Brieven van een Leidanaar.
De verwerping der Wet op het
Hooger Onderwijs.
LXII.
Daar is mij in de laatste weken wat vaak
gevraagd; hoo ik ovn het onderzoek naar
den uitslat der herstemming tussschen de
hcerwo. Bots en Paui dacht.
Mijn antwoord luidde dan meestal, dat
ik het onderzoek van de Oommissie uit de
Provinciale Staten niet wenschte vooruit te
loopeu. Drio vertrouwde mannen zullen alle
biljetten opnieuw tellen en nazien, en zooals
die eindelijk uitwijzen zullen wij er ons bij
neerleggen.
Laat ons op dat onderzoek niet vooruit-
loopen Doch als men dan sommige men-
eohen laten je zoo gauw niet los mij dan
weder vroeg, hoe ik mij dien uitslag eigen
lijk wel dacht, dan heb ik steeds gezegd, dat
ik, ook na al wat ik er over gehoord had
geen oogonblik heb getwijfeld aan de eer
lijkheid on de goede trouw van de voorzit
ters en de léden der stcmbureelen.
Ik zou nooit er aan hebben kunnen den
ken, dat de telling niet eerlijk toegegaan
zou zijn en het veel minder hebben uitge
sproken
Daar is misschien wel een vergissing
denkbaar, vergissen is menschelijk
maar daarvoor ia dan ook controle zoowel
van de zijde der leden van de stcmbureelen
als van het publi-k ruimschoots toegelaten.
Ik heb zelf ook al eens in een stembureel
'zitting gehad, doch de kans om fouten te
maken is zoo goed als buitengesloten. En
uit het enkele feit-, dat eenige kecren
een verkeerde naam was afgelezen dc onder
stelling op te bouwen, dat er fouten zouden
gemaakt zijn, is al heel 'dwaas, dan kon men
wel altijd natellen; want dat gebeurt al heel
gemakkelijk. Wie daarvan de proef eens wil
nemen gaat maar eens bijv. 25 keer denzclf-
den naam noemen om dan eensklaps :cn
andere er voor iu do plaats te stellen. Tien
togen één, dat hij uit gewoonte den eersten
naam nog eens weer noomt, om echter dade
lijk in te zien, dat hij zich vergiste. Voor
mij ste-vn de mcnschen, die in een stembu
reel worden benoemd te hoog 0111 aan opzet-
telijko bedriegerij te mogen denkenook al
waren de hecron allen van één partij, want
in dat geval zou het alleen mogelijk zijn
Daarom vooral speet het mij, dat er sterke
twijfel uitgesproken werd, zóó sterk, dat er
bij autoriteiten tegen den uitslag der hcr-
stomming protest was aangeteekend. Ik kan
zooiets niet an dors noemen dan iemands
eerlijkheid verdenken iemands goede trouw
in twijfel trekken on dat gaat wat al te ver
Toen het echior eenmaal gebeurd was en
er allerlei praatjes over ongeregeldheden
niet alleen gingea van mond tot mond,
maar zelfs» wit op zwart werden gedrukt,
torn vooral .éun persoon er als het ware op
aangezien werd, dat hij fraude zou hebben
gepleegd, ja toon meondo ik ook, dat men
niet beter kon doen da.n door een onpartij-
digo Commissie een hortelling to doen plaats
hebben en ook dc stembiljetten, die van on
waarde waren verklaard, nog eens te doen
nazien. En ik kon mij begrijpen, dat hot
„Leidsch Dagblad", dat zich om goedo rede
nen niot met verkiezingen inlaat, omdat
liet een onpartijdig standpunt inneemt,
juist uit boginsel van onpartijdigheid sterk
aandrong op een hertelling.
Was het niet gebeurd, dan zou do verden
king op do leden van de stcmbureelen blij
ven rusten en daar zou een legende zijn
bestaan gebleven, 'dat de lieer Paul ton on-
reohto zitting liad als lid der Staten van
Zuid-Holland.
Toon eenmaal 7.00 openlijk en zoo ernstig
twijfel tegen de eerlijkheid der stemopne
ming waa uitgesproken, was ccn nieuw ou-
dorzoek noodzakelijk.
Zoo hebben de Stalen van Zuid-Holland
cr ook over gedacht. Zij hebben een Commis
sie va. 1 drie mannen benoemd zoo onpartij
dig mogelijk, waDt daarin hebben zitting
een katholiek, een .anti-revolutionair cn eeD
liberaal, en deze oommissio heeft de stem
briefjes en allo overige stukken opgevraagd
en nagezien, om daarna uitspraak to doen.
Hoowel die uitspraak eerst den 19dcn van
deze maand officieel bekend zal worden
gemaakt, is er nu al zooveel van uitgelekt,
dat onzo nieuwsgierigheid reeds bevredigd
is en wij weten dat de hoer Paul als gekozen
kan wordea beschouwd. Mij dunkt 'daarin
moot voor- cn tegenstander van dezen can
didaat zich verheugen omdat er uit blijkt,
dat er door alle voorzitters en leden der
stembureelen eorlijk is gedaan cn dat alle
geruchten, dienaangaande versproid, op zijn
zachtst genomen op misverstand hebben be
rust.
Hot is nog kort geleden in dc Raadzaal
te Leiden uitgesproken, dat op heb gebied
van geldzaken hot fatsoen de werold uit is
on het vertrouwen daardoor ook.
Nu, mon kan in de financieelo werold er
varingen opdoen en sommigen hebbon die
werk-.lijk opgedaan, om tot zulk een uit
spraak te komen. Doch op hot gebied der
politiek, al mag daaraan ook wel eens eon
onaangenaam kantje wezen, hebben we in
Nederland en vooral in Leiden nog nooit
redenen gehad aan de eerlijkheid en de
goede trouw to twijfelen van hen, die dooi
de overheid waren aangewezen de stcmburee
len uit te maken.
En het moot ons verheugen, dat de uit
slag van dit hernieuwd onderzoek, dat ver
trouwen niet heeft geschokt, ma:-r versterkt
en daarmede liet vertrouwen in de menschen
1 in hot algemeen.
„Wie niet uit alles leeren wil,
„Wil in 't geheel niet leeren
„De hoogeschool staat nimmer stil,
„Waarin wij saAm verkeeren
heeft Beets eens gezongen. Zoo kan ook deze
toch altijd onaangename zaak haar nut heb
ben voor dc toekomst.
Laten wij, als de uitslag eener stemming
ons in het vervolg tegenvalt-, eens niet de
schuld daarvan zoeken in bet oneerlijk doen
van onzo raedemonsohen.
Laten wij voordat wij althans zulk een
leelijke veronderstelling uitspreken in het
openbaar, ons zelf eens afvragenzou ik tot
zulk een slechte daad* in staat zijn; zou ik
om den man van mijn keuze op het kussen
te krijgen als lid van een stembureel valsch
doen l en als daarop dan het antwoord na
tuurlijk ontkennend luiden moet, het ook
niet gelooven van onzen tegenstander.
Dat onderzoek heeft alweer geleerd, dat
cr gelukkig geen reden toe bestond om den
stadgenoot en medeburger zij het dan ook
een politieken tegenstander van iets slechts
to verdenken.
En daarin kunnen alle goede Leidenaars
zich verheugen.
Komt het te ccnigcr tijd eens weer zoo,
dat er getwijfeld wordt aan dc eerlijkheid
van deze of gene, die in een stembureel zit
dan zal men allicht geneigd zijn to zeggea.
,,'t zal wel weer net- zoo zijn als bij dc her
stemming tusschon de heeren Bots en Paul:
en er de schouders voor optrekken."
En 'nu moot ik nog even terugkomen op
mijn vorigen brief. Ik deelde daarin als
mijn gevoelen mee, dat in de gegeven om
standigheden vie burgers van Leiden aan de
brievenbestellers de kermisfooi niet mochten
onthouden, ook al mogen zij niet zooals an
ders ons een „gelukkige kermis" tocwen-
öehen.
Ik stelde verder voor, dat wij onze giften
klein of groot zouden brengen aan het post
kantoor, omdat nu de contróle niet zoo goed
zou zijn en ieder hesteller meer voor zich
zelf dan voor het geheele korps zou ontvan
gen.
Er is mij echter gezegd door de bestel
lers zelf, dat zij een uitstekende wijze van
controle hebben gevonden, waardoor de
goedgezinde burgerij evenals vorige jaren
in alle gerustheid haar fooi aan de bestel-
zelvon kan afdragen.
Nu, dan is het ons ook goed. Menschen,
wien het to veel moeite is of die vergeten
hun voor den trouwen brievenbesteller be
stemde fooi aan het postkantoor to bezorgen,
kunnen haar dus met een gerust geweten
inde hand te stoppen van hun besteller.
Laat ons zorgen, dat deze mannen, die op
dc kermis- en nieuwjaarsfooi rekenen als
een bijslag op hun jaarwedde, niet al te
veel schade van de bekende aanschrijving
van den 'directeur-generaal der posterijen
krijgen.
Verschillende andcro bladen dan de gis
teren reeds gemelde bevatten beschouwingen
over het conflict-, dat tusschon het Kabinct-
Kuypcr en do Eerste Kamer is ontstaan
tengevolge van dc verwerping der Hooger-
Onderwij8wct. „De Standaard" echter
zweeg gisteren nog.
Het „Handelsblad" zegt-, dat het duide
lijk was, dat hot hoofddoel van hot wets
ontwerp log in de begunstiging der zoogo-
raaando Vrije Universiteit en dit maakte
het ontwerp voor do oppositie oaaanneme
lijk. Do dogmatische grondslag dor hie toi
ling en do bedenking dat de Staat hot recht
van ondei-zoek niet uit handen mag geven,
zouden bij sommige tegenstanders wellicht
geen bezwaar hebben opgeleverd. Het over
wegend bezwaar lag in het ontbreken der
onmisbare waarborgen voor het karakter
eener universiteit. De wijze, waarop de
minister Kuyper gepoogd heeft deze onge
oorloofde bevoorrechting voor zijn stich
ting te erlangen, verdient evenzeer afkeu
ring als die poging zelve. Hij heeft die be
voorrechting vastgokoppeld aan andcro wij
zigingen der web, en daardoor heeft hij ge
maakt, dat ook het goede, wat het ontwerp
bevatte, voor onbcpaalden tijd van de baan
ie, tot groote eofoade van hot land. Een an
dere fout lag in de groote haast. Waarom
niet de voordracht uitgesteld tot zij vol
ledig ware geweest en ook een regeling van
hooger handels- en landbouwonderwijs had
kunnen wordon voorgesteld? Tooh zal de
Minister wellicht ten slotte zijn zin krijgen.
Door een ontbinding der Eerste Kamer
kan hij ook van dit college een volgzame
Kam or maken, die op een tweede edit-io der
voordracht ja en amen zegt. Maar niet on
gedaan kan hij maken do a-fdoende oritiek,
die nu weder in de laatste dagen over het
hoofddoel van dat ontwerp is uitgespro
ken. Juist in het feit, dat do meerderheid
der Eerste Kamer wist wat hot gevolg kan
zijn van haar uitspraak, ligt de groote be-
teekenis van haar beslissing. Dc Minister
kan de Kamer naar huis zonden, met het
gevolg dat een deel der meerderheid niet
wederkeert; maar blijvend zal de indruk
zijn van het afkeurend oordeel door zoovele
gematigde, 's lands belang ernstig wikken
de en wegende mannen, eenparig uitge
sproken.
„Do Nederlander", die de verwerping
der Hooger-Onderwijswet betreurt, zegt, dat
hiermee dc regeling van hot technisch hoo
ger onderwijs, de bijzondere leerstoelen, de
subsidies aan do vrije gymnasia van (le
baan zijn, alleen omdat voor juristen en li
teratoren der Yrijo Universiteit de ver
plichting werd opgeheven, hun examens
aan dc Rijks-Univorsdtoitcm be doen, wat in
don f ai bel ijken toestand weinig zou veran
derd hebben. Alleen zouden voortaan de
dubbele examens vervallen zijn en hiermee
de weg geopend tot nog deugdelijker on
wetenschappelijker studie dan tot dusver.
Ware hot resultaat, wat hoogst onwaar
schijnlijk i6, anders geweest, dan zou iedere
Regeering zonder ecnigen omslag dc ver
leende vergunning hebben kunnen intrek
ken.
„De Nederlander", die vindt, dat voor
deze eenvoudige on billijke verbetering zóó
ontzaglijk wel stof werd opgejaagd, zegt,
dat hot gevolg van deze verwerping nu zal
zijn, dat ook voortaan een door repetitoren
afgericht jurist zelfs zonder het sckrijvon
van een dissertatie bevoegd wordt verklaard
om tot ambten benoemd te worden, maar
dat een studie, met soriousc waarborgen
omringd en imperatief eindigend in een
dissertatie, onbevoegd mankt, alleen omdat
de examens zijn afgenomen door bijzondere
hoogleoraren. „De Nederlander" is over
tuigd, dat, geheel afgescheiden van den
loop der politiek, de toekomst over deze
v--Winding der liberalen recht zal doen.
De (antirevol.) „Stiohtsch© Crt." zegt,
dat de Regeering onmogolijk kalm kan
doorgaan, alsof er niets gebeurd ware.
Daarvoor is het échec dat ze leed te. groot.
De Eerste Kamer ontbinden en de wet
opnieuw indienen bij de nieuwe Kamer,
waarin de liberalen in de minderheid zul
len zijn, schijnt oppervlakkig het meest
voor de hand liggende middel, maar hert-
blad kan niet zoggen dat het daarmede de
positie in constitutioneelen zin geheel zui
ver zou achten. Een Eerste Kamer-ontbin
ding met het doel om eon speciaal wetsont
werp er door te krijgen, heeft voor zijn
gevoel iets utuitends. Juist omdat men van
te voren preoies weet welke leden daardoor
zullen worden getroffen.
En dan vervolgt het blad:
Zal een Kamer-ontbinding haar volle be-
teekonis hebben dan behoort zij de beide
Kamers te omvatten.
Yeel meer dan in een ontbinding der Eer
ste Kamer alleen, zouden vrij ons daarom
kunnen vinden in een ontbinding van de
beide Kamers tegelijk.
Want men vorgete niot, dat de botsing,
dio nu plaats had, er niet alleen een ia
tusschen dc Eerste Kamer on het Kabinet,
maar evenzeer eene bussokon de beide tak
ken der volksvertegenwoordiging.
En op dien grond zouden wij het volko
men constitutioneel achten wanneer beide
Staatslichamen gelijktijdig ontbonden wer
den.
En van de samenstelling der nieuw-
gekozen Tweede Kamer zou het dan moeten
aFnangen welke gedragslijn het Kabinet
verder zoude hebben to volgen.
Intussohen ontkennen wij allerminst dat
ook aan deze gedragslijn bezwaren verbon
den zijn.
Een Kamerontbinding is en blijft altijd
het uiterste redmiddel dat eerst ter laatste
instantie mag worden aangewond
„De Tijd" meent, dat het niet is aan te
hemen, dat de Rogeoring in do verwerping
van haar ontwerp eenvoudig zal berusten.
Nog minder, dat, hetzij door het Kabinet
in zijn geheel, hetzij door dr. Kuyper
alleen, ook maar één oogenblik gedacht
wordt aan aftreden. Zooals nog zoo pas de
Staton-verkiccingon bewezen hebben, staat
de meerderheid van het kiezersvolk trouw
aan de zijde der Regeering; hetzelfde kan
gezegd worden van de groote meerderheid
der Tweedo Kamer. In de Eerste heeft do
Rogearing een flinke meerdorheid, zoodra
zij het zelve verkiest. Immens bij de tegen
woordige samenstelling der Provinciale
Starten van Zuid-Holland is het volstrekt
niet twijfelachtig, of een ontbinding der
Eerste Kamer heeft ten gevolge een ver
plaatsing van zes stommen van links naar
rechts, aangezien door de Prov. Staten van
Zuid-Holland thans nog even zooveel libe
ralen worden afgevaardigd.
Doze zeldzaam voorkomen do omstandig
heidhet bezit van de meerderheid in een
provinciale vergadering, welke een aan
zienlijk getal tegenstanders naar do Eerste
Kamer afvaardigt maakt de Regeering
sterk.
Maar er zouden redenen kunnen zijn om
niet zijne volle kracht aan te wenden. Zoo
zou er voor de Regeering aanleiding kun
nen bestaan, om geduld te oefenen, indien
er gegronde reden bestond, om te verwach
ten, dat de periodieke verkiezing van Eer
ste Kamerleden volgend jaar langs den na
tuurlijken, geleidelijken weg de meerder
heid aan haar zijde zou brengon. Dooh or
treden volgend jaar in Zuid-Hoiland slechts
'.vee liberalen af, zoodat in dit geval uit
stel niet baton kan. Nog zou dc Regeering
met een nieuw, op enkele punten gewijzigd,
ontwerp kunnen komen. De houding deer
liberalen echter belooft aan dit middel
uiterst, weinig succes.
Hot middel, door den heer Lohman aan
gewezen het verleenon van het radicaal
van meester in de rechten, enz. uitsluitend
aan een speciale staatscommissie zou
„Do Tijd" in de gegeven omstandigheden
niet durven aanbevelen, want zij gelooft,
dat een nieuw ontwerp, ingericht volgens
dit denkbeeld van den lieer Lobman, veel
stemmen van vrienden der Regeering in de
Tweede Ka-mer zou missen en daardoor
froot gevaar zou loopen het niot eens tot de
lerst© Kamer te brengen.
Het een dus niet, en het ander niot, maar
wat dan wel
Wij kunnen zegt „De Tijd" heb oog
niet sluiten voor de waarschijnlijkheid, dat
de Regeering tot toepassing van het voor
haar zelve hoogst onp.angename middel van
ontbinding dor Eerste Kamer, als het eenig
overblijvende zal gedwongen worden. Van
harte 7Aillen wij ons verheugen indien de
schranderheid van onzen premier en zijn
ambtgenooten nog een andoren uitweg weet
te ontdekken. Dooh' lierhaald dient tegen
over sommige, reeds nu ingebrachte beden
kingen, dat, indien hot thans tot een ont
binding dor Eerste Kamer mocht komen,
do Regeering en hoor vrienden de verant
woordelijkheid voor do toepassing van dit-,
in andere omstandigheden geweldigo, soms
zelfs revolutionaire middel, met gerust hart
kunnen aanvaarden. Het middel werd hun
door de liberale meerderheid der Eerste
Kamer zelve als het wa-ro opgedwongen.
Eerste plicht van ons tegenwoordig Kabinet
is de heerschappij der christelijke beginse
len in het landsbestuur te handhaven; te
genover dezen hoogeren plicht komen be-
s.h.uwingen van lagere orde, hoewel ook
haar waarde bezittende, niet in a-anmer-
king.
Hert. katholieke hoofdorgaan eindigt- met
de verantwoordelijkheid voor een cventueeQe
ontbinding op de liberalen te schuiven.
,,Het Centrum" schrijft:
Zij. die reeds dagen lang met zekere drift
het verlangen hebben te kennen gegeven,
dat' onze Senaat onmiddellijk zal worden
naar huis gezonden, miskennen wel eenigs
zins den ernst van dit middel en van den
toestand.
Dat wij doa uitslag der stemming be
treuren, spreekt vanzelf; en zeer zeker heeft
de Regee-ring het in haar maoht en bezit zij
ook het recht, om door middel van ontbin
ding een nieuwe Kamer te doen samenstel
len.
Mon moet hierbij echter niet alleen letten
op de afgestemde voordracht, maar tevens
rekening houden met den politieken toe
stand in het algemeen.
Een dringende noodzakelijkheid, dat de
H.-O.-wet nu terstond, of binnen den kortst
mogelijken tij'd, wordt aangenomen, is er
niet.
Dat de wet er mettertijd komen zal, lijdt
geen twijfel. En haar prestige, alsmede het
prestige der Regeering, zal er zeker niet
bij verliezen, wanneer zij, na nog eens door
de Tweede Kamer te zijn gesanctionneerd,
opnieuw don Senatoren ter goedkeuring
wordt aangeboden.
Na gezegd te hebben, dat het votum dei-
Eerste Kamer een fout is, diie zich te
zwaarder wreken zal naarmate de Regee-
niiig met te meer beleid weet te handelen,
eindigt het blad aldus:
Wellicht bestaan or voor haar termen om
te toonen, dat zij beter het karakter der
Eerst© Kamer weet hoog te houden, dan de
meerderheid dier Kamer zelve.
Wij hebben af te wachten.
Slechts lijkt het ons onjuist, de ontbin
ding der Eerste Kamer als do éénig moge
lijke oplossing dor ontstane moeilijkheid
voor te stellen, golijk door sommige bladen
is geschied.
Eon andore uitkomst lijkt ons wol dege
lijk mogelijk, zonder het prestige der Re-
gcering t© krenken noch aan den goeden
loop van zaken bedenkelijko afbreuk te
doen.
Do „Nieuwe Arnh. Ct." zou uit een par
tijstandpunt ontbinding wonsehen. Een
ontbinding, ook al staat het vast dat de
liberale meerderheid verloren gaat, zal aan
do Hoogor-Ondorwijs-wet zoozeer het karak
ter verleenon van eon partijweb, dat ieder
volgend liberaal Kabinet gerechtigd zal
zijn, haar in te trokken. Bovendien zal de
positie van hot „christelijk" Kabinet er
bedenkelijk door wordon verzwakt.
In het belang des lands echter, dat niet
gebaat wordt door een voortzotbing van den
ter onzaliger ure opgowekten godsdienst
strijd, zou het blad de. ontbinding betreu
ren. Reeds is or ondor de vaisoho leuze:
Yóór of tegen Christusverdeeldheid ge
noeg gezaaid, on in stede van toenemende
verbittering, waro pacificatie gewonscht.
De „Middelburgsohe Ct." zegt:
De best© oplossing zou zijn dat de Minis
ter bij de Tweede Kamer hetzelfde ontwerp
weer indiende zondor den zooveel aanstoot
gevonden effectus oivilus voor de vrijo
univorsiteiten.
Maar het ia de vraag of de Regeering
dien weg kiezen wal, omdat er zoovele, haar
diorbaro belangen bij deze quaestio zijn be
trokken, en of zij dit nog doon kan nu zij
cn haar partijgen oorten de godsdienstige
hartstochten zoo hebben opgezweept.
Als zij echter werkelijk het belang van het
hooger onderwijs op heb oog heeft, zonder
nevenbedoelingen, dan zal zij aldus moeten
handelen.
Het oordeel van „De Hollander" luidt:
„De liberale heeren van ons Hoogerhuis
hadden dan den trourigon moed om van
hun hooge positie, die ze in den Staat inne
men, af te dalen om de lage liberalistische
politiek te dienen.
„Zij, no^ eens weer, hebben het gewaagd
het meerder deel van de natie een kaakslag
te geven, haar heiligste overtuiging te be-
spotten, en hot oude liberale uitsluitings
systeem (hot „modern clericalisme", zou
mr. Yan Houten zoggen) nog een keer bot
te vieren.
't Zij de regeer ing ze dan nu aanstonds
zal naar huis zenden, of de executie nog
wat uitstellen, heipon zal het niot.
„Het liberalisme zal ook deze politiek
duur betalen.
„Want de stroom van ons volksleven
vloeit in maiasa door de bedding der chris
telijke, der bloot christelijke, niet specifiek
gereformeerde beginselen immers die van
heb recht voor elke levensovertuiging,
en is niet te koeren."
De „Zutf. Ct.", die aantoont, dat do re-
georrng de macht heeft de Eerste Kamer
to ontbinden, wijst er op, dat over de
wenschelijkhoid en rechtmatigheid der u i t-
o 0 f e n i n g van de macht onder do eigen
geestverwanten van de regeering verschil
lend wordt gedacht.
Stolt zij zich op het standpunt van mr.
Van Houten, die dezer dagen betoogde, dat
het een zeer exoeptioneelo maatrogel moet
blijven om door ontbinding overeenstem
ming te krijgen tusschen Eerste en Tweede
Kamer, dan Kal de regeering niet ontbin
den. Zoo neen, dan doet zij het wel
„Maar ook andere redenon, overwegin
gen van praotrischie politiek en van partij
belang kunnen den doorslag geven voor haar
beslissing.
„Het eeresaluut brengend aan de vi-ijzin-
nige leden der Eerste Kamer, waobten wij
af, wat volgen zal."
Het „Utrechtsoh Dagblad" laat zich o.
m. volgenderwijs uit:
„De liberale meerderheid der Eerste Ka
mer heeft zich niet laten intimideeren door
de dreigementen in de pers der rechterzijde.
Waardig cn naar haar heilige overtuiging
zonder te letten op het zwaard van Damo
cles, dat in den vorm van „ontbinding"
boven haar hoofd was gehangen, heeft zij
haar plicht gedaan door zich tegen een
wetsontwerp to verklaren, dat zij niet in
's lands bolang achtte, een wetsontwerp
dat al te duidelijk de sporen droeg van
partij-bevoordeeling, door aan de Kuyper-
6che Vrije Universiteit de rechten te vor-
leenen, die de Openbare Universiteiten
bezitten, zonder daaraan de waarborgen t^
verbinden, voor de richtige uitoefening
van die rechten gevorderd."
„Do Maasbode", die over de beslissing dcrl/
Eerste Kamer zegt, dat de „oude, hooghal*^
tige liberale partij met dit eindvotum de J
hardnekkige oampagne tegen een der groote.
ste en meest onbetwistbare vrijheden dey»
Christenen, besloten heeft", heeft deze slot-1
zinnetjes:
„De regeering, 'die in het voorjaar 1903
met zoo rustige kracht voor haar beginsel
wist te strijden, dat zij het monster der re
volutie in het eind aan haar zegekar zag ge
bonden, ze zal zich met niot minder kracht)
weten te verheffen en te handhaven tegen.-.'
over hen, die misschien meer deftig, maar
zeker even dreigend zich trachten te vein
zetten tegen onze vrijheid en ons recht.
„Aan het beleid der regeering, rec'ds me-,
nigmaa! in heete strijdvuren beproefd en
gestaald, zal ons Christenvolk deze quaesf-
tieuze zaak gaarne en met het volste ver
trouwen overlaten,
„Wat zij zich voorstelt te doen, achten wij
welgedaan."
De „Arnhemsche Ct." besluit haar Kar-
mcroverzicht met de volgende woorden:
„En dr. Kuyper mocht aan het slot zijner
rede met veel emphase beweren dat het de
linkerzijde meer tot eer© had gestrekt in
dien zij, als in 1848 bij de Grondwetsher
ziening, toen de vrijheid van onderwijs werd
gedecreteerd, thans eendrachtig met de
reohterzijdo had samengewerkt om ook op
hot gebied van het hooger onderwijs paci-
ficatie tot stand te brengen, wij cc ren'
het in de Eerste Kamor 'dat haar linkers
zijde, voor dreigement noch lokkende soph is-
tiek bezwijkend, geen compromis heeft aan
gewild, dat haar inderdaad gecompromit'
teerd zou hebben, doch het ontwerp nuchter
en welberaden getoetst heeft aan het lands?
bolang en déüraan alleen Dat thans veel
nationale tijd zonder nut is verlóren, met
den heer Rengers betreuren wij het ten
zeerste, maar met hem worpen wij tevens de
volle verantwoordelijkheid daarvoor op heb
hoofd van het Kabinet en zijn medestan
ders, die bij de „onzienlijke dingen" de zod
dringend noodige voorziening in waarachti
ge behoefte des volks ten achter stelden
„Door ontbinding dor Kamer met de
daaruit voortspruitende nieuwe stremming
der parlementaire werkzaamheden zou op
deze politiek van godzalige verwaarloozing
der volksbelangen de kroon gezet worden."
Gedeputeerde Staten achten verhoog ing
der promie voor stieren kou ring met 60,
gelijk in overweging is gegeven door de
commissie van onderzoek van het reglement
ter bevordering van de veefokkerij niet
noodig cn geven Prov. Staten in overweging
zich met hun voorstel te verccnigen.
Uit de memorie van antwoord van Gede
puteerde Staten op het afdcelingsverslag
betreffende de begrootingen voor 1905, enz.,
blijkt dat Ged. Staten geen bezwaar hebben
de boursnotcoring voor de provinciale obli
gaties der lecning van f 3,255,000 te doen
vervallen.
De beteekenis van het veer Rozenburg-
Maassluis is na de opening der brug te
Spijkeniss© een andere dan vroeger en zal
nog belangrijk verminderen, wanneer straks
Yoorne en Putten en Goeree en Overflakkce
door stoomtramwegen met den vasten wal
verbonden zijn. Van exploitatie van het
veer door de provincie kan slechts tijdelijk
om opportuniteitsredenen sprake zijn. Van
verder© verlaging van het tarief
kan geen sprake zijn, tenzij Rozen-
burg een evenredig deel zal dragen in
het tekort dor exploitatie, waartoe de raad)
dier gemeente wel niet geneigd zal zijn. In
het bestek zullen voorschriften worden ge-;
geven omtrent het getal, den diensttijd en;
de bezoldiging van het personeel. De ra
ming der kosten is zeer globaal.
Omtrent de redenen der overschrijding
met f 2600 van den post voor reconstructie!
van den weg Hillegersbcrg-Bergschcnhoek
wordt naar een vroeger schrijven van Gede
puteerden verwezen.
De onderhandelingen met Leiden omtrent
de scheepvaartverbetering zijn nog niet gef
eindigd
Dat enkele leden meenen, dat steeds meer
de noodzakelijkheid blijkt de rectificatie der i
Kronjme Gouwe te staken, bevreemdt Ged. 1
Staten, nu allo daarvoor noodige werken,
voorzoover die niet wachten moeten tot dó i
voltooiing van den bouw der nieuwe spoor- 1
wegbrug, aanbesteed zijn Waarschijnlijk zal
een groot deel van het thans uitgetrokken
bedrag eerst in 1906 kunnen worden ver,-
werkt, omdat de voltooiing van de spoor-
wegbrug niet wel reeds in 1905 te vcrwach-
ten is. Verbreeding van dc brug te Boskoop
is op zichzelve gewonscht, doch moest op j
grond van de aanzienlijke kosten, daarvoor
gevorderd, achterwege blijven.
Tot voltooiing van de lijn GoudaSchoon
hoven heeft de tramwegmaatschappij nog
419,000 noodig. Wil zij een faillissement i
voorkomen, dan zal zij overeenkomstig het
denkbeeld van den minister van waterstaat
hiorvoor een preferente geldleening moeten 1
sluiten. De spoorweg behoeft eerst op 18
Juli 1905 voltooid te zijn. De voorwaarden
waaronder voor den aanlog van een tram
lijn een renteloos voorschot wordt verleend,
worden telkens door do Prov. Staten vast
gesteld. Die betreffende do Westlandschc
Stoomtramwegmaatschappij zijn door de
Staten nog niet vastgesteld. De uitvoering
van den tramaanleg is intussohen in voor-
bereiding en spoedig hoopt men met de ont
eigeningsprocedures te kunnen aanvangen.
Ged. Staten voegen bij hun antwoord ccn
ontwerp-beeluit tot het opnemen van gelden
in de jaren 19041906 tot een maximum'
van 1,600,000, rentende hoogstens pCt.,
af te lossen uiterlijk 1 Januari 1907.
WOUBRUGGE. Bevallen: M. C. Serine geb".
Nieuweveen D, M. P. Noordam geb. Yan der
E{jk Z. A. 0. H. Overvliet geb. Balewjjn Z.
M. E. van Leer sum geb. Van der Breggen D.
Overle-den: J. 'lAmie 80 j., wedn. van M.
Zandvliet.
