SIPKES' 'iü« ADLER- Mejuffr.Piêt, Ondergoederen voor Dames, Heeren en Kinderen worden op ATEUEB, van uitsluitend solide qualiteit Goederen vervaardigd hij OER» I. DEE, PORTO SAHITARIO, Schoolkousen. HOESTEN. HEESCHHEID.! Te huur aangeboden: LEIDSCH DACBLAD. VRIJDAG 21 OCTOBER. - TWEEDE BLAD. Anno 1904. Finaneiëele mededeelingen. Burgerlijke Stand. Vervolg Aüvertentiën. GemeuhilsordG Kamer(s) Breestraat 28. Handwerken. Gediplomeerd Coiffeuse, Eerste Ned. Verzekering-M". Sfoom^luivelfahriek „Wllheïmilna", Mijn gegarandeerde, zuivere WILHELUNA-ROOMBOTSR ©pdeirs naar maat worden areer spoedig uitgevoerd. No. 13700. Kunstwetenschap in theorie en practijk. Hedennamiddag opende dr. W. Martin, zoon van onzen hoogleeraai; prof. dr. K. Martin, in het klein auditorium van hot •academiegebouw zijn lcsecn als privaat docent in do kunstgeschiedenis aan de Leidsche universiteit met een rede, geti teld: „kunstwetenschap in theorie cn practijk." Een voorname reden, die spr. deed be sluiten tot deze openbare les, is do ov6i- weging, dat blijkbaar de aard en de beteo kenis der kunstgeschiedenis in het alge meen nog te weinig wordt gekend. Daar om acht hij het niet ongepast, dezen tak van wetenschap op die wijze in te leiden niet slechts bij de studenten, maar tevens binnen den ruimeren kring van in weten schap belangstellenden. Want terwijl mon liteiatuur en muziek geschiedenis ongemoeid laat, moet de kunstgeschiedenis (kunst, hier en iu het verdere betoog steeds in do beperkte be- teekenis van beeldende kunst) het al door ontgolden. Erger is nog do vaak aan minachting grenzende onverschiUigheid, waarmede de kunstwetenschap veelal door kunstenaars en kunstliefhebbers wordt be jegend. Waro kunst spreekt voor zich zelf oordeelen velen met Whistier en Böchlin. Spr. erkendo dat de kunsthistorische vak literatuur aanleiding tot dion indruk kon geven zoo ook gesprokken tusschen „kunst- vorsclicrs" cn m-Jc kunsthistorische woor denboeken. Meerdere erkenning van het goed reebt der kunstwetenschap, minder aanvallen op do kunsthistorici, ware gcwcnscht, cn vas tere grondslagen aan die wetenschap, sou 6pr. gaarne hier te lande gegeven willen zien. Deze overwegingen hadden hem doen be sluiten om de algemeen e beginselen, waar op do kunstwetenschap berust, in het kort sa-men te vatten. Daarvoor splitste liij zijn betoog in twee gedeelten, lo. Een omschrijving van het gebied der kunstwetenschap, van haar me thode en haar ve-kregen of nog te verwach ten resultaten, cn 2o. een overzicht van hetgeen met .o resultaten in de practijk kan worden bereikt.. In do kunst hebben aldoor twee richtin gen bestaande a e s t h e t i s c h e en de historische, nu eens rustig naast elkaar voortlevend, dan weder twistend, om den voorrang. Eén der glanspunten in de aosfchefcisoke richting was hei bekende werk van Lessing: „Laokoon, oder über die Grenzen der Malerei und Poësie," Ook Winckelman, Baumgarton, Hegol, Her- bart, Frauenstadt en anderen hebben sckoonheidstheoriecn verkondigt, die zon digen tegen het schoonheidsbegrip. Do reactie daartegen werd voorbereid door do ontwikkeling dor exacte weten- 6ohappen cn den invloed van haar methode op de historische. Langzaam brak de zui vere constatcoreaxle streng historische rich ting zich baan en werd eindelijk meester van het terrein om te rangschikken en te onderzoeken <io historisch© gegevens en fei ten en d© ontwikkeling van kunst en kun stenaar, wat tot onschatbare resultaten heeft geleid. Door verdere uitbreiding deacr richting ontstond ook do kunstphiloeophi© cn later door do meerdere ontwikkeling der photo- meohanisclio productiemiddelen, do stijl- critiek, een der moeilijkste on tevens be langrijkste deel'cn der kunsthistorie, waar door het mogelijk werd 'de kunstwerken als materiaal, de-finitief to ordoneu. Haar re sultaten hebben een nieuw licht doen schij nen over gansclie kunstperioden Door de ontwikkeling der Btijloritiek heeft de histo rische riohting haar grootste uitbreiding verkregen. Als tegenstroomïng is in den Inatston tijd echter opnieuw een stioven in aestheti- sohen zin ontwaakt, hetgeen door spr. van harte werd toegejuicht. Do nieuwe acsthetica gaat echter op ge heel andere wijze te werk dan do oude: zij decreteert de regels niet, maar zoekt ze. Een en ander toonde spr. met verschillen de voorbeelden aan. Het is echter sprs. meening, dat de fconstvorscher in verreweg de meeste geval len zal moeten kiezen tusschen de tweo richtingen, omdat het niet mogelijk is een goedo kunsthistoricus en acstheticus tevens te zijn. Noodig oordeelde spr. het niette min, dat beido categorieën begrip hebben van de methode en do resultaten van el kanders werkzaamheid. Heeft de kunstwetenschap veel te onder zoeken, zij heeft ook te zorgon, dat haar resultaten vruchten opleveren voor het da- gelijksch leven, waarvoor hetzij schrifte lijk of mondeling onderwijs noodig is. Dit onderwijs heeft als voornaamste taak do kunsttalen, in verschillende tijden cn bij verschillende lassen gesproken, to doen vorstaan, waarvoor echter kunstzin noodig is. Spr. klaagde er ever, dat het teeken- onderwijs dat, mits goed gegeven, zin voor beeldende kunsten zal aankweeken, veelal als minderwaardig wordt beschouwd ca zelfs aan onze gymnasia als leervak is af geschaft Het verheugde hem echter, dat ibij leeraren in het teekenon zoowel als ia de gesohiedenis het stroven toeneemt, om do leerlingen althans dc eerste beginselen der kunsthistorie te onderwijzen. Ten slotte richtte spr. zich tot de stu denten in het bijzonder. „Wat mijn metho de betreft," zoo zeidc hij, ,,heb ik gemeend, dat in de tegenwoordige omstandigheden, waar het een geheel nieuw vak geldt, dient te woiden begonnen met een algemeen overzicht ter inleiding. Gedurende dezen cursus wil do spr. dus een aanvang maken met do behandeling der Noderlandsche schilderkunst, ten ein de de algemeene ontwikkelingsgang daar van uiteen te zetten. Door dc welwillend heid van de beheerders van het Leidsch Universiteitsfonds, kon hij een reeks af beeldingen bijeenbiengen, die hem in staat Stellen, dit onderwerp aanschouwelijk te behandelen. Voor wie zioh verder in de studie der kunstwetenschap willen verdiepen of er hun levoJi&studio van willen maken, met deze wil hij gaarne verschillende capita selecta uit het ruime vela der kunstgeschie denis bohandolcn. Spr. eindigde met con opwekking bat do studenten, die zijn lessen zullen volgen, om torens zooveel als mogelijk is van kunst te zien en allereerst ons eigen schoon land en zijn kunst to kennen. De kunstweten schap l'eont den sleutel voor menige kunst periode en, waar Spr. dezen sleutel geven kan, zal hij dit doen naar zijn beste weten cn vermogen. Spr. zal tevreden zijn indien zijn onderwijs een weinig mag bijdragen om bij zijn leerlingen te vorhoogen de ken nis, de waardeering on can genot van een deel althans dier raadselachtige uitingen van den menschelijken geest, die wij beel- lende kunsten noemen. Christendom en Theosophie. Met dit onderwerp werd gisteravond in de zeer goed bezette kleine Nutszaal alhier dc reeks van zee Wintel-lezingen door dr. H. M. van Nes, predikant bij de Ned.- Horv. Gem. te 's-Gravcnhago, geopend. Spreker noemde dit onderwerp actueel en terecht: over theosophie wordt in on zen tijd zeer veel gesproken, er wordt op velerlei wijze propaganda voor gemaakt, want do theosopliistcn zijn machtige pro pagandisten. Over do ganscho wereld zijn zij verspreid en vooral sedert het theofco- phen-congres is do aandacht meer op hen gevestigd. Thans wederom is dit bij ver nieuwing het geval door de artikelen van den Leidschen hoogleeraar Chantepie de la Saussaye, aangevangen in de September- aflevoiing van „Onze Eeuw." Ook in ons land telt do theosophie aan hangers, een vijfhonderdtal (in Den Haag een honderd, zei spr-, en wij voegen er bij ook te Leiden zijn er, cn cr waren er gis teren present)er bestaat een afdeeling der tkeosophischo vcrccniging, en ook in ons land worden goedkoope theosophiscko pi op agan da-boek jet' aan den man gebracht In de theosophie heeft men te doen met een teekon des tijds, met een ernstig tee- ken, met een verschijnsel van do mystieke neigingen van den tijd, waarin wij leven. Van Eeden heeft het gezegd en het is waar: do theosophie is hoogst ernstig, zij is geen pandspelletje. Als de voornaamste apostelen en propa gandisten der theosophie noemde spr. me vrouw Blavateky, Annie Besant en Henry S. Olcobt, omtrent wie hij een en ander me dedeelde. Van 1875 dagteekent de roem der ceistc, maar ook haar op zijn zachtst genomen „zonderling" optreden. Hoort men van al haar phantastische dingen, dan denkt men aan mystificatie. Dc theosophon zeiven ach ten haar dan ook do dupe van sluwe mis leiding. Dan volgt Annie Besant, na mevrouw Blavatsky de grooto, reizende propagan diste, die reeds van alles heeft aangehan gen atheïsme, neo-Malthufcianisme, socia^- lismo; maar die nu sedoit vijftien jaren in de theosophie haar ideaal schijnt ge vonden te hebben. De theosophen nemen aan dat zij nu niet meer veranderen zal; de Christen hoopt dit echter wel voor haar, hoopt dat zij terug zal keeren in hot vroom- ohri&telijke spoor, waarin haar opvoeding werd geleid, want de Christen twijfelt nu aan haar rust en troost. Met schoon geschreven, de taal des Bij bels ademende aanhalingen uit Annie Be- sants broohure van 1903 en uit andcro the- oaophischo geschriften, trachtte spr. aan te toonen, dat do theosophen beweren, dat er volkomen overeenstemming is tusschen theosophie cn christendom, zoodra... de be lijdende christen maar zijn dogmatisch ge loof loslaat. Alle godsdiensten stellen zij wat hun wezen betreft op gelijke lijn, zoo dat door dio leer het christendom zijn grootste beteekenis verliest. Aan den mystieken oorsprong der theoso phie in het onbekende Tibet wijdde spi. eonigo korte beschouwingen on van hot ont staan er van kwam hij tot haar doelhet willen vórmen van een kern van een alge meene broederschap der menschhcid zon der onderscheid van geslacht, ras, kaste of klasse; het willen aanmoedigen van do vergelijkende studio van godsdienst, wijsbe geerte en wetenschap en ten slotte wenscht zij na te speuren do onverklaarbare no- tuurwetten en do sluimerende krachten in den mensch. De grondslagen dozer leer, zooals zij door do Mahatma's zijn geopenbaard, werden door spr. nu uitvoerig geschetst, zoo ver het mogelijk ia do theosophen te volgen in hun duizelingwekkende speculation. Uit het stelsel meendo spr. te mogen ooncludeeren, dat do theosop: ie de conse quente doorvoering der evolutie leer is. Op het gebied, waarop de theosophen de hy pothese dor evolutie-leeT toepassen mist men echter allo contrólc. Hoofdelement in hun evolutie-leer is do reïncarnatio van den Ego onder de wet van Karma, do wet van oorzaak cn govolg. Zoo is Paulus' woord: „Zoo wat de mensch zaait, dat zal hij maaien" de grondwet van de theoso phen. Spr. wilde bij de beoordeoling van der thcosophïsten leer niet zonder waardce- ring er van gewagen, in zooverre zij hoo- ren doet een religieuzen toon te midden van het platte on grovo materialisme dezer wereldmen gevoelt het, men heeft te doon met nobele drijfveeron cn het dient er kend: hot pleit voor de menrehheid, dat zoo velen liet oor willen Iconen aan deze bovenzinnelijke leer Maar verder kan de waardeering eens christens niet gaan. En waarom niet? Omdat hier ontbreekt do grondtoon van het Evangelie: genade (al spreekt de theosoof van verzoening)om dat hier ia geen bekeering, geen wederge boorte, geen verdieping van het christelijk geloof, maar een vervluchtiging. Daarom kan do theosophie niet aan de zijde des christens strijden, zolfs niet tegen het ma- tori al isme. Ook van schepping en herschepping bij de theosophen geen sprake; enl 1 van re- inoarnatie. Jezus Christus is voor hen niet het middelpunt der wereldgeschiedenis, en kel slechts con historische verschijning. „Neen," meende spr., „de „grootste ge- meeno dcelcr" van alle godsdiensten is' niet iets wezenlijks, iets-, dat meer is dan eon vorm cn den hongerenden mcnsch bo- vredigt En troostrijker is dan ook de boodschap tot een zondige wereld: „Jezus neemt de zondaars aan 1" dan dc prediking, die Annie Besant wildo brengen aan de misdadigers cn gevallenen van Whitecha- pol: „Heft u op, spant u in; dan zult gij na vol© existenties na lange, lange tijdon misschien zoo ver komen als ik, die nu een fatsoenlijk mcnsch ben, maar in vroegere bestaansperioden oven slecht was als gij." "Wat spreker leeren wil van de theoso phen? Dit: dat hun leer is een boctpredi- king voor den christen, die nog veel te wei nig ter harte neemt van Paulus' „Zoo wat de mensch zaait, dat zal hij maaien"dat zij lefft den vinger op con wondeplek bij het Christendom: te woinig liefde voor den naaste door te woinig liefde voor God; dat zij cr do aandacht dee christens bij be paalt: uw wedergeboorte gaat nog al to weinig gepaaid met zodelijken ommekeer l Maar overigens- acht spr. de vraag, voor komende als motto van di. Moor's uitnemende (zei spr.) brochure, aan theo sophen: „Waarom weegt gijlieden geld uit voor hetgeen geen brood is?" gerechtvaar digd, want... der theosophon ©vangelio is naar den monsoh. Bond van Technici. - Afd. Lelden en Omstreken. Na een kleine maand rust, vergaderde gisteravond weder bovengenoemde Afdee ling. De notulen der vorige vergadering werden goedgekeurd. Ingekomen was o.a. ccn brief van de 3-October-Vereeniging houdende dankzegging voor het uitrusten van den praalwagen. De Voorzitter merkte hierbij op, dat ook de Afdeeling wederom dank verschuldigd was aan de vcrschillen- do firma's, die mede hadden gewerkt tot verkrijging van een goed geheel. Aange naam was hot hora dan ook een woord van lof to sp ken tot do firma Hasselman en Pander voor de royale en smaakvollo wijze waarop zij zich van haar taak (do stoffec- ring van den wagen) kweet en ook aan den heer J. Mootcn Jzn., tailleur, Oude Rijn alhier, voor do nette en accurato afwer king der kostuums met toebehooren. Vervolgens d 'do do voorzitter in korte trekken het, door heb bestuur opgemaakte, werkprogram voor dc wintercampagno me de. Do hoofdschotel kwam hierna aan do beurt, n.l.Lezing van den heer Kantebeen over „Het oonstrueeren van kappen, enz. naar aanleiding van do vraag: „Wat is Ritter-anctihod© V' Had spr. ons con vorigen keer vergast op eonige beschouwingen in zake do bere kening van kapconstructies langs den graphischcn weg, nu werden wij door hem ingeleid in do geheimen van de statische wijzo van berekening en wol volgens do me- thodo Ritter. Nu in onzen tijd nogal strijd gevoerd wordt ovor de vraag: welke van clo tweo (de graphische of -de statischo me thode) do best© is, was het ons aangenaam cons iets naders van de laatst© methode te mogen hooron. Voor allen duidelijk werd door spr. als proef <-p do 6om ccn kapcon structie berekend volgens Ritter. Ook wer den dc meest gangbare formules, welke veel in do verschillende handboekjes voor komen, getoetst aan dc Ritter's methode cn daarbij bleek, dat velo van deze formules direct of indirect daarvan waren afgeleid. Do voorzitter dankte spr. voor zijn leer rijk betoog cn spak als zijn overtuiging uit, dat althans de bouwkundige leden van nu aan niet meer zoo in den blinde dikwijls do vcrsohillendo behandelde for mules zullen uitcijferen. Enkoio reglementswijzigingen werden goedgekeurd en in verband hiermede be paald, dat zooveel mogolijk eiken tweeden Donderdag der maand zal vergaderd wor den. Ook werd nog gesproken over het a.s. 10-jarig bestaan van den Bond. De „Vrngcnbus" bevatte een viertal vragen. Een er van werd staande de verga dering beantwoord, terwijl voor beant woording dcx andere door het bestuur za1. worden zorg gedragen. Bij de rondvraag worden zij dio do vragen lijsten in zake den lotstocstand nog niet hadden ingevuld, opgewekt dit alsnog spoedig to doon. Ondervraagd naaf het adres, enz. waar de photo's van den praalwagen verkrijg baar waren, deelde do voorzitter nog mede, dat bij den lstcn secretaris Korte Maro 33 photo's kunnen worden besteld tegon ecu vastgcstclden prijs, terwijl daar ook con keuzo kan worden gedaan uit drie ver schillende opnamen. A. T. K. L o i d o n, 21 October 1904. Het Vredespaleis. Mon meldt nog uit Den Haag: Het tericin, waar het Vredespaleis wordt geprojocteerd is in zijn geheel 6 hectaren groot, welke oppervlakte ochter waarschijn lijk niot in haar geheel zal noodig zijn. Hot plan is, het front van hot gebouw te plaatsen aan'do Boschzijde, zoodat do hoofd-midden-ingang zou komen tegenover den tuin, die uitloopt op do nieuwe brug tusschen dc Boorlaan on den Bcnoorden- houtschen weg. Er zal een prijsvraag voor den bouw worden uitgeschreven. v.ifeoa bet Weekblad van de Oommleeie» bank te Amsterdam zijn ia de week, fooindlfl 18 Oct., door tussclionkomat dier Bank v«rhand»ld do navolgend» minder courante fondsen: A.nd. Commanditair. lUnktcrcoDlglnj Vaa Kt Pref. tADd. Douwgrond-Mialtch. Llauaoutpark ö-pCU Obllg. CaUuar-M.MUcli.ppU TJeppoa. A.i-d. L.iidbouw-Ms.t.cli.ppd TJiieur.uh. Pref »aod. UltgCYrr.-Mi4.Uch.pptJ Nederland.M A.nd. Rotterdum.ch. Uroogdok-M.alichtppU^.. 4-pCt. Obllg. MiutUch.ppU tot exploitatie v.n Gra.oiUo'. en l'akhulicn...... Aaad. Ncderl.ndtch Zutd-Afrlkaaoieho Hypo theekbank Sorie 0 (waarop 70 pCb Oranjo-Nac.au Hypotheekbank (10 pCt. gc.lort). 5-pCt. Obllg. Sto invaart-ttaaUcbappU Leonora.,, 4-pCt. Obllg. Eluclrl.che Spoorw.g-MaatjchappU A.nd. Le» Tramway, do Oronlngcn ot de la ProrluceF Nederland" Maat.cLappli van Verzeke ring op hot Lovon (40 pCt. go.lorl) m MnaUcli, van Af.urnnlle Dl.eontecrlng en Doleonlng der Stad Rotterdam (10 pCt. gcctort). M.atichappU tot oxploltatlo van Wator- leldlngen la Nederland 4-pCL Obllg, Vereeulglng lot Cbrlitel(Jko Ver zorging van Kraukzlnnlgen en Zonuw- lOdor. In Nodcrland(klclno Couparu.) pCt. Obllg. Provincie Noord-Holland iLeenlog Loten Concertgebouw t« Ann ter dam,...I 20 I 15 85 69 1tt 40 87H 6 HILLEGOM. Getrouwd: J. Braakman en M. U ogen oa. Bevallen: C. van Dril g»b. v. Leeuwen D. M A. Lammens gob. v. d. Werf Z. T. Veen gob. Buwalda D. Overloden: J. Veldhuyzon van Zauteu 80 j. M. Jansen 12 j. M. do Vries 3 m. 0. v. Lierop 77 j. C. M. v- d. Berg 6 m. G. Turk 13 d. LISSE. Goboron: Catharina Agalha, D. van J. J. v. d. IJasel on C. S. M. Jansen. Theodora Johanna, D. van G. H. Vermoulen en C. IJ. Heosbeen. Bertha, D. van P. ltoodonburg on L. Broekhuizen. Thomas, Z. van Th. J. van 't Wout on J. de Rooy. Catharina, van A. J. Alders au P. Oosthoek. Overleden: Petrus Barlholomeus Streng?). In tie Sled. Werktur. z^n opgenomen DATUIL DAG BH. Yolw. por». Kin derou 5 H 9 Oct. Z»ndftg 86 13 49 10 llnaudftg 63 12 06 11 Diasdag 62 20 82 12 Woensdag. 65 20 86 13 Dondcrdkg 66 20 65 I* Vriidnj 61 18 70 15 Zaterdag 67 16 73 gevraagd, 1 December, omtrek Acadomisch Ziekenhuis. 10202 7 Brloven met prijsopgaaf franco onder letter T. aan BINNENDIJK'» Adver- tentie-Bnreau, Botermarkt 11. RIJWIELEN van af 105 Builden. AGENT: 8686 16 Vraagt 6leed8 by Uw Wynhande- laar en in Hotels, Kolfiohuizen, enz. Rooden en WitSen gegarandeerd zuivere Portwijnen. 9S91 8 MiiïUluiippen en naaien van Kost unies en Ondergoed in Cursus on privaatlessen. J. DE ÏIIE, 10127 S Oude Vest 15!. De IloesUablctten van Apotheker BOOM, gemaakt van Emsor zout, zj)n het besto Huisgenoesmiddoi tegen Hoesten, Hccsclilicld en Ver- kondhefd. Sljjmlosmakend. Prjjs por doos 35 Cis. Overal verkrijgbaar in de Drogist-winkels. Te Celden b(j J. H. DIJKHUIS, KIJST KRAK, G. T. J. WUBBELS; te Alten bjj L. VAROSSIEAU Zn.te KntwIJk a/Z. bu P. BLOOT; te Voorscholen bjj A. J. DEURLOte OndsUoorn b(J J. R. SCHOUTEN. Hoofddepot Firma BOOM, te Arnhem. 8652 18 beveelt zich beleefd aan Het beste adres voor alle soorlen Haarwerken. «7toi2 IIOOGEWOEKD 30. op bet IiCYen, tegen Invali diteit en Ongelukken,geves tigd te 's-Gravcubage. DirecteurenJiir. Mr W. SIX, Mr. H. GOEMAN BORGESIUS en Mr. DR. W. P. J. BOK. Inllebiiugen en Tarieven gratis te verkrijgen bi) don Inspecteur Jhr. A. C. VAN HAEFTEN, Bree straat 134, Lelden, die ook Brand-en Inbraakverzekeringen sluit. 160 13 EENTCr ADRES DER 9733 12 ECHTE ENS. Haarl.str. 122. p finOT Donkersleeg 3. "H" oenigo bunders eerste qualiteit Tul pen- en JVurclssenlaud, hoeft nu met Haver gestaan, ligt getweeveurd en gogreppeld gereed ter boplanting aan Weg on ruim Vaarwater, gelegen naby het Station Plet-QiJzenbrug. Te bovragon, bU P. VAN DEURSEN, 9524 13 Sassenheim. Batkem bij Deventer. Prijs per Kilogram f 1.50. is sïeeds vcrsch verkrijgbaar bij 5911 23 J. EOOBENBÏÏE^, Haarlemmerstraat 24. Hoogewoercl 5. c,-o Pï en os es os cü CO B3 cö eö SS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1904 | | pagina 7