s
STA AL-I NDUSTRIE
Heringa JcWüthrich,
PUDDING
MACHINALE KOFFIEBRANDERIJ.
EL3.SH KEY
Openbare Verknoping
Electrische Installaties voor licht en kracht.
S. P. MINNEMA, Haarlemmerstraat 143.
GtfKs. WtlEGERINCK,
EUUliltiü
J. A. VAN DER MADE,
Schoellhopf's OITROMALPiLLEN
Boelhuis.
HAARLEM. ,OT28
De Sflieuwe maatschappij.
mm KÜUIJEH, Laan 35, Een Haag, ETALR8ES en W1BKELBE8BOODI6PHEDEW. a
Weet g!j V
Mevr. VAN uüii WüHF,
Grondboring
J. HUFNER, Voorhout.
Zaakkundige behandeling door
gedipl. Ingenieur.
is hei
■uHr.Mi»i»MwiiiririMB
RIMSTEENFftüRIKANTEN, NI0NTF00RT,
H. TETTEHOOE,
Harde, Witte nn Zuivere Stcarine-Kumi
Stadsbank van Leaning,
s-
En Gros. En Détail.
Steenkolenhandel,
Goederenterrein Staatsspoor, Haagweg.
Kachelkolen, Machine-, Smee- en Vlamkolen.
Engelsohe en Belgischs Anthraciet.
BESCHOUWINGEN, IDEEËN en IDEALEN
Mevrouw D. LOGEiAN-v. d. WILLIGEN.
PERSOVERZICHT.
Prof. Fabius schreef over do anti-
evolution airen en het k i e 6;
echt een artikel in ,,D Kotter-
lammer."
Van geavanceerd-vrijzinnigo zijde, zegt
lij stuurt men op algemeen stemrecht aan.
En van gematigd-vrijzinnigen kant schijnt
nen niet te weten hoe daaraan to ontko-
Den; allengs meer geneigd to zijn zich
jaarbij neer to leggen, zij het al met zeke-
>en weerzin, zonder vertrouwen, dat men,
ico handelende, op den goeden weg is.
Uit het radicale kamp is vaak heftig fce-
jen allo beperking van het kiesrecht ge
tornd, terwijl conservatieven, met de schei
ding in kiezers en niet-kiezers tevreden,
llcchts tegen het algemeene stemrecht waar-
schuwen.
Te weinig, zegt prof. Fabius, werd be-
eefb, dat het beperkte kiesrecht, gelijk het
In 10-48 ton onzent ingevoerd werd, inder
daad algemeen stemrecht is. Uit het direc
te kiesrecht, aan een census gebonden, zoo
als het zestig jaar geleden in de Grondwet
opgenomen werd, en in verband met de
beginselen, in dien tijd verkondigd, moest
zich, zoo men op dezelfde lijn bleef, het
algemeen© kiesrecht ontwikkelen.
Daarop wees Groen van Prinstercr reeds
bij do behandeling van Thorbeckes kieswet,
i Juli 1350.
,,De Minister heeft verhaald, dat in de
«ommissie van 17 Maart" do Staats
commissie van 5 loden voor de Grondwets
herziening van 1848,/ met Tborbccke als
voorzitter en leidenden factor „het maxi*
mum van^225 gld. te laag scheen. Nader
hand heeft men den oensus op 160 gld. ge-
bragt daarna is de transactie van het mid-
'dencijfer geschied, nu hebben wij als regel
gld. de uiterste limiet. Voorwaar de op
merking van den minister is juist: „de
census streeft altijd naar verlaging". Een
maal het syste.ma aangenomen zijnde, be
vinden we ons op een hellend vlak. Op den
duur kan geenerlei limiet worden gesteld.'
Voor den antirevolutionair was na 1848
de positie in zekeren zin gemakkelijk.
In zoover hij noch voor dit beperkte, noeh
voor het algemeene stemrecht voelde. En
wist hij al, dat het algemeene nog krach
tiger den eiseh zou doen hooren, dat voor
don volkswil alles zwichten moet, terwijl
zelfs do waarborg, dat door het algemeene
stemrecht de volkswil uitkomt, geheel ont
breekt, toch kon hij evenmin zich princi
pieel aan den kant van het beperkte kies
recht- stellen, als voldeed dat aan zijn
wensoh.
Toch was do positie daardoor tevens
moeilijk
Op zichzelf bestond er allerminst reden
om aan het bestaande vast te houden, als
\ag daar de lijn van het beginsel. En aan
den anderen kant school er stellig niet min-
dor bezwaar in het mede afloopen van de
lijn naar het algemeen© stemrecht.
Do fout lag in 1848, toen men, in stedo
van do-wijze van samenstelling dor Tweede
Kamer met beloid te hervormen, onder in
vloed der revolutionaire beweging tabula
raBa, geheel opruiming, heeft gemaakt, en,
ofschoon nog 10 Maart 1848 do zeer grooto
meerderheid der Tweede Kamer zioh tegen
rechtstreeksch kiesrecht had uitgesproken,
een regeling heeft aanvaard, loa van alle
historische ontwikkeling, en die, al was zij
tijdelijk conservatief afgeknot, op den duur
ook den laatstcn schijn moest verliezen van
eenigszins met het samengestelde maatschap
pelijke leven te rekenen, en eindigen in een
zuiver theoretisch, plat algemeen stemrecht
dat niet eens uitgangspunt voor wat beters
mag zijn, maar juist in zijn onhistorische
gelijkvloerschheid van het volk als massa,
als eindpunt der moderne ontwikkeling
v/ordt begroet.
Groen van Prinsterer heeft telkens ge
toond het moeilijke te voelen van de posi
tie, waarin heb jaar 1848 had gebracht, door
een stelsel te geven, dat in zijn noodzake
lijke gevolgtrekkingen verderfelijk was, en
evenmin in zijn halfslachtige toepassing,
die juist het uiterste voorbereidde, bevredi
gen kon.
Bij vasthouding aan het stelsel, is het voor
den anti-revolutioniar niet gemakkelijk
eenig voorstel tot wijziging te doen, en kan
het geen. bevreemding wekken, als hij zich
bepaalt tot de verklaring van bereidwillig
heid om eiken naderen voorslag tot wijzi
ging, van vrijzinnigen kant to doon, buiten
het algemeen stemrecht, in ernstige over
weging te nemen.
Do vasthouding aan het stelsel.
Misschien is zelfs voorloopig nog op niets
ander uitzicht-
We komen wel eens wat achteraan, of
■haasten ons mee to loopen met den waan
van den dag.
Overigens is wel van beteekenis wat de
hoogleeraar Pyfferoen schreef in „L'ólccto-
rat politique et administratif en Europe",
van net jaar 1903, op bl. 3: De halfgeleer
der en de beroepspolitici („les politiciens")
Zijn dikwijls geneigd voor het kiesrecht do
meest eenvoudige inrichting to verlangen.
De geleerden en dc staatslieden, dien naam
waardig, zijn daarentegen eenstemmig in
den eiseh van een meer saamgestcld rader
werk; zij wenschen, dat liet kiesrecht geor
ganiseerd zal worden naai* den graad van
ontwikkeling, de algemeene en de plaatse
lijke belangen des volks.
De „Arnhemsche Courant"
komt nogmaals terug op -do kwestie, die
van het hoogste gewicht is, omdat met haar
beantwoording nauw samenhangt do staat
kundige ontwikkeling van ons land: komt
de prioriteit toe aan de sociale wetgeving
of aan do kiesrechtregeling? Dit terugko
men op deze kwestie vindt voornamelijk
zijn oorzaak in het foit, dat een bestrijding
van ,,H et Centrum" van een vorig
artikel- der „Arnhemsche Cou
rant" vrijwel naast de zaak gegaan is
en do kern daarvan onaangeroerd gelateu
heeft.
Om elkaar goed te verstaan vervolgt
do „Arnhemache Courant" most
do beteekenis der gebezigde woorden na
tuurlijk tusschen ons vaststaan. Spreekt
„Heb Centrum"" van eenige urgente
sociale wetten, dan kan de oorzaak dier ur
gentie wel geen andere zijn, dan dat die
wetten de bestaande behoefte bevredigen,
m. a. w. een deugdelijke, regeling, inhouden
zouden van hetgeen verlangd wordt in- hot
belang van hen, te wier bate die wetten
moeten Btrekken. Daarmede echter kunnen
wij maar moeilijk in overeenstemming bren
gen de „krasse bewering" van „Het Ceu-
tru m": „Het staat tooh zoo goed als vast,
dat èn do Arbeidswet èn de verzekering te
gen invaliditeit reeds een voldongen feit
zouden zijn, indien de rechterzijde niet te
kwader ure de meerderheid verloren had."
De ontwerpen van dr. Kuyper ter zake van
deze materie, waaraan toch ook nog wel
iets haperde, zouden missohien nu reeds
hoewel wij dit sterk betwijfelen na een
soortgelijke bewerking als bijv. de Drank
wet en in het afgeloopen voorjaar het on
derzoek naar het vaderschap hebben onder
gaan, in eenigerlei vorm het „Staats
blad" hebben bereikt, maar dat zij werke
lijk bevrediging zouden hebben geschonken
aan de behoeften, waarin zij bestemd waren
te voorzien, m. a. w. aanspraak zouden kun
nen maken op den naam van deugdelijke,
goede sociale wetten, dit betwisten wij ten
itelligsto.
Dat men geen flinke Arbeidswet en geen
dito Verzekeringswet zou kunnen maken,
zonder eerst de Grondwet te herzien, vindt
allerminst bevestiging in de feiten, heeft
„H o t C e n t r u m" verder betoogd, maar
juist het verleden heeft, volgens de Arn
homsche Oouran t", geleerd, dat goe
de sociale wetten niet zijn tot stand te
brengon, zoolang niet van hen, voor wie
ze allereerst bestemd zijn, op haar inhoud
zooveel invloed kan uitgaan, dat daardoor
althans wordt geneutraliseerd de veelal te
overwegende invloed, welke door de bezit
tende klasse op do wetgeving wordt uitge
oefend. De bewijzen daarvoor uit onze wet
geving aan te voeren, zijn legio, zegt het
Arnhemsche orgaan en het wijst op de be
handeling der Arbeidswet van 1889; op het
„Speetwetje"op de herhaalde ijdelo po
fingen om aan den nachtarbeid in bakke
rijen een einde to maken.
Een onrecht blijft de „Arnhemsche
Courant" het achten, dat, bij het tot
stand brengen van een „goede" Arbeidswet,
het grootste deel van do arbeidende klasse
van elke deelneming aan dit voor haar al
lereerst gewichtige werk wordt uitgesloten.
„Onomstootelijk bewijzen", zegt dc „Arn
homsche Courant", dat zonder voor
afgaande kiesrechthervorming „een goede
Arbeidswet en verzekering tegen invalidi
teit cn ouderdom" onbereikbaar zijn, kun
nen wij evenmin „Het Centrum"
het tegenovergestelde bewijzen kan en haar
in ons oog „krasse bewering", dat die wet
ten reeds tot stand gekomen zouden zijn,
indien in 19Ö5 de rechterzijde maar niet do
meerderheid verloren had. Maar wij meenen
wel zeer stellig, dat het verleden meer
spreekt voor onze meening, dan voor die
van „Het Contru m".
Ei top slotte zegt dan do „Arnhem
sche Courant", dat haar bestrijding
allerminst een tegen dé rechterzijdo gerichte
aanval is; zij geldt voor zoowel links als
rechts. Daarin schuilt, naar haar vaste
overtuiging, de ooi zaak cler politieke malai
se, dat de ongelukkige antithese-leus aan
beide zijden elementen bijeenbrengt, waar
van samenwerking op het gebied van social©
hervormingen niet te verwachten is, terwijl
die leus een Bamcngaan van de werkelijk
hervormingsgozinden van links en rechts
in hooge mate belemmert en bovendien het
aantal dezer in de Tweede Kamer naar ver
houding te zwak is, een gevolg van onze
eenzijdige en onrechtvaardige kiesrechtre
geling.
„Do Y adiorla n do r" vraagt, naar
aanleiding van hetgeen in d© laatste weken
over do vr ij zinnige concentra
tie geschreven is: Sinds wanneer wordt de
politieke formatie beoordeeld of veroor
deeld naar het sucoes, dat men er mee
heeft? Zij vraagt dit in verband met den
uitslag der verkiezingen voor de Prov.
Staten, en wijst op de groote voordeelen,
in 1905 door do concentratie afgeworpen.
Bij de laatste provinciale stembus is op
de clerioalen gestemd o.a. door alle ncgar-
tief-liberalen, dat is door hen, die zich,
omdat ,ze noch sociaal-democraat, noch
antirevolutionair, noch katholiek zijn,
daaruit het recht aanmatigen liberaal te
heeten.
Dat element wil rust en is afkeerig van
elk© hervorming. Het steunde in 1897 dr.
Kuyper omdat het 't toenmalige miniBterio
van sociale hervorming uit den booze acht
te. En war© dr. Kuyper niet zoo hard van
stal golo<opdn, bij had dit element later
niet tegen zich gekregen.
Vervolgens hobben zich de Friesch-Chris-
telijk-historischen bij de coalitie aangeslo
ten, en heeft de overgroot© meerderheid
der officieren, van legerhervorraing niets
willende weten, op de rechterzijdo gestemd.
De nederlaag bij do Statenverkiezingen
is er dan ook een, waarbij het conservatis
me van het slechts te allooi in de eerste rij
der overwinnaars stad;.
Het is nu het slechtste oogenblik om de
tactiek te overwegen. Onbevangenheid
wordt niet bevorderd - door teleurstelling.
Onder vrijzinnige concentratie vqrstaat
„Dei 7a d o r 1 ander" hier niet het
verbond tusschen de vrijzinnig-democraton
en de Unie-liberalen, dat blijft bestaan,
totdat het formeel zal worden beëindigd
Maar het verstaal daaronder dio algemee
ne samenwerking van alle vrijzinnigen, dio
in 1905 wel niet formeel, maar toch facto
tot haar recht is gekomen en die bij de
provinciale stembus van, 1907 voor Zuid-
Holland zioh getoond heeft in gemeen
schappelijk overleg der drie fraotios bij de
candidaatstelling. Het goed recht, neen,
het gebodene van zulk een concentratie
werd uitnemend uiteengezet door m*.
Treub, die tot de slotsom kwam, dat, zoo
lang dc kerkelijke coalitie blijft bestaan,
I een samengaan der vrijzinnigen gebiedend
I is voorgeschreven.
„D c Yaderlander" is het daarmed©
een8, en al verbeidt zij met ongeduld do
zuivere partijformatie van democraat te
gen conservatief, het hinkt haar dwaasheid
do zaak te forceeren.
En dan eindigt het blad aldus:
„Niets dunkt ons meer geschikt, om dö
geleidelijke ontwikkeling en afwikkeling in
deze te geven, dan het Kiearechtvraagsfuk.
Om daaraan een gezonde oplossing te ge
ven, is natuurlijk in de eerste plaats slech
ting van de barrière, die art. 80 van de
Grondwetsherziening tot stand te brengen
dat is en blijft het allernoodigste, vooral
daarom deze Regeering gegeven zijn, de
Grondwet heet/ noodzakelijk. Moge Hét
nu door de overwinning der conservatie
ven in Juni 1.1. d9 kans op veel anderou
vruchtbaren arbeid niet is verhoogd.
HJet ontwerp-Grondwoteherziening bTSjft
ons wel wat al te lang bij den Raad van
State. Moge het weldra de Kamer bereiken,
cn getuigen van dat vertrouwen in hef
Nederlandsche volk, dat de onmisbare voor
waarde is voor gezonde democratische po
litiek."
In de „Ven loose he Courant"
schrijft N. L.:
Ook van het goede kan men te veel krij
gen. En wij geloovcn, dat onze huidige k Qr
tholieke sooiale actie werkelijk
goed op weg is, om van het goede te veel
te geven.
Zie maar eens hier.
In don loop van enkele weken werden
gehouden of zullen nog gehouden worden i
Groot katholiek Sociaal-Congres te
's-Bosch;
Groot Drankbeatrij derscongres te Nij
megen
Katholieke Sociale Week te Breda;
Katholiekendag in het bisdom Den
Bosch;
Congres van den Ned. Chr. Boerenbond
te Nijmegen;
Congaos voor ambachtsnijverheid te
Amsterdam, welk laatste wel is waar eeq
neutraal karakter draagt, maar waarop
tooh do christelijke en katholieke midden
standers de hoofdrol zullen vervullen.
Zou het niet beter zijn voor het vervolg
do congreswoedo wat te temperen, en eerst
eens aan de uitvoering der conclusies to gaan
arbeiden, alvorens nieuwe congressen te or-
gani8eeren?
Onder den titel Ernst in de Frie-
sohe beweging schrijft de bekendo
beoefenaar van de Friesohe taal, dr. J.
B. Schepers, naar aanleiding van het uit
gekomen werk van dr. F. Buitenrust Hete
toma „Bijbellectuur in hot Friesoh", in
het weekblad „Do Amsterdammer"
zeer behartigenswaardige woorden ook
Bai gij behalve ©en heer-
lijken ijspudding, ook JJS
kunt maken zonder aja-
I machine, voor 30 ct. totaal,
voor acht personen, door
I siechUtekoopeiiEEN pakje
r I5ct per pakje
Vraag de eenvoudige ge-
bruikg-aanwijzittg bij uw
winkelier. WANTROUW
ALLE GOEhKOOPERE
NAMAAKSELS 11
767 32
(om contant geld) op Dinsdag, den
8den September 1907, des voor
middags te tien uren, aan het Huls
te Lelden, aan de Mijn-en Schle-
kade No. 53 en 5d, bowoond ge-
Woest door den Heer L. SOONI1JS,
ten overstaan van Mr. H. M. A. COE-
BERGH, plaatsvervanger van Mr.
J. A. F. COEBERGH, Notaris te
Leidon, van:
Vyf Melkkoeien, diverse Bouw- en
Melkgeroedscbappen, waaronder Kaarn,
Melkkannen, Emmers, Kuipen, Leu
ningen, MelkwageD, Waschmachine,
IJzeren Schuit, een partijtje Mest,
benevens eenigen Inboedel, waaronder
Tafels, Stoelen, Kasten, Ledikanten,
Beddengoed, Gasornament, Basqule en
Gewicht, Koper-, Blik-, IJzer- en Glas
werk en hetgeen meer ten verkoop
lal worden aangeboden. 1688 80
Te zien op den verkoopdag van
8-10 uren.
l~-_V
.n/-:
<-
jY/yDBB
1931 40
Verloskundige,
Prins Hendrikkade 37, by het
Centraal Station, Amsterdam. Consult
alle Werkdagen 11 3 en 7-9.
Onze fraai gelllustr. brochure en~
prU8courant (uitg. 1907) gratis. In
gesloten couvert 10 Cent postzegels.
3038 9
voor onderzoek van den bodem
tot verkrygen van Koel-,
Drink-, Fabriekswater enz.
6770 0
Fabriekante Firma, H.Sardeminri, Z eyr<
OvCPcjI ''Vertel-ij J- J r
Niets pleit beter voor de quaiiteit dan hel steeds
toenemend debiet. Alle soorten dagelijks versch gebrand.
leveren tegen concurreerende prezen
Rijnsieen (drieling)
in elke quaiiteit. Aanvragen te rlohten
aan den Vertegenwoordiger:
in Bouwmaterialen,
Morschweg 32, Leiden.
Aldaar tevens DEPOT
gevestigd, met grooten voorraad ln
verschillende aoorten. 6776 17
van de Stearlne-Kaarienfabrlek
„APOLLO", te SOHIEDAHI.
Bekaoohd to Ween in ln 1873 met
de Vcrditnslc-Medaille, te Parijs ln 1878
met de Gouden Medaille, te Amsterdam
ln 1888 met de Gouden Medaille, te
Anlwerftn In 188B met bet Eert-Di-
vloma, te Parijt in 1900 met den Orand
Prix. (Hoogate onderscheidingen.)
Dete kaarsen vonken niet
na en geven zeer weinig rook
bij het uitblazen.
Z\)n verkrijgbaar bj) alle vorname
Winkeliers. 848 15
AAN DE
te LEIOEN,
zullen op Woenitdag den llden
Sept. 1907, des v.m. te 9 ure»,
pnbliek ten verkoop worden aap
geboden de Panden, beleend In de
maanden Maart, April en Öai 1906.
Opgehouden Panden «Un aldaar
lederen Dlnedag en Donderdag van
10-2 uren Dit de lidhd tekoop.
1908 18
p. flacon k t 0,30 en f 0.75.
Het aangenaamste laxeermiddel. - Overal verkrijgbaar
BROCADES
fHEEMAN MEPPF.L.
(t,
8208 80 Grove en geklopte Gascokes.
Naam en handolsmark
wettig gedeponeerd.
genezen JICHT - RI1EU9IATH1EK - ZWAABLIJV1G-
UE1D - SUIKERZIEKTE - GAL en NIEBSTEEN-
VOBHINGEN.
Qeen geheim middelOeen schadelijke nevenwerkingen. 484 32
Door Doktoren ten zeerste aanbevolen.
Orlgineole verpakking in vierkante doozen met blauw sluitetlket.
Prijs per doos van ÏOO gtuks f 1.75. Verkrijgbaar by den
Generaal-Depothouder G. B. J. DE BAHBANSON, Apotheker
te Zwolle en verder ln allo Apotheken in Nederland,
Te LEIDEN bij S. A. BBOEBSE, Uaarl.straat 70.
A. W. SMTHOFf's UITGEVERS-MAATSCH".
heett uitgegeven en by alle Boekhandelaars verkrijgbaar
gesteld
Met toestemming van de Schrijfster, uit het Zweedach vortaald door
400 bladz. geb. f3.25.
INHOUD: Voorwoord. I Het Solidariteitsgevoel vno
het Zelfbewustzijn. II l>e Zedelijke Wetten de*
Schoonheid. III De Sclioonheldsoodex van het Go>
■elschnpftleven. IV De Schoonheid in de Maatschappij.
V Het Solidariteitsgevoel der Volken. A.nteekenlngeiU
