Uit Wassenaar.
nr.,
Ongeveer terzelfder tijd, zelfs nog iet3
eerder, was het dezelfde combinatie gelukt
in handen te krijgen het kasteel „Oud-
Wassenaar", plus ,,Rust en Vreugd", met
!de omliggende boerderijen, weilanden, bos-
schen, enz., zoodat nu een exploitatie-
maatschappij Groot-Haesebroek en Oud-
iWassenaar ontstond, die nog bestaat, al is
rij eenige malen in kleinere gesplitst, en
die er in geslaagd is direct grootere stuk
ken te verkoop©n aan kapitaalkrachtige
personen, die bier een buiten wenscben te
bouwen.
Veel heeft tot dit succes bijgedragen de
«lectriscke spoor naar Rotterdam; want
Verschillen/die bewoners van den Haagweg
«ju Rotterdamsche zakenmenschen, die nog
geregeld 's morgens naar bun kantoor gaan
ten 's avonds terugkeeren.
Een andere oorzaak van het succes zijn
roker de kolossale winsten, die in de latere
jaren uit Indië zijn gekomen: vele nieuwe
Wassenaarsohe heeren hebben hun geld ver
diend en doen dat nog in rubber, tabak en
petroleum.
Dezelfde Maatschappij heeft nu ook ge
kocht „De Pauw", ,,Backershagen" c. a.,
roodat de groote exploitatie van bouwter
reinen feitelijk in één hand zit, en zooals
gebleken is, in een goede; want ik moge
al het succes, en dat is er, waar plm. 16
pCt. dividend wordt uitgekeerd, toeschrij
ven aan eloctrische spoor en Indische
winsten, het is toch een aparte kunst, een
bandelsgave, ora zooveel kapitaalkrachtige
menschen bij elkaar te zoeken en te vinden,
die genegen zijn ter wille van de genoe
gens van het buitenleven, een deel gemak
ken en voordeelen, die de sbad biedt, op
jte offeren.
Ten cüeel© voorziet ieder voor zich daar
nu in door het houden van rijtuig of auto,
maar dit moge te betalen zijn door enkele
tientallen van ingezetenen, voor zeer veel
gegoede burgers is een dergelijk vervoer
middel te duur. En zoo vereenig ik mij ten
irolle met de dikwijls geuite meening, dat
Wassenaar nog onbewoonbaar ïs voor de
gegoede burgerklasse, die nog gaarne deel
neemt in het geestelijk leven, dat in een
»tad als Den Haag veel meer bloeit dan
op het platteland hier, en die kinderen
heeft, waarvoor voortgezet onderwijs een
levensbehoefte is.
Want nooit zullen zich honderden gezin
nen hier vestigen, als niet wordt voorzien
in de behoeften aan vervoermiddelen, goed
en goedkoop licht, voor allen toegankelijk
M. U. L. onderwijs, enz., alles beantwoor
dende aan de hooge ei&chen van den mo
dernen tijd.
Alzoo drie vraagstukken uit de vele, die
(ons gemeentebestuur in de eerste jaren te
beantwoorden krijgt, waarvoor bet een
open oog heeft, en die het zeer zeker gaar
ne zal helpen oplossen tot vermeerdering
van de welvaart der plaats, tot welker
Vooruitgang het geroepen is te werken.
Omtrent een dezer punten, bet licht, is
alreeds een gewichtig besluit genomen.
We krijgen n.l. een steenkolengasfabnek.
Natuurlijk zaten wij, een vijftien jaren ge
leden, nog als op allo dorpen, met onze
petroleumlampen, die, boe goed! ook tegen
woordig met dubbele en andere branders,
Telfs met gloeikousjes, toch veel bezwaren
hebben,, voornamelijk aan schoonhouden,
wat door personeel vaak onvoldoende ge
schiedde.
Toen zijn wij in bet bezit gesteld van
een aerogeengasfabriek.
Gebouwd door ecan Maatscnappij op veel
te kostbare wijze, was niet alleen de prijs
van het gas veel te boog, zoodat niet ieder
aansloot, maar was ook door onbekwame
handen de leiding niet voldoende dicht aan
gelegd, zoodat bet bedrijf niet loonend
bleek.
De conoessie ging dus al spoedig in an-
'dere handen over en kwam eindelijk in bezit
van den directeur zelf, den heer T. van der
Zee, den helahaftigen Indischen officier, la
ter burgemeester van Enschede, die onlangs
is overleden.
Onder alle omstandigheden bleef het licht
steeds voldoende, als men onze straatver
lichting beziet, komt men direct tot de con
clusie, dat ze veel beter is dan menige stads-
verlichting.
Evenwel bleek het fabriekje, dagelijks ge
dreven door een kundig en ijverig monteur,
niet voldoende voor de groote uitbreiding,
die de gemeente aan het buizennet diende
te geven, en was het gas met groote licht
sterkte niet zeer geschikt voor verwar
mingsdoeleinden.
"Vandaar de aandrang tot den bouw van
een steenkolengasfabriek.
De gemeenteraad heeft toen een verstan
dig besluit genomen.
Ten einde de vrije hand te hebben, moest
de concessie worden afgekocht en nu maakte
ons bestuur van een gunstige gelegenheid
gebruik cm de geheele fabriek met alle rech
ten en plichten over te nemen. Men bere
kent, dat de geheele affaire aan de oprieli-
tingsmaatschappij pl.m. f 80,000 heeft ge
kost, en nu betaalde de gemeente voor fa
briek, woning, machinericn, leiding, meters,
enz., slechts f 10,000; men begrijpt, dat aoo
iets zelden voorkomt.
Deze gunstige overeenkomst, waardoor de
gemeente vrij kwam te staan tegenover elke
oplossing der lichtkwestie, werd nog geslo
ten onder den vorigen burgemeester, mr
R. Baron van Zuylen van Nyevelt. Direct
zijn toen leidingen, enz. verbeterd en e
de prijs van het gas 2 ets. per kub. M. ver
laagd, zoodat de zaak onder 'do bovenge
noemde leiding aanvankelijk weer zeer goed
marcheerde ©n tot geen groote klachten
aanleiding gaf, terwijl het getal abonnés bij
voortduring steeg.
Onze tegenwoordige burgemeester, jhr.
Storm van 's-Gravesande, heeft dit werk
voortgezet en zoo is enkele maanden gele
den be-sloten tot het stichten van een steen
kolengasfabriek, waarvan de bouw in vollen
gang is.
Daarover later.
De Tarief wet.
Zooals wij meedeelden, is bet verslag
van de handelingen der oommissie van Voor
bereiding voor de Tariefwet verschenen.
Dit verslag is van dien omvang, dat wilden
wij het in zijn geheel mededeelen, eenigo
nummers van ons blad er medo gevuld zou
den worden. De lectuur is bovendien verre
van aangenaam, waarom wij ons bcpo.len tot
het mededeelen van een aantal wijzigingen,
die de Minister in zijn oorspronkelijk ont
werp heeft aangebracht.
De Minister is tegemoet gekomen aan het
verlangen om vrijstelling te verleenen voor
uitzetten, waaronder te verstaan niet alleen
kleeding en het linnengoed, maar ook bed
den, meubelen e. d. Ook voldeed de minister
aan den wensoh om vrijstelling te verleenen
voor goederen, afkomstig van een in hot
buitenland opengevallen erfenis.
De minister, instemmende met de mee
ning, dat antiquiteiten vrij van rechten moe
ten worden toegelaten, bracht alsnog een
bepaling aan, volgens welke vrijdom wordt
verzekerd voor oudheden, waaronder ver
staan worden voorwerpen of deelen van
voorwerpen, waarvan door of namens den
invoerder wordt aangetoond, dat zij ouder
zijn dan 70 jaren.
Vrij zal verder worden de invoer van ge
soldeerde blikjes enz., die geen handels
waarde hebben of na de ontpakking voor
een zelfde bestemming niet meer bruikbaar
zijn.
De invoer van tamme konijnen zal vrij
zijn.
Ter tegemoetkoming aan het bezwaar, dat
konijnenvleesch to hoog zou worden belast,
verklaarde de minister voor dit soort wild
het recht te willen wijzigen en te stellen op
f 5 per 100 K.G.
De minister nam het voorgestelde recht
op visch van f 1.50 per 100 K.G. terug.
Do minister achte het, in verband met de
accijns, onbillijk, buiten land &ch vet vrij te
laten. Hij verklaarde zich daarentegen be
reid de vrijstelling van gesmolten vet toe
te pasesn op elke fabricage.
Ananassen zullen nader worden belast
met f 15 de 100 K.G.
Voorts kwam bet den minister wensche-
lijk voor, voor verSche vijgen een afzonder
lijk recht vast te stellen:
a. Versche 100 K.G. f 25.
b. Andere, in matten, kistjes doozen, of
andere emballage, bevattende per collo
I 5 K.G. of daar beneden: 100 K.G. f 20;
II meer dan 5 K.G. tot beneden 10 K.G..
103 K.G f 10; III 10 K.G. of meer:
100 K.G. f 1
Voor dadels werd het volgende recht
vastgesteld:
in kistjes, doozen of andere emballage,
bevattende per collo: a 5 K.G. of daar
beneden, 100 K.G. f 20; b. meer dan 5 K.G.
tot beneden 10 K.G., 100 K.G. f 10; c.
10 K.G. of meer, 100 K.G. f 1.
Nieuw stelt do minister voor een reolit
van f 15 per 100 K.G. voor vruchtenmoes.
De meelrechten zijn ingetrokken.
Alzoo zijn vrij van rechten tarwebloem,
roggebloem, bloem van andere granen en
van peulvruchten, benevens semoule, gepel
de of gebroken granen.
Het recht op mout (100 KG. f 0.30) blijft
gehandhaafd, evenals het recht op haver
mout (100 K.G. f 1). De minister verzeker
de nog dat boekweitdoppen vrij van rech
ten zijn.
Ruwe melksuiker wordt thans vrijgesteld;
andere blijft getroffen door een recht van
f 6 per 100 K.G.
Het voorgestelde recht op saccharine van
f 20 per K.G. wordt verhoogd tot f 50
per 1 K.G.
Voor loodwit wordt nieuw voorgesteld
een tarief van f 1-30 de 100 K.G.voor aan
gemaakte verf, andere dan aquarelverf,
niet verpakt voor den verkoop in bet klein,
6 pCt.
Op verzoek der commissie wijzigde de
minister ten slotte ïn deze groep No. 279
dat nu luidt
Inkt.
drukinkt, zwart of gekleurd, uitslui
tend geschikt voor de drukpers waarde
3 pCt.
b. andere: waarde 10 pCt.
D© minister vermindert in No. 345 het
recht van 10 pCt. waarde-, voor paklinnen,
zakkengoed en soortgel ijle© emballage
stoffen en zakken op 6 pCt.
In No. 375 wordt het aanvankelijk voor
gestelde recht van 10 pCt. op gewone fles-
schen, al dan niet met beu gel sluiting en
gewone inmaakfleeschen en potten ver
laagd tot 6 pCt. der waarde.
Post 368, nopens papier, luidt thans:
Schrijf-, druk-, kaart-, vloei-, filtreer-,
teeken- en geschept- of handpapier:
a. courantenpapier, al of niet in rollen:
waarde 6 pCt.
b. andter: waarde 10 pCt.
Post 402:
Nieuwsbladen en bijvoegsels: vrij.
Het recht op gist wordt van f 2-50 ge
bracht op f 5 per ICO K.G.
Voorts laschte de minister een nieuwen
post in, luidende:
Onderdeelen van rijwielen.
a. velgen, spaken, met of zonder daarop
passende nippels, kettingen, kogels ©n ko*
gellagors al dan ui et verteerd
I. niet-gelakt of niet-vernikkeld, waarde
3 pCt.
II. gelakt of vernikkeld, waarde 6 pCt.
b. pedalen, zadels, en kettingtrommels,
al dan niet gelakt of vernikkeld, waarde
6 pCt.
Naar aanleiding van een ingekomen adres
stelt de minister in deze groep onder
No. 445 nog voor ook „drijvende kranen"
vrij te stellen van recht.
De minister voegt eindelijk een nieuwen
post in, luidende.
Banden voor boeken: waarde 10 pCt.
Een andere nieuwe post is nog 472 bis,
luidende:
Parapluie- en parosol-balemen, stokken,
knoppen en dergelijke: waarde 6 pCt.
Nog brengt de minister als No. 4-73 bis
een nieuwen post in het tarief, luidende:
Horlogekasten en fournituren, als raadr
jes, spillen enz. voor uurwerken, horloges,
klokken en pendules waarde 6 pCt.
HeS geheim van Sèvres.
Men zal zich herinneren, dat in het be
gin der vorige maand de heer Cl ere te Sèvres
in den tuin van zijn villa werd doodgescho
ten. Zijn vrouw, met wie hij in onmin
leefde, en haar dienstbode Rosin© Lalisse,
werden onmiddellijk gearresteerd. Zij wezen
als de daders oen zekeTen Noliét en Par
ratt, huisvrienden der familie Cl ere, aan.
De eerste werd eveneens dadelijk gevangen
genomen, doch toen Parratt, die aanvanke
lijk spoorloos verdwenen was, zich na eenige
dagen zelf bij de politie kwam. aanmelden
om zich van zijn eohuld vrij te pleiten, ge
loofde men, dat mevrouw Clero de politie
om don tuin had geleid, om de ware schul
digen te verbergen. Bijna oen maand hoeft
de Parijscho politie zich mot dezo geheim
zinnige moordzaak beziggehouden en giste
ren is zij er in geslaagd mevr. Clerc tot
een volledige bekentenis to brengen. Zie hier
wat zij vertelde:
„Ik hield veel van de klein^ Germain©
Parratt, oen zoor zacht en verstandig meisje»
Haar vader on zijn vriend Noliet, die hem
dikwijls vergezelde, ontving ik gaarne op
mijn villa. Op zekeren dag, dat wij met
ons drieën te samen waren on Parratt zich
beklaagde over den dood van zijn vrouw,
zeide ik: „Als ik mijn echtgenoot verloor,
zou Ik daar niet zoon verdriet over heb
ben". Nollot, die bij dit gesprek tegenwoor
dig was, antwoordde: „Men zou u van hem
kunnen ontdoenhet is alleen maar de vraag,
wat gij er voor over hebt". He antwoordde
lachend: „Dat zou mij altijd te veel kosten,
want mijn man is mij niets waard".
Ik dacht niet moer aan dit onderhoud,
toen Noliet terugkwam", onder voorwendsel
ten 6tuk grond te willen koopen. Hij sprak
over mijn echtgenoot, vroeg of ik mij on
gelukkig gevoelde, en maakte mij het hof.
Toen hij op een anderen keer terugkwam,
trof hij mij niet thuis, dooh wel Nounou
(do dienstbode Rosine Lalisse). Nounou
zeide: „Gij kunt vrij uit tegen miij spre
ken, want ik ben op de hoogte van uw plan
nen. Mevrouw heeft mij alles verteld en ik
vind het uitstekend, want mijnheer is een
onaangenaam man, wien alles te veel is en
die zijn vtouw, kinderen en dienstboden on
gelukkig maakt."
Toen ik thuiskwam', was Noliet nog niet
heengegaan. Hij maakte etr mij een verwijt
van dat ik Nounou alles van onze plannen
verteld had. Ik zag hem! niet moer terug
voor don Donderdag, dat Parratt uit het
gesticht te Ville-Evrard, waar hij ©enigen
tijd voor zijn gezondheid verblijf had ge
houden, terugkwam. Dien dag vroeg hij mij
een kamer voor zijn vriend. Parratt kwam
even later on bood mij aan voor 500 francs
mij van mijn echtgenoot te bevrijden. „Dat
is niet duur", voegde hij etr aan toe. „Nol-
let zed mij vanochtend, dat ik 3000 francs
moest vragen, vanwege hot rlsioo dat ik
loop, daar Noujlou van alles op de hoogte
is; maar ik vind 500 francs voldoende."
„Ik bedacht," verhaalde mevrouw Clerc
verder, „dat Parratt mij reeds tamelijk veel
schuldig was en dat ik hem niet veel hoefde
bij te betalen om die 500 francs vol te
maken. Eindelijk stemde ik dan ook toe.
Daarna ging hij zijn plan de campagne op
stellen. Mijn man en ik zouden 's Zater
dagsavonds naar het theater gaan en wan
neer wij dan terugkoerden, zou Parratt in
een laan bij onze villa in hinderlaag gaan
liggen en op mijn echtgenoot schieten. Toen
wij dan ook uit den schouwburg kwamen,
liet ik miijn man docr de bewuste laan
wandelen. Voorgevende, dat ik miijn voet
verstuikt had, bleef ik al hinkende een klein
beetje achter, om Parratt gelegenheid te
geven hem goed te zien en raak te schieten.
Maar in de bedoelde laan gebeurde niets.
Ik vermoedde dat Parratt op het laatste
©ogenblik den moed verloren had, en ik was
er in mijn hart blij om. Doch in mijn tuin
gekomen, hoorde ik plotseling een revolver
schot. Gij weet de rest- Ik smeekte Parratt
te vluchten, maar hij weigerde en zeide dat
hijzelf don commissaris wilde waarschuwen
om de verdenking op die manier van zich
af te schuiven. Hij deed dit echter niet on
ging naar bed, om den volgenden dag mot
do eerste boot naar Parijs te vertrekken.
Ik gaf hem 40 francs, zeggende, dat ik geen
geld meer bij mij had."
Na dezo bekentenis werd mevrouw Clerc
geconfronteerd met Albert Schmidt, door
haar André Sartisse genoemd. Hem had zij
eerst als den oenigen dader aangewezen. Nuj
zijn onschuld echter zoo duidelijk aan het
licht kwam, word hij onmiddellijk op vrije
voeten gesteld.
Politie.
Gevonden voorwerpen.
Wandelstok, Poli^ van de Maatschappij
„Holland"; bont kinderschortjeportemon-
naies (w.o. met eenig geld); doublé-speldje;
sleutel; zweng of zwengelbout; damespa ran
pluie; 5 premie-obligatiën Witte Kruis;
kleine vischfuik; zwart handtaschje; zak
mes; bril; lorgnet; notitieboekje; schaar;
zwarte ceintuur; broches (w.o. een met
haarwerk)zilveren en doublé-armband
bloedkoralen kinderarmbandje; matten
klopper; kousenband; vrouwenportret uit
een broche; drukstempel; doos met mutsen;
rozenkrans; doublé en nikkelen heerenhor
loge; honden; pakje luxe-artikelen en een
truiflesch eau de cologne en een zakspie-
geltje; insigne van een Chr. jong:lingsver-
eeniging; herinneringsmeds.ille Eiffeltoren
1889; een R.-K. en een Protestantseh kerk
boek; zil\*eren ooilier met aanhanger;
F ran sc h schoolboek', witte jas en dito schort,
2 pakken ledigo zakken; pakje kant, 5 ma-
trasveoren; oud vest; blauw-koralen hals
ketting; gele kmderhaudsehoenblauw ge
verfde handwagen; groene ceintuur.
Terug te bekomen en inlichtingen fs;
verkrijgen eiken werkdag, behalve Don-?
derdag en Vrijdag, van één tot drie uur
namiddag, ten politiebureele alhier.
Finascieele mededeelingen.
Volgen3 het Weekblad van de Oom-
missiebank te Amsterdam, zijn in de
week, geëindigd 30 Juli, door tu<r-
scnenkomst dier Bank verhandeld c?a
navolgende incourante en minder oou-
rante fondsen:
Aand. Algomoeno Hypotheekbank (10 pCt,
gestort) 109 pCk
Aand. Algomeone Hypotheekbank (20 pCt,
gestort) 120
Aand. Amstordamsche Exploltatle-Maatsch.
(Rembrant Theater) 25 2
4 pCt Obl. Amsterdamsche Hypothoekwaar-
borg Maatschappy. -- 77# j
Aand. Beurskluizen en safes onder d® nieuwe
Koopmansbeurs. 15
Aand. Bouwondernoming Willemspark F 400
Aand. Cultuur-Maatschappy Balapoelang 133 j
Aand. Cultuur-Maatschappij Ramawatle .2>0
Aand. Cultuur Maatschappij l^igaroe 210
Gew aand. Gultuur-Maatschappy Wilis 21
Aand. Dordrecbtsclio Metaalwaronfabriek v]h
Wod Bekkers Zn .120
Aand. Exploitatie Maatschappij Park Groot
Haeaobroek 150
Aand. Handelsvereniging Holland 93
Aand. Holland—China Handelscompagnie 100
pGt. ObL „Hollandia" HolL fabriek v.
Melkproducten 100#
Pret aand Hollandscho Cacao- <fc Chocolade-
iabriekon v|h Bensdorp Co. 70 9
Aand. Koetei Exploratie-Maatschappy.35 9
Aand. Landbouw Maatsch. Pasir Kananga B
Aand Maatsch t. e v Brack's Dooien Hotel 95
4 pCt. Obl Rationale Credietbank (kl.
coupures) 90 J
Aand. Nederl. Maatschappy voor Zokor-
heidsstelling Yan Ambtonaren
Beambten (12# pCt. gestort). 232 j
Aand. Ovoryselsche Hypotheekbank 10 pCt.
ges.ort) 80 ,J
5 pCt. Obl. Russische Houthandel 80 n
Aand. Spokane Moelmolens 135 m
Aand. Stoomboot-Maatsch. Hilligersberg 93# 9
Aand. Voroeniging Bezit Yan Indische
Fondsen 141 0
Aand Verkooplokaal Frascatl 75 9
Opr. aand. Oultuur-Maatschappy Maron F 850
Volgestorte polisson Eerste Nedorlandsche
Maatsch. tot Verzekering yan Risico
in loteryen. F 33#
Winstuitdoelingsbew. Holland Bank F '250
Opr. aand. Holland Dakota Landbouw-Maatsch F 10
Winstbew. Lampong Caoutchouc Compagnie F 15
Opr. aand. Linkungan BorneoRubbor-Maalsch. F 10—13
Opr. aand. Maatsch. t. 0 d Suikorfabr. Kalibagor F 245
Opr. aand Nedorlandsch-Indische Portland
Coment-Maatschappy F 132—130
Opr. aand. Nedorlaudsch Panopticum F 35—40
Winstbew Nederlandsche Maatschappy voor
Kunstmatige Oestertoelt y|h onder
de firma 0 L do Meulemeestor Sc
Co. (Serie A) F 60
Bew. van voorkeur Oost-Ja va Stoomtram-
Maatschappy. .F 155
Opr aand Singkep Tin Maatschappy F 230—232
Opr aand. Suikerlabriok Kalirodjo F 20
Opr. aand Suikeronderneming Poerworedjo F 34
Opi aand. Westersuikeriafflnadery F 2303
den dienst op de Nieuwe Wereld opende,
heeft vijf maalstoomers in do vaart en één
van 32,500 ton in aanbouw. Bovendien be-
Bchikt deze maatschappij over negen
vrachtbooten, drie wachtschepen en negen
lichters. De tonneninhoud der vloot is
167,555, zoodra de nieuwe transatlanter in
de vaart is.
De Maatschappij „Zeeland", die een dag
ten nachtdienst op Engeland onderneemt, weird
Sn 1875 opgericht. Haar vloot bestaat thans
dezo cijfers zijn niet aan het uitnemende
overzicht ontleend uit zeven uitnemend in
gerichte booten, ter gezamenlijk© grootte van
17,700 ton.
De West-Tndischo maildienst begon in
1883 mot één stoomschip en thans beschikt
farcen ovor twaalf booten met 31,486 tcai-
inhoud.
De R0t-tordamsohe Lloyd, die met dc maat
schappij „Nederland" den gerogelden dienst
onderhoudt op onz© Oost, is pas in 1883 opge
richt en beschikt, roods over 28 stoomschepen
frnet een capaciteit van 190,000 ton. Nog
ina.g hier worden opgemerkt, dat d© ge
heele vloot van de Rotterdamsche Lloyd op
ld© werven in ons tigen land gebouwd is.
Ook de Koninklijke Pnketvaart Mij., die
5n den dienst tusschen de eilanden in do
Oost voorziet, wordt vermeld, doch geen uit
gebreide gegevens staan ons daaromtrent ten
(dienste. Wel vinden we vermeld, dat de Ja-
Iva-China.Japan.lijn beschikt over acht stoo-
Ukts' mot een inhoud van 36,975 ton.
De Koninklijke Hollandsclie Lloyd, die
den dienst op Zuid-Aiaerika onderhoudt, ver.
heugt zich ook in gTooten bloei. Eenige
schepen zijn nog in aanbouw, maar in 1913
zal dezo Maatschappij beschikken over elf
vaartuigen, plus een paar lichters, ter ge
zamenlijke grootte van ongeveer 80,4S5 ton.
Alleen do vaste lijnen zijn hier genomen,
maar resumcerende vinden we dus voor deze
acht Maatschappijen 118 stoomschepen, plus
nog een aantal wachtschepen en lichters,
tot oen gezamenl ijken inhoud van ongeveer
719,000" ton.
Cacao en chocolade.
Een kijkje op don omvang van het bedrijf
in den tijd dat Zeeland nog den toon aangaf.
Toen, dn 1818 nog, had alleen deze pro
vincie er vijftien van de 27 chocoladefabrie
ken. Dat er natuurlijk fabrieken naar waren.
D© .uitvinding van de ontvetting van het
product dn 1828 door C. J. van Houten
t© iWeesp bracht verandering in den toe
stand. JEn op 'toogenblik zijn er veertig
fabrieken met wel 3700 werklieden.
Bovenaan staat Noord-Holland dat er 26
heeft, Zuid-Holland beeft er negen, d© vijf
overige liggen verspreid.
Bovendien zijn or nog een twintigtal fa
brieken, waar producten van chocolade on
suiker worden gemaakt.
De kolossale uitbreiding der industrie heeft
een reusachtige toeneming van den
invoer van het ruw© produet ten
gevolg© gehad. In 1911 was de invoer bijna
341/s millioon kilogram ruwe oaoao, waarvan
ïneer dan 20 millioen kilo hier verwerkt werd.
In Amsterdam kwam ruim SI1/* millioon
kilo aan, in Rotterdam truim 10 millioon.
Overal in de wereld vindt men de Neder
landsche oaoao en chocolade en in deze in
dustrie staat ons landje bovenaan.
D thee.
In 1610 brachten de Hollanders voor hot
eerst thee naar West-Europa en in 1666 im
porteerden zo dit artikel voor 't eorst in
Engeland, 't Was nog oen duur product, zelfs
werd voor een pondje wel van f200 tot
f250 betaald. Die prijs is, zooals wo weten,
nu nog al iets minder.
In 1826 begon ook Java thee te verbou
wen en in 1899 zond het reeds 5,400,000
kilogram uit, wat twaalf jaar later 22,800,000
was. Reusachtig zijn de hoeveelheden, die
in ons land, te Amsterdam en Rotterdam,
worden ingevoerd en in de hoofdstad geveild.
In Amsterdam werd in 1910 13,085,000 kilo
ingevoerd en in Rotterdam 6,436,000. Dat
hiervan. gToote partijen weer werden .uitge
zonden is licht te begrijpen.
Tabak en sigaren.
Do Nederlanders gingen en gaan nog
steeds door voor verstokt© lookers. Maar be
halve dat ze veel rookten, wisten zo ook
op andere wijze aardig met tabak om te
gaan. Ze konden er ook uitstekend mee
handden en wisten het artikel goed te be-
werken.
Was Amsterdam in het begin der acht
tiende eeuw een der voornaamst© markten
voor tabak, 't is het nu weer. Toen waren
't d© Amcrikaansche producten, die er ver-
handdd werden, nu zijn 't die uit onze eigen
koloniën. De tabakshandol neemt steeds toe,
zoowel voor Bornco.tabak als voor Java-
en Sumatra-tabak, en in 1910 werd uit
Indië alleen voor meer dan 80 millioen gul
den ingevoerd.
Weer komen uit alle landen dé kooplie
den hier om zaken te doen. Hier vindon
ze faciliteiten, die ze elders niet vinden.
Dit danken, volgens dit officieel© werk,
de koopers hoofdzakelijk aan de ikomend©
rechten, di© zoo gering zijn dat ze tabak,
bij den invoer, bijna vrijstellen.
Dat door den omvang van tabakshandol
in ons land ook de betreffende industrie
van veel belang is, we weten heit allen on
ook hier wordt natuurlijk daarop gewezen.
Hoe talrijk zijn niet de sigaren, en tabaksfa
brieken ©n ook de sigaretten-industrie begiert
van beteekenis te worden.
Bewerkt© tabak werd in 1910 89,136 kilo
in- en 3,634,153 kilo uitgevoerd. In 1911
was de uitvoer zelfs 4,953,000 kilo. In 1911
bedroeg voor sigaren de invoer 20,436 kilo,
de uitvoer 1,874,000 en voor sigaretten wa
ren do cijfers respectievelijk 192,796 kilo en
40,116 kilo. Men ziot dus hoe reusachtig
veel grooter de uitvoer van bewerkt© pro
ducten is dan de invoer, 't Is een industrie,
dio met ©er© mag worden genoemd.
D© koffie.
Over den koffiehandel zullen w© korter
kunnen zijn. Aarc de zeer interessante geschie
denis van den koffiehandel wordt nog el
eenige plaats ingeruimd. We moeten ons
beperken en zullen daaromtrent dus niets
kunnen meedeelen. Alleen dit ©ene, dat ge
wezen wordt op den steeds kleiner wordenden
invoer uit Java. Dat over het algemeen ge
nomen, de handel toeneemt, komt doordien de
partijen, die uit andere streken, de Santos-
koffie b.v. worden ingevoerd zoo enorm stij
gen. In 1906 werd 116 millioen kilo inge
voerd on 73 millioen uitgevoerd; in 1911
was dit respectievelijk 131 en 88 millioen
kilo.
Aan h©t öind van dit artikel wordt nog
gewezen op den tocnemeuden omvang der
koffiebranderijen. Ook Leiden wordt ver
meld onder de plaatsen, die in dit opzioht
van belang zijn.
De graanhandel.
Ook al weer zoo'n interessant onderdeel.
Vooral in dit hoofdstuk zoo belangwekkend
het deelt dit met vele andere omdat
't een product betreft, dat in de bloeiperiode
van Holland en Zeeland in vroegere eeuwen
leeds zoo'n belangrijke rol in den handel
speelde, 't Is nu niet meer de handel in
inlandsch graan, die iets te beteekenten heeft,
nu heeft voor den grooten handel dit in
gevoerd© artikel de grootste waarde. Of
alleen de veeteelt den graanbouw zoozeer ach
teruit heeft gebracht, zooals we lezatn, nwet
toch wel wat in twijfel warden getrokken.
Want vooral diene reuen niet: te vergeten,
dat andere producten in de bouwstreken veel
ingang hebben gevonden. denben hier
b.v. aan den beetwortel. Dcch het feit zelf
verandert er niet om.
Als plaats voor 't verhandelen van het
binnenlandsche product wordt Groningen ge
noemd.
De verschillende statistiekjes wijzen een
enorm stijgenden invoer aan, vooral ook.
hier weer voor Rotterdam.
Gerekend in duizendtallen kilogrammen
werd in 1911 ingevoerd aan tarwe 2,460,278
en uitgevoerd 2,172,878; aan rogge 695,149
en 413,376aan gerst 957,322 en 751,097
aan maïs 750,782 en 279,027aan haver
603,946 en 511,491 en aan boekweit 21,929
en 7245. En dit alles maal duizend kilol
't Is enorm!
Dat do elevators in de Rotterdamsoh©
haven zouden worden vergeten, zou ondonk-»
baar zijn.
De ertsl ndel.
Do geschiedenis over den invoer van erta
is slechts klein. Hier staan we voor ieta,
dat nog van tamelijk recente-n datum is.
Rotterdam is de erlshaven en dat niet alloen
voor den doorvoer, maar, zooals we hier
kunnen zien, de handel in dit artikel it
er lang niet onbelangrijk. Sommige Rotter*
damsche handelaars zijn bezitters van waar
devollo mijnen in Spanje, Algiers, Marokko,
Zweden, Frankrijk, Griekenland, eto. Een dier
firma's b.v. bezit twaalf mijnen, heeft 2500
arbeiders in het werk, die bijna een millioen
ton erts produceeren.
Ijzererts is wel 't voornaamste. Waar in
de jaren 1877 tot 1886 de invoer gemiddeld
474 millioen kilo bedroeg en de uitvoer 493
millioen, daar was dit in 1911 respectievelijk
reeds 6251 en 6598. Van 1891 tot 1911 steeg
de invoer voor do vier hoofdsoorten ven,
974,684 ton tot 6,865,416.
En ook Amsterdam importeert nog gemids
deld tusschen 300jQÖ^ ?sa 400,000 ton.
L. P. Wi
