De uitvinder van den automobiel. Electrisch opgejaagde plantengroei. Te veei vleesch. Demer zal to MVlnh-in in Mecklen burg hat stadje ia bekend als de geboor teplaats von Frits Beater een gedenk steen onthuld worden voor den uitvinder van den automobiel, Siegfried Marcus. Yon hoeveel gewicht deze uitvinding ▼oor het moderne verkeerswezen ook wezen mag, aan den uitvinder zelf bracht zij noch roem, noch moterieel voordeeL Toen dezer dagen eenigo leden der kei- ■erlijk© automobiel-club te Weenen naar Malohin vertrokken waren, om aan de ste delijke regjeering te vragen hot gedenkteo- ken te mogen plaatsen, ondervonden zij tot hun verwondering, dat te Mal chin Marcus een onbekende was. Teekenond voor de achterlijkheid der Meoklenburger toestanden is wel, dat het verlof niet dan door tusschenkomst van den Oostenrijkschon gezant kon vorkregen worden. In voorname hoogheid antwoordde de ge meenteraad van Malohin aan het huldi- giags-coniitó„dat hier niets nadere om trent het werken van Siegfried Marcus en van rijn zoogenaamde uitvinding bekend was; ook had do eigenaar van het geboorte huis van Marcus rijn toestemming tot hot aanbrengen van den gedenksteen nog niet gegeven, en het was zeer twijfelachtig, of hij hier wel ooit voor to vinden zou zijn." Marcus werd geboren in het jaar 1831. In irijn jeugd toonde hij een bijzondoren aan leg voor muziek. Door de behoeftige om standigheden zijner familie kon rijn vader hem echter niet toestaan zich in deze edele kunst verder te ontwikkelen. Hij werd bij een Hamburger slotenmaker in do leer gedaan; niet lang echter bleef hij bij dezen patroon, maar verkreeg spoe dig werk aan een werktuigkundige inrich ting to Berlijn. In 1852 vinden wdj hem in hot Keizerlijk Mechanisch Ipstifcput te Weenen; na eenigo jaren aan de Universiteit als werktuigkun dig assistent werkzaam te zijn geweest, opende hij in 16G0 een eigen technisch bu reau. Uit daze werkplaats van Marcus zijn een groot aantal nieuw© vindingan do we reld ingegaan; rijn thormozuilen, die hij later nog aanzienlijk verbeterde, deden bom oen gouden medaille dor Weener Academie en een prijs van 2000 florijnen verwerven. Zijn toestellen voor velddelegraphio wer den mot groot suoces in den Fransch-Duit- scJbon oorlog gebruikt. Ook in zijn later loven was Marcus nog dikwijls werkzaam tot verbetering van het bestaande oorlogsmateriaal, zijn vervolma king dor torpedo-booten werd door de Oostenrijk-Hongaarseho Marine mot waar- deoring on/tvangoor; eveneens Week rijn toe stel tot het aanleggen ran ondoraecsche mij nen in de practójk zeer geschikt te zijn. Ook op hot gebied van theoretische tech niek dood hij belangrijke ontdekkingenzijn nieuw systeem voor den „Ruhinkorff" en voor ronken-in duet oren is zeer kunstig ge vonden. Wij kunnen hier niet al de veranderin gen cn verbeteringen opsommen, die Mar cus in den loop der tijden in do moderne techniek aanbracht. Slechts iets omtrent zijn grootste uitvinding; den bonrine- automobiel. Yolgcnc een medewerker van Marcus had deze in 1S01 reed» een volledigen beaudne- automobiol gemonteerd; in 1875 nam Mar cus te Weenon mot rijn toestel proeven, die echter, om hot groote geraas, dat zij in de straten maakten, door de politio verboden werden. Dit toestel was oon der grootst© biizonderheden d<v Weener wereldtentoon stelling van 1873. Echter niet zonefcr strijd heeft zich Mar cus als eerst© uitvinder kunnen handhaven. In Amerika verklaard© George Beklim, dat hij vóór Marcus reeds een automobiel had saamgcsteld; zijn vinding dateert ech ter pas uit hot jaar 1889. Een crostdgeT concurrent voor den Oosten rijkschen me chanicus is do Franschman Lenoir, die in ISG2 met ©PU amtowagpn gpod© resultaten bereikte; hot lijdt echter geon twijfel, dat d© automobiel van Marcuo, die in 186*1 reeds volledig toegerust was, in teekeninr- gen en gedeeltelijke ontwerpen reeds vóór I860 bestond., i Warmte, licht cn eleotriciteit rijn drie natuurkrachten, die om zoo te zeggen eon omwenteling in dc hodendaagsch© bescha ving hebben gebracht. Wat ze zijn, weten we nog niet; maar als onbekende weldoensters hebben ze over al, in al de nijverheidstakken, haar onbe twistbare woldaden rondgestrooid. Wij wil len nu enkel maar eens spreken van het geen men met recht on veel waarschijnlijk heid van hen mag verwachten ton opricht© van den plantengroei. Keeds van over eend ge jaren is men be gonnen mot den invloed te bestudecrcn van de verschillende lichtstralen op heb kiemen en het aangroeien der planten. Dat het wit licht uit het samengaan van zeven hoofdkleuren ontstaat, is overbekend. Door welbedachte proefnemingen bleek het weldra, dat al die verschillende licht kleuren op den plantongroci niet denzelfden invloed uitoefenen. Te vroeg echter is het nog, om in 't algemeen een besluit kenbaar te maken. Altijd en voortdurend wordt cr nog voortgezocht en een tijd komt weldra, dat we klare gevolgtrekkingen zullen be zitten. Met olecfcriciteit nu blijkt hot even be langrijk. Reeds van over verscheidene jaren had men beproefd groeiende planten aan den elcctrischen stroom of aan ontladingen te onderwerpen, om zoo ccnige gegevens te be komen over den invloed der eleotriciteit op het plantenleven. Het is echter in de laatste jaren, dat groot© en juist wetenscha pp olijke proeven rijn gedaan op dit gebied. Daar willen we een klein overzicht van geven. Dc proefnemingen werden bedacht door J. E. Newmann, van Gloucester, in Enge land, waar, gelijk men weet, het landbouw bedrijf in eer© staat. Voor wat het voortbrengen der clectrici- t©it aangaat, men moest niet. denken rijn toevlucht te nemen tot ccn cleetriseermacm- no, die, wel is waar op eenvoudige manier, doch niet genoog elcctrioiteit op het veld zou brengen. Newmann wist zich daarom de medewerking te verzekeren van sir Oliver Lodgo, don wclbckonoen geleerd© voor wat in het bijzonder aangaat het gebied dor olcc- triciteit op hooge spanning. Dózo besloot dus den inductie-klos te gebruiken. Voor wat het gansche stelsel aangaat, dat bestond hoofdzakelijk uit: een petroolmotor van omtrent 2 paardenkracht. Deze zette een dynamo in gang, waarvan de electrische stroom door den inductieklos werd omgezet in een hoog gespannen stroom van omtrent 100,000 volts. Wat het proefveld aangaat, dit had in 1906 een grootte van 45 hectaren cn in dit jaar liepen de proeven uitsluitend op ver schillende soorten tarwe. Het veld was ver deeld in twee poroeokn, een geëlcctrisecrd on een nict-geölectriseord. Op het eerste stonden palen van 5 meters hoogte in even wijdige reeksen op 90 tot 100 meters van elkander, terwijl tusschcn icderen paal een afstand bleef van omtrent 65 meters. Op iedere reeks palen werd een dikke t* le- graafdraad gespannen cn dc reckon werden ook nog kruisgewijze met dunne draden ver bonden, zoodat over het veld ccn metaalnet was gespannen, waarop dc eleotriciteit van den inductie-klos terecht kwam. Vermits de een© pool van den klos met heb net, de andere met den grond verbonden wa ren, bestond er, gelijk wo reeds zeiden, een spanningsverschil tusschcn net en grond van ongeveer 100,000 volt». Wanneer werd er nu geëlectrisccrd! Des nachts niet. Al leenlijk schijnt het noodig tc zijn des zo mers gedurende do vroegere morgenuren. In de lento bij zonneschijn niet. Maar in dit tijdstip bij donker weer gansch den dag. Zoodoende wa# iuc& in staat een vergelij king vast te stollen tusschcn de opbrengst van het gcclectriseerde en het vrijgelaten proef veld. Wat was de uitslag! Op het geëlectriaeorde deel bleken do ar©a voller, was het stroo omtrent 10 C.M. lan ger, dc opbrengBt gemiddeld 30 a 40 pOt. groot er voor de tarwe, en hot bakmeel, «r door bekomen, was 7.5 pOt. duurder dan op het niet-geëlectriseerd© veld. Overigons waren do luchtgesteltenis en be mest in gs voor waar don gelijk op de twee gronden. Men riet reeds d© hoogst belangrijke uit slagen, die onze oplettendheid met recht afdwingen. In 1907 breidde men hot proefveld uit met omtront 1 heotare, waarop aardbeziën en' magnolia's stonden. De opbrengst der aard beziën steeg met 35 pOt. Welk besluit nu daaruit getrokken! In dc eerste plaats, dat do invloed der electriciteit op den plantengroei, zoo bewc- z©n, uiterst belangrijke uitslagen oplevert.. Daarbij is het, volgens de proefnemers, zeker, dat de uitslag niet alleen do aanleg en onderhoudskosten van dit stelsel dekt, maar tevens door de raeerdero opbrengst groote winsten oplevert. Dat allee is nu nog maar begin. Dc klein© landbouwer zal natuurlijk zulke proeven niet aanvatten. Maar we kunnen met zeker heid afwachten, dat hier ook uit zulke proef nemingen zal worden nut getrokken. Daar men toch zoekt., in navolging van andere landen, de landerijen van ëón bezitter meer samen te trekken en zoo de landbouwstreken meer in groote peroeclen te leggen, is bet' misschien niet onmogelijk later den land- bouwmaatechappijen inrichtingen te zien tot stond brengen, die zich met hot oleotri- seeren van de velden zouden belasten. Waft le doen aGs ntenschen En brand gcraScen? Een algemeen© regel hiervoor is natuur lijk niet te stellen; de gevallen verschillen niet alleen van elkaar, maar d© omstandig heden hebben er ook grootcn invloed op. Geraakt een vrouw in brand, dan is het zaak, dat andere vrouwen uit haar nabij heid blijven en geen hulp verleenen, maar dit aan een man overlaten, en zoo snel mo gelijk hnlp inroepen. Een man loopt lang niet dat gevaar, waardoor een vtouw door^ haar loshangende on gemakkelijk vlammen de klocding wordt bedreigd1. Ziet een vrouw rich beslist, door gebrek aan mannelijke hulp, tot optreden verplicht, dan moet zij. haa/r rokken vlug uitdoen of deze strak om* haar bccnen binden; dc loshangende rok ken toch vormen hot grootste gevaar. Zij hullen, eenmaal in brand geraakt, het go-i I heele lichaam dadelijk in vlammen. Kan men iemand water over dc bran-- dendo kleederen 'werpen, dan is dit hot pro baatste middel. ADaers in bed springen en* onder do dekons de vlam verstikken, of in dekens of klecden to wikkelen. De straat op loopen is natuurlijk slecht, doordat do vlammen worden aangewak kerd. Maar wie alleen is, zoekt in zijn angst, hulp on vliegt daartoe de straat op. Hierbij' is dan een probaat middel toe t© passen, i al moet het als een soort paardemiddel wor den beschouwd: men springo de graoht n. en roepe om hulp. Man.r snel dooven van do vlammen door inwikkeling of rollen blijft do beste methode. Met nat gemaakte handen kan men veel doen vóór men brandwonden oploopt. STOFGOUD. Een vruchtbare behandeling van dc so ciale vraag is alleen dengenen gegeven, dio, haar tor hand nemen met dc erkenning van do onoplosbaarheid van hot vraagstuk in den vorm, waarin dc menschon het zich ge woonlijk denken. Heinriohvon SybeL Niet het kwaad doet het meeste kwaad, maar het ale goed beschouwde kwaad. E 11 n K o Prof. H. Strauss, te Berlijn, schreef in bet „Berliner Tageblatt" een artikel hier over. Voor een goed resultaat van ontspan- ningsreizen hebben niet alleen de heilzame werking van het klimaat en de hygiënische inrichting der kuuroorden en badplaatsen, beteekenis, aldus begint de prof. dit ar tikel maar ook de kost, welken men ge durende het buitenverblijf geniet. Dit geldt voornamelijk voor de ontspan ning zoekende bewoners der steden en in het bijzonder voor die groep menschen, dio door geestelijken arbeid moe gewerkt of uitgeput zijn. Zij hebben niet alleen noodig een voldoend© hoeveelheid van de aan do instandhouding van het lichaam deelnemen de stoffen, maar bovendien moet een doel matige keuze gedaan worden onder do af zonderlijke voedings- en genotmiddelen. Prof. Strauss bespreekt slechts het punt ten aanzien waarvan de levenswijze van c>e bevolking der groote steden, en wel voor namelijk van de gegoede klassen, ook buiten haar vacantietijd, wol eenigo ver andering behoeft. En dat punt is de kwes tie van het overmatig gebruik van vleesch. In zijn eigen huis kan ieder zich voeden zooals hem dat het best voorkomt. Maar de J vrije keuze eindigt op het oogenblik, dat de reis en dus het hotelleven bogint. Ontegenzeglijk wordt bij do moderne ho- telbcdiening aan do vleeschspij/. n dikwijls ja, te dikwijls een overmatig ruime plaate gegeven, terwijl meelspijzen, groen ten en fruit niet in die mate vorden ge diend als wel te wenschen ware. Het is geen toeval, dat juist in de kringen, waarin het geheele jaar door rijkelijk vleesch wordt gegeten, bepaalde ziekten als jicht, neuras thenie en neiging tot aderverkalking bij zonder veel voorkomen. Hoewel het nu ab soluut zeker is, dat doze ziekten in geen geval a 1 1 o o n door overmatig gebruik van vleesch ontstaan, maar dat bijna altijd ook nog andere factoren daartoe meewer ken, valt toch niet t© ontkennen, dat een lang volgehouden, overmatig gebruik van vleesch het ontstaan dezer ziexten bevor dert. Dat aan vlccsoh ook op do tafels van ho tels en restaurants een zoc overwegende plaats wordt ingeruimd, vindt oorzaak in verschillend© redenen. Gelijk bijna overal in het zaken-leven, regelt hier het aanbod ook in zeker opzicht de vraag. Vleesch is meer dan elk ander voedingsmiddel ge schikt om het to bereiden tot verschillend© wt'lsmakendo, oog, neus on gelicmelt© et ree- lende schotels. Voorts heerscht bij het over groot© ileol dcj bevolking het vooroordeel, dat eon krachtige en krachtgevend© voeding j ■iondbr groot© hoeveelheden vleeetoh niet i goed denkbaar ia Van ecnige beteekenis is echter dikwijls ook het feit, dat vleesch en 'uit vleeeoh bereid© gerechten, inbegrepen vIcoschsoopen on vleeschsauzen, meer dan andare spijzen dorst veroorzaken. De oor zaak daarvan ligt niet alleen in het gehal te, dat het vleesch bevat aan extractie- ■stoffen, die door het kookprooes gevormd {worden; maar ook daarin, dat. vleesch en 'de daaruit bcrcido schotels in den rog?! rijkelijk gezouten woorden. En daar do ho- j telhoudere in hot algemeen bij een betrek- j kelijk hoog vleeschaandecl op hot menu en I bij den daardoor gokweekbun drankenom- zet wil varen, zegt do professor, kan men nauwelijks verwachten, dat rij zoo maar dadelijk van dez© gewoonte zullen afstap pon. Zcor terecht zegt Buhner, do Berlijn- ho hygiënist, op wiens grondige studie de modern© voedingsleer voornamelijk ge baseerd is, in rijn bock over volksvoeding ,.Do kost van onze eethuizen, zelfs afda lend tot de eenvoudigste ,,Kneipo", is, wat do hoofdzaak aangaat, vleesch. Wie bui tenshuis eet, wordt min of moer gedwongen mot dezen vorm van voeding genoegen t© nemen". D»r dc oprichting van zoogenaamde „Vegetarische" restaurants is men van do jvlecschvocding teruggekomenmaar ook op het gebied dor voedingsleer geldt d© grond- I regel, dat men nooit in uitersten moot ver- vollen, en meer dan op welk gebied ook, moet men hier rekening houden met het feit, dat wat voor den een dienstig i«, voor don ander niet past. Daar evenwel, zooals reeds i6 opgemorkt, de hotelhouders geen reden hebben om met j vcrandoren een begin te maken, ligt het, volgens de meen ing van prof. Strauss, op den weg van het publiek zulks te doen. Overigens kan elk hotelhouder zich door het verlies, hetwelk hij dan door de ver mindering van den drankenomzet lijdt, schadeloos stellen door een verhooging van den prijs voor liet „droge" monu. Verandering in deze heeft volstrekt niet ten doel hot vleesch geheel van de spijs kaart te verwijderen, doch slechts hot vleesch niet meer ten koste van andere voedings- en genotmiddelen te doen over- heerscheD. Bij een blik op de in de betere restaurants gebruikelijke menu's ziet men niet zelden twee cn dikwijls drie vleeschge- rechten, terwijl groenten cn compote maar bescheiden vertegenwoordigd zijn. Ook voor do zoetspijzen is dikwijls veel te weinig plaat6 ingeruimd op de menu's, terwijl fruit soms geheel ontbreekt. Zulk een rijk vleeschmenu is dikwijls niet alleen gebrui kelijk bij het tweede ontbijt, maar somtijds ook bij het souper. Zoo heb ik, zegt prof. Strauss, in dit jaar tweemaal in hotels, die den naam van „Kurhaus" dragen, sou pers aangetroffen, dio bestonden uit vleesch of vieoh, eieren cn kaas, zoodat degene, die zich niet enkel met vet cn eiwit wenschte tc voeden, gedwongen was, het voor do voeding noodzakelijk zotmeel- quantum met veel brood aan vullen. In dit verband dimt er nog op gewezen te worden, dat de overmaat van vlccschkost in de hotels en het bijna afwezig rijn van groenten, fruit en meelspijzen, niet alleen van slechten invloed is op de darmbe-we- ging, maar de darmgisting er door bevor derd wordt, hetwelk van ongunstigen in vloed is zoowel op het zenuwstelsel als op andore organen, vooral op lever en nieren. Op grond hiervan moet het als een ge rechtvaardigd verlangen worden aange merkt, cLat de overmaat van vleesch, welke in de hotels wordt voorgezet, wat vermin dert ten voordeel© van fruit, groenten en compótes, en dat ook aan meelspijzen ten koste van vleesch, een grootero plaats op het menu wordt aang-c-wezen. Als de bewoner der stad voor ontspan ning naar buiten gaat, moet hij niet alleen de rust en de afwezigheid van inspanning der zenuwen met de bewoners van het platteland trachten te deelcn, maar moet hij er tevens naar sta©ven, wat de voeding aangaat, zich aan do landelijk© gewoonten t© gewonnen. Want do meerdere vleesch- voeding uit de statistiek kan het blijken treft men in veel grootcre mate aan in de steden dan op het land. Het bedroeg n 1. \olgcns een door Kónig gepubliceerde schatting van do vleeschconsuraptie in Duitschland por jaar en per hoofd in d© steden 53, op het land 32 kilogram. Aan een ruimer gebruik van groenten, fruit cn melkproducten staat, clank rij de ontwikke- 1 ing van ons verkeerswezen en den voor uitgang dor consorvenfabrioatie, zoo goed als mets in den weg. De eenling is echter ook op dit gebied machteloos en dafarora meent prof. Strauss, dat er van een een drachtig optreden van liet publiek slechts succes is tc verwachten. Als do vraag ver andert, dan verandert ook het aanbod, en do hotel-industrie zal dan zeker ook meer dan nu dikwijls geschiedt, rekening houden met het feit, dat do „homo sapiens" krach tens de positie, welke hij volgens do na tuurlijke historie inneemt, niet tot do „carnivoren" (vlceschcters), maar tot do „omnivoren" (alles eters) behoort. Verpakking van eetwaren. „M ol c s c h o 11" bevatte een artikel te gen het wikkelen van voedingsmiddelen in oud papier, welke wijz© van doen vooral wordt afgekeurd bij eetwaren, dio. rauw worden genuttigd of te voren reeds gekookt j rijn, wegens het gevaar van besmetting mot ziektekiemen, op liet papier aanwezig. Men raeenc niet, schrijft dc redacteur van het weekblad, dat dit gevaar van donk be cl- diigen aard is of slechts op theoretische be schouwingen berust. In vele Franschc ste den heeft men tegen de gevaren van het verspreiden van ziekten door middel van oud papier, dat gebruikt wordt om voe dingsmiddelen to verpakken, verordeningen in het leven geroepen. Deze verordeningen zijn eerst vastgesteld, nadat de noodzake lijkheid daarvan gebleken was, en na da onderzoekingen van den directeur van het gemeentelijk laboratorium te Montpellier. Het resultaat dezer proefnemingen was, dati lo. oude couranten, prospectussen, bro chures en andere drukwerken geheel en al verboden moeten word on voor hot inwikke len van zoowel droge als natte voedings middelen 2o. oude handelsba.ken, belastingbiljetten, registers en dergelijke kunnen toegelaten worden voor droge eetwaren als hot papier zindelijk is; 3o. alleen nict-kunstmatig gekleurd, niet- b©drukt of niet-beschreven papier mag voor vochtig© voedingsmiddelen worden gebruikt; 4o. winkelvisitatiën of andere behoorlijk© controle is dringend noodig. In ons land bestaan dergelijke bepalin gen nog niet. Wij wekken daarom onze le zers op zelf paal cn perk t© stollen aan het verspreiden van riekten, dood, zorg en ver driet door oud papier. Eisch van uw winkelier, dat hij zuiver, onbedrukt papier voor uw eetwaron ge- bruike. Pels en Pont. De pols, die tegenwoordig in het toilet der dames zulk een groot© rol speelt, zóó, e dat, al is het maar in namaak, zelfs in den zomer de dame niet meer zonder pelswerk uitgaat, wat in do hondsdagen wel ce.ns een komisolien indruk maakt, heeft een heele ge schiedenis achter zich. In den ouden tijdl kwam alleen het vel van het edelhert in aanmerking, maar slechts Vorsten mochten hot dragen. In den tijd der kruistochten werd het anders cn kwam hot hermelijn in de mode. Dit kost bare pelswerk kwam door Armeniërs niiar West-Europa, waar hot. Erminia heette. Koning Eduard III van Engeland verhief het tot koninklijk bont en bedreigde niet zware straffen ieder, die het onbevoc-zd droog. De ontdekking van Amerika bracht, weef nieuw pelswerk naar Europa. Do kostbaarste bontsoortcndio Amerika levert, rijn o a. hot vel van den zilver vos, van den Canadeeschcn marter, den of- beT cn den losch of lynx Een vol van oen zilvervos brengt soms 1000 tot 2000 gulden op. Het marterbont, dat hier bedoeld wordt komt. vrijwel overeen met hot. sabelbont, dvfr uit den omtrek van Jakoctst in Siberië komt. Eeuwen lang rijn de Oost zeehavens de stapelplaats©)! geweest voor het bont, dat. per scheepsgelegenheid uit de Noordelijk© landen van Europa cn uit Rusland kwnm. Het Siberische bont werd meest verhand ld op do groot© markten te Moskou en 10 Nishni-Novgorod. De handel in Amerikaanse!) pelswerk wis vroeger in handen van drie groote hand ls- licharoen: een Hollandscb© mauteohripm'i te Nieuw-Amsterdam (New YorkV een Frnn- sche in Canada on do HucUansbani-Conipag- njic. Deze laatste liestaat nog en heeft haar agenten in meor dan 150 plaatsen in Ame rika on werkt met een klein leger van amb tenaren, agenten, handelaars en jagers In Europa rijn tegenwoordig Leipzig ->n Londen de voornaamste markten voor het bont. Men rekent, dat te Lciprig alleen jaar lijks voor tO milliocn mark verhnnckld wordt. Dat er bij de hooge prijzen, die soms be taald worden, heel wat vervalschingen voor komen, laat zich licht begrijpen. Wfiar zon den anders alle katten- en konijnenvellen blijven f De chemisch© ververij staat tegen woordig heel hoog.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1908 | | pagina 16