Voeding van zieken en herstellenden.
De chocolade-industrie.
kaar f luiste repterwijl rij met hun inbre
kerswerktuigen bezig waren.
Eenaklaps stiet hij een krachtig gebrul
lit, dat hol en akelig door de ledige kerk
galmde.
Als versteend van schrik bleven de die
ven staan en lieten hun breekijzers uit de
hand vallen.
Nu rukte Malm de deur der consistorie
kamer open en vertoonde zich, in zijn
afschuwwekkende vermomming, plotseling
aan de beide boosdoeners, die, luid gil
lend: ,,De duivel 1 De duivel i" een goed
heenkomen zochten, alles achterlatend,
wat zij hadden meegebracht.
Nu rukte Malm de deur der consistorie
kamer uit, en nogmaals stiet de koster
zijn-gebrul uit, den dieven achterna, die
reeds aan de kerkdeur genaderd waren en
nu den donkeren weg opholden.
Met één oogopslag overtuigde de koster
zich, dat do kast nog gesloten en het ker-
kezilver dus gered was.
Kort daarop kwam vrouw Malm met
den veldwachter en eenige boeren, die zij
gewekt hadden, en nu begon een formeolc
drijfjacht op de dieven, die nog denzelf
den nacht in handen dér politie vielen.
Malm herkende dadelijk den gewaanden
paardenkooper, die zich Willem van Zu
ren had genoemd, en de politie herkende
hem ook als een berucht inbreker, waar
mee zij al menige rekening had vereffend.
Dr. J. de Groot besluit zijn opstellen in
het ,,Med. Wbl." over voeding cd voe-
dingstherapio met eenige opmerkingen
over de voeding van zieken en herstellen
den Hij schrijft:
,,Op dit gebied heerschen over het alge
meen en niet alleen bij leeken eenige
vage begrippen, gedeeltelijk dwaalbegrip
pen zwak keu en herstellenden hebben be
hoefte aan zoogenaamde versterkende
middelen1' (wij weten wat daaronder ver
staan wordt)bij veU patiënten verge-
not^t du arns zich cuet „zachte koetjes" ot
„ïfèkt verteerbaar voedsel" voor te schrijd
ven; een ander maal heet hot: „U moet
maar wat dfèet houden V* Alsof het voor
schrijven van een gepast dieet niet een
taaie van groot belang is, die nadenken,
vaak zelfs studio vcrcischt. Wat in één
geval licht verteerbaar is, wordt in een
ander geval soms zeer moeilijk verteerd.
Omtrent de verteerbaarheid in het alge
meen bestaan soms geen klare voorstel
lingen, terwijl de wijze van toebereiding
van grooten invloed kan zijn op de ver-
teerbaarheid der verschilleude bestanddce-
len van het voedsel. Ook moet rekening
worden gehouden met de bijwerkingen,
veroorzaakt deels door bij-producten en
bijmengselen van het voedsel, deels door
de eindproducten der ontleding^ van de
voedingsstoffen en do tusschenproducten
daarvan.
Terecht is er in den iaatsten tijd van
verschillende zijden op gewezen, dat de
ziekenverpleegster kennis van koken moet
hebben en het voedsel voor de aan haar
zorgen toevertrouwde patiënten zo^ noo-
dig zelf moot kunnen bereiden en in elk
geval moet kunnen beoordeelen of daar
aan iets hapert, en zoo ja, wat.
Er zijn verschillende wegen aangewe
zen om op het gebied der voeding vaD zie
ken tot een beteren toestand te geraken.
In Berlijn worden verschillende kook
cursussen voor artsen gegeven. De eerste
cursus van dien aard werd in 1899 in het
Pesta 1 ozz i-F rob e lhaus door mevrouw Hcyi
geopend.
Sternberg vertelt, dat twee Berlijnsche
Universiteits-professoren aan zulke cur
sussen deelnamen, en dat een hunner hem
persoonlijk meermalon verklaarde, dat deze
cursussen niet in staat waren geweest,
aelfs bij een geregeld bezoek, hem een in
zicht in dit gebied te verschaffen. En dat
de andere professor er evenzoo over dacht,
diaarvan had hij ruimschoots gelegenheid
zich meermalon te overtuigen. Het schijnt
dan odk, en het laat zich zeer goed verkla
ren, dat do leerares in koken niet de aan
gewezen persoon is om de artsen in dit
gebied in te leiden.
Juister lijkt mij d© weg, gevolgd door
prof, Moritz te Greifswald, die in 1902 be
gon, zelf een kookcursus voor artsen te ge
ven, bijgestaan door de noodige vrouwelijke
hulp voor het practisohe gedeelte.
Een diaetetisch instituut, zoo ruim opge
vat als Sternberg zich dat voorstelt, acht
ik voor Nederland niet noodzakelijk. Wel
acht ik het noodig, dat aan onze univer
siteiten aan de diaetetiek meer aandacht
wordt geschonken, en dat na den studie
tijd de arts gelegenheid vindt onder des
kundige leiding zich op de hoogte te stel
len van de beteekenis der kookkunst voor
de geneeskunst."
J. J. V. schreef over dit onderwerp een
belangrijk opstel in het „Tijdschrift van
Nijverheid", waaraan het volgende ont
leend is:
Hij begint er op te wijzen, dat de Zwit-
sersche chocolade-fabrikanten onlangs zich
genoopt zagen hun fabrikaat belaugrijk op
tc slaan wegens de stijging der cacaoprij
zen. Inderdaad is de grondstof, vergeleken
met eenige jaren geleden, gemiddeld 85 k 90
pCt. duurder; feitelijk nog meer omdat
door afval en nevenproducten, 100 K.G. ca
cao bruto, ongeveer 70 K.G. netto rende
ment oplevert. Ook heeft het duurder wor
den der melk er toe bijgedragen om de
„chocolat au lait" op te slaan, waarvan de
fabricage hoe langer hoe meer in de omstre
ken van Genève toeneemt.
Onderstaand staatje toont aan de vlucht,
welke de chocolade-industrie in Zwitserland
gedurende de laatste 9 jaren heef' geno
men. De waarde der afgeleverde chocolade
bedroeg in:
1898 fra. 6,271,000
1899 8,389,000
1900 M 10,847,000
1501 15.613,000
1602 16,537,000
1903 22,912,000
1S04 26,836,900
1905 81,860.0<X>
1906 36,330,000
Het voornaamste afzetgebied is in do eer
ste plaats Engeland, hetwelk verleden jaar
voor frs. 12,961,000 chocolade nam. dan de
V.-S. voor frs. 4,340,000; Duitschland frs.
3,886,000; Italië frs. 3,200,000; Frankrijk
frs. 3,185,000 ec België voor frs. 2,166,000.
In Zwitserland is de chocolade-fabricage
een van de bloeiendste takken van nijver
heid; en men begrijpt, dat de fabrikanten
er voor wak,-n dat zij de voorname plaats,
die zc op dc biitenlandschc markt innemen,
ook blijven behouden. Zwitserland heeft
het groote voordeel over veel waterkracht
te kunnen Kschikken, de m-olens kunnen
dus op goedkoope wijze worden gedreven
er dit stelt den chocolade-fabrikant tevens
ir» staat, orn ordinaire cacao te verwerken,
dif- in de uiterste porfectie vermalen mo3t
worden.
De volgende cijfers leeren met welke enor
me sprongen de invoer van cacao in Zwit
serland toeneemt:
1890 13,326 quintaux (100 K.G.)
1900 35,807,
1905 52,184 T,
Hot invoerrecht is er slechts 1 fr. per
quintal; dit lage recht draagt almede bij tot
de ontwikkeling der Zwitsersche chocolade
industrie. De Fransche fabrikanten, die een
hoog invoerrecht voor cacao moeten beta
len, wijten daaraan grootendeels de moei
lijkheid, om met Zwitserland tc kunnen
concurreer-n.
In Frankrijk is de tegenwoordige cacao-
prijs frs 104 per 100 K.G.het invoerrecht
is in de laatste 50 jaar dikwijls gewijzigd,
doch met iedere verhooging daalden fa
bricage cn invoer.
En nu de omzet van cacao in Nederland.
Volgens de statistieken van in- en uitvoer
bedroeg van de in 1S90 in ons land inge
voerde cacao (afval en zeefael van cacao
daaronder begrepen) de in ons land geble
ven hoeveelheid 3,093,280 K.G., terwijl die
hoeveelheid in 1906 gestegen was tot
11,181,795 K.G.
Van cacaoschillen bleef van de ingevoer
de hoeveelheid in 1890 in ons land 619,526
K.G in 1906 1,037.140 K.G.
Verreweg het grootste gedeelte van de
ingevoerde Java-cacao wordt hier tot cho
colade verwerkt. Van Amerika zijn het voor
al de Bahia-, Acasa-, Trinidad- en Vene-
zuela-soortenSurinaamsche invoer is ge
ring, men besteedt er anders wel gaarne
goede prijzen voor. Ceylon voert goede par
tijen aanDomingo- en Haïti-soorten zijn
niet gewild, omdat de kwaliteit veelal te
wenschen laat, en in den allerlaatsten tijd
komt regelmatig, doch in kleine partijtjes,
ook Congo-cacao hier aan de markt; de
kwaliteit is goed.
De wereJdnroductic van cacao in 1906 be
droeg 149 millioen K.G.een cijfer, te voren
nog nimmer bereikt.
Onder deze 149 millioon is Java met
1,622,247 K.G. ©d Suriname met 1,480.663
K.G. De Duitschc koloniën (Kamcrun, Sa
moa en Toga) beginner, met 1,368,000 K.G,
in 1906 as al nauw op de hielen te zitten.
Bedenkelijk mag genoemd worden, dat
zooveel cacaoschillen (do cacaobooner. boa
den omstreeks 11 pCt. aan schillen) het
eenige afvalproduct der oacao-industrie, in
ons land blijft, m. a. w als „chocolade" in
de maag verdwijnt, doch niet, all.-3 schillen'
worden voor de goedkoopere chocolade
soorten gebruikt; een kokend aftreksel
dient om koffieboonen gedurende het bran
den in smaak te verbeterendoor extra-
heeren met zwavelzuur wordt er een don
kerhruine verfstof uit bereid; door zc te be
handelen met benzine kan men er vet aan
onttrekken, dit product komt dan als 2de-
klasse-cacaoboter iD den handel, enz.
Do zeer bloeiende Nederlandsche choco
lade-industrie, die zich vocral in de laat
ste 35 jaren sterk ontwikkelde, beeft een
scherpe ccmourrentie te voeren met de Fran
sche en vooral met de Zwitsersche choco-
I lade, te meer, daar zij, evenals de cacao,
I hier to lande vrij mag word'a iD- en uit-
gevoe.d. De uitvoer wordt belemmerd door
de hooge invoerrechten, in het buitenland
geheven.
Voor chocolade-, met suiker bereid, ïs Tn
Nederland een invoerrecht van 25 per 100
K.G. verschuldigd.
Er moet hier op worden gewezen, dat van
zuivere Nederlandsche statistieke gegevens'
betreffende cacao geen sprake is. Onder
oacao ook „afval" te noemen, terwijl er nog
een rubriek „cacaoschillen" bestaat, is met
elkander in strijd, en officieelc opgaven'
van de in- en uitgevoerde hoeveelheden cho
colade kunnen met gerechtvaardigd wan
trouwen worden ontvangen, zoolang de fis
cus onder chocolade ook cacao-poeder, pe
permunt en drop rangsohikt Er. na te
gaan van waar de chocolade komt, gaat
heelemaal niet, omdat bijv. Zwitserland ai
land van herkomst niet genoemd wordt.
De cacaoboter, dit allerbelangrijkst ne
venproduct der cacao, hetwelk over het al-
gomeen de dubbele waarde heeft van een ge
lijke hoeveelheid der beste boonen, is een
voornaam handelsproduct. De voornaamste
prod vent is de teken le firma C. J. vao
Houten en Zoon, te Weespgedurende d-:
laatste negen jaar bracht zij in publiokf
veiling
Hoop*te on laagste ppla
betaald In cents per K.t
1899 885,000 K.G. 94*<'» 69K
1900 885,000 105K 81
1901 915,000 87K 69
1902 860,000 p 74^ 60
1903 845,000 s 58'-* 67*
1904 850,000 73« 62
1005 86%000 68* 64
1906 880,000 843* 66
1907 860,000 g 121 77*
Verder komt nog aan de markt cacaobo
ter uerk „Dc Jong", het Fransche roerV
„Suchard", bet Duitsche „Mignon", enz
Enkele Nederlandsche fabrikanten brengen
hun productie niet in publieke veiling, doch
vorkoopon de cacaoboter onder de hand.
