Hoopers vao Vichy-Zout.
TE
142 iaarlBHtfsM,
Dooier SISRTIN.
liet tegenwoordig standpunt van het
Ond-Testatnentisch vraagstuk.
Welkom nieuws van Rillsgom.
Ingezonden.
Burgerlijke Stand.
Vervolg Advertentiën.
Gafé üeiveiilo,
Muziekavond
J. V4N DER WILK.
Mevr. VAN DER WERF,
AAGP1JN, Zuur en
slechte spijsvertering
De Effecten- en Wisselbank,
Gproepmg.
TOONEELVEREENIGINGEN.
H. STUUR, Hoolgraht No. 6.
Saek- en Muziakhandsl.
'J
BelftschG Roomboter
Leidscbe Roomboter
Edammer Kaasjes
Os letjenwooNlige stand van
het IM-Ttstamentfccti vraagstuk.
REDE,
L. Ui. BEE, Kweekürij Pomona,
Scliarnilurwag bij Marslriciil.
Hedcnnamicldag aanvaardde prof. dr. G.
Wildcboer het ambt als hcoglceraar ia dc
faculteit dor Letteren cn "Wijsbegeerte aan
do Rijksuniversiteit alhier, met een rede in
het G root-Audi tori ura van het Academie
gebouw over: ,,Het tegenwoordig stand
punt van het Oud-Testamcntisch Vraag
stuk."
Na in een korte inleiding iets te hebben
ïncegedee.l<l uit zijn drie-en-twintigjarige
ervaring als hoogleeraar tot zijn onder
werp komend, zeido spr. terug to willen
gaan tot het jaar 1866, een belangrijk jaar
in do geschiedenis van het onderzoek naar
het ontstaan van de boeken des Ouden Ver-
bonds. Wat daarvoor gedacht, gegist en
uitgesproken wa?, droeg veelal een dogma
tisch, een toevallig of intuïtief karakter.
Eeiist in 1753 begon met den medicus
Jcan Astruc het eerste methodisch onder
hoek. Hij vond, dat Mozes uit verschillen-
do bronnen, in het geheel niet minder
dan twaalf, do geschiedenis vóór hem had
samengesteld, cn na Astruc kwamen nog
anderen, dio aanwezen, dat die bronnen
ook doorliepen in Mozes' gelijktijdige ge
schiedenis en in do historie na hem.
Do geschiedenis van dit onderzoek was
&r echter een van vallen en opstaan. Doch
vrijwel was men in het midden der 19de
eeuw het cr over eens, dat de Pentateuch
was samengesteld uit drie of vier bronnen,
een Jnhvistisclie, één of twee Elobistischo
en een Deutoronomische cn het laatste
jachtte men het jongste te zijn.
Die overtuiging was zóó algemeen, dat
do Straatsburger hoogleeraar Eduard
Heuss, die daarvan op een zeer belangrijk
uunt aiweek, zijn inzichten niet durfde be-
keud maken. Zijn leerling Carl Hcinricb
Graf openbaarde ze echter, hierop neer
komende, dat d>a orde, waarin do Syna-1
goge ons do Oud-Testamentische geschrif
ten wil doen verstaan, niet de historische
ordo is. Naar do werkelijke geschiedenis
is zij: Profeten, Wet, Psalmen. Tot het
doen schijnen van het vollo licht daarover
ihecfb vooral Abraham Kuenen het zijne
bijgedragen. Door zijn nauwkeurige en
fcrondigo onderzoekingen vuldo hij niet al
leen de argumentatie van Reuss en Graf
aan, maar gaf haar ook steviger grond.
Het gehcelo onderzoek nam echter Juliu3
Wclhauson in zijn helder betoog op cn lei
het resultaat er van neer in zijn „Geschich-
to Israels." Het verkregen resultaat was
schitterend. Bijna allo Duitschers, de
Zwitsers, do Franschen, de Hollanders,
moclo door Kuencns invloed, straks ook do
Engclschen en de Amerikanen, gaven zich
gewonnen. Waar vroeger verwarring
heerschto en duisternis, kwam nu ordo en
licht. En do oplossing was zoo verrassend,
dat godgeleerden van ver uiteenloopende
zienswijze haar aanvaardden.
De tegenspraak kwam vooral van nict-
yakgeleerde theologen, doch ook Üud-Tcs-
tamentici en Semitici onder de Oriënta
listen hebben zich aangegord om di« jong
ste oplossing to weerspreken, waaronder er
.waren, die stokstijf op hun terrein bleven,
©m van daar met steenen te werpen. „Den
cenigen dienst, dien zij ons bewezen heb
ben, is", zeide spr., „dat zij weifelaars
voorgoed hebben gebracht dftftr, .waar zij
hen niet wilden hebben."
Spr. weet wel, dat men thans, nu de op
gravingen aan Tygris en Euphraat en in
'ligypto hebben plaats gehad, liefst met
een handgebaar wil omver werpen en on
gedaan maken het werk, waaraan genera
ties hebben gearbeid.
Spr. herinnert daarbij o.a aan het kras
se oordeel \an den hoogleeraar der Vrije
(Universiteit prol H. H. Kuyper, dio zich
overigens noch op het moeilijk gobicd der
Oud-Testamentischo wetenschap, noch op
dat der Assyriologie beweegt.
Do slotsom, waartoe spr. tkwam, is, dat
do vondst in do ruïnen van den aloudcn
koningsburcht de gangbare hypothesen om
trent do aartsvaders in het minst niet heeft
aan het wankelen gebracht.
Spr. orkent echter, dat door do Baby Io
nisch-Assy rischo ontdekkingen cn door an
dere oorzaken wel iets is veranderd. Men
is in zekeren zin een nieuwe" periode inge
treden, voor zoover" men niet rucor alleen
op het Oude Testament is aangewezen,
maar ook kennis heeft to nemen van wat
Assyriologen cn Egyptologen aanbieden.
De richting van do mannen der tweede
helft van de 19de eeuw is dikwerf to een
zijdig li ter arisch-kritisch geweest. Doch
al; hadden buitenstaanders daarop niet ge
wezen, do historici zouden elkaar, ten slotte
toch ook wel hebben gecorrigeerd. Spr.
gaf daarvan nog een duidelijk voorbeeld,
waarna hij kwam tot do z.g. comparatievo
methode, dio volgens hem do Oud-Testa-
mentische histoncvorschers van de eenzij
digheid der, litcrarisch-kritische richting
verlost en tevens den inhoud dor ovorge-
lcverdo literatuur beter doet verstaan.
Herinnerend aan een opzienbarend boek,
in 1903 van do hand van deh Jenascheu
hoogleeraar Bruno Baentsch verschenen,
toonde spr. aan, dat men het begin van Is
raels r.ligio» zich op veel hooger niveau
moest denken, dan men gewoonlijk doet.
Dit is volgens spr. zeker: de fabel, dat
de profeten der Ssto eeuw do eig-enlïjko
stichters van Israels religie zouden geweest
zijn, wordt hoe langer zoo meer onwaar
schijnlijk Had spr., en velen met herpi
reeds dezen kijk cp do dingen, voordaÉ
Baentsch zijn boek de wereldrinzond, het is
niettemin belangrijk, dat ook anderen gaan
erkennen, dat de data van ons Oudo Testa
ment zich beter laten verklaren door do
aanneming van een grootsche, hoogstaande
figuur aan het begin der geschiedenis; van
een figuur, niet door do overlevering ge
schapen, maar dio zelf traditie gemaakt
heeft, dan door ccn theorie, die liefst zoo
veel mogelijk over kleine figuren verdeelt,
wat God in één gelegd heeft.
Het totaal zijner beschouwingen, tot dus
verre aangevoerd, vatte spr. eindelijk sa
men in deze antithese: litsrarisch-kritisch
of comperatieve methode, mits niet te ab
soluut opgevat of to gemarkeerd opgeno
men, want het zou onbillijk zijn mannen
als Kuenen en Wellhausen zoo maar als li
terarische critici te kwalificeeren.
Het komt spr. ten slotte voor, dat de
grondslagen, door de mannen dor vorige
generatie gelegd, niet zijn aangetast; dat,
zoo men al van oen nicuwero School onder
de Oud-Testamentioi kan jppreken, doze'
toch niet anders dan een voortzetting van
do School van Rousg kan heeten. Verschil
in beginsel is er niet; alleen is het matori-
eel verrijkt, dö gozichtskring uitgebreid.
„Met moed gaan wij op den nieuwen weg
voort cn wij laten ons niet storen in den
arbeid, noch door de overmoedige Assyrió-
logcn, noch door hen, die in den naam van
godsdienst en Christendom ons van dien
weg meencn te moeten afwijzen", zeido spr.
En met ltudolph Eucken vertrouwen wij
aldus, besloot spr., dat diezelfde macht, die
ons voor deze problemen gesteld heeft, ons
ook uit heV conflict ,,zu überlegcncr Höho
und inncrer befestiging führen wird". Wie
iiefc met de waarheid waagt, dio heeft den
God der waarheid aan zijn zijde.
Aan het slot richtte* spr. zich tot cura
toren, ambtgenooten, studenten, vrienden
on betrekkingen.
In liet bijzonder sprak hij zijn ouden
studiegenoot Snouck Hurgronje tce, en
zijn leermeesters Do Goejo en Oort, van
wie het hem verheugdo hon in het midden
te mogen behouden en wat meer zegt, met
ongebroken kracht daar to mogen zien
werken.
Aan dc studenten stelde hij zich voor
als de oudere vriend, dio door meerdere
ervaring in staat is hun op het moeilijk
pad der wetenschap den weg telwijzen.
Hiermede eindigdo spr. zijn warm toege
juichte redo.
PostéarJef.
Gelijk wij or gisteren aan herinnerden,
is ingevolge de bekrachtigde bcsluiton van
het jongste internationaal postcongrcs, van
hu af het port der buitenlandscho brie
ven gewijzigd.
Jn plaats van 15 graai wordt dit gewicht
van eon enkelvoudiger) brief op ten hoog
ste 20 gram gesteld. Daarbij kan men dus
volstaan mét een 12^-cent frankeerzegel.
Voor elke 20 gram of doel daarvan meer
moet voortaan 7^ cent worden geplakt ter
franikeering. Voor België blijft de vorla^
ging van het enkelvoudig port op 10 ets,
van kracht, ook echter tot ten hoogste 20
gram, met de verhooging van 7J cent voor
elke 20 gram meer gewicht.
Voor brieven tusschon kantoren in Bel
gië en Duitschland, niet meer dan dertig
K. M. van een Nedcrlandsch kantoor ver
wijderd, is het port 5 centen per 20 gram
of gedeelte daarvan.
Bij verzending van briovcn naar do ko
loniën langs don zeeweg wordt ook het
gowicht van 20 gram als grondslag aange
nomen tegon cent.
KHSCIiAUIES,
ft 40 Cents per regel.
Indien gij om oen of andere reden verhin
derd zUt gebruik te maken van hot natuur
lijk water Victiy-Eiat, van een der bron
nen van den Franschen Staat: Célestms9
EfêjpStfnl on Grimde Grille, bediont u
zich dan van het Zout Vichy-Etnt, om
zelf uw mineraalwater to maken. Koopt och-
ter nooit anders dan het Zout Vicliy-Etat,
hetwelk door zijn oorsprong alle bestanddoelen
borat, welke do Vichy-watoren zoo beroemd
hebben gemaakt. Hot Zout Vicliy-Eta4
wordt verkocht in pakjes, bevattende elk de
hoeveelheid voor een liter water en voorzien
van eon blauw schljfjo waarin de woorden
Vichy-Etat in witte Jetteis. 3435 18
De overleden groothertog Friedrich van Baden en zyn gemalin,
thans groothertogin-weduwe.
Mejuffrouw de wed. A. van Noord, Wee-
resteinstraat 69 te Hillegom meldfc ons:
Ruim zes maanden lieb ik geleden aan
een hevige pijn in den rug en de lendenen,
welke gepaard ging met snijden le steken.
Het was somtijds zoo erg, dat ik totaal
niets meer kou doeD, doorloopend was ik
zeer vermoeid, loom en afgemat. Ik had
ook zeer veel last van hoofdpijn en duizo-
lingeDr-de urine kwam met een pijnlijk,
branderig gevoel en wanneer zij cenigen tijd
stond was cr veel bezinksel in. Toen ik
zooveel goeds hoorde van Fos
ter's Rugpijn Nieren-Pillen, wenschte
ik deze eens te probeeren en ik was zeer blij,
teen ik reeds na een paar dagen bevond,
dat deze goed werkten. Nadat ik één doos
geregeld had ingenomen, waren do pijn en
al do vroegere ongemakken bijna geheel ver
dwenen. Ik moet dan ook zeer volmondig
„erkennen, dat de^zo Pillen mij uitstekend
hebben geholpen cn wanneer ik ooit iemand
mocht ontmoeten, op een dergelijke wijze lij
dende, zal ik hem gaarne met uw probaat
middel bekend maken.
Ik, ondergeteckende, verklaar, dut het
bovenstaande waar is cn machtig u h.t pu
bliek te maken op clko wijze, die u gocd-
dunkt.
Wenk aan koopers. Foster's Rugpijn
Nieren-Pillen woiden niet los vei^oclit,
enkel in doozen, waarop de naam van het
geneesmiddel voluit voorkomt. Vraagt uit
drukkelijk Foster's en gij zult de goede
hobben.
Zo zijn te Leiden veikrijgbaar bij de hoe
ren D. V/. E F do Waal, Mare 58, D. M.
Kruisinga Ezn Nieuwe Rijn 33, en Reyet cn
Krak, Stcenstraab 41. Toezending ge
schiedt franco na ontvangst van postwis
sel ft 1.75 voor één of 10 voor zes
doozen. 3443 44
Faillisiemeiiten.
H. M. C. Kievit», van beroep koopman
cn agent in buitenlandsche huizeD, te
Rotterdam, Claes do Yriesclaan 17.
P. P. M. Appelboom, wijnhandelaar, to
Beogen op Zoom.
J. Toclcn, molenaar to Gemonde, gem.
St.-Michiels GcstcJ.
Opgeheven: het faillissement van B. J.
Gcrdes, rijwielhandelaar tc Amsterdam.
Geëindigddoor het verbindend worden
dec slotuitdcelingslijsten dc faillissementen
van J. G. van Santen tc Zeist, cn de Ma
chinemaatschappij „Excelsior" to 's-Hago.
Mijnheer do Redacteur I
Verzoeke ccn kleine plaatsruimte in uw
veelgelezen blad.
Daar wij wederom genaderd zijn tot den
3den October, welke dag voor Leiden een
niet to vergeten feestdag is, verwondert
bet mij ten zeerste, dat er nog zooveel pa
troons zijn van verschillende vakken, die
hun personeel nog de iholft van den dag
aan dcu arbeid houden.
Mij dunkt toch, dat het dien HH. par
troons wel niet zooveel schade zal berok
kenen, als zij hun arbeiders don gcheclcn
dag vrijaf gaven, opdat ook zij met hun
gezin dezen voor leiden zoo feestclijkon
dag kunnen herdonken, daar toch door
dien voormiddag-arb id de gezelligheid
van dezen dag gvootendcels gebroken is.
In de hoop, dat HH. putroons deze
kleine opmerking eens willen overwegen
en zooveel mogelijk hot hunne er toe bij
brengen om dit tot stand te brengen,
noem ik mij, na U," Mijnheer do Red.,
mijn dank te hebben gezegd voor de ver
leende plaatsruimte:
Een Leidsch werkman, voorstander der
3-October-viewing.
IIA AHLEMMERMÉÉR, Gehuwd: G. Fchön-
b3«e en N. A Schoordijk. J. Kopb oa A.
lrouweos. U. bpeehnan en A. Klootwijk.
Bevallen: B V.rbe.k gel). Van dor' Vlist
L. I. 11. de Koolcer geb. Buurman Z. T
Beekman gob. Tromp L>. T. van Kanm geb.
Jioopmans Z. A. Scluours geb. StoaveDS Z.
1. van behagen gob. Van Geilswiik Z. A
fmimers geb. Van VeJzen D. I. Peetoom geb!
Koeet Z. G. van der Maar! geb. Boon D.
».A.cb' bucbionburg D. J. Vr*ugdenbil
geb. Molenaar Z. J. AI. Meekel geb Van
Üeilswyk 1). M. do Graauw gab. Vao der
Zwaard Z. 11. M. Cardol gab Van der ViaD.—
C. Kooy gob. Versteeg 2 1). - G. Zoeteman gel.
De buyer D. J. Ai. van Eeuwen geb. kaas D.
Overleden: 0. Koning, wed. De Vijlder, 83
J. Grietjo (J. Poldeiman 2 i. Jozef van Uijasel
oJ j. - 8. van dor U au, wed. Bouwman, 70 j.
Jan II do Gier 7 m. Annot ta Zweteloor 17 i.
LEIDERDORP. tieboroD: ADnïgje, D. van
J. W. Koning en D. A. Tom. (Jbristiaan, D.
van P. van Dylc en A. ÜorBmao.
KATWIJK. Geboren: Dirk Anerik, Z. van
D. W. Alaagdely'n en T. Kuyfc Cornelia, U.
van L. v. d. Pia3 en J. vau Duyn. - IJsbrand,
Z. vun W. vau Duyu on M. v. Kyo. Uerrit,
Z. van G. i'rouk en J. bouverijn. Diikje, D.'
van G. A. Subaap en N. van Duyvenbodon'
Dnkio, D. van J. do Vreugd en A. Vlieland.
Alaart,e, D. van A. Vooys on I. Aanduwioi.
Cornelia, D. vau E. licok en h. v. d. i'Jas.
Air ham, Z. vim W. v. pjjk eu H. Baruhoorn.
Jan, L. van Joh. Durieux en A. v. Duyvon-
voorde. Jan, L. van J. Haasnoot en J. Plokker.
Dirk, Z. van B. G. EJsgeest en J. v. d. Akker.
Keet.o, D. van K. Zwitser en W. v. (L Marei.
Willem, Z. van J. deu Heyer eo K. vau Duyven-
voordo. Jacob, Z. vun C. Aleyvogel en D.
Haasnoot. Jacob, Z. van C. Schnap on N. Plug.
Overleden; Klaas Hoek. 79 iwed. L. Guyt.
Gehuwd: A. A. van Kynbuch jin. en G.
Nasnau Noordowier jd.
Ondertrouwd: G. v. Rijn jin. on L, PrODk
jd. G. Spierenburg jm. en "L. Pronlc jd. G.
spierenburg jm. eu H. Li. Koolewijn jd.
NOORUwlJK. Ondertrouwd: Jacobu»
Adrianus Zwitser 26 j. en Jacoba van der Loo
Jd. 23 j.
Getrouwd: Gernrdus Vink 20 j. en Clasina
Jacoba Caspers 23 j. Johamies Wilhelmus Slats
25 on Johanna Hendrica Dobbe 23 j.
VOüKUOUf. Go boron: Johanna Adriana,
D. van Poirui vnn dor LanB en Petronella Theodora
de Bidder.
Slaalscomnussie voor dsn Middenstand.
In „De Telegraaf" werd dezer dagen be
richt dat „meerdere leden" uit do Staats-
commissij voor den Middenstand ont
slag zouden hebben genomen, wegens on
tevredenheid over de leidiDg van den voor
zitter. ,,Dc N. U." vernoemt dat dit be
slist onjuist is. De uitgetreden leden,
slochts enkele in getal, namen ontslag we
gens persoonlijke redenen. Eveneens onjuist
is het bericht in zake de aanneming eener
motie van afkeuring. Bedoelde motio be
trof slechts ccn ondergeschikt punt cn
werd niet aangenomen, maar verworpen.
Oranje Hassan's-Oord.
Thans bedraagt het aantal patiënten op
Oranje Nassau's Oord 88, terwijl het nog
voortdurend stijgt.
Do nieuwbenoemde adjucct-dircctrice,
mcj. Van Triclit, is deze maand in functie
getreden.
Djambi.
Blijkens een uit Nod.-Indië ontvangen
telegram zijn de Djambischo bendehoofden
Raden Mat Tabir en zijn broeder Ration
Achmad gesneuveld.
Kezock niet 3 OCTOBFJI
VAN 3328 8
Vcrlosknndige,
Prins Hendrikkade 37, by het
Centraal Station, Amsterdam. Consult
allo Werkdagen 11—3 en 7 9.
Onze fraai geïllustr, brochure en
pryscourant (uitg. 1907) gratis. In
gosloten couvert 10 Cent postzegels.
3638 9
ICStej. JPiët,
Oedipl. Dameskapster,
IIOOGliWOFUl) O,
bevoelt zich beleefd aan
Hot loste adres voor llnurworkcu.
OiMinliition -flarccl.
3447 7
I worden spoedig genezen door
1 het Hnagpocder van l>r.
IIF.IJLÏIAN. b'rus ?3 cl».
„NAA 1'1'AS", St9üu*cliuur I.
3l»2 8
LEIDEN.
Het Dividend over het 30 Juni jl.
afgeloopen boekjaar ia bepaald op
5'/t pCt. en het Dividendbewijs
No. 3 der aandeelen van af 3 Oct.
1907 betaalbaar met 5S.5Ö ten
kantore der Bank en van haar Agent-
•chappen te 'B-Gravenhage, Lange
Poten No. 41 on te Utrecht, Nachte
gaalstraat No. 47. 3436 14
DE DIRECTIE.
Aan allen, die iets te vorderen
hebben van of vcrscamidacd z\Jn
aan do nalalenscbap van den lleor
JOAMiMlS SCHKIJVKRS,
Mr. bchilder, gewoond hebbende
te Oegstgeest on aldaar overleden
31 Augustus 1907, wordt verzocht
daarvan opg. a en betaling to doen
ten kantore van den Notaris FRIJ-
11NCK, te Warmond, vóór of op don
15den October a. s. 830G 13
zeer gerieflijke K2ï'RG!ER-
WOXBSGKS, inot Tuintjen in de
MaüiSaleua Jïooiistrnat, Mtanl-
wijkstraat en henveuKtraat,
b/d. Heoienstraat. To boviagen: by
JAM BQTERMaraS,
2113 11 Slidilelzt^grackt
Verschenen: Nieuwe succes
volle komische Gezelschap
Scèncte met muziek, waaronder van
ABR. DE WINTER en van DUMAS,
voor één Heer. 8461 11
Telcf. Intcrc. 301.
f J.OO pet- K.G.
1.10 per li.G.
1.30 per sfcrik.
Aangesloten by hot Botercontröle
station Zuid-Holland. 843S 20
De middelen wan Dl-.
KIORTIN zijn verkrijg
baar Steenschuur I.
Prijscouranten, enz. gratis en franco.
3460 7
UITGAVE VAK J. B. WOLTERS
T£ GB03IB&E3.
|gohouden by de aanvaarding van|
hot hoogleeiaarsambb in de fa
culteit der lettoren en wys-
begeerte aan deRyksuni-
vorsiteit te Leidon, op
Woensdag 2 October 1907,
door Dr. G. MTLDEBOEIt.
Pwjs f 0.50.
UITGAVE VAN J. B WOLTERS
TE GRONINGEN.
3429 22
Ideale Buste
verkrygt men door het
gebruik van
Oriëntuüselio Pillen,
Eonigst middol voor
Dames om eon fraai fi
guur te vorkrlfgen en eon
stevige en flink ontwik
kelde Buste. Prijs fit.
SANITAS, Steenschuur I.
Franco zonding van Visijes fijne
Peren, bruto 5 K. G. na ontvangst
pOotwissol h 1.50. 3316 10
fV erkrijoïjam' in al Se bum'-
ten <lei*
3183
Den geheelen daq WftRsfl verkrijgbaar en aan Huis bs-
aorgd: IIoil. Wafelen niet prima Zuivere Natuur boter gebak
ken a ö'l Cis. per dozijn, ook per stuk verkrijgbaar i\ 7 Cts.
UJiebollen, Kremenbolien, Sukadebollen, Appelbollen en Appol-
beigneis. T.S. Gelieve bestellingen vroegtijdig op te geven.
JenUIPPCöC: HaMlemracntr. 1S7.
^unirrxno, Teieluosiu. 754. 3467 32
