xvrii
OPIUM.
Kunstmatige verandering van planten.
het feit, dat groenvoeder veel meer ijzer
bevat dan graan, blijkt de groote beteeke-
ms van eerstgenoemd voeder. Daar de nor
male kleur der eierdooiers de meer donkere
is, verdient het aanbeveling te zorgen voor
eieren met donkere dooiers, ook omdat er
van eieren met lichtgele dooiers minder ge
legd worden, daar de lichtgele kleur wijst
op verkeerde verpleging en voeding, en bij
deze is het houden van hoendeTs zoo goed
als altijd voordeelig. Het geven van volop
groenvoeder en vleeschvoeder aan opgeslo
ten kippen is dus in het belang van hun
eigenaar. Dat het voeder niet zonder in
vloed is op den smaak der eieren, is ge
noegzaam gebleken bij proeven, waarbij
men den hennen o.m. gehakte uien door
het ochtendvoeder gaf. Nooit verzuime men
den vastzittenden kippen wat ijzervitriool
(koperrood) door het drinkwater te geven.
Een voorbeeld van den invloed van het
voeder op de kleur der eieren leveren ons
ook de eenden. Waar deze veel eikels eten,
leggen zij vaak bijna zwartschalige eieren
met hoogroodè dooiers, die bij het koken,
ten gevolge van het aanwezige looizuur, dik
wijls diepzwart worden. Ook zou waarge
nomen zijn, dat eenden, die veel verorberen
welke veel bladgroen in hun ingewanden
hebben eieren met groenachtigen dooier
zouden leggen. Dit is evenwel niet waar
schijnlijk, daar de hoenders in hun groen
voeder ook veel chlorophyl opnemen en zich
dit wel niet anders zal gedragen dan dat in
het voedsel der meikevers.
HOERENKRIJT.
Eigenlijk is dit cude Friesche gebruik
niet zoo omslachtig, mits men in
de geheimen eir van zij ingewijd.
En deze zijn in onze eeuw misschien,
ondoorgrondelijk voor dezen en genen, in
den goeden ouden tijd waren zij voor koo-
'en verkooper vrijwel 'liet eenige middel om
elkaar zoo'n beetje te controleereD.
Bij het z.g.n. „hoerenkrijt" bediende men
zich van Romeinsohe cijfers. Een schipper
besteedde bijv. bij een winkelier voor 2 gul
den 18 stuivers 31 cent. Of „besteden"
deed hij eigenlijk niets, want er werd op
krediet geleverd. Dan werd op de lei of
op een deur of schutting met krijt de vol
gende formule geschreven..
Fokke Schipper: II
O O o c
Soms werden de centen achter de stuivers
gevoegd, omdat deze, wijl klein geschreven,
geen verwarring konden geven. Liep echter
het bedrag over de honderd gulden, dan
gaf de eerste rij de honderdtallen (bijv. I)
weer en de volgende het aantal guldens
daarbeneden; dan de stuivers en vervolgens
de centen.
Bij zakenmensolien kon men dikwijls de
binnenzijde van een kastdeur of soms een
gewone schutting aldus „bekrijt" vinden.
J.P. Rinses Jeltje Jetse Schroor
XVII— VIIII IIII—
VIIIoooc VI— XIIoo
IIIoc Vooooo VIIoc
Waaruit bleek, dat J. P. (die zijn naam
liever niet voluit geschreven zag, omdat de
deur zoo dikwijls geopend werd,) Jeltje de
vrouw van Rinse, en Jetse ('bijgenaamd
Schroor of (kleermaker) te boek stonden:
de eerste voor 174 stuiver, 8 stuivers, cent
en 3 stuivers li ct.Jeltje voor resp. 9
stuivers, 64 stuiver en 5 stuivers 44 cent;
Jetse voor 44 stuiver, 12 stuivers, 2 ct. en
7 stuivers, liet.
Het hoerenkrijt veroorzaakt onder de
boeren soms nogal gekrijt, omdat de koo-
per meende, dat leverancier verkeerd
„gekrijt" of met dubbel krijt geschreven
had. In weerwil hiervan bleef echter de
methode in zwang, en zelfs nu nog wordt
zij wel toegepast tegenover klanten, die le
zen noch schrijven kunnen. Want wie de
Arabische cijferkunst machtig is, en wie
is dit tegenwoordig neit? zal zich ^..'j
voorkeur dadrvan bedienen. Wat evenwel
niet wegneemt, dat ook nu wel sommigen
een Arabische" rekening te hoog vinden
en deze op tijd te voldoen een verplichting
aohten, met de nakoming waarvan men het
niet zoo nauw heeft te nemen.
Het melksap van onrijpe doosvruchten
van den maankop (papaver somniferum)
levert het opium, dat een kostbaar genees
middel is. Jammer echter, dat het misbruik
van opium, het z. g. amfioen of opium
schuiven, waardoor vooral de Oosterlingen
zich het genot verschaffen, bewusteloos
neer te liggen, droomende zoete, verlok
kend© droomen, groote ellende veroor
zaakt.
Het winnen van opium kan in elk zacht
klimaat geschieden, dooh het ii* Indië en
Azië verbouwde is van beter kwaliteit clan
dat in Europa, Australië, Algiers en Ame
rika. Weinig dagen voor het afvallen der
bloembladen, maakt men diepe insnijdingen
in de doosvruchten van den maankoop, en
het daar 's nachts uitgeloopén melksap
strijkt men 's morgens met een mes af, ver
zamelt het op een papaverblad en kneedt
het samen tot een koek.
In verschen toestand is opium eenigs*
zins week, van binnen lic-htbruin en ver
toont op de doorsnede kleine korreltjes;
in gedroogden staat is het donker van kleur
en van binnen glanzig, roodachtig bruin.
Het is bedwelmend van. reuk, bitter, van
smaak en lost slechts voor een klein gedeel
te op in water en alcohol.
Het opium is, gelijk wij reeds zeiden, een
zegenrijk geneesmiddel, maar veroorzaakt
tevens, als bedwelmingsmiddel, groote el
lende en mateloos wée. Men verslaaft er
zich lichter aan, dan aan den alcohol en
het verwoest nog in heviger mate de ge
zondheid, het huiselijk geluk en den lust
tot werken. Het wv..-kt in kleine giften in
de eerste plaats opwekkend, voorts pijnstil
lend, zweetdrijvend en slaapbevorderend,
cloch in grootere giften prikkelend, ver
hittend, bedwelmend. In nog grootere gif
ten verstoort het de werkzaamheid der
zintuigen, verzwakt de zenuwen, brengt de
geestvermogens in verwarring, veroorzaakt
een aanhoudenden, met aangename lucht-
kasteelendroomen vermengden slaap.
Langzamerhand ontstaat totale opiumver
giftiging, d. i. de dood.
Men bezigt het opium in vele gevallen
als geneesmiddel, zoowel in den gewonen
vorm als in extract of tinctuur. Tevens ge
bruikt men het in groote hoeveelheden tot
het verkrijgen van morphine en andere al-
kololden, maar grootendeels dient het tot
bedwelmingsmiddel.
Dit misbruik is vooral heerschend in het
Oosten, bij de Turken, Grieken en Perzen,
alsmede bij de Amerikanen en Engelschen.
Onze Oost dienen wij hier niet te vergeten.
Inzonderheid zijn de Chineezen opiumschui
vers. De opiumeters zijn bij de Turken in
verachting en dragen den naam van theria-
kiden; men vindt hen op de opiummarkten,
van waar zij hun voorraad medebreng m
en als wandelende lijken met bleek gelaat,
een uitgerekten hal6, wankelenden tred,
doffe oogen en stamelende tong rondwaren.
Zij plaatsen zich op rustbanken langs een
gaanderij en verzwelgen een zeker aan
tal opiumpillen met een glas koud water.
Binnen een uur bevinden zij zich dan in een
zalige roes, waarin zij in hun droo
men al hun wensohen vervuld zier. Slechts
weinige opiumeters bereiken een midde!ma
tigen leeftijd.
Om het opium tot rooken, tot. achuiven
geschikt te maken, wordt net door koken
in water opgelost, waarna men de oplossing
filtreert en verdampt. Willen de schuivers
rooken, dan leggen zij hun hoofd op een
kussen, steken een weinig opium aaneen
soort van naald, houden het in de vlam en
planteen het in den kleinen kop der opium-
pijp; voorts houden zij dezen bij het trek
ken aan de vlam en brengen met een paar
teugen den rook in de longen, hetgeen er
varen rockers meermalen doen.
Naar men verhaalt, zijn de opiumschui
vers in den beginne vroolijk en levendig, ja
dikwijls twistziek. Men ontwaart bij hen
een rood, opgezet gelaat, glinsterende
oogen, een versnelde ademhaling, een vlug
gen bloedsomloop, een gevoel van warmte,
levendigheid van gevoel en verbeelding. La
ter echter komt de reactie, de afmatting
volgt en den volgenden morgen prikkelt
een hoogst onaangenaam gevoel den mis
bruiker tot nieuw opiumgenot. Wordt hem
dit dan onthouden, dan lijdt hij onbeschrij
felijke ellenden, voelt zich ziek, zwaarmoe
dig, verstijfd.
In Noord-Amerika kwam eerst in 187G het t
opiumschuiven in de aanzienlijkste steden
van het Westen te Chicago, St.-Louis en
New-Orleans in zwang en eenigen tijd later'
ook te New-York. Thans is het opiumver
bruik aldaar aanmerkelijk toegenomen.
De vergunning voor den verkoop van opi
um wordt met aanzienlijke sommen betaald.
Het is een verblijdend feit, dat ontwikke-'
ling en beschaving ook in dit misbruik veel
ter verbetering hebben bijgedragen.
Vermoedelijk heeft het gebruik van opi
um veld gewonnen te gelijk met den Islam,
daar"- de Mohammedanen aan het opium
moed en doodsverachting ontleenen, twee
zaken, voor den Mohammedaan het hoog*'
ste goed.
In Indië ontwikkelde zich de maankop-
verbouw aanvankelijk in Malwa omstreeks
de 13de eeuw. China leerde het opium (ken
nen door de Arabieren, doch het werd er
alleen als geneesmiddel gebruikt tot in de
tweede helft der 17de eeuw, toen er de
heilloozo gewoonte van opiumschuiven in de
mode kwam.
China betrok vroeger zijn opium (jaar
lijks meer dan G millioen K G.) van de
Britsch Oost-Indische Compagnie, die de
opiumcultuur als monopolie uitoefende in
Bengalen. Onze Oost echter voerde met
China een levendigen handel in o-pium, dooh
sedert 1853 verbouwt China zelf opium, 20cr-
dat de invoer niet meer van zooveel belang
geacht kan worden.
Het behoeft nauwelijks gezegd, dat het
opium, als bedwelmingsmiddel, enorm veel
menschel ijk onheil aanricht, en het is te
hopen, dat met strenge wettelijke bepalin
gen de. kanker van het Oosten spoedig wor
de te keer gegaan en uitgesneden.
Door de klassieke onderzoekingen vaü
Hugo de Vries aldus meldt de „Franj&f.
Zeitung" is de mogelijkheid, om ver
anderingen in de erfelijke eigenschappen van
planten langs kunstmatigen weg teweeg ge-
brengen, in een geheel nieuw licht ver
schenen. Ook voor de natuurwetenschap in)
hot algemeen is verder onderzoek naai' deze
verschijnselen begrijpelijkerwijs van het'
grootste belang, wijl zoodoende nieuwe ge
zichtspunten over het wezen der soort eni
der variabiliteit te verwachten zijn.
Het is vooral op grond hiervan, dat dei
botanische afdeeling van het Carnegie-ii*-
stituut te "Washington onder leiding v/n
prof. D. T. Mac Douglas zich speciaal 'toe
legt. op zijn onderzoekingen in deze richfoing.
In de „Botanische Zeitung" publiceert Dou
glas thans de resultaten van zijn zesjarigen
arbeid. Hij ging uit van vroegere proeven,
cm op de ontwikkeling van het planten*,
embryo invloed uit te oefenen, door af ge.
sneden bloemstelen in verschillende chenü.
sehe oplossingen te doopen. Resultaten Leb
ben deze proeven tot dusver nog niet ge-
had, evenmin als het aanwenden der op
lossing bij de groeiende;* plant zeil'. Toen;
bedacht Douglas een soort van enting: het
brengen van de chemische oplossingen di-,
reet in den stamper der plant, vóór bevruch
ting had plaats gevonden. Voor zijn proe-
ven maakte hij gebruik van twee planten,1
de welriekende Raimannia en de Taunis-
bLcem, die hij tal van generaties dóór rein'
had gekweekt. Als oplossing gebruikte hij
oplossingen van suiker, zinksulfaat en cal-
eiumnitraat in gedistilleerd water. Buiten-
gewone voorzichtigheid en geduld waren hier.
bij noodig, daar d-e plant op de enting door
gaans reageerde met het afstooten van den
stamper. Echter gelukte het toch, bij beicLe
