No. 13823
PERSOVERZICHT.
LEiDSCH DAGBLAD, WOENSDAG 15 MAART. - TWEEDE BLAD.
Anuo 1905.
FEUILLETON.
Zusterliefde.
Dr. A. W. Bronsveld schrijft in zijn maan-
deüjksoho „Kioniek" in de „Stemmen
oor Waarheid en Vrede:"
Een belangrijke gebeurtenis is het optre
den van een aantal „liberalen" in den
.ande met ©en manifest, waarin hun
standpunt kalm en duidelijk wordt omschre-
ren.
Het stuk is te uitgebreid, om het lner
over te nemen. Laat mij echter mededeelen,
lat het front maakt zoowel tegen d© coalitie,
relke thans de regeer macht in handen heeft,
als tegen do sociaal-democraten.
Duidelijk wordt het uitgesproken, dat
men niet wil meedoen aan een actie tot uit
breiding van het kiesrecht. Het akkoord
dienaangaande getroffen tusschen de Li
berale Unie" cn de Vrijzinnig-democraten,
vindt bij de onderteekonaaif van het mani
fest geen bijval.
Aan slooping va-n het openbaar onderwijs
'deen zij niet mee, maar wel zijn zij to vin
den tot een sociale politiek en tot een
staatkundige ontwikkeling, weike ons voor
kom b de ware te zijn.
Heb manifest is onderteekend door man
nen van beproefde bekwaamheid, en onder
hon komen er voor, wier har" dijk© belang
stel Ling in Kerk en godsdienst tinds vele
jarien ondubbelzinnig is gebleken
Ook trof het ons, dat bijna de geheele re
dactie van het tijdschrift ,,Onzo Eeuw"
dib manifest onderteekond heeft, en daar
door een votum heeft uitgebracht, afwij
kend van uitlatingen in gansch anderen geest
welke wol eens in dit tijdschrift zijn voor
gekomen.
Ook komt do naam van mr. S. van Hou
ten voor onder dit program. Onze lezers
zullen zich wel herinneren, dat dene invloed
rijke staatsman niet behoort tot onze afgo
den zijn godsdienstige en wijtgecrige denk
beelden staan zéér ver van de onze verwij
derd. Maar wij hebben hier vóór' ons een
p o li t i e k stuk. Ik denk niet, dat alle
anti-revolutionnairen de Encycliek onder
schrijven, maar de veroordeeling van bijbel
genootschappen, gewetensvrijheid, enz. la
ten voor rekening van den Paus. Toch gaan
zij i n p ol i t i c i s samen met de Roomsche
heeren Yan den Biesen, Van der Does, enz.
ja zijn bereid met hen een vrijzinnig ver
bond te sluiten. De Roomsche heeren maken
zich volgons de gereformeerden, schuldig
aan afgoderij" toch treden de calvinis
ten" samen met hen op ala één staatkundige
partij, zonder daarom roomsch te worden.
De liberalen, die het manifest waarover wij
hier spreken, onderteekenden met den heer
Van Houten, mogen evenmin aansprakelijk
gesteld worden voor do ,,ongeloovige" uit
latingen van dien heer, als» men de anti-re
volutionnairen ter' verantwoording mag
roepen voor den Syllabus, waarbij de room-
Bohen zweren.
Ik hoop, dat het manifest, onderteokend
o.a. door mannen als jhr. J. Roëll en jhr.
Yen Karnebeek, veel gewicht in de schaal
zal leggen bij do aanstaande verkiezing.
Wanneer do heer Goeman Borgesius een
gewisse zegepraal wil verzekeren aan dr.
Kuyper, dan kan hij niets beter 'doen dan
vrij spel laten aan de vrijzinnig-democra
ten. Do zoogenaamde oud-liberalen zullen
er wel hartelijk voor danken medo te wer
ken aan een overwinning, waarvan mr.
Treub c-ff. do vruchten zullen plukken.
Wanneer de kcua komt te staan tusschen
een vrijzinnig-democraat en een anti-re-
voiutionnair, zullen velen óf zich onthou
den, óf op don laatste, al ia het met tegen
zin, hun stem uitbrengen. Zij zijn nisfc ver
geten, hoo die heeren zich bij do bekendo
staking hebben gedragen. Nemen zij nu do
houding aan, alsof z ij het zijn, die de la
kens hebben uit te deel en zij vergissen
zich zeer. Zij mogen zich wel eens spiegelen
aan hetgeen in België geschiedt sinds vele
jaren.
De hceron, dio buiten de oud-liberalen om
him gelederen formeeren, zullen zich vrij
moeten maken van hun ijveren voor uitbrei
ding van het kiesrecht, en een toontje la
ger moeten zingen.
Al zijn de oude ohristelijk-historischen
niet aks partij georganiseerd, daar zijn er
nog genoeg in den lande, die het niet ge-
doogen zullen, dat mannen als de beide
Utrechteche volksvertegenwoordigers zul
len worden achtergesteld bij vrijzinnig-de
mocraten.
Laat mij zeggen, dat bijv. de ohristelijk-
historische kiesvereeniging to Utrecht nog
370 ledon telt, en tot geen prijs zullen zij
er toe medewerken, dat mr. Treub hier de
leiding verkrijgt van hen, die het ministe-
rie-Kuyper gaarne zagen aftreden.
Ook zal men wijs doen met de liberale
partij niet to vereenzelvigen met de open
bare school, zooals zij nu is. Ik ben,
zooals onze lezers weten, een vriend van do
volksschool, maar niet van de gods-
dienatlooze school. Aan een actie in
héar belang zullen velen niet mee kunnen
doen,, die de nu aanhangige onderwijswetten
afkeuren.
Ei is gesproken van een offer", dat de
rechts-liberalen zullen te brengen hebben;
waarom moeten zij dat offer brengen1?
Waarom moeten zij zich verklaren voor dat
zonderlinge b 1 an c o-a r t i k o 1, dat of
niets zegt, of verbindt tot iets, dat men
niet wil? Ik hoop, dat do „oud-libeialen",
die volstrekt niet oud zijn, flink en kloek
bun beginselen zullen handhaven en da
punten op de i's zullen zetten zoowel tegen
over de kerkelijke partijen, als tegenover do
heole en 1- lve soc.-democraten. Zij zullen
daardoor het vertrouwen behouden of ver
werven van het groot aantal kiezers, die
niet willen afglijden, al meer en meer,
naar mr. Troelstra, maar ons volksleven
werkelijk willen opbouwen op de nog altijd
bestaande ,,r* ristelijke grondslagen". Waar
het ministeiie-Kuyper dat laatste deod,
hebben zij het gesteund. Men mag dezelfde
gedragslijn van hen verwachten, als zij go-
roepen werden tot regeeren.
,,De Y Vij z-i n n ig-D omerjaa t" (or
gaan van den Yrijzinnig-democratischen
Bcnd; redactie mr. H. P. Marcha-nt en dr.
D van Embden) bevatte twee artikelen:
Het eerst© artikel had tot opschrift: ,,D e
eerste k 1 a p" en luidde als volgt:
,,Nog voordat door eenig centraal orgaan,
hetzij onzerzijds, hetzij door de oud-libera
len, een houding voor dezen zomer was vast
gesteld, (1) hebben de oud-liberalen, laat
ons hier liever zeggen: de conservatieven,
in Deventer goedgevonden, tegenover een
aftredend vrijzinnig-democraat een eigen
candidaat te stellen van conservatieven
huize.
Dit is geschied ,,na overleg met enkele
onderteekenaars van het manifest."
Dit is geschied, al wordt het niet gepu
bliceerd, in overleg met de katholieken,
wier steun wordt aanvaard om den lieer
Merchant van de baan te kegelen.
Wat men van do vrijzinnig-democraten
voor kwaads heeft gezegd, strijdlust en lief
de voor het open vizier moet ieder in hen
erkennen.
Nu ons van deze zijde de handschoen
wordt toegeworpen, nemen wij dien op.
In het politieke leven wordt niet gecischt
dat de andere wang wordt toegekeerd om
meer klappen to ontvangen.
Integendeel: de eerste klap zal door klap
pen van de andere ziide worden gevolgd.
Wat ons betreft: waar ons streven steeds
is geweest, den politic-ken dampkring te
zuiveren, kan tegen do voortzetting van dit
proces geen bezwaar bestaan. Wij hebben
nog tegen anderen strijd te voeren dan te
gen do clericalen.
De heer Plemp van Duiveland heeft heb
dezer dagen den heer Yan Houten nog
eens duidelijk nagezegd.
Intussclien blijven wij van oordcel, dab
plaatselijk overleg voor de overwinning
van den gemeenschappelijken vijand van
belang kan zijn.
Afgezien van deze omstandigheid zijn wij
bereid, den strijd te aanvaarden."
(1) De redactie van „De Y r ij z i n n i g-
Domocraat" teekent hierbij het vol
gende aan:
,,Dat de „Zutphensche Courant"
heeft meegedeeld, dat de vrijzinnig-demo
craten nergens tegenover aftredend© oud
liberalen een candiaat zouden stellen, be
rust op misverstand: daaromtrent was
niets beslist."
Xn een tweedo artikel over „Yerkie-
zingstactiek" schreef hetzelfde blad:
„Yolgens de dagbladen heeft de heer
Roodhuyzen, te Strijen het woord voeren
de, het „hoogelijk afgekeurd" dat de af
tredend© oud-liberale (manifest-)kamerle-
den in de door hen vertegenwoordigde dis
tricten door Liberale Unie" en den
„Vrijz.-Dem. Bond" zouden bestookt wor
den.
Daargelaten de politieke zijd© van de
vraag, die hierboven is behandeld, geloo-
ven wij, dat men, uit tactisch© overwegin
gen, in verscheidene districten zeer onver
standig zou handelen en de goede zaak in
de waagschaal zou stellen, indien men des
heeren Roodhuyzen raad opvolgde.
Er zijn districten, waar de vrijzinnigen
do zege alléén dan kunnen behalen, wan
neer zij allen, tot den laatsten man toe,
opkomen. Bepaalt men zich in zoodanig
district er toe, den aftredenden oud-libe-
iaal niet te bestrijden, dan komt zeker niet
alle man in 't geweer. Ja, zelfs indien men
onzerzijds er toe kon cn mocht overgaan,
den oud-liberaal candidaat te stellen, dan
nog zou niet t© verwachten zijn, dat allen,
di© anders do leiding onzer kiesvoreenigin-
gen volgen, bij eerst© stemming voor dien
candidaat in 't vuur zouden ga-an. In zulk©
districten moet, niet alleen tot handha
ving van onze beginselen, maar niet min
der ook in het belang der vrijzinnige zaak
in het algemeen, naast den aftredenden
oud-liberaal een vooruitstrevend© candi
daat gesteld worden. Bij herstemming
wordt het dan aller plicht, samen te wer
ken. Aan do vervulling van dien plicht zul
len de onzen zich zeker niet onttrekken.
Do stellig© verklaringen van verscheidene
onzer voormannon laten daarover niet den
minsten twijfel.
Met zekerheid kan gezegd worden, dat
de toestand aldus is in het kiesdistrict
Leiden. Daar hangt do overwinning aan
zeer enkele stemmen. Prof. Yan d.r Ylugt
was in 1902 zijn anti-revolutionairen tegen
stander slechts een tiental stommen vóór.
En in 190-1 slaagde men ternauwernood er
in, één aftredend liberaal Statenlid zijn ze
tel to doen behouden, nog wel tegenover
een katholieken bestrijder. In dit district
is van links geen enkele stom te missen.
Daar moet bij de eerst© stemming ieder
den candiaat van zijn gading vinden.
Ook in andere districten, waar oud-libe
ralen aftreden, moet do zaak uit dit oog
punt worden bezien. De cijfers van 19rl le
veren natuurlijk geen vasten maatstaf,
maar ze wijzen toch den weg
Naar aanleiding van do berichten over
het stellen van candidate» door vrijzin
nig-democraten in districten, dio voor de
vrijzinnigen zeker geacht kunnen worden,
schrijft do „Nieuwe Rotterdam
se h o Courant":
,,Wij hebben hier nu niet te doen met een
besluit, door de een of ander© kieovereeni-
ging op eigen houtje genomen, maar met
eon gedragslijn, dio voor de verkiezingen
aangegeven wordt door het bestuur, dat do
leiding zijnor partij heeft.
Indien dus het bericht juist it' en in-
dion het hoofdbestuur van den ,,Yrijz.-d©mo-
oraitisokon Bond" door het hoofdbestuur der
mot dien Bond' goooallseerde „Liberale
Unie" niet van zijn standpunt wordt afge
bracht, dan bestaat er voor de niet bij d©
„Liberale Unie" aangesloten liberalen te
Deventer thans zeker geen reden meer om
terug te komen op hun besluit om tegen
over het aftredend vrijz.-democratisch Ka
merlid', mr. Marcliant, een eigen candidaat
te stellen.
De vrijzinnig-democraten zullon hot dan
evenmin onnatuurlijk kunnen vinden, wan
neer do vrije liberalen in nog ander© dis
tricten tegenover aftredende vrijzinnig-do-
mocratische Kamerleden eigen oandidaten
stellen. Uit Groningen werd reeds door een
der bladen gemeld, dat van liberale zijdo
geen candidaat tegenover mr. Drucker zou
gesteld worden. In de gegeven omstandig
heden zal het o. i. gewenscht zijn, dat men
zich daar thans den pas niet afsnijdt om
een andere houding aan te nemen..,
Do vraag blijft overigens nog, wat de
Un ie"-l iberalen zullen doon, als de vrij
zinnig-democraten bij hun besluit volhar
den.
Zullen de „Unie"-liberalen alsdan in
districten, waarin vrije liberalen aftredon,
don vrijz.-democratisohen candidaat tegen
over het aftredend liberale Kamerlid
steunen
Het is gewensoht, dat daarover spoedig
het noodig© liaht opga. Immers, indien de
„Unio"-liberalen met de vrijzinnig-democra
ten mochten samenwerken om t© trachten
aftredende, niot tot de „Unio" bclïóorende
Kamerleden te doen valléb, dan kunnen zij
niet verwachten, dat in verschillend© dis
tricten de zetels der bij do „Unie" aange
sloten aftredend© Kamerleden van de zijde
der vrij© liberalen onaangevochten zullen
blijven.
"Verreweg het beste zou heb echter zijn,
dat de Liberale Commissie van Advies' en de
hoofdbesturen van „Liberale Unio" en
„Yrijz.-democrat. Bond" spoedig oen sa-
menspreking hielden om t© overleggen in
hoever de samenwerking der drie fract-iën
bij de stembus alsnog mogolijk is, on dat
het resultaat dier besprekingen zoo spoc-dig
mogelijk daarna werd gepubliceerd.
Inmiddels' komt hot ons gewenscht voor,
dat de niet bij do „Liboralo Unio" aangeslo
ten liberalen niet to spoedig definitief
hun houding bepalen, maar afwachten ho©
de zaken zich ontwikkelen zullen. Er ia uog
tijd genoeg."
En „Hot Vaderland" merkt in go-
lijkon zin opEr dreigt verwarring-
Van vrijzinnig-demooratisoh© zijde is het
optreden der Deventer oud-liberalen opge
vat als „de eerste klap", dio hunnerzijds
door andere klappen zal gevolgd worden.
Jn hun orgaan ,,D e Vrijzinnig-D emo-
of a at" wordt zelfs betoogd, dat er dis
tricten zijn, waar het ontactisch ware, zoo
men niet door het stellen van meer dan één
vrijzinnigen candidaat reeds bij eerste stem
ming alle man van links naar de stembus
dreef. Het is mogelijk, dat er dergelijke dis
tricten zijn; maar liet is moeilijk dit waar
t© makon voor eenig bepaald distriet. De
nieuwe kiezers immers kent men niet;
die vormen in do stembusrekeningen van
den komenden zomer liet onzekere ©loment.
Langs welken weg is, nu oud-liboralen en
vrijzinnig-democraten hier en daar onder
elk andere zetels vuurtjes willen gaan sto
ken, do dreigende verwarring te keeren?
Enkel Langs den weg van tijdig overleg
tuA3chen de Commissie van Advies, het „Li-
berale-Unio"-b2stuur en dab van den „Vrij-
zinnig-Democratisohen Bond.
,,D© Standaard" zegt, dat de viaag
op welke wijzo hot bost samenwerking
bij do stombus t© verkrijgen is, tweo
punten raakt: hob program en liob stellen
van oandidaten, cn wel deze twee in ouder
lingen samenhang.
Nu zal, aldus schrijft hot blad, het stol
len van oandidaten ditmaal vrij vlot gaan;
indien do gocoaliseerdo partijen saam den
regel volgen, dat wio zit, zitten blijft, en
dat con gemengde oommissie do nog to ver
overen zetels, naar billijke afspraak met
de ondersoheidene comitóa verdeelt.
Tegen deze wijze van doen bestaat weinig
bezwaar, en zo vloeit voort uit de positie,
waarin we verkeèren. Wie tot do oppositie
behoort, kan een geheel andeie tactiek vol
gen; partijen, die saam dc Rcgeerings-
meerderheid vormen, kunnen dit niet. Wio
in de Kamer saam een vaste coalitie vor
men kunnen elkaar bij de stembus niet
gaan bestrijden, tenzij zij do coalitio wen-
eohen to verbroken. Doch dit zou dan ook
willen zeggen ,dat men zich tegen het Ka
binet keerde, dab juist uit deze coalitie go-
boren en er op ingericht is.
Moeilijker is natuurlijk, zegt het blad
verder, het acooord te treffen over nog t©
veroveren of openvallende districten, wijl
hier do dubbele regel in aanmerking komt,
dat het eenerzijds geraden is een candidaat
to stollen, die de best© kansen biedt, maar
ook anderzijds ieder wét wil hebben. Alleen
beleid en trouw kunnen er in slagen, hier
bij de voetangels en klemmen to mijden.
Maar nu do kwestio van het program.
Fusie is er niet. Yan fusie wil geen enkele
partij weten. Ieder blijft bij zijn eigen pro
gram van beginselen, en blijft eveneens
vrij, om op hot ééno politieke probleem
meer' nadruk to leggen dan op het andere.
En in de gegeven omstandigheden is hot'
volstrekt onmogelijk samen één program
van actio op t© stellen.
Gereed liggen thans tal van wetsontwer
pen, die op afdoening wachten. Allcon in
dien do Stalen-Cemraal na September 190tf
dozen gereed liggenden ai beid terstond on
der handen kan nemen, is afdoening van'
zaken mogelijk.
Moest men beginnen met dit alles weorl
ter zijdo te leggen, om te wachten op go-
heel nieuw© ontwerpen, zoo zou er een
uiterst bedenkelijk© stilstand voor do deun
staan, 'dien niemand wonscht.
Er zou eerst een nieuw Kabinet van da
rechterzijde moeten optreden
Dit Kabinet zou niouwo ontwerpen go-
rced moeten maken, cn bij den slakkengang,
dien onze wetgeving volgt, zou niets dan
teleurstelling ons deel zijn.
Uit dien hoofde ia een gemeenschappelijk
program thans buitengesloten. Men kon
thans niet anders doen, dan als coalitio
op den ingeslagen weg voortgaan, ©n dc
handen ineenslaan, om heb Regeer ingspro»
gram van 1901 te helpen afwerken.
Maar de cerbLod voor ©lkandois zch
standigheiil verbiedt dan ook, aan elkan
ders program van beginselen to tornen.
Over en weer moet men elkanders oan
didaten aannemen als oandidaten van d<^
partij, waai bij zij zijn aangesloten, en dus
als aanhangers van het program der par
tij, waartoe zo behooren.
Kolonel J. P. van Ro-ssum schreef in het'
Fobi uari-nummcr van „Do Gids" o. a.
„Ycrgetcn wij niet, dat NcGrlands too-
komst-, niet minder dan het lieden cn hot
verleden, gelegen is in do oilandenzoci
van tropisch Azie. Wij kunnen ih;
Indië niet t© sterk wezon, daar ligt onzo
welvaart cn botcekenis on... do taak onzer,
zeemacht».
En prof. Kramer liet zich in het Maai tr
nummer van „Onzo Eeuw" aldus uit:
„De Japanscho expansio is voor hot
eilandenrijk een noodzakelijkheid, een ge
biedende eisch... D© jongst© oorlog gaat'
om do hoogste belangen, hij is een twee
gevecht, waarin een der strijdenden moet
bezwijken of wol, indien do staatkunde'
er in slaagt d© wapenen to doen ncdjrlog-
gen, ©f de uitputting daaitoo dwingt, dan'
zal do toekomst droigond zijn ale to voren"
cn de flitsen van heb oorlogsvuur zulloi*,
elk oogenblik weder kunnen neerschieten
uit den donkeren staatkundigen hemel."
Het ,,U t r e ch t s oh Dagblad", dafc(
in een artikel over onzo neutraliteit'
in Indië o. a. bovenstaande aanhalingen!
doet, v/ijst or op, dat ook dc R h c i n i s c li-
Wostfalisch© Z t g." dezelfde waai'-;
schuwing tot ons richt als kol. Yan Ros-1
sum on prof. Kriimor. Het Duiteche blad
schrijft
„Het uitbreken van dezen oorlog heeft'
voor Nederlands koloniaal bezit in Oost-,
Indië een op den duur bedenkelijke positio
in het leven geroepen."
Het „U trechtsch Dagbl afd" is lieti.
eens met „Do Standaard", dio vioeg
wat men togen zulk brandgevaar met een!
karaf water wil doon, on laat er op volgen:
Natuurlijk is versterking van onzo zee
macht binnen boreikbarc grenzen eerste
oisch.
Maai', helaas, de grenzen van het bereik
bare zijn voor een klein land als het onza
zoo nauw getrokken.
Wij zouden desnoods ter will© van onzei
vloot-uitbreiding eon leening kunnen aan
gaan.
Japan heeft een dool van zijn nationaal"
vei mogen in leeningon ten behoevo van don!
tegenwoordigen oorlog vastgelegd, van het
juist© inzicht uitgaande, dab men, om zijn
bestaan to verzekeren, zelfs zijn vermogen
aantasten mag.
Als hot hoog komt, zouden ook wij, bin
nen zekere grenzen, een deel van ons na
tionale vermogen als verzekering kunnen
besteden om onze national© onafhankelijk-1
beid, althans ons koloniaal bozit, waaropj)
voor een zoo groot deel onze nationale bo'
teekenis berust, te kunnen handhaven.
8)
Zacht ging zij do trap op en opende
heel stil de deur. Maar als een steenen
.beeld, onmachtig zich te bewegen of een
geluid voort te brengen, ble©f zij op den
drempel staan. Haar borst trachtte tever-
geefs adem te krijgen
Aan Magdalena's voeten knielde Ernst.
Zijn armen hielden haar omstrengeld; haar
hoofd lag aan zijn borst en haar lippen
dronken zijn vurig© kussen in. Daar klonk
een rochelend geluid uit Maria's beklemde
borst, een enkele zucht, maar vol diep,
diep leed!
En di© jammertoon deed die beiden op-
sohrikken; zij vlogen op en staarden Maria
aan als een geestverschijning I
Toen week plotseling de verlamming;
haar zwaar getroffen hart was aterk en
trotschZwijgend, vol hoogheid, als een en
gel, die komt richten, stond zij voor de
doodelijk ontstelden; diepe ernst, heilig©
smart ©n een groot verwijt sprak uit den
blik, die de schuldigen trof, doch over haar
lippen kwam geen woord. Magdalena ver
borg het gelaat in do kussens van de ca
napé en snikt© krampachtig. Ernst be
zweek bijna in het bewustaijn van zijn
schuld, die nu pas reuzengroot vóór hem
6tond.
Hij probeerde niet om iets te ze-ggeh hij
wist, dat al lea tevergeefs was; zijn schuld
was Diet goed te maken, voor altijd had
hij de achting verloren van dat reine, hoo-
ge wezen, dat hij verraden had, en hij voel
de dat hij van nu af zichzelf ook niet meer
achten kon. Dat zeide hom de stomme en
toch zooveel zeggend© blik van Maria,
waarin toch ook een weieid van medelijden
lag.
Zal hij dien blik ooit kunnen vergeten?
Als Ernfit zichzelf op dat oogenblik had
kunnen zien, schuw ter zijde blikkend en
bijna ineenzinkend voor haar blik, hij,
d© trotsohe man, als hij heb erbarmelijk©
van zijn toesband op dat oogenblik door
anderer oogon had kunnen waarnemen,
zou hij het niet meei' hebben kunnen dra
gen langer te blijven leven!
Hij was als geboeid door dien blik, die,
hoewel steeds vriendelijker wordend, toch
met ontzaglijke treurigheid op hem rustte.
Daar stond nu d© man, di© het ideaal was
gewecet barer ziel, wien sedert meer dan
tien jaien elke gedacht© gewijd was, aan
wien Laar deemoedige liefde heb eeno offer
nk heb ander© gebracht had, voor wien zij
een altaar had opgericht», waar slechts dat
van haar God boven stondNu lag dat al
taar verbrijzeld neei, en d© trekken van
het heerlijke, ideale beeld waren voor altijd
leolijk gemaakt! Dit was een verdriet-, te
groot om to dragen! Yerliozon moeten wij,
allen lijden; maar zóó 1 Afstand doen is
mogelijk, maai het liefst© t© moeten ver
achten en dan te moeten voortleven: Üat
eisoht bovemnen6ohelijke kracht. Maria
.voelde, dat d© hare begon te verminderen.
Zwijgend, zonder het hoofd af te wenden,
wankelde zij de kamer uit, en ging daarna,
zich bij eiken stap krampachtig aan de
trapleuning klemmend, naar haai' slaap
kamer. Zonder één traan, zonder één zucht
wierp zij zich op bed en wat er in dien
nacht in haar ziel omging, willen wij weder
niet trachten na t© gaan.
Ernst had, zoodia Maria weg was, het
huis verlaten. Tusschen hom cn Magdalen a
was geen woord gewisseld. Wat zouden zij
elkander trouwens ook nog t© zeggen ge
had hebbenDat het bewustzijn van hun
schuld hen in de ziel brandde, en dat zij
dat levenslang zouden meedragen, dètfc voel
den zij beiden en voelden daardoor een
feilgenaardigenmaar begkijpelijken af
schuw tooi' elkander.
In zijn hotel gekomen,, sohreef Ernst
haastig eenig© regels, en gaf het briefje
aan den knecht, om het zoo spoedig moge
lijk naar het Huis van de zusters t© bren
gen, pakt© zijn koffers en ging nog dien
zelfden avond naar G. terug.
Maria kreeg den brief pas den volgenden
ochtend in handen, want niemand had ge
waagd den vorigen avond bij haar te ko
men.
Toen zij zijn hand zag, voelde zij iets als
pijn en langen tijd hield zij heb briefje on
geopend in de hand. Daarop las zij
Mar ix
Je vergeving vragen wil ik niet! ik weet,
dat ik slechts j© verachting verdien. Ik
keer nog dezen avond naar G. terug. Als
h©t ie zelfvoldoening geven kan, weet dan,
dat net bewustzijn mijner schuld mij gien-
zenloos ellendig maakt.
ERNST.
Zonder een traan te laten, leg'dë rij den
brief in haar schrijftafel. Zij had dit ver
wacht.
Maar een ander, een vreeselijk bericht
stond Laar, dio nauwelijks begicep, dat iots
haar nu nog zou kunnen aandoen, tc wach
ten.
Het dienstmeisje deelde haar mede, dat
Magdalena hard de koorts scheen t© hebben.
Zij lag met hoog-rood gelaat to bed en keek
met open oogen, zonder iemand te kennen,
rond. Maria, gewend als zij was om zich-
zelve voor anderen tc vergeten, spoedde
zioh naai haar zuster. Dezo keek haar aan,
met onrustigen blik, en riep luide: „Je
komt je wreken; ga heen, ga heen I"
Haastig gaf Maria het dienstmeisje be
vel om zoo spoedig mogelijk een dokter t©
halen.
YIII.
Met den scherpen blik, een ervaren dok
ter eigen, begreep deze, dat hiei alles in
oproer h ren gein do aandoeningen mefcsten
hebben plaats gehad. Hij zoide, dat het een
hoog© zenuwkoorts was- di© al lang te
voorzien moest zijn geweest en nu door
het een of ander tot een plotseling© uit
barsting moest zijn gekomen. Do koorts
zou in den loop van den dag en den nacht
waarschijnlijk nog hooger woiden, maar
voor het oogenblik vas er nieta aan te
doen dan door verkoelde omslagen te zor
gen, dat het hoofd niet al tc warrn was.
Yoorziohtigheid ©n rust behoefd© hij zulk
een ervaren ziekenverpleegster niet aan t©
bevelen, voegde hij er bijwel zou hij drin
gend noodzakelijk vinden, dat zij zichzelf
zooveel mogelijk spaarde. Dit gold natuur
lijk haar mee, afgetobd gelaat. Hij stelde
ook voor een verpleegster voor den nacht
te zenden, wat Maiia zacht, doch met be
slistheid weigerde..
En zoo zat Maria dus weer bij eon ziek
bed. Een eigenaardig iets, dat zij altijd'
weer tot dienzelfden plicht werd geroepen.]
Zij was d© laatst© tien jaren bijna voort
durend in ziekenkamors geweest. D© opvoe
ding van Magdalena was de cenige afwiaf-
8eling gcwcost en toen dezo oud genoeg^
was om met- Maria do vciplcging te deelcni;
was het tooh weer het werk van do laatst^
gebleven, omdat niemand zooals zij do kunst»
verstond het voor dc zieke moeder allc^
pleiziorig te maken.
Dezo ziekenverpleging vond zij nu in zo-<
ker opzicht een wolclaad. Want om nu go
heel alleen te zijn met haar verdriet en'
daaibij neg niets to doen hebben, zou al tq
moeilijk zijn geweest. Nu kon zij door do,
zorg om een haar dierbaar loven niet tQ
veel aan zichzelf denkon. Magdalena t
af en to© I 'j bewustzijn was, wist Maria'
niet zeker, maar het scheen haar zoo. Want'
soms, als zij Laar hielp, kwam or eon trek
van groot Jijden op haar gelaat ©n sloor»
zij de oogen, doch geen van beiden spraken
zij een woord ov-r hetgeen er op dien on-
geluksavond gebeurd was.
Den derden avond vond de dokter de
koorts erger ©n bereidde hij Maria op het
oigste voor. D© ziek© was nu geheel bo'
wusteloos, ij ld© sterk en kon slechts mef
moeit© in bed worden gchoudon,.
(Wordt ver voUjd.
