Ho. 15SS3.
liülDSöH BACIBLAB, Woensdag* 29 lowmbsr. Tweëde Blad.
Buitenlandseh Overzicht.
Tweede Kamer.
Ingezonden.
Faillissementen.
Anno 1911.
Het menu voor de Europeesche pers is
jroor heden dt rede van den Engelsahen mi
nister van buiten Laadsdhe zaken, Grey.
Hoe is de indruk er van in de verschillende
landen l
In Engeland is zij gunstig opgeno
men. De meeste bladen prijzen Grey's be
dachtzame wijsheid en de fiere wijze waar
op hij den Engte-lsohen naam wist hoog te
houden.
Alleen de „Daily News" en de radicale
pers neemt een andere houding aan.
De radicale „Star" betoogt, dat Grey de
swakke punten van zijn beleid adliter heeft
gehouden, waaronder dit, dat de Fransche
expeditie naar Fez den tocht naar Agadir
ten gevolge heeft gehad. De „Star" wei
gert beide fouten te vergoelijken, evenmin
els den aan Engelsohe zijde beganen flater
Van de rede van Lloyd George. Hoofdzaak
is dat Grey's geheimzinnig pantser door
boord is.
De „Globe" schrijft-, dat de rede van
Grey en de discussie in het Lagerhuis be
wijzen, dat een goede verstandhouding tus-
eahen Engeland en Duifcaohla-nd een onmoge
lijkheid is.
I In D u i t s o h 1 a n d is de indruk natuur
lijk anders. Men blijft er het optreden van
Engeland aanmatigend vinden.
Daartegenover erkent men, dat Grey door
feijn oprechtheid een niet onsympathiekeri
indruk gemaakt heeft en men wijst op bet
onderscheid tusschen zijn rede, die ourer-
deelde goedkeuring vond en zelfs door de
oppositie geprezen werd en die van vop
Betlimann Hollweg, die de geheele Rijks
dag eenstemmig verwierp. Wat Grey's
woorden betreft, dat Engeland Duitschland
bij' het verwerven van bezit- in Afrika niet
in den weg wil staan, de oprechtheid daar
van, zoo meent men, zal moeten blijken, als
Duitschland met Spanje aan ih-et onderhan
delen gaat over Fernando Po en Spaansch
Guinea.
Het sterkste drukt zich de katholieke
„Germania" uit, die anders op het gebied
der buitenlandsche politiek tot de bedacht
zame bladen behoort. Zij zegt: De woorden
van Grey bewijzen, dat de Engelsohe regee-
lïng haar standpunt als wereldheerscheros
als.vanzelf sprekend beschouwt. Wij moeten
hieruit eerlijk en opreoht de consequenties
trekken, en bekennen, dat het conflict tus-
söheii de beide mogendheden niet alleen
niet bijgelegd is, maar eerst thans waar
schijnlijk onvermijdelijk geworden zal zijn
Het zou dwaasheid zijn na de lessen der ge
schiedenis van de trotscihe Engelschen te
verwachten, dat zij tot inkeer zullen komen
Evenmin kan men verwachten^ dat de Duit-
sche Michiel zieh dee- en weemoedig onder
Britsche voogdij zal stellen. Zoo kan het
ndet uitblijven, dat eons tusschen de beide
mogendheden een grondige afrekening
plaats zal vinden.
De officieus© „Lokal-Anzeiger" schrijft-:
Het blijft alles bij het oude. De Engelsohe
regeering blij-ft zich bij de richting houden,
die zij sedert de regeering van Eduard VI
heeft gevolgd en door haar houding in de
Marokko-crisis in praktijk gebracht heeft.
Dat is in het kort de zin van Grey's rede.
Grey heeft geen nieuwe aanvallen tegen
Duitschland gericht, maar daardoor de on
vriendelijkheden van den laatsten zomer
niet verzwakt. Duitschland zal het best doen
door tegenover deze houding van Engeland
eeai even zelfbewuste en koele politiek te
stellen, zonder chauvinisme, maar ook zon
der weekheid, als die naar den geest van
den Engelschman.
F r a n k r ij k oordeelt natuurlijk weer
anders. Het is onverdeeld ingenomen met
Grey's woorden, en het heeft daar reden
voor. Er moge wel eens van een perfide of
trouweloos Albion gesproken worden;
(Frankrijk heeft in dezen zomer ondervon
den dat Engeland, als zijn belangen h'et
meebrengen, zijn volle wereldmacht ter be
schikking van zijn bondgenooten stelt.
Daardoor vooral kon Frankrijk zegevie
rend uit het conflict met Duitschland te
voorschijn komen. En tevens dankt Frank
rijk aan dit succes een onwaardeerbaren op
bloei van zijn nationaal zelfvertrouwen.
Dit kwam weer uit giste ren in de Kamer
bij de behandeli'nc van de oorlogsbegroo-
ting.
De rapporteur zeide, dat Frankrijk, zeker
van zijn recht, steunt op zijn bondgenoot
schap en zijn oprechte vriendschapsverhou
dingen. Het zal voortgaan met zijn pogin
gen ter bevordering van de beschaving en
werken aan de nationale verdediging. -
De minister van oorlog verklaarde, dat,
indien Frankrijk naar de wapenen zou moe
ten grijpen om het grondgebied, de overle
veringen en de eer van het land te verde
digen, het vertrouwen zou kunnen stellen in
de kracht van het leger.
O o s t e n r ij k is als bondgenoot van
Duitschland blij, dat de zaak zonder oorlog
is afgeloopen, en tracht nu ook verder te
sussen.
Naar de Weensche ,,Neue Freie- Presse"
verneemt, is men daar in politieke kringen
van meening, dat de rede van Grey ten doel
had om een betere verhouding tot Duitsch
land mogelijk te maken. Het moge waar
zijn, dat geen enkele staatsman het wan
trouwen, dat zich aan beide zijden heeft op
gehoopt, ineens kan verwijderen, maar men
moet met vreugde alles begroeten wat ge
schikt schijnt om de betrekkingen tussch'en
de beide machtige rijken te verbeteren.
Er is in D u i t s c h 1 a n d eenige bijzon
dere belangstelling gewekt, vooral met het
oog op de naderende verkiezingen, door
een manifest, van de „Deutsche Ter-
e i n i g u n g". Deze vereeniging werd in
1905 opgericht niet het doel het mengen
van den godsdienst in den partijstrijd tegen
te gaan.
In het manifest richt zij zich tegen
de s o c i a a 1-d emocraten.
„De sociaal-democratie", zoo wordt daar
in gezegd, „is een internationale vader-
landslooze partij. Dat is opnieuw gebleken
uit haar wijze van doen bij de jongste Ma-
rokko-crisis. Terwijl geheel Duitschland in
een staat van buitengewone opgewonden
heid verkeerde, peinsden de socialisten op
hoogverraad en hitsten zij de massa's op
tot een algemeene staking.
„De sociaal-democratie streeft naar om
verwerping van onze monarchale staats
orde, naar vernietiging van godsdienst en
familie en afschaffing van den particulieren
eigendom. Daaraan arbeidt zij dag aan dag
door ophitsing van de breede massa's van
ons volk en de ondermijning van elk gezag.
„Voor het behoud en de uitbreiding van
hetgeen de beschaving tot stand heeft ge
bracht, voor een krachtige ontwikkeling
zoowel in binnen- als buitenland is een ster
ke weermacht noodig. En het is aan geen
twijfel onderhevig, dat de sociaal-democra
tie,- wanneer zij in voldoende sterkte in
den Rijksdag komt, zal pogen die weer
macht te verzwakken en haar uitbreiding
te verijdelen."
Een versterking der sociaal-democratie
zou bovendien gevaar opleveren voor de te
genwoordige economische politiek, wier
grondslag een levensvoorwaarde is voor de
Duitsch'e industrie en landbouw, voor den
neringdoenden middenstand en bovenal
voor de arbeiders."
De socialisten zullen het antwoord op dit
requisitoir wel niet schuldig blijven.
De Engelsche ki.esreohtvrou-
w e n houden van leven in de brouwerij
Mrs. Pankhurst, de bekende leidster heeft
Maandag getracht in Wallstreet te New-
York een rede te houden. Men bleek daar
echter niet van haar gediend. Toen de
spreekster met haar met vlaggetjes versier
de auto weg zou rijden, bestormde de me
nigte het rijtuig, rukte onder gejoel en ge
fluit de vlaggen en andere kiesrechtemble-
men weg en mrs. Pankhurst, die het met
de Londensche politie zoo dikwijls te kwaad
heeft gehad, ging zich nu beklagen bij de
New-Yorksche, dat deze haar niet voldoen
de had beschermd. Een harer begeleidsters,
mrs. Belmont deed daar het woord, en uit
hetgeen zij zeide blijkt wel, dat deze dame
niet aan overmaat van bescheidenheid lijdt.
„Ik vind," zoo viel zij uit, „dat de Ame-
rikaansche man geheel en al zijn moeder,
vrouw, zuster en dochter vergeten heeft.
Hij heeft zi'cli schandelijk brutaal gedragen
jegens de grootste vrouwen van dezen tijd,
die de geschiedenis als grooter dan Wash
ington zal beschouwen. De Amerikanen
hebben beden weder eens bewezen, hoe on
geschikt de mannen zijn om zichzelf te re-
geeren."
De Koningin van België heeft
besloten voor den bouw van een sanatorium
tegen de slaapziekte te Leopoldville (Con
go) de som van 240,000 franken te besteden,
die verkregen is door den verkoop van de
te harer eere gedragen edelweiss-
bloem, welk bedrag haar door de ontwer
pers voor den verkoop ter beschikking is
gesteld.
Elk jaar wordt er op den verjaardag der
vorstin door geheel België een koninginne-
bloem verkocht, waarvan de opbrengst be
steed woi'dt om een of andere nuttige in
stelling te steunen. Bij het naderen van
Elisabeth's laatsten verjaardag toen de Bel
gen blijde en dankbaar waren over het her
stel van hun zoo algemeen geliefde koningin,
was de lust om haar ter eere op haaT ge
boortedag een bloem te dragen wel sterker
dan ooit te voren. In alle plaatsen van Bel
gië. vormden zich commissies om den ver
koop van de koningmne-bloem, de edelweiss
ditmaal, te organiseeren. M^t de leden van
de permanente commissie, die elk jaar op
den Belgischen koninginnedag geld doet in
zamelen ter ondersteuning van een-of ander
liefdewerk, zijn er dit jaar tweeduizend
Belgische vrouwen en meisjes met geest
drift bezig geweest den verkoop der edel
weiss te doen slagen. En hoe deze geslaagd
is blijkt wel uit de opbrengst: 240,OCO fran
ken na aftrek van alle kosten. En daarvoor
zijn 2.V50.000 bloemen ter eere der geliefde
koningin gedragen.
De Koningin heeft gisteren al die 2000
verkoopsters ten Paleize ontvangen en met
haar een middagje doorgebracht.
Indische Beg rooting.
Bij dc voortgezette behandeling van do
afdeeling Onderwijs dezer Bebrooting, wees
do heer De Y i s s e r gósternaniiddag, te
genover den heer Hugonholtz, op de grooto
beteckenis van heb werk dor Rijusclio Zen
ding in Indië. Ten aanzien der onderwijs
kwestie in de Minahassa zette spreker uit
een, dat heb hem verwonderde, dat ook hieï"
de antithese: openbare school of bijzondere
school, zoo op den voorgrond gebracht
wordt ten nadeele van de Zending, waar
immers de geheele zaak, waar het hier om
gaat, wèl dom* dc Regeering, maar nooib
door eenig Zendinggenootschap is opgewor
pen.
Spreker heeft dan ook die conversie nooit
anders bepleit, en doet hert thans weer uit
voerig, dan op deze zakelijke gronden: lo.
dat de Minaliassa-scholen, zooals zij thans
zijn, zich niet aanpassen aan de behoeften
der inlanders2o. om financieel© redenen.
Spreker wijst ei' op, dat er zich' inderdaad
moeilijkheden kunnen voordoen ten aanzien
van de instelling van een bijzonderen sohool-
inspecteur, en spr. aarzelt niet t© verklaren,
dat, als mooht blijken, dat dool* die bijzon
dere inspectie nadeel wordt toegebracht aan
de gou ver nemen t s i nsp eet i o, hij de eerste zal
zijn, om in het belang-van goed onderwijs
in d© Minahassa, hetwelk hij van harte
voorstaat, zich' cr tegen te verklaren-
Dc heer S c h e u r c r hoopt, dat de Re
geering de urgentie zal erkennen van de op
richting van scholen voor dochters va,n in-
landschc hoofden. Vervolgens beveelt hij
verbetering aan in dc opleiding van inland-
sche artsen, in verband met betere organisatie
van de dokier-djawah-school- Spreker ver
dedigt ten slotte de onderwijs-reorganisatie
in de Minahassa en zou liefc zelfs een zegen
achten, als het onderwijs der inlanders wer
kelijk eens in handen van de Zending kwam-
Do heer Po 11ema sluit zich niet aan
bij den aandrang naar uitbreiding van het
aantal hoogorc burgerscholen in Indië, en
beveelt daarentegen meer M. Tl. L, O.-scholcn
daar to lande aan- Heb lager onderwijs in
de Buitenbezittingen kan yi'en veilig aan dc
Zending overlaten.
Spr. verdedigt dc Rijnsche zending als
een zegen voor de Batak-landen.
De hear Bogaardt weerspreekt., dat
naar Indië onderwijzers worden uitgezonden
van min-vore ischte betrouwbaarheid. De
minimum-eisohen, welke hun gesteld wor
den, acht liij voldoende.
Nog bestrijdt de heer Bogaardt de op
richting van gouvcrnements-fröbelscholen. In
de Minahassa-kwestie sluit spr. zich aan bij
den heer De Visser. Hij vult. diens modedee-
ling nog aan door te verklaren, dat ook
door de Roomsch-Katholielce Missie nimmer
op oonversie van liet onderwijs is aange
drongen. Ten slcrttc bestrijdt hij het amen
dement-Ter Laan in zake het bijzondere
schocl-toezioht.
De M i n i s t c r v a n K o 1 o n i a verde
digt tegenóver den heer Hugenholtz de
Rijnsche Zending.
Het vervormen van de dok ter-d j a wali-
seliool in een universiteit stuit, althans op
dit oogonblik, op bezwaren af.
Tegenover de klachten over het gehalte
dor naar Indië uitgezonden onderwijzers,
betoogde spr., dat bij die uitzending niet de
grootstezorg wordt te werk gegaan. Me
nigmaal wórdt van uitzending afgezien naar
aanleiding van ingekomen rapporten betref
fende den sollicitant. Verbetering van de
salarissen is op dit oogenblik beslist onmo
gelijk. Zooveel mogelijk zal naar gelijkstel
ling der onderwijzeressen gestreefd worden.'
Uitbreiding van de hoogero burgerscholen
is niet noodig, waar gebleken is, dat het
M- U. L. O.-onderwijs alleszins voldoet.
Het fröbelonderwijs moet aan het parci-
culier initiatief werden overgelaten.
Als de behoefte zal blijken aan meerdere
meisjes-scholen, zal de Minister subsidie ver-
leenen aan het particulier initiatief..
Daarna besprak dc Minister de Mina-
hassa-kwestie. Bij het onderzode, destijds
door den heer Ooi ij n ingesteld naai* dc ver
houding tusschen de inkomsten en de» uit
gaven in de verschillend© landstreken, bleek,
dat in de Minahassa de gewone uitgaven
de gewone inkomsten overtroffen met ruim
-4 ton, hoofdzakelijk ten gevolge hiervan, dat
dc kosten voor onderwijs en eere dienst daar
zeer waren opgevoerd in vergelijking mot
andere streken. De conclusie van Colijn's
rapport, dat liet brengen van evenwicht tus
schen ontvangsten - en uitgayen gevonden
meest worden in dc onderw ijs-kosten, was
volkomen juist. Dit is" den Minister uit ver
schillende omstandigheden gebleken. Ab
soluut onjuist is dan ook de beschuldiging,
dat Colijn's 'rapport niet gebaseerd zou zijn
op dc feiten. Toen er nu sprake kwam van
conversie der goiivernementsscliolen in zen
dingsscholen, kwam er een volksbeweging,'
die een neutrale school wilde behouden.
Daarom kwam dc G o u verncur -Gen er aal met
zijn voorstel, waar-mede spreker zich kou
vereonigeri on dat neerkomt op gelijke be
rechting van dc neutrale en de bijzondere-
Hot eenige doel daarmede is, te komen tot
bezuiniging, omdat cok andere gewesten
moeten weiden geholpen. Ook is het volstrekt
niet de bedoeling, om in de Minahassa de
scholen alle in te krimpen tot oen klein
type. Er zulten cok breeder© soholen worden
ingorioht. Ook verklaarde de Minister zich
bereid, met de Indische Regeering overleg
te plegen, ter verkrijging, dat kinderen, die
een drie-klassen-sohool hebben doorkropen
gratis kunnen overgaan naar dc vierde
klasse van een tweede-klasse-school-
De Minister bestreed ten slotte Ter Laaai's
amendement. Hij stelde in het licht, dat dc
bedoeling van het geven van geld voor bij
zonder schooltoezicht, volstrekt niet is, om
de go u vernomen ts-i nsp eet ie te verslappen,
maal* alleen om de Zending in staat to stel
len. toezicht op haar scholen uit te oefenen.
Hierna repliceerden do heereii Hugen
holtz, Roessin gli, Ketelaar en
Ter Laan.
Na dupliek door den Minister werd
het algemeen dobat over de afdeeling „On
derwijs en Ecredienst" gesloten en dc ver
gadering te zes uren verdaagd tot Woensdag
voormiddag te li a 1 f e I f-
Heden zal de stemming plaats hebbcu
over Ter Laa.ris amendement.
Mijnheer de Rcdaoteur!
Mag ik een klein plaatsje voir zoeken in
uw veel gelezen blad voor onderstaande op-
imerkingen in verband met het geschrijf in
den laatsten tijd ovör liet schouwburgbezoek
dool* arbeiders.
Onlangs las ik in liet „L. D."} dat het
opmerkelijk was, dat de „hoogste" rangen
in deze dure tijden het best bezet zijn. Van
liet amphitheater is dit beslist onwaar, tor-
wijl voor den 2den rang en de galerij de
volgende redenen gelden: lo. Is het aan
tal plaatsen op die rangen veel geringer;
2o. zitten op den 2den rang verscheidenen,
die desnoods ook wel parterre zouden kun
nen betalen. Heeft niet verleden jaar in uw
blad iemand geschreven, dat er de laatste
jaren een opschuiving plaats lieeft van de
hoögdre naar de lagere rangen, m'. a- w. dat
iemand, die Vroeger b.v. loge ging 2&tten,
nu een rang blinder zijn plaats neemt? Die
opschuiving geldt ook voor het parterre;
dat weet ik bij eigen ervaring; 3o. heeft het
publiek van de lagere ran gein geen geld,
om nog eens in Den Haag een schouwbujrg-
of opera-voorstelling bij te wonen.
Dat dus de Schouwburg naar verhouding
het rnjeest dooir arbeiders tiom bezocht war
den is zeer onjuist. Ik ben een vrij geregeld
bezoeker van het amphitheater en heb op
gemerkt, dat het publiek van dc drie boven
rangen bijna uitsluitend bestaat uit onge
trouwde jongelui (uitgezonderd natuurlijk
buitengewone voorstellingen als b.v. „Luci
fer" en „Sara Burgerhaxdt".) Dat de ar
beidersklasse altijd geld lieey voor hot be
zoeken van variété en schouwburg, wordt
gelogenstraft door liet feit, dat een specia
liteiten-gezelschap het maar één winter kon
volhouden, hier eens in dc twee weken een
voorstelling te geven. E r zijn arbeiders
die geld over hebben voor een goede schouw-
burgvoorstelling, maar de arbeiders
klasse is helaas nog maar al te onver-
scliillig voor serieuze kunst- cn ongevoelig
voor de opvoedende kracht, die cr van uit
gaat, en wanneer men de lage loonen nagaat,
zal ieder moeten erkennen, dat het, althans
voor de gehuwde arbeiders tevens een on
mogelijkheid is, den schouwburg van tijd
tet tijd te bezoeken.
Wat hot schrijven van den heer De Gier
aangaat, wil ik even opmerken, dat de
Schouwburg-commissie in de gegeven omstan
digheden niet anders k a n doen. dan de te
genstelling tusschen parterre en 2den rang
zoo groot mogelijk te maken, omdat er an
ders nog meer parterre be zoekers boven gaan
zitten
Dc heer De Cler weet toch zeker wel. dat
alleen een geleidelijke, algeheclo verandering
van den maatschappelijken toestand, do ach
terstelling der arbeiders kan doen ophouden.
Hot blijft intusschcn waar. dat de ven
tilatie in den schouwburg zeer slecht is.
Dat wordt zelfs in het parterre cn ook op
het toanoel gevoeld on dus op de mindere
rangen in nog veel heviger mal©.
U, Mijnheer de Redacteur, dankzeggend
voor do - verleende plaatsruimte,
Hoogachtend
EEN SCHOUWBURG BEZOEKER.
Leiden, 25 November 1911-
Schouwburg.
Waarde Redacteur!
Vergun mij een plaatsje in Uw veelgele
zen blad ter beantwoording aan de inge
zonden stukken van Z. en X. Bij voorbaat
mijn dank.
l)e critieken op mijn ingezonden stuk van
Z. en X. vallen mij bijzonder mee. Men ver
wacht altijd een zeer scherpe critiek van
hen, die ons liever niet zien in plaateen
waar eenige opheffing plaats vindt voor het
proletariërsleven, vooral wanneer dit ge
beurt in een tijd als deze.
Wat hebben Z. en X. gezegd van mijn
critiek betreffende de wanverhouding op
de galerij en het amphitheater? Wat heb
ben beiden gezegd op het onhoudbare gedu
rende het spelen van het bedrijf, wanneer
men de lichamen van anderen gedurende
het spelen moet verdragen? V/at hebben
beiden gezegd van het onhoudbare op het
amphitheater achter het schut gedurende
het spelen? Wat "hebben beiden gezegd van
het hok (koffiekamer)
Het volgende antwoord. Z.alle plaateen
(alle waar) is naar zijn geld. Hij haalt ails
voorbeeld woningen aan van f 200 en van
f 600f 800 huurwaarde. Welnu, geachte Z.,
ik haal dit voorbeeld aan. Als er een aan
tal woningen zijn, welke krotten genoemd
mogen worden en toch bewoond worden,
is het dan noodig dat er verandering in
komt-, ja dan neen? Het voorbeeld, dat ik
u stel, is dit. De bouwmaatschappij zette
woningen neer aan de Jan-van-Houtkade
en Zijdgracht, tegen een huur van f 1.50,
f 1.75, f2 en f 2.50 per week. Waaruit
vloeide dat voort? Niets meer of minder
uit de klachten van den slechten woningtoe
stand. Zijn nu die nieuwe woningen het
zelfde als woningen van f 400f 600 en 800
gulden'? Natuurlijk niet. Maar zijn zij dan
niet verbeterd geworden? Zeer veel zelfs.
Menschen, die vroeger in onhoudbare krot
ten woonden, hebben nu een behoorlijk© wo
ning voor dezelfde huurwaarde terugge
vonden.
Waar slaat dit dus op. Dat de rangen,
welke ik becritiseerde, verbetering behoe
ven en toch dezelfde prijzen kunnen behou
den. Ik ben u dankbaar voor uw voorbeeld.
Wat nu X. betreft-, dezen wil fk het vol
gend antwoord geven. Hij schrijft: „willens
en wetens zat hij in een benarden toe
stand." Ja, pleizierige X., dat komt om
dat gij nog niet één keer den ernst hebt be
zeten eens de aandacht te wijden aan dat
gene, waar de arbeiders' prijs op stellen.
Wanneer wij iets willen genieten, dan moe
ten wij plaateen nemen, welke bet minste
kosten. Ik heb een tegenvoorbeeld gegeven
aan Z. in den vorm van een woning. Wel
nu, deze menschen die nu in dit nieuwe ge
deelte wonen, moestens willens en wetens
blijven wonen in een onhoudbare woning
net zoo lang tot zij een betere konden ver
krijgen. Pleizierige X., u wil ik verwijzen
naar het Volkshuis. Wat is daar niet met
een ernst tot stand gebracht tot het ver
krijgen van amusante winteravonden in
hoofdzaak voor de arbeiders! En hoe zijn
daar de plaatsen? Gelukkig niet zoo ak in
den schouwburg. Te betreuren is het dat
niet het tooneelgezelschap kan optreden in
het Volkshuis als in den schouwburg. Komt
er echter een ander gebouw waar dit wel
mogelijk is, dan zal ook X. zien hoe handig
men is met het verbeteren van de becriti
seerde toestanden. Het is maar een kwestie
van opvatting, begrijpt u? Welnu ik be
schouw u tot upper ten, en dan verwacht
ik niet al te veel medewerking hierin.
Dit over medelij. Zij, die gezonken zijn
tot de onderste laag der bevolking, hebben
medelij noodig. Maar de arbeiders hebben
tot plicht zich op te werken, niet met mede
lijden of verkregen philanthropic, maar
door krachtig werken van hun geheele
klasse. Uw medelijden kunt gij dus ver
pachten (zoo u ze dan nog hebt) aan een
anderen kant. Ik meen toch met recht te
kunnen schrijven dat ook wij die medebe-
Jastingbetalers zijn (en naar verhouding
waarschijnlijk meer dan X.) iets kunnen
eischèn van de gemeentesubsidie aan dea
schouwburg.
Van dat anclere dat X. mij wil geven
door de regels van Schaepinan, ben ik niet
gediend. Ik wensch mijn hersens beter te
gebruiken, ook voor het tooneel.
Waarop slaat nu de critiek van X. Op
datgene wat ik becritiseerde? Niets vftft
dit alles. Alleen de duurte was het spook,
dat door zijn hoofd draaide.
Welnu, Z. en X., is heb niet treurig dat
de arbeiders worden becritiseercl omdat zy
iets uitgeven wat hun eenig6te ontspanning
isMeet dan de arbeider alleen maar toe
slag vragen op het Joon tegen de duurte,
wanneer hij op het punt staat te verhon
geren, of het huisraad naar het pandjeshuis
moet brengen? Ook die eenigste ontspan
ning moet er nog afgehaald worden 1 Ge
steld eens dat B. en Ws. zeggenwel tee-
slag, maar niet naar den schouwburg hoor!
Hoe belachelijk zou hun praeadvies wezen.
Ook dat is een deel van het leven, waar de
arbeider recht op heeft.
Ik zou u eens aanraden met de verhoo
ging, welke b.v. gegeven wordt aan den een
of anderen hoogen ambtenaar, denkt er
om, het is voor uw huishouding hoor, niet
voor ontspanning! Maar dat doet gij niet.
Daar mist gij het pleizier en ook den ernst
toe, net zoo goed als gij voor deze zaak den
moed mist uw naam voluit te schrijven.
Gelukkig heb ik vele betuigingen gehad
voor mijn schrijven, zoowel van* arbeiders
als van hooge ambtenaren. Dit is het ge-
wenschte resultaat-, en wensch ik nog beter
resultaat te verkrijgen, zooals ik neer
schreef in mijn eerste schrijven. Ten slotte
„To you sir the honour and... the pleasure.
Leiden, November. D. DE CLER.
Opgave van personen, die sfcli te
Leiden hebben gevestigd.
Elis. Uiterwijk, Mandenmakurssleeg 19-
H. C. J. A. Schipper, Broostraat 16.
E. J. Keereweea*, geb. Duk, Ververstraat
No. 51.
Jaca. J. Boekman. Rijn- cn Sehiekad© 100.
J. P. Orama, Kolfmakersstoeg 26a, koet
sier.
W. Couwenberg, Nieuwe Rijn 57a.
L. C. J. Campfens, Garcnmarkt 30.
G. Hoogtórvorst, Maarsmansstee.g 7, dienst
bode,
E. W. Wevers, St.-Jaoobsgracht 22, slager.
C. L. A. Brandt cn gezin, Dric-October-
straat 17.
S. C. OsingaReuvckamp en gezin, ALoe-
laan 49-
C- J. Stafleu en gezin, Hoogewoerd 13,
goudsmid.
W. dc Vos en gezin, Magdalena Moons-
straat. 19A, bakker.
J. Bruggernaii, Hooge woerd 171, mocL
studente.
W. C. Akkeringa, Witte Singel 84-
J. Bakker, Breosiraat 84, kok.
II. Mieremct, Voldersgraoht 33, magazijn
bediende.
A. Boersma en gezin, Aalmarkt 17.
D. P. M. Graswinckel, Rapenburg 58.
G. A. M. ten Bosch, Schelpeniade 49,
studente.
G. C. Raar, Lange Mare 74, banketbak
ker cn kok-
H. P. Vlaniings cn gezin, Musschonbrcek-
straat 8 A, beambte opvoedingsgesticht.
Wed. Roosendaal cn gezin, Nieuwe Rijn 72.
H. de Groot, Breestraafc 84, buffelohef.
M. U. Merkx, Schelpenkade o A, ver
pleegster.
M. H. Wceink, Botermarkt 18, winkel
bediende.
L, A. J. Padtberg, Plantsoen 35.
Ct. A. van Klinkenberg, Steenstraat 41,
ingenieur.
M. J. H. do Bruyn, Apothekers dijk 34.
G. A. A. Konings, Brcestraat 5, kok.
A. Verlint, Hoogewoerd 85, afwexker aar
dewerkfabriek.
B. Punsolie, Hoo-gcwoérd 84, elcctrotecli-
nicus.
S. Ilonsbeek, Wexnershof 13.
Stoomschepen.
Vertrokken.
G r o t i u s, uitreis, 28 Nov. v. Southamp
ton; N i a s, 28 Nov. van Amst. n. Ham
burg; Rijndam, 38 Nov. v. New-York n.
Rotterdam; K n i g, uitreis, 27 Nov. v.
BeiraPrinses Juliana, thuisreis,
27 Nov. van Algiers; Pi sa, 27 Nov. van
Montreal n. Rott.Gorontalo, thuis
reis, 27 Nov. v. MarseilleK a w i, thuis
reis, 27 Nov. v. Port-SaidLombo k, uit
reis, 28 Nov. v. Suez S w a k o p n» u n d,,
thuisreis, 25 Nov. v. Marseille.
Gepasseerd.
Bali, thuisreis, 28 Nov. 1 u. voorin. Dun-
geness; M e n a d o, thuisreis, 27 Nov. 's na
middags Dover; Zaanland, thuisreis,
28 Nov. Dover; Z e e 1 a n d i a, thuisreis,
27 Nov. Fernando Noronha; General,
v. O.-Afrika, 27 Nov. Ouessant Prins
F r e d e r i k Hendrik, uitreis, 26 Nov.
Ouessant; Madura, uitreis, 27 Nov.
Point de GalleNieu w-A mate r d a m,
v. Rott. n. New-York, bevond zich 27 Nov.
12 u. 's middags 428 m. West v. Seilly;
Rotterdam, v. New-York n. Rott., be
vond zich 27 Nov. 7 u. nam. 490 M. West)
v. Scilly.
Gearriveerd
Ho 1 la n dia, uitreis, 27 Nov. te Rio
JaneiroA d m i r a 1, n. O.-Afrika, 27 Nov..
te Napels; Kron pr i n z, uitreis, 27 Nov.,
t© MozambiqueKoningin der Ne
der landen, uitreis, 28 Nov. te Port-
Said; Ban da, 28 Nov. v. Java te Amst.;
M e n a d o, 28 Nov v. Java te Rotterdam.
J. Jansen, schoenmaker, te Rekken, on*»
•der Eibergon.
O. Meijlink, caféhouder, Amsterdam.
