotrgon voor de levering aan afnemers
hier te lande.
Tien der grootste hanen hebben een eigien
hennep-spinnerij. Een hoeveelheid van S1]2
inillioen kilo Manilla- en Nieuw.Zeeland hen
nepgaren wordt jaarlijks aan buitenlandsche
touwslagerijen afgeleverd.
Netten breien.
Nederland heeft ©en aanzienlijke visscherij
ën het gevolg daarvan is, dat ook het ver
vaardigen der netten vele honderden handen
werk m©et geven. Voor al de verschillende
vis sch er ijen worden de divers© benoodigde
netten, hier te lande gemaakt.
Te Scheveningen is een fabriek met tien
arbeidskrachtente Apeldoorn een met 250,
te Goor 2 een er van is tevens katoen-
fabriek mJet 630, te Gouda een met 30
en ook Leiden huisvest deze industrie, die
cr aan 80 menschen werk geeft. Ook Sneek,
Maassluis en Katwijk vervaardigen nog
netten.
Op dit gebied heeft Nederland zoo'n goeden
haam rich weten te veroveren, dat Duitsch-
land en Engeland goede afnemers zijn gewor
den. Apeldoorn was de eerste plaats, die
zich toelegde op den export.
Fabrioage van zeildoek.
Dezelfde oorzaken, die de touwslager ijen
zoo in aantal deden verminderen, rij!n ook
geldig voor den achteruitgang van do ver
vaardiging van zeildoek. Al werd steeds ge
oordeeld, dat ons land het best© zeildoek
Voortbracht, bij gebtrek aan afnemers moesten
de meeste werkplaatsen worden gësloten-
[Weinige. fabrieken rijh overgebleven. To
Krommenie is deze industrie nog het belaagt
ïjjlffitiglQ mjafl houden g onïëdi§ mfet de
machinale fabricage van zeildoek, hoewel een
der fabrieken tevcti3 voor eigen consumptie
en voor uitvoer, linoleum vervaardigd. In
huisindustrie wordt te Krommenie het zwaar
ste zeildoek gemaakt, dat wordt in de fabriek
niet gedaan. Zeilmakerijen zijn er in ons
land nog een zestigtal.
De kapok-industrie.
Kapok wordt in Nederland hoofdzakelijk
ingevoerd uit Java Dit zal misschien ook
de oorzaak rij'n, dat de Franschen dit arti
kel kennen als Javaansch dons. De eerste
invoer geschiedde in 1850. De geheele zui
vering geschiedde hier te lande, doch men
is tot het inzicht gekoimen, dat dit eerst in
Java zelf maar moest geschieden, dan kon
hier de kapok verder worden gezuiverd en
gekaard. Zoo heeft dit thans plaats. Er zijn
thans 19 van die fabrieken met 350 arbei
ders.
In 1899 voerde Java 27s: millioen kilo
kapok uit en D/g inillioen kilo werd te
Aiosterdam binnengebracht. Amsterdam is
voor dit artikel dan ook een hoofdmarkt ge
worden.
.Vervaardigingvankleeren.
Een zeer omvangrijke industrie, waarvan
we echter, om niet in conflict te komen
met de beschikbare plaatsruimte, slechts wei
nig kunnen zeggen.
Er zijn hier te lande 46 belangrijke werk
plaatsen, waar heeren- ©n jongensconfectie.-
wordt gemaakt- Ze zijn hoofdzakelijk in de
hoofdsteden gevestigd d© helft te Amster
dam en geven aan 3000 man werk. Der
tien aanzienlijk© fabrieken rijn er voor het
fnaken van kleederen voor kinderen en werk
lieden. Van de voortbrengselen uit deze werk.
plaatsen, worden speciale artikelen, bijv. bloe
ding voor slagers, voor dienstboden, voor
stokers enz. en operatie-jassen uitgevoerd
naar Indië, Afrika,, Australië, Engeland en
België.
Het belangrijkst op dit gebied is de ver-
vaardiging van onderkleëding, waarvoor in
56 fabrieken, 379Q menschen arbeiden.. Ook
Leiden wordt opgesomd bij de plaatsen, waar
deze industrie gevestigd is.
Voor damesoonfectie zijn er twaalf fabrie
ken hier te lande, waarvan een drietal zich
ook toeleggen op 't maken van corsetten.
De vervaardiging van kneep en geschiedt
in negen fabrieken. Haar producten gaan
zelfs naar Japan en Zuid-Amerika.
Fabrioage van garneering, enz.
Er zijn in ons land 8 fabrieken waar 670
werkkrachten zich onledig houden met het
vervaardigen van band, kortom van allerlei
garneering van katoen. Maar veel grooter
in aantal zijn de werkplaatsen, waar goud-
garneering on versierselen worden gemaakt,
o. m. voor uniformen. Hiervoor tellen we
niet minder dan 32 fabrieken, waarvan Breda
er negen en Den Haag er acht heeft.
Het slot wordt ingenomen door eenige me-
dedeelingen over aanverwante industrieën,
o.m. de hoeden-industrie en het ramée-spin-
nen. .We zullen deze kleine, weinig bete©-
kenend© onderdeelen, stilzwijgend voorbijgaan
en do taak, die we ons gesteld hebben, aid
geëindigd beschouwen.
Onze lezers hebben thans zeer beknopt
kennis kunnen maken met „A general view;
of trade and industry in the Netherlands"*
De arbeid, die door de samenstellers van
dit werk verlacht is, is een zeer omvang
rijke, maar met voldoening kunnen ze er op
terugzien. Hun taak was een dankbare, want
velen zullen ze genezen van den waan, dat
in Nederland handel en industrie niets be*
teekenen. Ze leveren hier can uitgebreid ma*
teriaal, dat doet zien. dat in ons land èm
handel èn industrie zich in gTooten bloei
mogen verheugen. Aan hen hiervoor 'n woord
van dank,
jj. P. M
