PEPERMUNT. Houtzagen in Brazilië. Leeftijd bij Cricketers. Insecten als komedianten. Londensche Variétés. De jongen echeen in het minst niet be vreesd. „Dat is waar ook. Ik had hem verge ten. „Wacht maar. Het zal niet lang duren. £om hier, jongen!'' De kleine tamboer trad op den ouden man toe, die hem langen tijd aanzag. Toen wees hij naar de kruik met wijn en zei tot den man, die den knaap vasthield „Ik herinner mij, dat hij straks o.m drinken vroeg. Maak zijn handen los. Zoo; geef hem nu te drinken." Het kind dronk met volle teugen van den wijn. Tobin vroeg: „Is de dorst nu overV' „Ja zeker, de wijn heeft me weer heele- maal op de been gebracht." „Als de wijn je weer op de been heeft gebracht, waar wacht je dan nog op? Waar om maalk je dan nietdat je weg komtl?" En toen de jongen, nog trillend van op gewondenheid, den ouden man aanzag, om dat hij het nog niet durfde gelooven, zeide Tobin op doffen, doch goedigen toon ter wijl hij den knaap op den schouder klopte: „Ga nu heen, mijn jongen. Vandaag lijn er genoeg dooden gevallen. Je bent En langzaam wendde hij zich om, en liep als gebroken man, met gebogen hoofd naar de kerk, waair men de baar met het lijk van zijn kind had neergezet., f fn de moeötej&pothcken bèwUalrt men, voor did antaeke klanten, die etr nog wel eena csoi kamen vragen, een tweetal busjes, het eene gevuld met pepermuntbladeren, het an dere met kruizemunt. Als thee getrokken, tl af niet gemengd, met verschillende andere huismiddeltjes, zooals kamillen en vlier, moet fctet dato dienen aid zweetmiddel bij- ^,ge- yatta kou", bij 7,kou op de maag", als kramp. ttöUetod middel, enz. Het hebben en kennen' vtto hnisöniddeltjes is lang niet meer zod Sn de mocH als in de diagen van onze feToafc, ocdera! Ook dei kruizemunt werd nogal eens (als •fcroopje vooral) gebruikt om er lastige, schreeuwende kindertjes een lepeltje van in tlb gieten, tegen de kramp jea"< Maar nog- nmahs: dikwijls gaan de blikken busjes niet nDedr open; we Webben nu andere middelen. (We hébben nu: de pepormuntolie, de peper-» muntjes en de menthol Moet men de literatuur gelooven, dan id dé pepermuntplant het eerst ontdekt en he- •chTeven door een Engelsclunan, Ray go- naauud, die deze plant in 1696 voor het eerst aantrof in Hertfordshire. Eerst in den loop van de 18de eeuwi zou ze in Duitscihk land zijn ingevoerd. Uit meerdere feiten blijkt öchtetr, dat de Chineezen deze plant reeds veel en veel vroeger kenden. Als stamplant wordt in den regel genoemd dé Mentha piperita, hoewel menig botanicus vato oordeel is, dat er niet één soort van Mentha bestaat, maar dat er zeer veel ver- ichillende soorten moeten worden aangeno men, die alle cultuurvormen moeten voorstel len van da zg. Mentha aquatica of M. gylvestris, enz. Hoe dan ook,- er bestaan .vele pepermantplanten, die ieder een be paald centrum van cultuur hebben. Zoo kwetekt men ze o.a. in DuitSchland, Frank rijk, Rusland; Amerika, Ohina en Japan. Men kweekt de plant om de bladeren, die cngefvieer 8 c.M. lang en lancetvormig zijn en vluchtige olije in talrijke kliertjes bevat ten. AlS de beste soorten beschouwt men die bladeren, die van de bloeiende planten ver- zgi.mold zijn. Men droogt ze dan op scha duwrijke plaatsen en bewaart ze in goed gesloten vaten en bussen. Drogen de bla deren te langzaam in, dan schijnt dit van ïradeoligen invloed te zijn op de kwaliteit der olie. Van dezie gedroogde bladeren gaat nu nog slechts een heel klein gedeelte naar de blikken busjes der apothekenheb overwel digend. grootste deel gaat naar de fabrieken, waar men er de olie uit bereidt. De peper- mKutolie gaat hier vandaan, op haar beurt, flM ywt feqgf&zakelijk naar; de pepetr^unb fabrieken, waar ze in den vorm. van -„extra ztrong" Engelsche tabletjes verwerkt wordt. Eeto klein gedeelte verhuist, als zoodanig; als olie dus, naar de apotheken,^ om in drankjes en poedertjes te werden afgeleverd. Al naar gelang nu de plaats, van waar de pepermuntolie komt, dus de soort van bladeren, waaruit ze heTeid wordt, onder scheidt men zeer verschillende kwaliteiten en prijzen. Zoo worden de Engelsche soar- ten steeds onder de beste gerangschikt en wel ds het voornamelijk de olie uit Mitch am", in het graafschap Surrey, en uit enkele andero plaatsen, die weer de kroon spant. Echter dient vermeld te wor den, dat ook uit Duitschland,- nl. van uit Miltatz, bij Leipzig, een zeer fijne kwaliteit geëxporteerd wordt Do Japansche olie (cn Japan voert wel éen 60,000 K.G. in één jaar uit II) ie lang zoo fijn niet en 6maakt bitter en wordt voornamolijk gebruikt om er menthol uit te bereiden, hoewel ook inferieure pepermuntjes ach er mee moeten tevreden stellen. Het moet dan ook geen verwondering wek ken, dat de ééne soort pepermunt zestig gulden per kilo duurder is dan de ander. Vroeger stond in ons PhaTmaceutiseli wet boek, de Pharmacopee, een voorschrift, vol gens hetwelk de pepermuntjes uit de apotheek moesten worden bereid. Thans is dit niet meer het geval, waarschijnlijk wel,- omdat de apotheker ze toch zelf nieb meer maakt, en varder, omdat de fabrikanten zdcli in den regel er ook niet aan storen. Omtrent de bereiding en dc gebruikte grondstoffen, kunnen we pu het volgende meded eel en- Goede pepermunt wordt betreid mét poe- der van witte suiker cn pepermuntolie; met behulp van zuivere kleefstoffen, zooals Ara bische gom en Tragacanth-gom, maakt men er een weeke massa van, die tot platen wor den uitgerold, waaruit dan de bekende ronde plaatjes warden gestoken door middel van den z.g. steker" of, in het groot, met de pastti 11 enmachines. De prijzen van het product hangen aller eerst 'af van de kwaliteit der olie, die men gebruikt. Neemt men Mitcham-olic, die 66 gulden per kilo, of Japan-olie, die 6 gulden kost, dam maakt dit nogal eenig verschil! Dit is echter niet de ecnige maatstaf. Men moeit n.1. bedenken, dat zeer fijn poeder van de besrte witte suiker den fabrikant ook ongeveer op 50 ets. per kilo komt te staan, waaronder begTepen iseen belasting van 27 ets. por kilo, waarmede dit onontbeerlijk voedingsmiddel nog steeds wordt belast.! De omstandigheid nu, dat er veel peper- munt in den handel wordt gebracht tegen een prijs, weinig hoogcr dan die van sui ker, die voor de bereiding behoort te wor den gebruikt, geeft te denken, daar de fa brikant toch in den regel niet uit philan thropic werkt. De goedkoopere soorten worden dan ook met allerlei artikelen vervalscht, bijv. aard appelmeel, krijt, fijn marmer poeder en der- gelijke stoffen, terwijl ook met glucose (drui- vensuiker), aardappelmeel en saccharine een zeer smakelijk, vooral goedkoop, mengsel wetrdt bereid. De bijvoeging van aardappel-: meel bedraagt zoodoende soms wel 30 pCt. De meeste van die goedkoope pepermunt kan men vinden in de kleine kruideniers winkels en z.g. snoepwinkels in de achter buurten, waar te midden van allerlei fraai gekleurd „suiker(glucosegoed" ook aller lei pepermuntproducten voorkomen in fraaie verpakkingen, voorzien van bijzon der aantrekkelijke, smakelijke Engelsche etiketten. Die goedkoope pepermunt heeft meestal een krijtachtig voorkomen en is ook zeer licht, zoodat er veel pepermunten in een ons gaan; dubbel voordeel dus: véél waar voor zijn geld 1 Allioht zou men nu door een en ander tot de overtuiging zijn gekomen, dat peper munt en pepermunt er twee zijnMaasr we zijn nog niet aan het einde van ons betoog De Japansche olie, die de lezer reeds heeft hooren qualificeeren als de goedkoop ste soort, is nog niet de slechtste Er is ook nog Japansche olie, die vervalscht is en heel veel zelfsEr is olie, die maar voor een klein deel uit pepermuntolie bestaat en toch zoo genoemd wordt, hoewel het grootste gedeelte door allerlei waardelooze, maar dat is niet de ergste... schadelijke bestand- deelen gevormd wordt Zoo heeft men er reeds herhaalde malen in aangetoond: allerlei vette oliën, verder sassa-frasolie, sucalytusolie en zelfs eopai- va(balsemen last not least: terpentijn olie en kajocpoetolieHoe men dergelijke olie en de daaruit bereide tabletjes eigenlijk noemen moet, terpentijnkoekjes of zoo iets, laten we in het midden, maar als we over de eigenschappen beginnen en de appre ciatie van dergelijk artikel, dan zal de no menclatuur hiervan niet vleiend zijn! De zuivere pepermunt, die bij het gebruik eerst een gewaarwording van koude, van verkoeling doet ontspan, gevolgd door een aangenaam gevoel van warmte, is lekker en smakelijk en doet goedde inferieure soort brandt, smaakt terpentijnachtig, vern brandt, doet onaangenaam aan °n geeft het idee, alsof men in plaats van een cog nac fine" een kleintje brandspiritus drinkt! Ook uitwendig vindt do pepermuntolie aanwending, maar dan meestal in den vorm van het vaste bestanddeel der olie alleen, n.l. de menthol, ook wel pepermuntkamfer genoemd, daar men zeer lang meende, dat deze gelijk was aan de gewone kamfer. Het is nl. een zeer oude gewoonte en zij, die in Indië zijn geweest of er kennissen hebben, weten het allen, dat man steeds en overal, in navolging der Chineezen (en Ja panners), bij migraine, andere hoofdpijn of aangezichtspijn, er de slapen en het voor hoofd bestrijkt met de z.g. Pohorolie of Poko-olio, die pepermunt-terpentijnachtig riekt. En deze olie nu is niets anders dan de „Japansche" pepermuntolie. Verpakt in kleine fleschjes met houten kokertje er om heen, beplakt met Chineescke etiketjes, neemt ook iedere O.-I.-vaa-rder of gast haar als huismiddeltje mee naar Holland. Het werkzame bestanddeel hiervan nu is de „Menthol," die sinds later datum als de z.g. menthol-stiften of migraine-stiften in «zwang kwam, hetzij dan dat deze alleen uit gesmolten menthol bestonden, dan wel of ee met andere^ indifferente, stoffer^ als paraffine en stearine of wel met andere vluchtige stoffen als thyfol, eucalyptol, ben- zoëzuur of carbol in de bekende vormen werden gegoten. Behalve uitwendig tegen pijnen, wordt de menthol ook veel gebruikt bij jeukende huidziekten in den vorm van strooipoeders of smeefrsels en zalven en verder vindt hetj een uitgebreid gebruik in de handen der keel-, neus- en oog-artsen. Ook de z.g. „mentholin", een snuifpoe der, bereid uit menthol, koffie poeder en melksuiker is voor velen een goede bekende 1 Evenzoo is de z.g. hoofdpijn-eau-de-eolog. ne een oplossing van menthol in eau-de- eologne. Verder vindt het inwendig hoe lan ger hoe meen: toepassing en vermelden wij slechts de bekende menthol-tabletten en mentha-pastilles, die alom geannonceerd worden. Een der houtrijkste streken ia wel het kustoerwoud van Sh-Catharina. De houtjager is daar a'e pionier der ko lonisatie-cultuur. Eerst nadat hij de woud reuzen geveld heeft, wordt het mogelijk den overigen plantengroei te verwijderen,, en door de „rossa" ('ondergroei) af te branden van dén <p*ond voor 't telen van mais en «ui-* kerriet, zoowel als het aanleggen van wei den en groentetuinen geschikt te maken.. Hij gaat te werk als volgt: Zoodra een boschpad naar de door hem uitgekozen plaats in het oerwoud gebaand is, wordt de zaagmolen opgericht, natuurlijk van hout uit a'e onmiddellijke omgeving. De beweegkracht is het water uit de berg-( stroompjes; is het hout in den naasten omtrek verdwenen,, dan zoekt hij op dezelf de wijze ee.n andere plaats. De „rancho", het verblijf van. den houthakker is. in de onmiddellijke nabijheid. Het eenvoudig beiYsnnaieriaal wordt door het woud ge leverd, meestal door het hout van den „Palmite'\ welks loof ook voor dakbedek king en legerstede dient. Van hetzelfde hout wordt het meubilair, uit banken en een groote tafel bestaande, gemaakt. Het werk wordt bij het krieken van den 'dag, na een haastig ontbijt} uit maisbrjod, reuzel en koffie bestaande, begonnen. Zoodra een boom geveld is, wordt de maat der verdeeling genomen in verband met het aantal planken, dat hij kan op leveren, want daarnaar wordt het loon van den houthakker berekend. Gewoonlijk wordt de stam in drieën verdeeld en met 'den bijl doorgehakt; elk deel is uit den aard der zaak e^nigszins conisch. De schors wordt verwijderd; de rol kan dan met het dunnere eind voorop geschoven worden en glijdt onder een waarschuwend: ■„hallo, de rol komt", naar het dal, in gaande weg toenemende vaart kleine hoo rnen en struiken vernielend, tot zij door de tegenoverliggende helling opgehouden wordt en zich in den grond vastwerkt. In steenachtige terreinen wordt bij dit afglij den menige rol vernield, waardoor het ge dane werk dan tevergeefs geschied is. Eerst door het middagmaal wordt de ar beid voor een korte poos afgebroken. De in de diepte en in do beek liggende rollen worden door de „trek-knechten" uit het oerwoud naar den zaagmolen gebracht. In 'den regel zijn daarbij vier spannen ossen ooodig; die ze aan zwaro kettingen voort slepen. Hoewel ossen met hun koppen meer kracht kunnen ontwikkelen, worden zij bij dit werk zóó aangespannen, dat zij met den nek trekken. Dit geschiedt, omdat zij daardoor in heuvelachtig terrein zoo noodig te snelle vaart kunnen temperen. De bruikbaarheid dezer trekdieren is een groote factor bij de werkzaamheden en maakt groote zorg noodig om hen tegen parasieten te beschermen. Hun lichamen zijn steeds geheel met braamstruiken en bladeren bedekt. Afdoender zou het zijn de dieren door inwrijving met een afkooksel van tabaksbladeren te beschermen, maar daar schijnt zich de Zuid-amerikaansche laksheid tegen te verzetten. De houtrollen worden met hofboomen op de zaagstellingen geschoven, waarna zij bewerkt kunnen worden tot planken, lat ten, enz. Bij het vallen van den avond' verzamelen zich alle arbeiders in de woning van den zaagmolenaar voor het avondeten. Het me nu is evenals des middags. Aipim (een tapio ca-gerecht) en gedroogd vleesch; des Maan dags en Donderdags afgewisseld door het Braziliaansch nationaal gerecht: zwarte boonen en farinameel ('uit Mandiakwortel bereid) met gedroogd' vleesoh. Na het avondeten gaat ieder rooken en komen bij het schijnsel der petroleumhang- lamp vertellingen aan de orde, waarbij jachtavonturen de hoofdschotel zijn. Daar na begeeft men zich ter ruste, dikwijls ge laarsd en gekleed, om beveiligd te zijn voor zandvlooien en ander woudongedierte, terwijl rondfladderende groote vleermuizen voor slaapliederen zorgen. Do jaireto hebben natuurlijk invloed op het spel, maar het is wel eigenaardig hoe fla.ng sommige cricketers den strijd tegen idie jaren volhouden. Sommigen zijn op 45-jarigen leeftijd nog Izoo vlug tusschem de wickets als een school jongen en Bobby Abel's grootste liefheb berij op dien leeftijd was wel het stelen iyam runs. Fastbowlers hebben wel den mees- ten last van de jaren. Brearly, die in Maart 35 werd, is hierop zeker een merkwaardige ■uitzondering. Richardson gaf echter op 32- •jarigen leeftijd het bowlen reeds op en .Lockwood moest op 34-jarigen leeftijd zich 'toit eerste klasse cricket terugtrekken. Over het algemeen verliezen .bowlera eer hun kracht over den balalleen de zui verheid blijft, maar de „spin" verdwijnt vrijwel totaal. Er zijn uitzonderingen, waarvan op het oogenblik J. F. Hearne wel het meest sterke voorbeeld is. Deze is thans 44 en wanneer de pitch hem slechts schikt, is hij nog even gevaarlijk als 20 jaar terug. Nog merkwaardiger was heit met Alfred Shaw, die op 52-jarigem leeftijd nog aan het hoofd van Sussex bowling gemiddel den stond en die nog met groot succes bowlde in eerste klasse cricket, toen hij de 60reeds lang was gepasseerd. David Buchanan was de 40 al voorhij, toen hij voor zijn bowlen een plaats kreeg in een Gentlemen team op. Lords. Buchanan veranderde echter, na 18 jaar vrij hard te hebben gebowld, zijn stijl in zachte legbreak en daarvoor werd hij juist in het team gekozen. Ook op het fielden, of liever speciaal op heit fielden, zijn de jaren van grootcn in vloed, want men kan dikwijls nog uitste kend batten en in het veld slechts weinig meer presteer en Het is juist in het bukken, dat de moei lijkheid zat, en bij het klimmen der jaren schijnt hot, dat elk jaar de grond weer een paar centimeter dieper zinkt totdat hij ten slotte vrijwel onbereikbaar wordt, en men van uit het verre veld naar point of mid-on moet verhuizen. "William Gunn had nog steeds oen gemid delde van een dikke 40, toen hij van een vluggen fielder bij de boundary, in kalme fust op mid-on kwam en Bobby Abel maakte zijn honderden met nog grootcre regelma tigheid dan een tiental jaren terug, toen hij .van een katachtige vlugge slips veran derd was in een kalme en bedaarde point. "W. G. Graoo maakte nog 1000 runs per maand, toen zijn goed fielden van vroeger absoluut verdwenen was, terwijl op het moment Hayward, vroeger zoo snel in het verre veld, thans als „deep point" fungeert, hoewel zijn battcai nog steeds niets ver mindert. Er is reeds veel geschreven over mimicry, de eigenaardige eigenschap van sommige dieren, vooral insecten, om hun overeen komst met een andere diersoort of de om geving, waarin zij zich bevinden, te ge bruiken om een vijand te ontgaan of hun prooi te bemachtigen. Sommige vlinders of kevers zijn werkelijk uitstekende tooneelspelerszij spelen een, nu eens grappig, dan weer akelig spel met andere dieren en vallen nooit uit hun rol. Er zijn er, die zoo'n handig gebruik weten te maken van de overeenkomst, die de natuur hun met de omgeving, waarin zij leven, geschonken heeft, dat zelfs het scherpste oog ze niet weet te ontdekken. In Indië leeft er een vlindersoort met lichte vlekken op de vleugels, welke daardoor al een gemakkelijke prooi voor vogels en andere vijanden zou kunnen worden. Als deze vlinder vervolgd wordt, zet hij zich 6p een boomblad, klept de vleugels toe, zoodat de glinsterende vlekken onzichtbaar worden, en vlijt zich op het blad neer, waar hij soms urenlang onbeweeglijk blijft lig gen, zonder dat men zijn voelhorens ook maar een oogenblik ziet trillen. Hij hoort liet minste geluid in do huurt en houdt zdch dood, tot het gevaar voorbij is. Dan eerst waagt hij een andere schuilplaats te zpeken. Maar ook daarbij is hij uiterst voorzichtig. Hij laat zich eerst als een verdord blad op den grond vallen en blijft daar een paar minuten stil liggen, of hij laat zich doer den wind een eindje meenemen. En hij speelt zijn rol zóó uitstekend, dat het verbazend lastig is hem te vangen. Een andero vlindersoort zet zich, om on- noozele mugjes te verschalken, op een zon nige plaats, omdat de zon de illusie nog volkomener maakt. En zij weet bijna zon der een beweging haar buit, wanneer die binnen haar bereik komt, te pakken en te verslinden. De Atlasvlinder maakt er zijn werk van een zeer vergiftige slang na te bootsen. Hij lijkt volstrekt niet op het ondier, maar weet als een uitstekende tooneelspefer pp. andere dieTen denzelfden indruk te maken en zich daardoor do ergste vijanden van het lijf te houden. Verborgen in een boschje, laat hij alleen de punten van zijn vlerken zien, op een dergelijke wijze, dat men den kop ,van een ratelslang meent te zien. De vijanden van den vlinder wagen dan niet hem aan te pakken, omdat zij werkelijk mcenen den kop va.n een ratelslang te zien. In Brazilië komt een vlinder voor, die den kop van een soort uil nabootst. Zijn ver volgers grijnst op een oogenblik uit het loover de kop vau een nachtvogel tegen- Do vlinder bereikt dit effect door een bij zondere houding van zijn eigenaardig gelee, kende vlerken. Niet .alleen vlinders wenden dergelijke too- neclspelerskunstjes aan. Ook verschillende keversoorten uit Brazilië zijn uitstekende komedianten. Zij kunnen volkomen dezelfde gedaante aannemen als een zeker soort kie- zelsteoncn en liggen dan rustig en onbe weeglijk, als iet ware één met den steen,- om zich plotseling op het argeloozo dier, waarop zij loeren, te werpen, wanneer het in hun bereik gekomen is. De Variété-theaters spelen een groote rol in het leven van cle wereldstad Londen. Zij trekken onmiddellijk de aandacht van den vreemdeling Zij rijn groot, weelderig ingerioht en dos avonds en des nachts ver-, lichten rij met den glans van duizenden clectrisehe lampen den geheelen omtrek. Men rekent, dat er ongeveer zestig variétés' te Londen en in de voorsteden bestaan., Hun aantal is zoo toegenomen, dat de' autoriteiten beginnen zwarigheden te ma ken bij den aanvraag om een nieuwe con cessie. Vele beliooren aan een groote ver- eeniging, een Ring, gesticht door Eduard Mass, eigenaar van het Hippodrome. De Vereeniging beschikt over twee millioen pond. Terwijl de variétés zich steeds uitbrei-, den, hebben de ernstige schouwburgen met', de grootste moeilijkheden te kampen. ZijJ hebben in den oorlog met de Tiende Muze reeds lang de wapens neergelegd. Eenigej zijn veranderd in groote Music Halls. An-: de re, die betere zaken maken, volgen de' lijn der Variétés met reclame-vertooningen en bioscope-voorstellingen, want deze trek-i ken het meeste publiek naar den schouw burg. Als d'rie Londen aars den schouwburg bezoeken, gaan minstens acht naar een va- riété-theater. Men heeft daar een zeer gemengd pu bliek. De Schotsche farmer, die zich te Londen wil amuseeren, staat bij de kas naast een bruinkleurigen Indiër, met een witten tulband. Levendig pratende Fran- schen ontmoeten stilzwijgende Noo/weeg- sobe h'outhandelaairs, die te Londen zaken hebben gedaan. Neger-gentlemen, wieri witte boorden en dassen scherp afsteken op de zwarte huid, koopen een entreóbiljet. Kleine Japanners, lachend, spreken En-; gelsch met een Duitsehen professor. Hun buren zijn blijkbaar, want hun levendige: gebaren verraden hen, Italianen. Een heer; met hoogen hoed, lichtkleurig vest en velé ringen, die Fransch spreekt, omdat hij geen' Engelsch kent, schijnt een burger te zijn van de gezegende Balkanlanden. Al deze lieden hebben nog voor een paar uur misschien op zee gekruist; zij komen juist uit den trein en gaan morgen naar Amerika, naar Canada, Australië of Indië.: Dezen avond echter zijn zij te Londen en' willen zich in een der Variétés van Leices ter Square, waarvan zij zooveel gehoord hebben, amuseeren. En morgen brengen treinen en stoombooten anderen, en dat gaat zoo het geheele jaar door. Die men- schen zijn vermoeid van het reizen, van den dagelijkschen arbeid, van de rnocite om geld te verdienen en veel geld. Zij behoo- ren tot honderd naties. Zij hebben niets ge meen. Er is geen artistiek geyoel, geen op voeding, geen beschaving, die hen onder ling verbindt, niets dan de taal van hui»

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1911 | | pagina 12