Brood- en Beschuitfabriek „€eres' Extra Fijne Tafelbeschuit Nieuwe Bessenjenever, E. C. TERM, H. m. Effecten, Coupons, Wissels en Assurantiën. Goedkoopst Sigarenmagazijn Union. Reoiame-Oproiming. F. VAN OER WAALS, LEIDSCH DAGBLAD, WOI5ISDAC 2 AUGUSTUS. =5 TWEEDE BLADJ Anr.o 1905. PERSOVERZICHT. Vervolg Advertentiën. AFBRAAK. Depot: W. C. DE LA COURT, No. 13938. Sprekende over wat bet blad noemt „Dfi predikante u-k w e s t i zegt „D o Standaar d": Dr. De Visser heeft ia een scherp, maar kordaat stuk, de wezenlijke politieke bedoe ling ontsluierd van hen, die de predikan ten van het politieke erf willen verjagen. Torecht liet hij de vraag, of een Kamer lid te gelijk zijn ambt als bedienaar des Woords moet blijven waarnemen, stil rus ten. Het is toch doorzichtig als glas, dat het daarom niet ging. Niet zorg voor de richti- ge bediening van het kerkelijk ambt, maar .wering van de consequent orthodoxe pre dikanten was de toeleg. Wie predikant is, en geen eigen midde len heeft, kan het er, vooral zoo hij oen ge zin heeft, niet altoos dp wagen, om over vier jaar, of binnen korter tijd, broodeloos te staan. Ook klinkt het tamelijk dwaas, dat men er niet tegen opkomt, dat een rech ter, een burgemeester, enz. in zijn ambt blijve, en tevens Kamerlid zij, maar opeens o, zoo bezorgd is geworden voor den dienst in de Kerk. Neen, het is to d >n om do predikanten, die én orthodox én consequent zijn, uit de politiek te bannen. Mordernc predikanten zijn welkom. In consequente orthodoxe p cdikanton zijn nog beter. De strijd gaat alleen maar tegen die predikanten, van wie de liberale partij niets to hopen en alles to vrcezen heeft. Dat een predikant socialist, en zelfs anar chist is, deert niet. Alleen maar, hij moet niet orthodox in consequent zijnf want dan ligt zijn banvonnis gereed. Dr. Bronsveld, hoe meer hoe lieverDs. Wagenaar, o, heel het liberale publiek ge niet in wat hij schrijft, en zijn politieke ad viezen drukt heel de liberale pers voluit over. Zelfs dr. Dc Visser was vroeger eon bruikbaar instrument. Ds. Lieftinck is weer candidaat te Zut- fen. Ds. ïtoessingli herkoos men van libcra- lo zijde unaniem. Ds. Engelberts was libe raal candidaat met glorie. Maar vroeger ds. Donncr, en nu ds Brummelkamp, ds. Talma cn ds. De Visser, cn vooral ds. Kuypcr... d at z ij n d c k w o- j e n. In 1878 is de Theologische faculteit op zettelijk door do Liberalen onder valschen naam in stand gehouden om te zorgen, dat de Hervormde Kerk in haar geestelijken stand modern, en dus liberaal bleef. Toen dr. ICuyper in 187-1 lid der Kamer werd en zijn ambt neerlei, maar nog een enkele maal het Woord bediende, kreeg hij een ernstige waarschuwing, dat mén hem bij den Hoogen Raad een proces wilde aan doen. Zoo ver durft men thans niet moer gaan. Ds. Talma treedt nog altoos, ook buiten ambt, vrijelij'k als prediker opT Maar wat er ook gebeure, de Hervormde Kerk moet een stormram voor het Libera lisme blijven. Dat is zo vanzelf door de moderne on Groninger predikantendat blijft zo door predikanten als Bronsveld c.s. Maar dat zou zo ophouden tc zijn, als de predikanten in deze Kerk .als één man tot. haar belijdenis terugkeerden, en dio con sequent beleden. En de enkele gedachte, dat het daartoe komen zou, doet den liberalen leiders den schrik om het hart slaan. Dat is liet dreigend kwaad, dat op allo manier moet worden voorkomen 1 De „Ni ou we Rotterdam soho Courant" zegt onder liet hoofd: „Po litieke dominees": Dr. De Visser heeft in „Do Neder lander" de combinatie van het lidmaat schap der Tweede Kamer met het ambt van predik^pt verdedigd, en „De Stan d- aard" heeft daaraan haar hoogc sanctie gehecht cn het vertoog van den heer De Visser, vooral wat de verdachtmaking be treft, nog wat aangedikt. Er is zei de schrijver in „Do N e- dorlander" aan de zaak een poli tieke en een principieele kant, en die poli tieke kant wordt dan op den voorgrond ge plaatst. Hij spreekt van politiek „van den meest partijzieken aard". En om deze uit spraak te rechtvaardigen, laat hij de vraag volgen: „Want wie hebben het liberalisme m.eer op de been geholpen on gehouden dan do liberale dominees!" Wio do geschiedenis van „het liberalis me" (bedoeld zal waarschijnlijk zijn: de li berale partij) nagaat, zal bevinden, dat het door geen enkelen dominee op de been geholpen is. Onder de mannen, die de libe rale partij ton onzent op de been geholpen, dat wil zeggen in het leven geroepen heb ben, was geen enkele dominee. En op de been gehoudon? Het is waar, dat de liberale beginselen van staatkunde steeds bij vele predikanten steun gevonden heb ben, vaak een zeer gewaardeerden steun; maar dat het meer bepaald aan hen to danken zou zijn, dat de partij zich op de been heeft kunnen houden, moet beslist worden tegengesproken. „Do Standaard", bewerende, dat het niet te doon is om voor de richtige be diening van het kerkelijk ambt te waken, maar om de consequent orthodoxe predi kanten to weren, zegt: „Moderne predi kanten zijn welkom. Inconsequente ortho doxe predikanten zijn nog beter. De strijd gaat alleen maar tegen die predikanten, van wie de liberale partij niets to hopen on alles te vrcezen heeft."' Men zal opmerken, dat hier van de zaak een voorstolling wordt gegeven, ah waren het de liberalen, die de moties der classioalo vergaderingen, het besluit der algemeeno vergadering van de Remon strantschc Broederschap, het adres van het hoofdbestuur der Algemeene Protestsnton- vereeniging en het adres-Arriëns ge ïnspireerd hebben. Zóó wordt het oordeel van de lezers, die niet- geheel op de hoogte zijn, vervalscht. l'rouwens geheel do vraag, waar het ovü gaat, wordt voor hen weggemoffeld. „De Standaard1" zegt, dat dr. De Visser torecht „de vraag, of een Kamerlid tege lijk zijn ambt als bedienaar dea Woords moet blijven waarnemen, stil liet rusten". Maar is er dan in de classicalc vergade ringen cn de vergadering der genoemde Broederschap van ïobs anders dan juist van 'dezo vraag sprake geweest; en is er in de adressen van iets anders sprake! Niet om de predikanten „van het politieke erf to verjagen" (zooals „De Stand aard" heb uitdrukt) is het in de moties, besluiten en adressen te doen, daarvan wordt dèiir niet gerept maar alleen cn uitsluitend wordt gevraagd, dat hot lid maatschap van de Kamer on vereen igbaar worde verklaard met het predikambt. En dat wordt gevraagd, niot om eenig politiek belang, maar in het belang van Kerk cn godsdienst. Nu spreken dr. De Visser en „De Stan daard" wel van liberale theologen, die, vroeger of later, in de Tweede Kamer hebben zitting genomen. Maar die afge vaardigden hebben er niet aan godaoht tevens hun predikambt waar te nemen. Zij legden dat ambt neer en kwamen in de Kamer, los van alle kerkelijke banden. Dat maakt een groot verschil. Van meten mot twee maten zooals men het liefst wil voorstellen kan geen sprake zijn. En dan is er nog een ander zeer groot verschil, dat vooral niet u:-i het oog mag worden verloren. De liberale theologen, die „het politioke erf" betraden en op wie dr. Do Visser en „Do Standaard" zich met veel vertoon beroepen, wachtten zich wèl, godsdienst en politiek te vermen gen. Zij legden niet alleen het kerkelijk ambt neer, maar legden ook het karakter van theoloog af. Op het politieke erf ver schijnende, VNU3 er aan hen niets meer, wat den „bedienaar dos Woords" teekende. Wio kon in Van Hoëvell, den eersten cx- predikant, die in de Kamer zijn verschij ning maakte, den theoloog herkennen! Hij had zich niet alleen formeel, maar ook in geheel zijn wezen volkomen losgemaakt van zijn vroegere qualiteit. Hij was geheel staatsman, en oen staatsman van den allor- eorstcn rang, aan wien Nederland en In- die onnoemelijk veel verplichting hebben. En juist omdat hij ziah een politieke taak had opgelegd liet hij wat er cog van den theoloog in a^ui mocht overgebleven zijn, buiten do Kamer. En niet anders was het met Blaupot ten Cate, met Moeis, cn wie men nog vorder mocht willen noemen. Ook zij hielden steeds in het oog, da* zij het kerkelijk kleed hadden uitgetrokken. Evenzoo de ex- predikanten, die buiten do Kamer in Vergadering of pers voor de liberale staatkunde optraden, f Wat daarentegén ziét men van de the ologische hceren uit de school van dr. Kuy- per In de Kamer, in do pers, in de politieke vergaderingen blijven zij „bedienaren des goddelijken Woords". Zij kennen geen on derscheid tussohen de politieko tribunoen den preekstoel. In 's lands raadzaal, in het dagblad, in de kiezersvergadering zoeken zij hun politieke overtuiging ingang te doen vinden door middel van godsdienstige leuzen en kerkelijke klanken. En het is ook dit, wat velen bezorgd maakt, nu „het politieke erf" meer en meer overstroomd wordt door theologen uit dezo sohool. Om meer bepaald op de verceniging van het Kamerlidmaatschap met het ambt van predikant nog even terug te komen cn hiermede te besluiten: Die combinatie zegt dr. De Visser moet gewenscht wor den door allen, dio „er op gesteld zijn, dat de verhouding van Kerk en Staat een zoo danige blijve, waardoor de laatste steeds de baan effent voor het werk der eerste." Zoo er ooit een argument kon gebezigd worden, dat sterker togen do samenkop peling der boide ambten pleit, dan is het wel d i 11 Om van den Staat te verkrijgen, dat hij de baan zal effenen voor het werk der Kerk, dat is dus om do Staatsmacht dienstbaar te maken aan de Kerk, moeten de dominees naar het Binnenhof 1 „D o Horvormin g", het orgaan van den Nederlandschen Protestantenbond, bo- vat over het onderwerp „Do Predi kanten de Politiek" een eersto ar tikel, aldus luidende: „Er dreigt groote verwarring bij de bo- handcling der vraag of hot wenschelijk is, dat een dienstdoend predikant als lid dei- Volksvertegenwoordiging optreedt en on derwijl predikant blijft. Bij haar bespreking wordt hier en daar ter sprake gebracht een vraag van geheel anderen aard, een nl,, die den predikant in verband brengt met de politiek in het algemeen. Do eersto vraag heeft do Kerk, waaraan de predikant, dio Kamerlid wordt, is ver bonden, uitsluitend to beantwoorden. Zij alleen heeft te beslis3cn of zij do vervulling dor cisohen, aan zijn ambtswerk verbonden, mot dat lidmaatschap vereen igbaar acht. Voor de beantwoording dier vraag zal ook do Synode der Hervormde Kerk zich gesteld zien on wij zijn het met dr. Do Vis eer eens, aJs hij in „DpNo do r 1 a n d o r" beweert, dat zij onder do tegenwoordige omstandigheden gevaar loopt niet met de noodige onpartijdigheid, behandeld te wor den. Wij herhalen, wat wij reeds vroeger schreven, cn wat ook dr. Do Visser op merkt, dat er inderdaad op het oogenblik geen periculum in mora bestaat, d. i.voor het oogenblik is zij niet van dringenden aard. Er zal toch maar één predikant in 'ie nieuwe Tweede Kamer zijn, die als zoo danig aan een gemeente is verbonden. Dr. De Visser was de tweede. Wij herinneren ons van al de predikanten, die als lid der Tweede Kamer werden verkozen, nog maar van één, die gedurende zijn lidmaatschap dionstdoend predikant bleef; het was dr. Poelman, die rcods op vergevorderden leef tijd Kamerlid werd Al de anderen, met Van Hoëvell te beginnen, legden hun pre dikambt neder. Tooh zou de vraag, of het wenschelijk is, uit het oogpunt der eischen van het pre dikambt, dat dit met het Kamerlidmaat- vcreenigbaar blijve, in de toekomst een urgent karakter kunne.: verkrijgen, cn is het goed, dat daarom de vraag rustig on der de oogen worde gezien. Of dr. De Visser, die zelf dien cisch stolt, dan nu ook zelf het voorbeeld geeft van die onpartijdigheid? De beweging, die thans wordt waarge nomen cm do besproken combinatie voort aan onmogelijk te maker, heeft volgons hem een politicken bijsmaak, en is van par tijzieken aard. „Voor hot kwaad, dat de politieke be moei ;rigeu der geestelijke hoeren aan het godsdienstig leven toebrengen, beginnen thans do oogen open te gaan." schrijft, zoo zegt dr. De Visser, de „Nieuwo Rot terdams che Coura n t" en de „cx- predikant", thans hoofdredacteur van „H o t Nieuws van den Dag." En dan vraagt hij„Wio hebben het liberalisme meer op de been geholpen en gehouden dan do li berale dominees! Hoeveel hebben de Mocn- sen cn de Lamping's, de Lioftinck's cn do Roessingh's niet aan dc politiek gedaan Ziedaar al dadelijk de verwarring, waar op wij ia den aanvang w.. .en. Dr. Lamping is nooit Kamerlid geweest en de Moonsen, de Lieftinak's en do Roessingh's hebben, toen zij Kamerlid waren, dadelijk hun ambt neergelegd en wij hebben er indertijd nooit van gehoord, dat zij vóór hun ver kiezing als lid der Tweede Kamer zioh zoozeor met politiek bezig hielden, dat hun politieko bemoeiingen konden geacht wor den „schado t e to brengen* aan het gods dienstig loven." Hun verkiezing ligt be trekkelijk reods diep in hot verloden cn viel in een tijd, toen men nog niet als thans van propagandagtochten, van poli tioke meetings met dobat, van zoo uitge breide verkiezingscampagnes hoorde, waar aan zij dan met verzaking hunner ambts plichten zouden hebben deelgenomen. Wanneer dus thans tegen de combinatie van Kamerlidmaatschap en predikants ambt-, tegen de drukko bemoeiing met politiek dbor den d^enntdciondcn predi kant wordt opgekomen, terwijl vro;ger die bezwaren niet werden gevoeld, dan behoeft dit niet, insinueerend, aan partijzieke po litiek te wordea toegeschreven. Dan ligt dit aan de veranderde omstandigheden, ann de veelvuldige eisohen, dio thans aan deel neming aan de practischo politiek gesteld worden, Too\ dit moeten wij toestemmen, do weerzin togen de veelgenoemde combinatie, togen bemoeiing met de politick in het algemeen door „geestelijken" en „bediena ren van den godsdienst" heeft óók een po litieke zijde En waar de kwestie van deze zijdo wordt bezien, behoort men allereerst op zekere punten scherp te ondersoliciden. Wij vragen daarvoor do aandacht in do volgende week." Onder het hoofd: „Geen vat" zegt „De Nieuwe Courant" het volgende „D e Standaard" schrijft in een drie star, dat de adat, waarop het constitutio- neelo staatsleven drijft, gebiedt: „dat een leidend staatsman, dio in sa menwerking wet andero staatkundige groo- pen het op den val van hot Kabinet toelegt, en ©r in slaagt dit in minderheid te bren gen, zelf aan het hoofd trede van een nieuw Kabinet, dat 6tounen zal on kan op die zelfde partijen, door wier samen working het zittend Kabinet viel. De verantwoordelijkheid hiervoor rust, volgens die ad a t op hem on op de erkende leiders der overige met hem saamwerkende partijen. Zoo wees nu dio adat Borgesius als Kabincts-formateur aan, en rust op hem do zedelijke plicht om zelf aan hot hoofd van het Kabinet to tneden cn het zóó tc vermen, dat het rusten kan op do meerder heid van 52, niet op dc 45, cn minder nog op do 31. Eenvoudig, wijl dat geen meer derheden zijn. Schiet hij hierin tekort, óf omdat hij zelf niet wil, óf omdat anderen niet willen, dan zal do actie, die hij tegen hot Kabinet op touw zette, hiermede geoordeeld zijn. Er zal dan een toestand ontstaan van go- schonden adat." Hiertegen zijn ingebracht: lo. dat do heer Gooman Borgesius niet als leidend staatsman van samenwerkende groepen het zittende Kabinot ten val heeft gebracht, zooals bijv. dr. Kuypcr, aan Le$ hoofd der „christelijke coalitio", hot deed Li 1001. Zelfs aan bet hoc-fd van do v r ij* zinnige groepen zonder do sociaal democraten is de lieer Borgesius niet opgetreden; dc vrij liberaler, hebben zijn leiding niet aanvaard. Samc..werking ius- schen doze laateten on do „Lib raio Unio'JL heeft reeds op 1G Juni plaats gehad; maar tusschen vrije liberalen en vrij^inr.ig-dcino j craten slechts in enkelo districten. Samen- werking tussohen vrijzinnigen on sociaal- democraten op lö Juni nergens; 2o. dat uit. woderzijdschcu steun aan el kanders candidates bij do hors-torn min- gen, geen constitutioneel o verplichtingen voor eenige partij voortvloeien, daar her stemmingen vrijheid van beweging aan oen partij uiteraard ontnemen en haar stellen vcor een alternatief, een keus tussohen „twee kwaden". De houding van partijen zoowel als kiezers bij herstemming tusschcn twee niet-gccstverwanton wordt nagenoeg steeds door afkeer, zelden door sympathie, bepaald. Negatievo motieven werken dan, niet positieve. Bovendien is er in c a s u samenwerking tusschen vier politieke groe pen van Jinks bij de herstemmingen niet geweest. „Liberate Unio" cn „Vrijzinnig- democratisch© Bond" hebben adviezen van algemeoncn steun uitgevaardigd; do Libe rale Commissie van Advies en het bestuur dei S.-D A.-P. bobben het niet gedaan. De geheele verkiczingsactio heeft dus goca band hoegenaamd gelegd tusschen do so ciaal-democraten en de drio vrijzinnige groepen; en tussohen do twee verbonden vrijzinnigo groepen en do vrijo liberalen geen band, die Regeeringsverplichtingon oplegt, nu zij gezamenlijk niot do meer derheid in do Kamer hebben. Dit laatsto wordt trouwens door „De Standaard" erkend. Noch do actie,welke dc heer Borgesius, noch die, welke anderen togen hel kabinct- Kuyper op touw zetten, zal dcrhalvo geoor deeld zijn, indieu eerstgenoemdo er niet in slaagt een ministerie to vormen. Do constitutioneel© adat, waarvan „Do Standaard" gewaagt-, heeft op do huidige crisis geen vat. Arbeidsbeurs. Aan de Arbeidsbeurs hobbon zich als werk zoekende aangemeld: 2 koetsiers- ©a dekknochts, 12 losso werklieden, 3 stokers of voor an den werkzaamheden, 1 machine bankwerker, 1 zands.iiippor, 1 stoker on ma chinedrijver, 2 broodbakkerskuechts, 1 loop knecht óf portier; 2 loopknechts of fond;, bode, 1 koetsier, 4. opperlieden, 2 schoops- bouwers, 1 warmoezicr, 1 huiabcw.uir- dcr, 1 broodbakker of loopknecht, 2 wijn koop erskneoht-, 1 boekdrukker of los werk, 1 kruidcniorsbcdien'dt of maga zijn knecht, 9 textielarbeiders, 1 meubelma ker of huisbewaarder, 1 bloekersknccht, 1 loodgieter, 2 loopknechts of loswerk, 1 loop knecht of voor noodhulp, 1 pakhuisknecht of voerman, 1 machinebankwerker (halfwas), 1 motaaldraaier (halfwas), 1 huisbewaarder, portier of nachtwaker, 1 loopknecht of huis bewaarder, 1 loop- of magazijnknecht en 1 tuinknecht of I03 werkman, 2 voorslanu ders of grofbankwerkers, 1 magazijnmees ter of iets dergelijks, 1 kuiper on 1 metso- laar tevens bekend met hot schilder- cn stukadoorsvak. Hiervan verkregen werk 62. Door het Bestuur van do Arbeidsbeurs kunnen nog enkele timmerlieden geplaatst worden. Dongenen, dio reeds werk verkrogen, zonder ons daarmedo iu kennis t© stellen, wordt beleefd verzocht, dit alsnog to doen. Beleefd verzoeken wij H.H. patroons om hun aanvragen om arbeiders in to willen zenden aan do „Leidsch© Arbeidsbeurs". Ook liggen voor H-H. patroons olken werkdag van des morgens 91 uur do registers van werkzoekenden ter inzago Gebouw „Patri monium", Hooglandscho Kerkgracht. Het Bestuur: H. J. v. KERKHOFF, Voorz. C. LATERVEER, 8ecr. VOOR Urine-Onderzoek, gevestigd te Rotterdam. Open Rijs tuin 20. Med. Doctor H. Bi. S. HESB MEliS. To consulteeron voor Lelden en Omstreken Vrjjdag van 10 tot 3 uren Kalserstraat 36. 6628 12 TE HUUiïs een Villatje met Tuin, pas nieuw gebouwd voor eigen gebruik, door omstandigheden te huur, 6taande in de gemoonto Warmond, met prach tig uitzicht, 5 minuton van af spoor station. J. I£. UEIJL. Dagelyks to bezichtigen behalve des Zondags. 872 10 VerfrBsschende Tochtjes I Een uitstapje met de „Carsjensbooten" over de JKAGEK- en ERASË3ÏER. MEREN is thans heerlijk Terfrisscliend412 15 Dag. beh. Zondags van LEIDEN Ringtocht 1.45; Zaterdags 12.30, terug 5.30. Naar het KAGERMEER tusschen nam. 6 en 8 uren. Dienstregelingen gratis. ©1 BreestPaat (naast het Rijnlandshuis.) VERHURifiG van Brandkastjes ter bewaring van Geldswaarden. 1059 20 f 0.80 en f 0.90 p. Liter. CL W. SÖHSÓBTiLBN, Hooigracht hoek Groenesteeg 49. Telefoon No. 66. 797 20 Pnnatellas J3oagon (oud model) Sereno (Imitatie pianteurs, Cosmopolite (Amerik. model) Vierkantjes Acertado (Amerik. model) Galilla (recht model) Amegos (bnakmodcl) a f 1.40 j waarde f 2.50 „„1.40 ƒ.2 „2.50 „„1.30 „2.O0 1.2o I 2 o 2.00 „„l-SOjcL „2.00 0.60 p. 50 st. 1.00 1.05 100 1.60 0.75 100 1.25 Van al deze merken zijn in het magazijn losse prooven 146 36 loeiden. te bekomen. üoixkersteeg 16, Mejufir. Pist, (Gedipl.) Coifiense, -Hooge woerd 20, bevoelt zich beloofd aan. Het beste adres voor Haar-' werken. 6193 8 A. L. VERHOOG, Timmerman en Bouwkundige, Rapenburg 115 b/d. Vliet, beveelt zich beleefd aan. Tolofoon Interc. 636. 337 7 Groote voorraad solide Haam- en Benrkozijnen, Porte-Bri- sée's, Tuindeuren, losse Beu ren, Trappen, nieuwe en oude Buitendeuren, Koetshuls-, Stal- en Pakhuisdeurkozij nen met on zondor Glas, alsmede Hardsteen, Gootstecnen, Ijze ren Hekwerk, Winkelpuien. Voorts; zware en lichte Bal ken, Hibben, Sparren, Vuren, Eiken en Auierikaansche Grenen Planken, Platen en Batteins, enz. 0217 22 Hoogc Rijndijk 170 B. ZOET Elt WOUD E. FOJA/U. LËBEHÏ Haarlemmerstr. No. 261. Telefoonn. 463. 4112 26 □oezastraat Ho. 41. HLiEÏIE&IElNr. Van af heden verkrijgbaar: onze IN BUSSEN, «zressms. Deze Besclmit, met groote zorg uit de fijnste grondstoffen vervaar digd, munt uit door fijnheid van smaak, is voedzaam, licht verteerbaar en gegarandeerd zuiver. De verpakking waarborgt Reinheid en Duur zaamheid. Verkrijgbaar bij onze Depothouders en de voornaamste Winkeliers. 1016 58

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1905 | | pagina 5