IPTOi
BESTS der Wereld.
Grootste omzet der wereld.
Zeldzaam aanbod.
„De Blauwe Spaar/egel".
&l©na verkryghgsar. 3693 90
In blik 10 Cts, por pond kooger.
8OTATTH. BE 3RUYN,
*625 Heer en grasht, Amsterdam
Nieuwste Herfst- en Wiiitermocies.
(Geïllustreerde Aglaja).
eerste Extra-Kin der nummer is bij No. 19
aan alle Abonnées gratis aangeboden.
PERSOVERZICHT.
Aan bet onderwerp s t ij gi n g der
Staatsuitgaven wijdde bet „H an-
d e 1 s b l a cT' beschouwingen, waaraan het
onclersfcaando is ontleend.
De gezamenlijke uitgaven voor onze
Staatsbegrooting bedragen pl.ni. 195 mil-
lioen. Id 1910 zal dit bedrag wel tot do
ronde 200 millioen zijn g klommen. In
1S50 dat was ook een tijd, toen men er
krap voorzat werden dc Staatsuitgaven
cjd 70 millioen geraamd. In nog geen 60
jaar is dit bedrag niet slechts verdubbeld,
neen bijna verdrievoud, daar dc 70 mil
lioen met 125 zijn toegenomen. Niet opeens
is die som gekomen. De gemiddelde stij
ging bedraagt 2 millioen per jaar, maar
do toename is niet regelmatig geweest. In
*57 bedroeg dc raming nog geen 73 millioen
en was dus in 7 jaar met. slechts .'3 millioen
vermeerderd. Maar 4 jaar later was er een
vermeerdering van 13 millioen cn stegen
de Staatsuitgaven tot 91 millioen. Dit was
wel is waar een gevolg der spoorwegwet
van '60, die gedurende zekeren tijd jaar
lijks 10 millioen v>ii dc schatkist vroeg.
In '6-1 waren do 100 millioen reeds over
schreden. Dus binnen dc 14 jaar een ver
meerdering van 30 millioen. Toen ging dc
stijging een tijd langzaam en er kwam zelfs
daling tot beneden de 100 millioen. Maar
in '74 ging het plotseling weer naar boven
.(wellicht in verband met het ophouden
der Indische baten). Hef, hoogste bedrag
voor 1SS0 werd in 1875 bereikt niet J19 mil
lioen. In 1880 was liet weder boft 113 mil
lioen gedaald. Tot 1890 bleef men beneden
dc 125 millioen. Maar in «le laatste jaren
der eeuw stegen de uitgaven geleidelijk tot
151 millioen in 1900. In J801 was er een
kleine teruggang, maar nu kwam men tot
de volgende cijfers. 1802: 102-2 millioen;
1903: 163.8; 1904: 175; 1905: 173-7; 190C:
179.1; 1807: 191; 1908: bijna 195 millioen.
In dit alles, wij wezen er reeds op, zit
ten echter voor verschillende jaren buiten
gewone uitgaven, die, voor een deel althans,
productief zijn le. uocmen en waarvoor ge
rust geleend mocht, worden, als het bedrag
niet uit de gewone middelen kon worden
betaald. Die uitgaven bedroegen in sommi
ge jaren, zooals in 1801, slechts '2.5 millioen.
Ju andere jaren waren zij tienmaal zoo
groot eti klommen tot. 25 millioen. Til het
jaar der naasting van dc Rijnspor zelfs
tot. 47* millioen. Voorts is van 1365 tot
I960 60 millioen betaald vóór aflossing van
staatsschuld en voor aankoop en aanleg
van spoorwegen sedert dat jaar 300 mil
lioen. Voor andere buitengewone weiken
als Noordzeekanaal, RottcrdarnschWit-
terweg, verlegging Aan Maasmond en
voorschotten aan Oost en Suriname onge
veer 270 millioen.
Gelijk uit de Millioencnnota is gebleken,
hebben in de laatste 15 jaar alleen de ju-
ren '93 en '97 een tekort, opgeleverd. De
.andere jaren lieten nog 3 a 4 millioen uit
den gewouen dienst voor buite.ngowuno
uitgaven afzonderen.
Jn een asterisk D v a g van dc n
schoolstrijd ivoor i u top zegt
,,1e Stan d a a r d"
In Volksonderwijs" is dé vraag aan-
ILarigig gesteld, of liet. niet geraden is aan
alle subsUiieering van het, bijzonder onder-
iwijs opnieuw een eind fcc maken, en alzoo
terug to koeren tot den toestand van vóór
,38.89. Dit. is het standpunt, van de liee-
ren, dio in dezen kring don toon aange-
.von, begrijpelijk.
Zij zijn vijanden van den dwang, zc
•kunneu do v r ij h o i d niet. dulden en cl 5
nu reeds opgedane ervaring toont hun, dat
hergeeft mon aan het volk inzake het on
derwijs do vrijheid, het Christelijk begin
sel er weer boven opkomt.
Zij toch zijn voor en boven alles de man
nen van de antithese.
Zij zijn het, die bij het Lag. r Onderwijs
door hun wet van 1857 de.antithese gcsfc:ld
hebben; en nu, dank zij de actie van Rechts
het gelukt is, om althans op dit terrein
aan de antithese dc scherpste punt af te
slijpen ea een meer verzoenenden toestand
iu het leven to roepen, maken ze zich aan
stonds op, om de antithese weer met volle
kracht naar voren tc schuiven.
Of Volksonderwijs'' nu reeds in dit aas
bijten zal, is onzeker. Voorshands wordt
er daarom alleen op gewezen, dat deze
vraag aan de orde gesteld is; want. dit
reeds teekent.
Na de Novelle van 1905 hebban wc cr
terstond op gewezen, dat men onzerzijds
niet kon of mocht inslapen, want dat do
tegenpartij, zag zo do kans maar schoon,
ons al wat wo gewonnen hadden weer zou
ontnemen.
Scholen bouwen, overal waar wc
slechts oven kunnen, moet daarom de door
tastende tactiek zijn, cn dat scholen bou
wen moet zoo lang cn zoo energiek worden
doorgezet, dat we ten leste de vrije school
iu de balans doen overwippen/
Maar het schijnt of dit juist in de ten
ten dor tegenstanders prikkelt, om niet
langc-r een afwachtende houding aan te
nemen.
We zullen gelaten en kalm het antwooT-1
op do gestelde vraag afwachten; maar
hiervan kan men zeker zijn: Dwingt men
ons om den aloude.» strijd weer op tc ne
men, dan zal men ons vindon met het ge
weer in den arm.
Over coöperatie on arbeiders
zei dc heer Henri Polak in „Het
V o I k" o.a.
Dc betrekking tussch-en coöperatie cn
geëmployeerden is geen andere dan die tus-
schen werkgever cn arbeider. De coöpera
tie kan en moot een fatsoenlijks werkgeef
ster zijn, dio haar werklieden menschelijk
behandeltj doch werkgeefster moot zij
zijn, op straffe van niet te zijn. De betrok
ken vakvereenigingen hebben dan ook van
dc ecopcratics niets meer te cischen dan
zij »an andere patroons vorderen.
Hiermeo wil ik piet zeggen, dat bij de
coöperaties dc loonen niet wat hooger zou
den mogen zijn on dc arbeidsduur niet
wat korter dan bij particuliere patroons.
Integendeel. Het is de moreelc plicht der
coöperaties do arbeidsvoorwaarden zoo
gunstig mogelijk te doen zijn.
Doch ook niet meer dan de moreel e
plicht. Een rechtsgrond, waarop do vak-
vereoniging het van de coöperaties zou
kunnen ei se hen, bestaat niet. Onze co
öperaties zijn cr, om de arbeidersbeweging
aan geld te helpen. Zij zijn. ei; niet om
een handjevol arbeiders in ecu l>epaald
bed rijf een soort van luilekkerlandjo tc be
zorgen.
De. coppenatio kan met lieden, die hun
vak met verstaan, al even weinig voort,
als een audero patroon hot kan. Nu kan
eeri ontslag natuurlijk ongerechtvaardigd
zijn. Maar men beginno niet a priori aan
to nemen, dat do ontslagene gelijk heeft.
Een arbeider heeft in zulke dingen niet
a 11 ij d het recht aan zijn zijde, de patroon
is niet a 1 t ij d een fyran cn een onmcnsch
en zeker zijn de bestuurders van arbci-
dérs-eobperatios dat niet.
Het. ongeluk is, dat velo arbeiders, die
bij een coöperatie in dienst treden, zich
verbeelden een aardsch paradijs to hebben
gevonden. Zij bemerkten echter al heel
gauw, dat ook bij dc coöperatie gewerkt
moet worden, en goed gewerkt ook; dat
men ej: ook op tijd moet komen; dat men
er ook de aanwijzingen van chef, meester
knecht, e. d. hoeft te volgen.
Maar dingen, waarover men, in dienst
van particuliere patroons, niet kikt, wor
den soms, in dienst een er coöperatie, breed
uitgemeten en tot ongehoorde wandaden
gepromoveerd.
Onder do Berichten en Mc4<?declin-
gen" in hét door nom geredigeerd/ „Ka
thol iok Sociaal Weekblad'
schrijft rar. P. J, M. Aalbcrse:
„Daar zijh aanval 1 e n} zoo grievend
grof en van 7.0e geniepige oneerlijkheid, dat
men zichzelf zou belcodigen door er zich
togen te verdedigen.
Tot dit soort reken ik, hetgeen sommige
katholieke bladen naar aanleiding van de
Encycliek „Pasoendi dominici gregis over
mij schreven.
Waar daden trouwens geen bewijskracht
meer hebben, wat zullen woorden daar ver
mogen V'
De „A rnhcmscho Courant" toe
kent hierbij aan
Op welke bladen on aanvallen hier ge
doeld wordt, is ons niet bekend, maar na-
t_urlijk komen deze aanvallen uit den
ultra-conservatieven hoek. Een cnkeleïi
keer valt wel eens uit toon en strekking
van stukjes in katholieke bladen, dio ook
buiten katholieke kringen wel gelezen wor
den, de innige vijandschap op tc maken, die
mr. Aalberso door zijn Sociale Actie en zijn-
hervormingsgezindheid bij zijn conservatie
ve geloofsgonooton opwekt, maar het moet
wel bijzonder bar zijfi, als hij die dc tegen
hem gericht» aanvallen gewoonlijk met
kalmte verdraagt, zich verplicht ziet over
gcloofsgenooten zoo in zijn blad te schrijven.
„H et Vadcrl.au d" heeft ernstige
bedenking tegen hot denkbeeld, dat. de heer
J. Boudewijnsu in „Do G i d s'* aan de
hand heeft gedaan om tc geraken tot oen
betere werk w jj zo van dc T w c 0-
d 0 K a m e r.
Zijn denkbeeld immers, aldus schrijft
het blad, is slechts, tc verwerkelijken ten
koste van een goed deel van het amende
mentsrecht der Tweede Kamer. Het recht
der honderd zal op een vijftiental worden
saamgetrohken, met uitsluiting zelfs van
eenigc medezeggenschap of controle .van
dc volle Kamer. Zij zal ja of neen hebben
te zeggen op dc vragen, rlie do commissie
zal stellen naar eigen inzicht, zoowel wat
getal als formuleering betreft. Op con ver
duistering van het in zichzelf kostelijke cn
onmisbare amendementsrecht komt dus
deze vondst neer. Maar zoo do hrer Bou-
dewijnsc art.. 312 der Grondwet kent bet
wijzigingsrecht toe aan do Kamerleden.
Juist natuurlijk. Maar wij zoggen anders:
de Ivamcr.heeft het amendementsrecht en
vijftien leden \ormcn do Kamer niet, En
dat zal dan op zijn beurt dc heer Boude-
Avijnsc weer juist moeten vindon. Is tie
rechtsgrond der bestaande geAvoontc zwak,
wat'Avij nog niet zoo grif onderschrij
ven dio voor het nieuwe denkbeeld is
zwakket nog, omdat cr dc sanctie der tra
ditie aan ontbreekt.
„Het. V a d e r 1 a n d" geeft een ander
middel in overweging.
Twee hoofdzaken, zoo zegt het blad, moe-
ton een rricuwe wcikregeling behearschen:
lo het amendementsrecht moet, gelouterd,
bohouden blijven; 2or naar aJ gemeen er
deelneming van het afdeelingscndcrzoek
moet Avordcn getracht. En nu komt het ons
voor, dat door middel van een verbeterd
amendementsrecht een deugdelijker afdce-
lingsonderzoek zal zijn tc verkrijgen.
Wij zouden Avenschen, dat van het amen
dementsrecht uitsluitend gebruik mocht ge
maakt Avorden in de afdcelingen. Ieder lid
kan zijn amendement dan, schriftelijk
toegelicht, jn het rapport zijner afdecling
doon. opnemen. De commissie van rappor
teurs legt do amendementen met haar ad
vies over aan de Regcering, die dan in dc
Memorie van Antwoord a:an haar gevoelen
doet blijken. In de openbare vergadering
zullen dan alleen algemeene beraadslagin
gen Avorden gehouden, terwijl aan de stem
ming over het ontAvcrp die over de amen
dementen zal voorafgaan. Het openbare de
bat zal verder alleen gebezigd kunnen
Avorden voor hetintrekken van amcu-
dementen.
De indiening en verdediging van amen
dementen, eenmaal verwezen naar de afdce
lingen, zal meerdere belangstelling a'oor
den fundamenteclen afdeehngsarbeid zon
der twijfel worden aangemoedigd.
Kon een AverkAvijze, als hier in hoofdlij
nen ontworpen, mogelijk blijken, dan zou
den vele voordeden Avorden verkregen. Het
1 uk-raak-amendecren zou wel niet worden
voorkomen, maar toch door het gemis van
den prikkel der openbare beraadslaging
Avorden getemperd. Naast deze winst aan
Avetsgehalte zou zeker tevens ccn groote
'Avinst aan tijd staan, terwijl het Neder-
landscho Parlement urn bate aan prestige
zou genieten doordat „aanfluitingen"' als
do behaDdrtling van de Drankwet, Aan het
Arbeidscontract en ook die Aan de Tien
denweb menigmaal te genieten gaf, tot hot
verleden zullen kunnen behoorcD. Er zou
ineer, beter en Avaardiger gewerkt kunnen
Avorden zonder dat het het Parlement zich-
zelven eenig wezenlijk recht had tc bene
men.
Als dan overigens dc politieke Kamer
fracties tot aanvullend ntedewerken be.rejd
zouden Avorden gevonden, door hot advies
van den hooggeleerden schrijver iu de
P r o v. Groninger Courant" te
volgen, om namelijk bij het openbaar debat
aJlecn hun voormannen (of een anderen
vorteg nvvoordigcr) in hot vuur te brengen
„zoodat de mindere goden, gelijk in de da
gen van voorheen, een wachter hij hun
mond - plaatsten' ons dunkt, dan zou
zonder principieel» geweldpleging reeds
zeer veel zijn te bereiken.
„D c T ij d" geeft ter bekorting van
liet debat in de Tweede Kamer bij dc
behandeling van do S t a a t s b e g r o o-
ting het volgende middel in overwc-
ging:
Veronderstel, dc gehcclo Kamer is tot 't
inzicht gekomen, dat do Staatsbegrooting
in 42 dagen van G uren, dus in ong:vcer
250 uren moet worden afgehandeld en t-ft
allen besloten zijn, daartoe mede tc \~jr-
ken. Men deelt in dat geval aan ieder lid
vijf of tien kaarten uit, welke hot 'récht
geven oen halfuur of een kwartier hot
woord tc voeren, met. bevoegdheid cle kaar
ten, van welke hijzelf geen gebruik wenscht
te maken, af te staan aan een. zijner mo
de-leden.
Na elke redevoering, die een kwartier
of ccn halfuur geduurd heeft, mocteh één
ol* meer kaarten worden afgegeven. Z/.i
de kaarten eenmaal op of kan niemand,
die nog spreken wil, kaarten meer van een
zijner collega's bekomen, dan is de dis
cussie gesloten Men my zelfs dc kaarten
kunnen verdeden over dc verschillende
Hoofdstukken der' Begrooting, met dien
verstande, dat do kaarten, welke overge
schoten zijn bij dc behandeling van vorige
Hoofdstukken, mogen gebezigd worden bij
volgende. Men voorkomt dan het gevaar,
dat, na afloop der behandeling van enkö-
le Hoofdstukken, de geheele voorraacB
kaarten zou verbruikt zijn, zoodat over de
Hoofdstukken, die het laatst aan do orde,
komen, in het geheel niet zou kunnen 'ge-I
sproken worden.
Wij herhalen echter, dat al dergelijke'
afspraken alleen door algemeene vrijwil-1
lige medewerking der leden kunnen tot'
stand komen. Door dwang valt o.i. in
dezen niets te bereikcD.
„Het "Volk" zegt in een slotartikel
over do antirevolutionairen en,
het kiesrecht:
Het centraal-comité wil een opvatting!
van den Staat zien uitgeAverkt, die het ge
zag uit God laat opkomen, 011 niet uit deir
wil van do meerderheid der individuen;
de Drager van het gezag mag niet zijn een'
verantwoordelijk President-directeur van tk,
gemeenschap. Maar wij vragenwat veran-,
llert er aan het g.zag in ons land, als ei*
algemeen kiesrecht wordt ingevoerd,
Avat verandert er, als het algemeene ge-^l
zinshoofdcn-kiesrecht v/ordt ingevoerd, dafc^
organisch idee, gedesorganiseerd dour dc
ovcrplakking met het capa-oitéiten-kies-}
recht? Het eenigc, wat verandert bij kies-^
rochthcrziening'; zijn de machtsverhoudin
gen. Bij dc invoering van het -antirevolu-'
tionairo kiesrecht van het ceïitrnal'comité, 1
bij dc vastlegging daarvan in dè'"Grondwet^
is voor lange jaren de worsteling tusscbetf'
do machtsverhoudingen beslecht ten gun-',
ste van de bezittende klassen. Bij de vast^
legging van het algemeen kiesrecht in do}
Grondwet is aan dc arbeidersklasse recht?
gedaan. Dit is het, wat de antircAOIntron
nairon niet Avillen; en omdat zij dit nietf'
Avillcn draaien zij het gocdgeloovigo volk>
hun holle theologische f raten voor. Indien j
zij wel aan dc arbeiderskiasso recht wiD
den doen, zij zouden mot evenveel g mak}
bijbelteksten, ordinantiën en theologische
formules vinden, Avaaruit bleek, dat het^
algemeen kiesrecht, dc zuiverste uiting is,
van liet wasehechtc, Nederlandsch-gcrcfor-j
meeiric christendom.
Omtrent het k i os rcch trip po r t'
van do door het Centraal Comité)
benoemde Commissie, schrijft „Do
Standaard'1:
En zoo heeft dan dil. Rapport, nogmaals
op schitterende wijze het pleit, gevoerd}
voor Avat, steeds bij ons vaststond, dat do
grondslag van ons kiesrecht organisch we-'
zen moet, maar over «lat kiesrecht. zel£
liet de Commissie, zich niet uit. Het be-.
stek, dat zij ziohzelvo had afgctcekond, go
(loogde dit. niet.
Hieruit, lil ijkt, iu wat. -dwaling degenen
verkeerden, die nu t.weo jaren lang om dit
Rapport riepen, wanende, dat in dit Rap-^
port. een oplossing van dc kiesrecht vraag
zelve zou gegeven zijn.
Ook wij wcnschon dal, Rapport, in ex-
tenso in on zo kolommen op to nomen-'
zoo dra het nan de orde komt, d. w. z. zoo
dra wij aan de Avijziging van Alt. 11 varr
ons Program van beginselen tQo zijn. Niet
nu reeds, omdat het dan gevaar loopt A'cr^
geten to zijn, als do inhoud er van aan ecu.
ieder voor den geest dient te staan.
Immers, do vraag, die thans op cle ko<
mende Deputatonvergadcring aan do ordo,
komt, is riiet dc Avijziging van Art.. 11,.,
maar een geheel andere. Wat nu zal ia
beslissen zijn, is juist het schema van ver-;
kiczing van leden der Tweedp Kamer>
waarover? dit Rapport met opzet zAvijgt,'
en, krachtens zijn manda gelijk dc Com
missie dit A'oor zichzelf vaststelde, zwijgen
moest.
Sinds de Commissie der drie hceron aan
het Averk toog, is dj politieke positie go-.
ra a a ras., vehk. vara prevee-coupons
IIOOFDADMTNISTRATIE 3805 16
I>KN HAAG, Vlamieigsttmat 23. Toïcfooun. 3995.
Eerstdaags QP-ENIÉTG van ons Depot,
(dieuwe Rijn Ho. 6, LEIDEN.
Buitengewone extra kwaliteit p°r Pond.
(Groen pakket) 11. 1 50
Zeer fijne kwaliteit No. J
(Geel pakket) fl. 1.30
Voortreffelijke kwaliteit No. 2
(Rood pakket fl 110
Zeer gjede kwaliteit No. 3
(Blauw pakket). ff. 0.00
GENERAAL-AGENT WOOR MEDERLANS
Uit de hand te Koop aangeboden:
oon voor jaren verhuurd W551KKÏj-
BfiUIS, op Isten stand en zelf
ruim door onderhuur gedekt.
Royale geldbelegging, wie van deze
zeldzame gelegenheid gebruik wil
maken zendt fr. br. onder letter Jfë
aan DENDKlt &Co., Woninggids
Niouwsteeg 25, Leiden.
3806 12
fl
©röaïïilsorlDj
voor onderzoek van den bodem
lot vorkrjjgen van Koe!-,
Drink-, Fabriekswater onz.
J. HUFSTEK,, Vcariioii'.
G77U 9
Hel HURK AU VAM CO 3-
SII1/TAT1K IX OSGEVAK-
JLIUr* G&S4JS3 BJjILKX vergadert
eiken Dinsdag, des namiddags to
hallvier, in het gebouw van den
Iioogen Raad, aan het flein No. 2,
le 's Gravenhago, lot KOSTE-
LOOZK TOKVOKGUx^G van
Advocaten aan on vei mogende partijen
by den bero.oj sraad le 's-Graven-
bage, indien daartoe termen zijn.
Yeroischten voor de toevoeging
van eon'raadsman zijn:
io. Overlegging van een bewijs
va.31 onvermogen, afgegeven door
den Burgemeester van de woonplaats
des aanvragers;
2o Overlegging van een afschrift
der beschikking van do Rijks
verzekeringsbank, waanegen men
in ber'-jp wenscht te komen, of van
het ge schrift, av aai bij daartegen iu
bero.p gokoinen is;
Geen toevoeging geschiedt, indien
het Bureau niet volkomen van hot
onvermogen des aanvragers en van
de aanvankelijke gegrondheid zijner
bezwaren ol howoringen overtuigd is.
Alle nummers van „De Graeieuse" verschijnen
met een Gekleurde Modeplaat op den omslag.
Het beste en loch goedkoopste, het meest
practische en fraaist uitgevoerde Nederlandschc
IS:
Prijs
per 3 maanden
(5 nummers)
f 1.37'/,.
LliXE-EDITIÊ
mei 13 reLl.unis
madcplalen,
par kwarlasl
fl.871/,.
No. 20 (tweede nummer van het vierde kwartaal, groot ACHTTIEN PAGINA'S met. een groot.
Supplement vol knippatronen cn een fraai gekleurde modeplaat is verschenen. Het bevat een
uitgezochte keuze van elegante Fransclie en Engclsclio Winter-Kostunins en Japonnen, ook voor
Kinderen. Wandel- en Visitcknstutuns, Diner-, Soiree- en Onlvang-Toiletten. Hoeden, Rokken,
Hlouses, Najaars-Mantels, Damesliaudwerkenalsmede een rubriek „Practisclie raadgevingen voor
de huishouding", waarin behalve een hoofdartikel over een of ander actueel onderwerp ook voor
komen: wenken voor de toilettafel, de hygiüne, recepten, anekdoten, feuilletons, enz.
De eersto bladzijde van elk nummer is versierd met. een gekleurde JJodcpJaat.
De prijs der LUXE-EDITIE, waarvan elk nummer bovendien,is voorzien'van twee fraaie
gekleurde Parijscha Modeplaten, bedraagt slechts )l.S7'/i per 3 maanden.
Complete geknipte Patronen van aUe irt „De Graeieuse" voor
komende Eleedingstukken zijn voor abonnées voor slechts 20 Cts.
franco verkrijgbaar.
DE GJRA.CIETJSE geeft geregeld 90 a lOO gravures, in elli nummer,
waaronder fraaie afbeeldingen van smaakvolle Reformkostuums voor
dames en kinderen.
Proefnummers z(]n b(j alle Boekhandelaren verkrijgbaar. Abonnementen voor het nieuwe kwartaal
worden door alle Boekhandelaren aangenomen.
A. AV. SIJTIIOFF'S UITGEVERS-MAATSCHAPPIJ:
