CACAO
VAN WENSEN C
DE VRIES STEVENS,
MONTEURS
Steeds meer gevraagd worden
UITSLUITEND IN DE BEKENDERQNDEBÜSSEN MET MET MERK:
1.70 'MyfOWA VafyfOAS MöKJ.
H.H. BAKKERS.
HERINNER U!
De Leidschs Begrafenis-Onderneming.
Watertochtjes
i. P. H9ËÜJEL,
No. 16069.
LEZ9SGH DAGBLAD, Donderdag 11 Juli. Tweed® Blad.
Q.VanHoutensZoon
KRACHTIG AROMA
LdEalDXSN.
S&f®-Depos?t.
31. DE GRAUW.
Ervaren en zelfstandig werkende
voor het Elecirisch bedrijf gevraagd.
Opgericht 1 Juli 1876 door wijlen J. GOEDELJEE Sr.
v. VOLLENHOVEN'S
PiBssraee*, SSiiiiichener
esi Lager Bieren.
Buitenlandseh Overzicht.
Anno 1912.
'oV,- ij," - -
C.J.VAN HOUTElji^ffnS
'r i 'V. i-
~3^v
$ÏÏÏV£.H OPLOS6AflT)
^32)^
folHUKUJKE FaBW£k
VfttSP BUAMSIERDAH
Het uitstekende nog ongeëvenaarde product"
van den uitvinder van Cacaopoeder, wordt door
kenners steeds boven elk ander merk verkozen.
nminr- HEERLIJKE SMAAK
T© koop aangeboden: een
beste Bi o Koek- er. Be§ch.-
bakkerlj. A-Oops. 6 -9000.— Aan
vaarding naar verkiezing. Brieven Bur.
■\a> dit Blad No. 4S8. 8
Een voordeelig adres voor solide
Kotters, Tnsschen, enz., is
Steenstraat 13. AanbevelendO.
VM ZANTEN, 'sa?. 9 anr gesloten.
418 7
O
Kantoortijd 9 3 uren. Interc. Tel. 549.
Koopen en verkoopen Vreemde Munt en
Bankbiljetten. 735530
Verschaffen Reiscredietbrïewen en Reiswissels.
HEDEN GEOPEND:
Hotel-Pe^si^si „FUÏÜ^fl",
2de liuis rechts vau af het Station.
4X6 tO Beleefd aanbevelend:
LEIDEN, Juli 1912.
Oude Singel 196. 429 30
Directeur Kantoor
J. DIRKSE Jzn. HOOIGRACHT 33.
TELEFOON 2754 18
met do Carsjensbooten naar do Kagor- en Brasemerincreo, van
Leiden, (Baven). Heen over Kageruieer naar Oude-Wetering, terug
over Brasemerineer en den ltijn. Rondvaart dagelijks ook des
Zondags. Vertrek n.ui. 9.30, terug n.m. 6.30. 's Zaterdags vertrek
1.30, terug 5.30. Prfls f 0.50. Kinderen halt tarief. 8856 20
De dienst met de extra Salonboot van af Beestenmarkt vertrekt dagelijks
19 uren. Pr^o f I.p. p.
Uitsluitend gebrouwen uit mout en hop,
munten zij door zuiverheid en wolheid van
~bmaak boven andere biersoorten uit. <19 60
Hoofdvertegenwoordiger voor Leiden en Omstreken:
Boommarlit aabc.
KiOSiC APOTHE^ERSDIiK.
I®* Graote opruiming van Reislectuur, enz.
ËenlgBzins beschadigd door de zon. 420 6 Alles halve prfjs,
lUS^T" Briefkaarten (diverse soort.n) 2 cents. ~^S5
In het Engelsche Lagerhuis heeft Asquith
een lange rede gehouden, die gewijd was
aan tiwee kwesties van politieken aard, die
in het Britsohe rijk sterk naar voren ko-
men. In de eerste plaats maakte die ze mi
nister in zijn rede melding van de Engel-
k 6che strijdmacht in do Middellandsche Zee,
in de tweede plaats sprak hij over de out-
moe ting tusschen keizer Wilhelm en den
Russisohen tsaar. Asquith verklaarde zon
der aarzelen, dat Engeland in de Middel
landsche Zqe een strijdmacht heeft, of bin
nen zeer korten tijd er in kan brengen,
die tegen elko mogelijkheid is
opgewassen.
Op dit oogenblik clreigt ons, aldus de
minister, geen gevaar, maar als we de
Middellandsche Zee gaan prijsgeven en onA
in een toestand brengen dat wij. onze be
langen in de Middellandsche Zee niet kun
nen beschermen, dat stem ik volkomen toe,
dan zouden wij onze positie daar niet sterk
kunnen maken door een handige diplo
matie.
Aan den anderen kant is het niet nood
zakelijk om er in de Middellandsche Zee
een vloot op na te houden, in staat ten
allen tijde aan alle andere vlooien het
hoofd te bieden.
Op dit oogenblik is er geen vooruitzicht
op oneenigheid met eenige mogendheid in
de Middellandsche Zee Ik.geloof niet dat
er een mogendheid is, die tegen ons oor
logszuchtige plannen voedt, maar als wij de
Middellandsche Zee prijsgaven, zou er ©en
neiging ontstaan met ons geen rekening
meer te houden en de diplomatieke toe
stand zou tot ons nadeel veranderen. Ik
stem toe dbt wij in de Middellandsche Zee
een voldoende vloot moeten onderhouden,
zoodat mm met ons als een van de zeemo
gendheden van de Middellandsche^ Zee
rekening moet houden. Wij moeten daarom
een eerbiedw aardige vloot in
de Middellandsche Zee te onzer beschikking
hebben. Wij zijn ten volle overtuigd, dat
Frankrijk en Rusland ten opzichte van ons
niet minder vriendschappelijk gestemd zijn
d!an wij ten opzichte van hen en dat geen
gebeurtenissen zooals de ontmoeting van-
den tsaar en keizer dezer dagen nadeelig
voor ons zijn of een ongunstigen invloed
hebben op onze verhouding tot Duitsch-
land-
Minister Grey vertelde daarop nog dat
de verhouding tot Duitschland uitstekend
is, en daarmee waren de speechen over de
verhouding tot het buitenland geëindigd.
Nog even zullen we in Engeland vertoe
ven De hoogere politiek gaan we echter
'vaarwel zeggen, om nu onze aandacht te
wijden aan het economisch conflict in de
haven. Hoewel in de laatste dagen den
kend, dat de toestand er in zooverre ver
beterd wavS, dat kalm beraadslaagd wordt
over het beëindigen van den strijd, komt
als een donderslag bij helderen hemel het
bericht van ongeregeldheden.
Aan de haven is een ernstige
vechtpartij gehouden. Vier tot de
vakvereeuiging behoorende arbeiders, die,
trots bet verbod van het bestuur der vak
vereniging het werk hadden hervat, na
men de wijk in een herberg. Deze werd
terstond door een groote menigte raen-
schen omringd. Alle ruiten werden met
steeaien ingegooid. Van uit de herberg scho
ten de in het nauw gebrachte werkwilligen
met scherp en wondden vier menschen,
waarvan twee doodelijk. Nadat er nog een
halfuur gevochten was tusschen de stakers
en de werkwilligen, die hun kameraden wa
ren te hulp gesneld, slaagde de politie er
in om door een charge met den stok de me
nigte uiteen te jagen
Over de ontmoeting te B a 1-
tischport druppelt het nieuws nog
wat na. Gisteren meldden wc dat de keizer
een pleidooi had gehouden ten gunste der
Duitsche werven voor den bouw van oorlog3
bodems, doch dit bericht wordt thans tegen
gesproken. Over de levering van liniesche
pen of welk ander soort oorlogsvaartuigen
is niet gesproken, volgens den Russisohen
minister van marine. Kokoftsof heeft ver
klaard, dat zijn gesprekken te Baltisch-
port met den keizer en de Duitsche staats
lieden hem overtuigd hadden van de op
rechte liefde voor den vrede en de warme
vriendschap voor Rusland van den keizer.
De loyale politiek van Frankrijk was op
prijs gesteld, doch een vergelijk is er niet
getroffen.
Alle belangen van Rusland, en van
Duitschland en alle kwesties van de Euro-
peesche politiek zijn onderzocht, evenwel
heersohte op geen enkel punt tusschen a©
beide rijken verschil van inzicht.
Kiderlen Wachter heeft tot eenige loden
van den magistraat van Kissingen, die
hem met zijn GOsten verjaardag geluk
wenschten, gezegd, dat het succes van de
besprekingen van von Bethmann Hollweg
met de Russische staatslieden alle ver
wachtingen had overtroffen.
We kunnen dus weer gerust zijn. Het is
altijd jammer dat dié vriendschap in zoo'n
kort oogenblikje tot op het laatste beetje
verdwenen is.
Frankrijk heeft haar nieuwe kies
wet gekregen. Toen het ontwerp door de
Kamer was aangenomen, legde Poincaré
namens de regeering een korte verklaring
af. Hij zeide dat zij met de republikeinsche
partij de hervormingen tot stand wilde
brengen.
De regeering had gepoogd om zooveel
in te willigen als zij kon. Daarna verdedig
de hij nogmaals de wet, die misschien in
den Senaat nog eénige wijzigingen zou on
dergaan: De minister hoopt, dat het ont
werp in den Senaat evenals in de Kamer
een meerderheid van republikeinsche stem
men zal verkrijgen. Hij somt daarna nog
eens uitvoerig de vóojrdeelen van de wet
op, die aan de meerderheid der stemmen
de meerderheid, der. zetels waarborgt. Ten
slotte verklaarde de minister; deze wet is
in overeenstemming met de rechtvaardig
heid, de wijsheid en de waarheid, en ik
twijfel, niet of de meerderheid der republi
keinen en de publieke opinie zullen er hun
goedkeuring aan hechten.
De staking in Frankrijk b 1 ij f t op één
hoogte. Wordt, in de eene plaats door
een categorie der stakers besloten het werk
te hervatten, dan legt men in een andere
stad het bijltje er bij neer.
Te Marseille zijn de officieren van de
Compagnie Mixte met de maatschappij tot
een vergelijk gekomen en zijn aan boord
gegaan. In Havre echter besloten de sta
kers den arbeid niet te hervatten voor alle
eischen ingewilligd zijn. Duinkerken ziet
een algeheel stopzetten van het werk door
ins-crits en bootwerkers
Hier zijn reeds ongeregeldheden
voorgekomen. Men is de smederij
der marine binnengedrongen. De werklie
den werden de straat opgejaagd! en-groote
schade aangericht. De directeur maakte
van zijn revolver gebruik.
Mahmoed Shefket pasja heeft het
tegen de ontevreden officie
ren moeten afleggen. Hij is heen
gegaan, zooals onrze telegrammen van giste
ren reeds meldden. Sedert het begin van
den oorlog met Italië heeft men hem van
verschillende kanten er over aangevallen,
dart. hij niet bijtijds voor voldoende beveili
ging van Tripoli had gezorgd. Het ligt ech
ter voor de hand, dat de generaal geduren
de de korte reeks van jaren dat hij aan
het hoofd van het leger heeft gestaan, on
mogelijk alle fouten van het verleden goed
kon maken.
Zonder een sterke vloot was de ver van
het moederland verwijderde kolonie niet
te houden. Bovendien waren er voor den
minister van oorlog tal van zaken te doen,
die dringender schenen. Alle kracht moest
hij inspannen, om het leger uit het wanbe
stuur van de vroegere regeering te verlos
sen. Op dat gebied heeft Mahmoed Sjefket
veel tot stand gebracht.
Zijn streven om de officieren buiten de
politiek te houden heeft hij niet ten uit
voer kunnen brengen Hij heeft het er op
over moeten geven. Wat de gevolgen zullen
zijn 7 Men weet het niet, en het gerucht,
waarvan in het tweede deel van voornoemd
telegram sprake was, is nog niet nader be
vestigd.
Te New-York is de staking der zeelieden,
opnieuw eninhevigermate uit
gebroken, doch de beweging neemt over
het algemeen niet dien omvang aan die
verwacht is. Vaak vinden gevechten tus
schen stakers en arbeidswilligen plaats,
waarbij soms ook schoten worden gewis
seld. Een brandweerman werd gisteren bij
een botsing gewond, 's Middags had een
demonstratie van 2000 stakers plaats. Een
sterke politiemacht zorgde voor handha
ving der orde.
Vergadering van Directeuren en Inge
nieurs van gemeentewerken, te Leiden.
Heden hield de Vereniging van Direc
teuren en, Ingenieurs van gamemtewefrken in
de Kleine Concertzaal der Stads zaal haar
jaarlijksohe samenkomst. De heer G. L.
Driesson, directeur van gemeente-werken al
hier, heette de aanwezigen, ongeveer een
40-tal personen, waaronder de wethouder
van Fabricage, de heer Korevaar, van harte
welkom en leidde hen met een kort woord
tot het dool dezer bijeenkomst in.
Hierna hadden eenige huishoudelijke werk
zaamheden plaats cn werd tot plaats van
de volgende bijeenkomst Enschede aangewe
zen.
Verder- deelde de Voorzitter mede, dat de
fabriek van de firma Wernink morgen voor
de leden ter bezichtiging is. Hij beval deze
op moderne wijze ingerichte fabriek voor
een bezoek aan.
Daarop hield de heer G. L. Driessen c--i.,
directeur der gemeentewerken alhier, een
voordracht over: „Leiden, voorheen, thans
en in de toekomst." Spr. zette voorop, dat
het nu vrijwel vast staat, dat Leiden niet
is het oude Lugdunum Batavorum van de
Romeinen. Romeinscho overblijfselen zijn er
in deze streek nimmer ontdekt en ook Do
Burcht, in het centrum' der stad gelegen, die
hij velen als de oorsprong van Leiden geldt,
dateert vermoedelijk eerst uit den tijd der
Noormannen. .Waarsohijnlijk is de naam Lei
den afgeleid van een ouden waterloop, de
Lee of Leithe, thans Mare. Oorspronkelijk
heette de 6tad dan ook Leithen, daarna
Leythen en eindelijk sinds de 13de eeuw
Leiden.
Het oudste gedeelta van de stad is de
wijk, gelegen tusschen de Langebrug en
Nieuwen Rijn. Het oorspronkelijk vlek, dat
in 993 nog villa Leythen werd ge
noemd, breidde zich geleidelijk uit en om
vatte in 1281, toen er voor het eerst van
een stad Leiden sprake was, heb doel tus
schen Nieuwen Rijn on Rapenburg, dus van
de Steensohuur af töt Borstel brug.
Leiden was tijdens de Grafelijke regearing
een zeer voorname en invloedrijke plaats,
waar de graven dikwijls vertoefden ('s-Grave.
stein). In kerkelijk verband behoorde Lei
den tot het bisdom' Utrecht en de oudste
kerk was aan den hemelschen sleutelbewaar
der St.-Pieter gewijd, vandaar ook de twee
sleutels in het wapen van Leiden.
De stad werd ras een aantrekkingspunt
voor vele vreemdelingen, daar de Vlamingen,
die door oorlogen uit hun eigen land ver
jaagd, hier de lakenindustrie invoerden, zich
vestigend benoorden den Nieuwen Rijn
rondom Den Buroht, zoodat het terrein, thans
begrensd door Ouden Rijn en Heerengraoht
spoedig was volgebouwd.
Deze eerste stadsuitbreiding geschiedde om
streeks 1294. Van dien tijd dateert ook de
bouw der St.-Pancraskerk, thans Hoogland-
sche Kerk goheeten. Na deze uitbreiding be
sproken te hebben, kwam spr. tot do twee
de uitbreiding omstreeks 1355, die zich o.a.
kenmerkte 'door den bouw van tal van kloos
ters en geestelijke gestichten. Van al die
gebouwen, aan de tegenwoordige Haarlem
merstraat gelegen, zijn ér nog twee blijven
staan heb St.-Caecilia- en St.-Elisabethsgast-
huis. Omstreeks 1389, ten tijde van hertog
Albrecht van. Beieren, werd de stad we
derom uitgezet, dooh thans naar het Zuiden.
De nieuwe grenzen komen vrijwel overeen
met do tegenwoordige singelbegr^nzing, n.l.
van af de Wittepoort, omgaande tot de
Hcogewoerd bij de Kraaierstraat. In dit
nieuwe stadsdeel bevond zioh o.a. het kloos
ter der Witte Nonnen, dat later voor Aca
demiegebouw is ingericht. Tijdens het be
leg in 1574 had de stad dus de grootte
van 1389. Na" het beleg nam Leiden zeer
snel in bloei en bevolking toe.
In 1610 werd andermaal tot een nieuwe,
d. i. tot de 4de uitbreiding besloten en wel
in het Noordelijk stadsdeel, waarvoor een
reeks bruggen. noodig was tot verbinding
van oud met nieuw.
Doch ook deze uitbreiding was ontoerei
kend om aan de steeds toenemende bevol
king en de zioh uitbreidende industrie een
behoorlijk onderkomen te verschaffen. De 5de
uitbreiding werd in Oostelijke richting on
dernomen, tot de Zijlpoort buiten de Ha
ven. En zoo had omstreeks het midden dar
17de eeuw de stad haar aanzien verkregen,
dat ze bijna 250 jaar lang onveranderd zou
bewaren. Van dien tijd dateeren ook de
zeven stadspoorten, waarvan er neg twee
over zijn.
Een tijdperk van 250 jaar overslaande,
gedurende welke de bevolking geleidelijk af
nam, de stad, terend op don roem der voor
vaderen, indommelde, en alleen de luister,
die van do Academie uitstraalde, haar voor
totaal verval behoedde, schotste spr. de ramp
van het Kruitschip, waardoor hondenden
huizen werden vernield.
Tegen het einde der vorige eeuw, in 1896,
werden Leiden's grenzen andermaal uitge
zet cn door toevoeging van groote stukken
van de omliggende dorpen Leiderdorp, Oegst-
geest en Zoeterwoude, het grondgebied na
genoeg verdubbeld, welke uitbreiding de be
volking plotseling deed toenemen van 45,000
tot 53,500.
Aanleiding daartoe was hoofdzakelijk de
steeds dichtere bobouwihg buiten de sin
gels en de vorming van gToote wijken bij
de lióofdtoegangswegen, alwaar zich een be
volking van parasieten vestigde, die wel
in de lusten, dooh niet in de lasten van
Leiden wilde deelen. Thans, 16 jaar later,
staan wij,, volgens spr., voor hetzelfde feit.
Geen wonder, dat sinds korten tijd nieuwe
annexatie-plannen in de lucht zweven, met
het doel om al die uitwassen achter de
Witte-, Morsch- en Zijlpoort voor goed op
te slokken en een nieuwe vorming daarvan
afdoende te verhinderen.
Komende tot het lieden kwam spr. aLier-
eerst tot de rioleering. Het ergst is hert
gesteld met het stadsdeel buiten den Zoe-
terwoudschen Singel, alwaar het vuil door
de nagenoeg horizontaal liggende riolen oen
afstand van 500 a 600 Meter moet afleggen,
alvorens een buitenwater te bereiken. Ver
betering door buitenrioleering is dus hoogst
ur,gent, dooh zoolang geen anders afvocr-
wijze bestaat dan oppompen naar zee, wat
financieel voor Leiden onbereikbaar is, zal
die verbetering nog lang uitblijven.
Met de gemeente-reiniging verkeert Leiden
in gunstiger positie, waar de Gemeenteraad
besloot djezo in eigen beheer te nemen en
langs den weg der verbranding het vuil te
verwijderen.
Spr. behandelde vervolgens eenige andere
gemeentebedrijven en deed uitkomen, dat gas
fabriek en electrische centrale van gemeen
tewege beheerd, Leiden financieel op de heen
houden. Op dit oogenblik ontvangen niet
minder dan negen dorpen in den omtrek
gas van Leiden en zeven electrischen stroom.
In zijn slotwoord Lai deus toekomst be
sprekend, meende hij, dat zich voor onze
stad geen grootsch en ruim verschiet oi«?nt.
Ten gevolge van verschillende oorzaken:
hooge belastingen en de nabijheid van Den
Haag, is het aantal uit de stad vertrekken-
den grooter dan de aankomers. Vrocgsr de
5de stad van Nederland wat bevolkingscij
fer. betreft, staat het thans No. 8 op de
ranglijst.
Toch is hier alles in gereedheid gebracht
om velen' duizenden nieuwen bewoners 'n waar
dige inwoning te verschaffen en vele ver
beteringen in de binnenstad, zoowel als bui
ten de poorten, bewijzen dat Leiden niet
stil zit. Dank zij de Vereeniging voor den
bouw van Werkmanswoningen, werd een
buurt van sloppen en poorten in oen nieuwe,
frisse he arbeiderswijk herschapen en een
tweede verbetering op groote schaal wordt
beoogd in de zeer dicht bevolkte wijk ten
noorden van de Haarlemmerstraat.
Deze van groote historische en plaatea-
