..WAVERE
BEROER!
BOCK.
Alom verkrijgbaar.
CENTRAAL-APOTHEEK
YICITT-CBLESTINS - VICHY HOPITAL - TOY GRMDE-BRILLE
Stoomtram Haarlem-Leiden.
KT®. 14702.
Asaaa© 1@0@.
Ingezonden.
Vervolg Advertentiën.
TE HOOR OF TE KOOP,
levertraan*:
LEEUWARDEN®
PASTILLES, ZOUTEN, «DOfjiPR.SSS -VICHY-STAT
U Corpulentie, q
Belangrijke Wijnveiling.
Goedkoopste en gerieflijkste Reisgelegenheid.
XiSIDSCXX -DAGBLAD, Hafin&gr 27 Januari. Tweed© Blad.
Uitbreiding van hel Qestlcbt „Endegeesl" met een
afdeeilng voor jeugdige idioten.
Een thans aan den gemeenteraad door
B. cn Ws. overgelegd schrijven van Gede,-
putccrdo Staten dezer provincie van 24/28
December 1906 opende een lange reeks van
onderhandelingen met dat college betref
fende de .oprichting bij het krankzinnigen-
ge-sticht Endegeest" van een afdeeling
roor jeugdige idioten. Thans, ruim een jaar
later, zijn uit dio onderhandelingen plan
nen gegroeid van zoo vasten vorm, dat zij
in een bepaald voorstel aan den gemeente
raad kunnen worden belichaamd.
Bestaan er," aldus was de* eerste vraag
yan Gedeputeerde Staten .plannen om het
gesticht Endegeest uit te breiden met een
speciaal voor jeugdige idioten bestemde
afdeeling?"
Deze vraag werd gedaan naar aanlei
ding van een verzoek der Vereeniging tot
opvoeding en verpleging van idioten en
achterlijke kinderen, om, als zij haar ge
sticht 's Heer-en Loo, te Ermelo uitbreid
de met medewerking van eenige provin
ciën, bestaande in het voorschieten der be-
noodigde gelden, ook steun van de provin
cie Zuid-Holland te mogen ontvangen.
,Het was duidelijk zeggen B* en Ws.
dab een positief antwoord op genoemde
vraag moeilijk tc geven was. Zeker, er was
wel eens, zoo bij de commissie van beheer
over de gestichten Endegeest'' en „Rhyn-
geest" als in den boezem van het college
van B. ep Ws. van gedachten gewisseld
over de vraag of het geen overweging zou
verdienen een speciale afdeeling voor jeug
dige idioten in het leven te roepen. De
Inspecteurs van het. Staatstoezicht op
Krankzinnigen hadden meer dan eens op
de wcnschclijkbeid, ja de noodzakelijkheid
van een afzonderlijke verpleging van idio
ten gewezen. De hooglecraar in de psychia
trie had er de aandacht op gevestigd hoe
ook do belangen van het Hooger Onderwijs
door de oprichting van zulk een afzonder
lijke afdeeling zouden kunnen worden ge
diend. Maar tusschen zulke algemeene be
sprekingen en bepaalde plannen lag nog
een hemelsbreedc afstand.
Geheel anders weid de zaak evenwel nu
ook de Provincie op de oprichting van een
efzonderlijke gelegenheid voor idioten-ver-
pleging bleek prijs te stellen. Door haar
zoowel als door het Rijk wras als voorwaar
de gesteld voor het genot van bijdragen
in de verpleegkosten van armlastige idio
ten beneden de 16 jaar, dat deze of in een
idioten-gpsticht öf in een in het bijzonder
voor hen bestemde afdeeling van een krank
zinnigengesticht zouden worden verpleegd.
De mogelijkheid was zelfs niet uitgesloten
dat de provincie voor dit doel een overeen
komst met een in een andere provincie ge
vestigd idioten-gpsticht zou aangaan. Dc
Voorkeur bleek zij er echter aan tc geven,
indien in do provincie zelve do gelegenheid
tot afzonderlijke idioten-vcrplcging kon
worden in het leven geroepen.
En inderdaad zouden de in de provincie
won ndc ouders van idiote kinderen er
zeker veel eer dan thans toe- to bewegen zijn
die kinderen, in hun eigen welbegrepen
belang, in een gesticht voor idioten tc doen
verplegen, indien de 'gelegenheid tot zooda
nige verpleging zich slechts meer in hun
onmiddellijke nabijheid aanbood, zoodat
zij hun kinderen van tijd tot tijd zouden
kunnen bezoeken. Bovendien wijzen de In
specteurs van het Staatstoezicht in hun
schrijven aan B. en Ws. van 31 December
1906 (waarin zij hun als het ware op het
hart binden de vraag van Gedep. Staten
toch niet al te spoedig in ontkennenden
zin te beantwoorden) er op, hoe de be
staande inrichtingen voor idiotcn-vcrple-
ging tc Ermelo en te- Udenhout een speci
fiek karakter dragen, zoodat een neutraio
inrichting zeker in een behoefte zou voor
zien. Eindelijk mogen ook de belangen van
het Hooger Onderwijs niet uit het oog wor
den verloren.
Dit alles in aanmerking nemende, ver
diende dus dc vraag van Gedep. Staten
zeker ernstige overweging. In beginsel kon
er tegen de oprichting van zulk een afzon
derlijke idioten-afdeeling zeker geen enkel
bezwaar bestaan. Integendeel, aan onze
inrichtingen voor de verpleging van krank
zinnigen en zenuwlijders ontbrak nog
slechts deze eene, en de opleiding van toe
komstige psychiaters aan onze Universiteit
zou er door tot volkomenheid kunnen wor
den gebracht. Alles zou er dus maar van
afhangen, onder welke condities de gemeen
te tot dezo uitbreiding zou kunnen over
gaan. Immers, dit stond vast, een al to
groot risico mocht de gemeente door de op
richting van deze idioten-afdeeling niet op
zioh nemen. Een klein geldelijk offer aan
de bevordering van de belangen van het
onderwijs in de psychiatrie, aan onze Uni
versiteit zou misschien nog geoorloofd zijn.
Maar verder gaan mocht, de gemeente naar
het inzien van B. en Ws. niet. En dezo
meening werd volkomen door de commissie
van beheer over de gestichten gedeeld.
B. en Ws. antwoordden daarom aan Ge
deputeerde Staten dat alleen dan van de
oprichting van een afdeeling voor jeugdige
idioten sprake zou kunnen zijn, als de ge
meente vooraf cenigc zekerheid had om
trent do financicelc resultaten dier onder:
neming, zoodat de beantwoording hunner
vraag daarvan afhing, of op eenige tege
moetkoming in de kosten van de zijde dor
provincie kon worden gerekend, hetzij dan
dat die tegemoetkoming zou bestaan in een
bijdrage in de stichtingskosten, zooals voor
den bouw van „Endegeest" was verleen ei,
hetzij dat de bezetting van een zeker aan
tal plaatsen werd gegarandeerd
Het eerste denkbeeld werd lojr Gedep.
Staten aanstonds verworpen. De Staten
hadden besloten in het vervolg go.u» subsi
die meer te verlecncn in de oprichtings
kosten van gestichten, zooals vo „Ende-
gcest" was verleend Wel zou de provincie
der gemeente in de eerste moeilijke tijden
der exploitatie kunnen tegemoet komen.
Zoo zou de provincie zich kunnen verbin
den „totdat in de afdeeling een bepaald
aantal plaatsen bozet zal zijnv, de rente
der oprichtingskosten aan do gemeente te
vergoeden, waarna dan de vergoeding der
rento al lenigs Zlou Verminderen naar ge
lang van do stijging van het aantal be
zette plaatsen." In dien geest waren Ge
el.-put.. Staten bereid een voorstel aan de
Staten 'te doen.
Een voorloopigc bereidverklaring van de
zijdo van B. en Ws. volgde nu. Plannen
■werden ontworpen. Kostenberekeningen
gemaakt. Daiarbij deed zich all/3rcerst de
vraag voor, voor hoeveel patiënten de ah
dccling zou moeten worden ingericht.
Gedep. Staten deelden mede, dat het to
taal aantal idioten van '6 jaar en jonger,
die voor rekening van Zuid Hollar:d>che
gemeenten verpleegd worden in de icliolen-
gestichten te Ermelo, Udenhout cn Ter-
munten, bedraagt Ongeveer 60. Zij wezen
c-r echter op, dat herhaaldelijk plaatsge
brek de plaatsing van jeugdige idioten
weerhield en dat er ook jeugdige idioten
zijn, die voor rclkcning van particulieren
worden verpleegd. Het plan was nu de
jeugdige idioten, .die wegens plaatsgebrek
in krankzinnigengestichten werden ge
plaatst of om diezelfde reden in het ge
heel niet konden worden geplaatst, als
mede hen, voor wie hun familieleden ver
pleging meer in dc nabijheid hunner
woonplaats zouden wenschcD, benevens de
nicuwo patiënten, aanstonds naar „Ende
geest" over to brongen. Hiermede rekening
houdende, meenden zij dus, dat de afdee
ling aanvankelijk plaats zou moeten bie
den voor 30 jongens cn 30 meisjes, maar
dat, indien latere uitbreiding moeilijk zou
zijn, dadelijk op 100 patiënten zou moeten
worden gerekend.
Do commissie van beheer, ook met de ge
gevens van prof. Jelgcrsm,a ten dezo te
rade gaande, nam daarop bij het maJken
dei- plannen het getal 80 als dat van do
normale bezetting aan.
Toen de eerste plannen klaar waron,
word daaromtrent, overeenkomstig den
wcbsch van Gedep. Staten, het advies in
gewonnen van de Inspecteurs Man het
Staatstoezicht, en het ontwerpen van
geheel nieuwe plannen bleek noodzakelijk.
Met' de keuze van de plaat-s voor de
nieuwe afdeeling op het gestichtsterrein
van „Endegeest" konden de Inspecteurs
geen vrede hebben. Daarvoor bood dat
terrein geein. ruimte genoog en was de
ligging te dicht bij de paviljoens voor de
krankzinnigen. Ook mochten de jongens
en de meisjes, zij het dan ook vollkomen
gescheiden, niet in één gebouw worden on
dergebracht. Voor ieder moest een afzon
derlijk gebouw worden gesticht. En ook
voor de schoollokalen was een afzonderlijk
gebouw gewensoht, terwijl eindelijk ook
meer rekening moest worden gehouden met
de behoefte aan lokalen voor medisch on
derwijs. Om al dezo redenen to zamen wa
ron do Inspecteurs van oordeel dat heb
ontwerp zelfs niet aan beseheiden eischcn
voldeed.
Nieuwe plannen werden dus gemaakt.
Als plaats werd nu uitgekozen het aan do
gemeente toebehoorende weiland naast
„Endegeest" uitziende op den Rijneburger-
weg. Twee paviljoens werden nu ontwor
pen, ieder bestemd voor 45 patiënten, welk
aantal zoo noodig, tot 54 zou kunnen wor
den uitgebreid.
Voorts een afzonderlijk school ge bouwt je
met tuin. Daarbij werd met dc mogelijk-
hoid tot uitbreiding van al deze inrichtin
gen door bijbouw rekening gehouden.
Het is echter duidelijk, dat door tege
moetkoming aaa al deze wenschen van de
Inspecteurs ook de stichtingskosten be
langrijk moesten stijgen. Terwijl deze aan
vankelijk waren geraamd (voor 80 patiën
ten) op 130,000 gulden, stegen zij thans
(voor ongeveer 100 patiënten) tot 195,Ouu
gulden.
Dit bedrag is aldus samengesteld:
Kosten van één paviljoen met
inbegrip van den aanleg van cen
trale verwarming, gas-, water- en
brandleiding 71000.
dus van twee paviljoens f 1-12000.
schoolgebouwtjo 8200.
aanleg tuin of wandelpark 5800.
kosten van inrichting 17000.
vergrooting wasohhuis Endegcest 16000.—
onvoorzien 6000.—
Totaal 105000.—
Daarbij dient rekening t>o worden ge
houden, dat de kosten nog vrij belangrijk
hooger zouden zijn, indien njiet ten be
hoeve der idioten afdeeling kon worden
gebruik gemaakt van do keuken van „En
degeest", van waaruit, behalve de bevol
king van het krankzinnigengesticht, nog
wel een honderd personen kunnen worden
bediend.
Hetzelfde geldt ten aanzien, van de ex
ploitatierekening.
Indien, de commissie vlan beheer meent,
dat .wat de behoefte aan hieuw personeel
botreft, met de aanstelling van één genees
heer, een 12-tal verpleegsters, één klerk,
één keukdnmeid, één werkmeid, één sto
ker, enz., behalve den onderwijzor, vol
staan kan worden, dan is dit alleen om
dat Leiden in Endegcest al reeds over een
geheel personeel beschikt, dat voor een
deel ook aan de nieuwe inrichting zal kun
nen worden dienstbaar gemaakt.
Wat dc exploitatie-rekening voor de
nieuwe afdeeling betreft, heeft de commis-
sio van beheer geen bezwaar, overeenkom
stig don nader door Gedep. Staten uitge
sproken wensoh, de normale bezetting van
de afdeeling te bepalen op 88 patiënten.
Verder stelt zij, rnet inbegrip van 30 gleï.
kleedgeld, het verpleeggeld op 360 gulden
per jaar. Gedeputeerde Staten hebben (on
der zeker voorbehoud) tegen dit bedrag
geen bezwaar en rejkcning houdende met
de behoefte, welke p*m de verpleging van
jeugdige idioten bestaat, mag veilig worden
aangenomen, dat de afdeeling ook met dit
verhoogde tarief steeds voldoende bezet zal
zijn. Do ontvangsten bodragen dan
31680 Daartegenover worden de geza
menlijke uitgaven berekend op 22255
zoodat de eigenlijke exploitatie een over
schot laat van 0425.
Stelt men dan verder de oprichtingskos
ten op een ronde som van 200.0C0.—de
te betalen rente op 4 pCt. cn den aflossings-
termijn van de fle sluiten leening op 60
jaar, tegen welken langeren termijn Gedop.
»Staten in dit bijzonder geval ge i bozwaur
hebben, dan is jaarlijks voor rento cn af
losing noodig circa 11333, welk bedrag
in tusschen ieder jaar met de rente van
3333 of f 133 vermindert. Zoo zóu dus
ook nog bij normale bezetting in het eerste
jaar der exploitatie door do gemeente in
een ongedekt saldo van even f 1900 moeten
worden voorzien. Het komt echter der com
missie voor en B. cn Ws. kunnen zich met
dit gevoelen wel verccnigon, dab dit betrek
kelijk gering bedrag wel door de gemeente
in liet belang van het onderwijs mag v or
den bijgepast, te meer wanneer men be
denkt d.at heb gesticht „Endegeest" tooh
jaarlijks een batig saldo voor de gemeente
kas afwerpt.
Maar hoe nu zal het gaan in de eerste
moeilijkere jaren der exploitatie, wanneer
het gesticht nog nie<t op zijn normale be
zetting zal zijn gekomen? In die jaren dus,
waarvoor do Provincie zich bereid ver
klaard heeft do gemeente in de kosten der
exploitatie tegemoet te komen. Daarvoor
werd de volgende regeling getroffen. Do
tijd, vóór dat het aantal patiënten tot 88
gestegen is, wordt verdeeld in 8 perioden
al naar het aantal patiënten 11 of minder,
van 12 tot 22, 23 tot 33, 34 tot 44, 45 tot 53,
56 tot 66, 67 tot 77 cn 78 tot 88 bedraagt.
Nu zal de Provincie gedurende dc eerste
6 perioden, dus tot het aantal patiënten
tot 07 zal zijn gestegen, aan de gcmeed te
de rento van de stichtingskosten vergoeden
in dier voege, dat do Provincie gedurende
do eerste periode zes achtste van die re re,
gedurende de 2de vijf achtste en gedurende
do 3do vier achtste, gedurende de 4de Ir ie
achtste, gedurende do 5de twee achtste cn
gedurende dc 6de één achtste van het rente-
bedrag zal betalten, zoodat do gemeente
alleen gedurende de beide laat.te perioden
het nadeel der onvoldo:ndo bezet'ing alleen
draagt. Daarbij werd dan nog later over
eengekomen dat de rentevergoeding eerst
geheel zal ophouden, wanneer het aantal
patiënten gedurende een vol jaar boven dc
66 is gebleven, zeodat, wanneer het «aantal
na eenmaal 67 of meer tc zijn geweest, bin
nen het jaar weer .beneden dat getal mocht
dalen, do rentevergoeding blijft doorloo-
pen. Eveneens zal in de andere perioden
het bedrag der rentcvergoedinj weer kun
nen stijgen, wanneer het aantal patiënten,
na eenmaal een zekere periode te hebben
bereikt, onverhoopt weder naar een vroe
gere. periode mocht terugloop,n. In dit op
zicht is dus, naar het B. en Ws. voorkomt,
met do belangen der gemeente zeer vol
doende rekening gehouden.
Ten slotte wordt nog opgemerkt, dat bij
de boven gemaakte berekening van de
stichtingskosten niets is in rekening ge
bracht voor aankoop van het terrein. Dit
terrein toch behoort reeds aan do gemeen
te cn maakt deel uit van de 14 H.A. wei
land, welke gelegen zijn aan den straalt
weg naar Oegstgccst, tusschen „Ende
gcest" en villa „Pomona", en welke in
hun geheel ter beschikking werden ge
steld van het Rijk voor den bouw an een
vrijstaand herbarium. Aangezien evenwel
zoowol voor dat herbarium als voor de
idioten-afdeeling slechts over een opper
vlakte van 1 H.A. beho ft tc worden be
schikt, mag veilig worden aangenomen,
dat, ook indien beide plannen tot uitvoe
ring mochten komen, omtrent dc kcuza
van het terrein gemakkelijk overeenstem
ming zal kunnen worden verkregen, zoo-
clat de uitvoering van het eene plan
geenszins aan die van hot andere zal be
hoeven in den weg to staan. Bovendien
heeft de gemeente zich liet recht voorbe
houden, ten allen tijde op haar aanbod
aan het Rijk terug to komen.
Mijnheer de Redacteur!
In uw blad van 23 dezer las ik, dat do
opbrengst van de Unie-collcetc dit jaar be
droeg 89,499.29*, en daaronder do mede-
deeling, dat deze collecte van jaar tob
jaar vermindert; dat zij voor een tiental
jaren toch over de honderd duizend gul
den bedroeg, maar sedert g:stadig af
neemt.
Naar mijn bescheiden mcening heeft do
Redactie zich hier echter vergist.
Vergun mij, tot bewijs hiervan, U enkele
cijfers te mogen noemen:
In 1895 bedroeg de opbrengst 75,932.72*
1890 77,941.54*
1897 78,047.92*
1898 79,545.54*
1899 82,499.92
1900 84,160.16
1901 85,477.47
1902 37.377.001»
1903 80,328 54
1904 90,035.28*
1905 90,882.58
1906 „90,000.91*
In plaats van achteruitgang meen ik
uit dezo cijfers van een dertiental jaren
(en ik had nog verder kunnen teruggaan),
een belangrijken vooruitgang te mogen
constateeren en daaruit tc mogen afleiden,
dat ons volk, immers een christelijke na
tie, hoe 'langer hoe meer het Christelijk
Onderwijs gaat waardceren, als het eenige
onderwijs, voor haar kind ren krachtens
dc Doppsbelofte geschikt. In de hoop, dab
het zoo moge voortgaan, maar dat in hot
bijzonder ook hier in Leiden de liefde tot
dat Ohr. Ond. zóó moge toenemen, dat we
spoedig van der. bouw van twee nieuwe
Chr. Scholen hoeren, en U, Mijnheer de
Redacteur, dankend voor dc mij verleende
plaatsruimte, blijf ik hoogachtend,
D. G. VAN DER HORST.
FailÜMScmci: ter».
J. Wolvekamp, timmerman en winkelier,
wonende Achterklooster 156, te Rotterdam.
M. van Vulpen, winkelier, wonende te
Utrecht, Potterstraat 13.
G. G. J. Westkamp, smid, wonende le
Rotterdam, in de Gaffelstraat 83
J. H. Gerbertzoon, më'ólhandelaar, Tuif-
markt 16, to Leeuwarden
E. en M. van Dam, kooplieden, gehandeld
hebbende onder de firma E. en M. van Dam,
thans in liquidatie, wonende eerstgenoemde
Kalver8lraat 130, en laat&tgenoomde Sint-
Antbonle Ereedstraat, te Amsterdam.
Opgehevenhet faillissement van 0. Leevers,
te Amsterdam, wegens gebrek aan aetief.
Geëindigd: door het verbindend worden
der eenige uitdeelinglijsten de faillissementen
van A. van Zwanenbergh, commissionnair
in vee, te Rotterdam, en E. Fronkel, le
Rotterdam.
HERBERG TE KOOP,
waarin Vergunning mot Kruideniers
winkel, schoon aan weg en water
gelegen, goed bestaan, voor uit
breiding vatbaar, spoedig to aan
vaarden. Brloven aan het Burecel van
dit Blad onder No. 94 G. 1
een zeer soliod, goed onderhouden
Bnrgerwoonliufa met Bloe
mentuin voor, en grooten Moes
tuin achter, gel. te Zoeterwoude.
Hooge Rijndijk op 5 min. afstand
der halte, het huis bev. beneden 2
Kanier.H en Spite en 1 Zijkamer
en Keuken met Wasehkeuken
en drogen Kelder, Boven-Slaap-
kamer mot flinken bolder. Het
huis is zeer droog, vooi zien van vele
Kasten en allo gemakken, huurprijs
60.- per jaar, achter het huis
bevindt zich een flinke Schuur
met Zolder, Stalling voor 6 Koeien
en geschikt voor Varkens-mester!),
enz. Br. lett. J. C. S. Boekh,*J.
W. v. LEEUWEN, Maarsmanssteeg,
Leidon. 890 21
DRAISMA -VATI-;
VALKENBURG'S I
ectnrencle Januari
worden verschillende Meubelen, zoowel «als eenige com
plete 5£amer-Irar5chtingon, alsook allo kleine Meubelen
en Fantasie-artikelen voor veel verminderden prijs
aangebodon Jn onze Meubel-Magazijnen Breestraat 1146, door-
loopende naar Botermarkt
HASSELMA2I Sc PAÏJDEE.
Alle gekochte Goederen worden desverlangd be
waard tot de schoonmaak» 648 30
6920 40
De Administratie van het „Leidseh
Dagblad" belast zieh met het plaatsen
van Advertentiën in alle Bladen.
Niemro Itijii IS.
6747 12
El&EEMDOEfl van pen FRftHSOHEN STAAT
Goed den Naam aanduiden
Men eische op al deze Produkfcen het Merk ^BC^'HY-ÉTAT.
best. is.
I SwaarlijvigMd, 9
.-ran f, i v C31.-S
wordt door de MARIËNBADER
0NTVETT1NGSPILLEN bestroden.
ZJj goven spoedig oen slank figuur,
Onschadelijk voor de gezondheid.
Prijs i 1.-. 971 10
„Sanitas", Steenschuur 1.
6EAANBEURS.
De Deurwaarder P. II. VAN
TIHIJEL zal op Dinsdag 28 Ja
nuari n. s., des avonds uren,
in do Graanbcurs, Ingang den
Burg, te LeldeD, contant verkoopen
Meeniitleiijoeii,
als: Medoc, IE mil ion, St. «Jta
liën, St. Estèphe, Margaux,
Beaumont, Bergerac, Sherry,
Madeira, Koode on Witte Port
Port, Vermouth, benevens
Grenadine, alles van uitstekende
kwalitoi'.
Te proeven: DinsJ.ig 28 Januari,
▼an 12 tot i uren. ciü 22
6145 36
Van LEIDEN naar 1ste KI. 2de KI.
OEGSTüEEST 15 Cents.
SASSENHE1M 25
LISSE. H1LLEGOM, BENNEBROEK.
HEEMSTEDE of HflfiRLEftl 30
Couponboekje*, verkrijgt»nar gesteld bij «le Goederen
Agenten, geven voor korte afstanden veel besparing. &74 a
12 Cent.
22*
25
