(Mated:
WANDGEDIERTE
Q. BLEUS en ZOON,
-
Depot ARMENZORG.
ZILVEREN
N. v. RB»
Dl CHATTEL,
Een Schildersknecht
Hagedoorn Oroustra,
A üaifigïsiiïose.
Geiirs. VAN HOYTEIP,
--
No. 13573
LEIDSCH DAGBLAD, WOENSDAG 25 MEI. - TWEEDE BLAD.
Anno 1904
PERSOVERZICHT.
Vervolg Advertentiên.
Korte Mare 32.
Jongmensch.
Soeplepels, 5266 40
Groentelepels,
Sauslepels,
Bienvorken,
Broodvorken,
Tafelmessen,
Kaasmessen,
Beternessen.
Haarlemmerstraat 114.
„NEDERLAND".
ROLLANDET C°.,
GUlIlM lot llVilDi
Kwijnende kinsier'en.
8© Juni a. s. sluiting.
GELD
f<£.i&EGBCWERDT,
Overtollige
Haren
Faillissement
Linnen Kostumes
Linnen Rokken
NI. J. 640ELEN Zn.,
Nieuwe Rijn 8-10. 0200 00
Atelier aan huis.
V erkrijgbaar in alle buurten
der stad.
en LEIDER ^eerdeinde 43 A.
Mr. Aalberso komt in De Y olksbanier op
tegen het artikel in dat blad over bet niet-
meedoen van den Ned. R.-K. Volksbond aan
de nieuw te stichten organisatie (katho
lieke sociale aotie).
jl^Over het bezwaar der kosten, waarop in
De Volksbanier nogal de nadruk werd ge
legd, zegt de heer Aalberse:
B„De schrijver zegt: de Volksbond zal 800
T» jaars moeten bijdragen.
Dit is onjuist on onvolledig.
De aangesloten plaatselijke vereenigingen
fallen moeten betalen 5 ets. per lid en per
jaar. Alleen dus wanneer in alle plaatsen
van ons Bisdom, waar een afdeeling van
den Volksbond gevestigd is, een „Comité
voor de Kath. Soc. Actie" werd opgericht
en alle afdeelingen zouden toetreden, dan
touden de gezamenlijke afde el in
gen (mefc het Öentraal-Bestuur) te zamen
ongeveer f 800 per jaar betalen, d.w.z., dat
bijv. een afdeeling van 200 leden betaalt
por jaar/ 10. Is dat zooveel
Doch men lette nu vooral hieropVermoe
delijk zal het bedrag nooit betaald be-
hoevon te worden, on zullen de afdeelingen
integendeel van de comité's financi
eel voordeel hebben.
lo. omdat hot comité sprekers zal laten
komen en natuurlijk dan ook zelf bekosti
gen. (Waar de Statuten uitdrukkelijk spre
ken van het „doen optreden" van
sprekers, begrijp ik niet, hoe de schrijver
beweren kan, dat het niet in de bedoeling
zou liggen, dien sprekers een behoorlijke
vergoeding te goven! Verleden jaar werd
zelfs zeer goed door het. „Comité van Actie"
betaald'. Ik heb nog brieven van werklie
den-sprekers ,dio van het overgbhoudene een
nieuw Zondagspak hadden gekocht);
2o. omdat de aangesloten vereenigingen
allo uitgaven van de „Kath. Soc. Actie"
voor half gold ontvangen. Zelfs al zouden
er nu voorloopig niets meer worden uitge
geven dan 12 vlugschriften per jaa-r en zelfs
wanneer do afdeelingen gemiddeld slechts
aan do helft hunner leden de exemplaren
kwijt raken, dan nog zou de afdeeling zes
cent, per lid en per jaar aan de actio ver-
dienon.
Wanneer dus, gelijk in het artikel schijnt
verondersteld te worden, alle afdeelingen
zich aansluiten en in iedere plaats, waar
een comité is, slechts één spreker zou op
treden, dan zou de heele R.-K. Volksbond,
gesteld, dat de sprekers van de afdeelingen
maar f 15 ontvangen, aan de Kath. Soc.
Aotic:
v e r d i e'n c n op dc vlugschriften
16000 X 0 ets. 900.-
uit8pnren aan sprekers
26 X/* 15 390.-
totaal 1850. -
betalen 16000 X 5 ctsf 800-~
voordeel f 550.—
Ik meen daarom het recht te hebben te
gpggen, dat do verklaring van den schrij
ver, als zou deze nietswaardige Kath. Soc.
Actie aan den Ned. R.-K. Volksbond f 800
per jaar gaan kosten, is onjuist cn onvol
ledig. 't Is veeleer te venvachten, dat do
bond er een f 500 voordcel van zal heb
ben."
In het „Onderschrift dor Redactie" leeet
men omtrent dit punt:
„Reeds do vorige week dachten we bij dit
gedeelte van het plaji aan een zeker type
van de markt, van een pond met een pond
toe 1 En dat heeft de heer Aalberse niet zo©
bedoeld, daarvoor kennen we nem te goed,
maar hier faalt de theorie met practijk 1
Onze penningmeesters en onder-penning
meesters zullen bij het lezen dier cijfers wel
groote oogen hebben opgezet. Het aller
laatste nieuws over broohurenverkoop heb
ben we kunnen hooren op de vergadering
van 24 April jl., belegd voor do Bestuurders
onzer Bondsafdeelingen, en waarop de pen
ningmeester van een onzer grootste afdeelin
gen sprak van de noodzakelijkheid van heb
bouwen van een pakhuis voor het opbergen,
van oude broohures, enz.
Verder wordt herinnerd aan de actio van
het vorig jaar, toon er arbeiders-sprekers
zijn geweest, die er eeoi nieuw zomerpak heb
ben uitgeslagen. Maar die tijd isvoor-
bij! kooit vooreerst niet terug, 't Ware
te wenschen, dat nog met den zelfden ijver
gegeven werd als toen. Het gevaar is wel
voorbij, maar de actie is daarom niet min
der noodig en ondanks dat, is er aan geen
geld te komen, onze vakvereenigingen en
arbeidssecretariaten ondervinden dat iede-
ren dag, en wie daarover kunnen meespre
ken, zijn onze diamantbewerkers. En. nu
willen we in verband daarmee geen bespie
geling houden over wat had moeten voor
afgaan vóór deze actie werd op het touw
gezet, maar wel willen wo er op wijzen, dat
onze organisatie dikwijls boven haar
krachten moeten opbrengen.
Behalve do gewone contributie, de op
brengst voor de centrale kas, het aflossen
onzer gebouwen, bouwen we gezamenlijk
nog een kapel aan Haarlems Oatkedralo en
gaat er bijna geen week voorbij of de zakken
en kassen worden aangesproken voor nood
lijdende groepen, die in 6trijd zijn, en wel
zoo, dat hadde niet de vorige week een de
zer afdeelingen willen bijspringen door
borg te spreken voor een zeer groote som
geld, er een ramp ware ontstaan voor een
zeer groot aantal onzer gezinnen, met on
dergang van een onzer flinkste organisa
ties.
Nu kunnen anderen gerust roepen: het
geld voor do actie, het beduidt haast niets.
Wij daarentegen, die mede aan het hoofd
staan van den Bond en daardoor een groote
verantwoording dragen, wij meenen ver
plicht te zijn, daar, waar ons een b 1 ij -
vond nieuwe financieel© last op de schou
ders wordt gelegd, volgens plicht en gewe
ten deze zaak goed onder do oogen te moe
ten zien. Daarmee is niet gezegd dat, wan
neer, hetzij binnen korte- of later tijd eens
een grootschc beweging op het touw wordt
gezet, wij ons daaraan zullen onttrekken,
ook al zou ons die een som geld kosten,
maar voor een nieuwe blijvende contri
butie, zooals die hier wordt voorgesteld,
voor het weinige, wat daarvoor voorshands
wordt aangeboden, hebben wij gemeend, de
financieole draagkracht van den Bond in
aanmerking nemende, te moeten waarschu
wen. Wij, die niet geroepen zijn, besluiten
te nemen, maar ons hobben te bepalen tot
advies, zullen in dezo liet besluit, hetwelk
door hot Centraal-Bestuur over deze zaak
binnenkort zal moeten worden genomen, af
wachten, terwijl wij ons daaraan gaarne
zullen onderwerpen."
De Nederlander zegt., dat het voorloo
pig verslag dor Eerste Kamer over de
hooger-onderwijswet geen nieuwe
gezichtspunten opent; iets nieuws ziet het
blad. niet aangeroerd.
„Intusschen", zoo schrijft het, ,,zou men
uit sommige uitdrukkingen opmaken, dat
het een meerderheid der Kamer is, voor
wie de bezwaren tegen den effectus oivilis
onoverkomelijke hinderpalen zijn tegen de
aanneming van liet ontwerp.
Het zal echter goed zijn, op dit punt niet
te vroeg ongerust te worden.
Het is al meermalen gebeuid, dat op
een zeer donker gekleurd voorloopig ver
slag een aanneming gevolgd is. Men denke
bijv. aan de behandeling door de Eerste
Kamer van het ontwerp-Hartogh (inzake
burgerlijke rechtsvordering), do Woning
wet en andere ontwerpen.
Soms geeft een boos verslag een weldadi
ge ontspanning aan de gemoederen, tor-
wijl dan achteraf meer op de lichtzijden
wordt gezien.
Ook zal de Kamer, dunkt ons, wel
inzien do tegenstrijdigheid van som
mige der geuite bezwaren. Zoo wordt
geklaagd over het partieele van de
herziening der hooger-onderwijs-wet,
terwijl een algeheel© herziening in
voorbereiding is; en wordt anderzijds toch
óók geklaagd over de bijeenvoeging in één
ontwerp van verschillende zaken, wat de
leden in hun vrijheid van stemmen belem
mert. Ons dunkt, als dit laatste zoo zwaar
weegt, dan moest do Eerste Kamer zich
verheugen, dat een partieele herziening is
ingediend. Hoe meer „partieel" de zaken
gaan, des te betei voor de vrijheid van
stemmen der Eers te-Kamer leden. Een al
gemeen© herziening omvat alles, zuur cn
zoet, te zamen.
Eén lid, een tegenstander van hot ont
werp, behoudt zich zijn stem voor, voor het
geval do Minister alsnog zou willen toezeg
gen een ontwerp tot ontneming van den cf-
feotus civilis aan do universitaire graden
on tot instelling van staatsexamens.
Het is echter zeer de vraag, of daarop nu
nog zal kunnen worden ingegaan. De libe
ralen in de Tweede Kamer wezen deze hancl
ter verzoening af.
Tc bot reu ren is, dat ook weer in dit voor
loopig verslag een voornaam deel der ar
gumentatie gaat tegen de reeds lang be
staande vrijheid om bijzondere inrichtingen
van hooger onderwijs op te richten. Zelfs
mag mon zoggen, dat deze soort oppoeitie
hier den boventoon voert.
Wanneer het ontwerp op zulko gronden
mocht worden afgestemd, dan zou conse
quent zijn wie Voorstelde de vrijheid van
hoogor onderwijs af to schaffen, of althans
dc bestaande bepaling te schrappen, volgens
welke ieder, waar hij ook zijn kennis ver
gaard heeft, aan do examens der openbaro
universiteiten kan deelnemen."
De volgende opmerking maakt Het Cen
trum naar aanleiding van het verslag der
Eorsto Kamer over do H o o g o r-o n-
d e r w ij s-w o t:
„Wat vei wacht werd, is geschied.
Bij hot afdeelings-onderzoek der Eerste
Kamer over de Hooger-Onderwijs-wet zijn
vele bezwaren ontwikkeld.
De instelling der bijzondere leerstoelen
ontmoette, naai het schijnt, niet veel oppo
eitie.
Een groot aantal leden kon zich daarmee
vereenigen.
Maar dc gelijkstelling van de bijzondere
universiteit met de openbare stuitte op
groot verzet.
„Vele" leden vorklaaidcn zioh tegen de
voorgestelde bepalingen, zoowel om het be
ginsel, als om de wijze, waarop dit in de
voordracht is geformuleerd.
Het bekende argument,dat weleer bij den
strijd over de gelijkstelling van bijzondei
en openbaar lager onderwijs werd gebe
zigd, deed ook thans weer dienst.
Debijzondoro universiteiten zouden nog
grooter veideeldhoid onder ons volk bren
gen, „terwijl het toch zoo noodig is, dab
de zonen van hetzelfde volk met elkaar op
groeien en in naderen omgang elkaar lee-
ron kennen en waardeeren."
Opmerkenswaardig mag het echter te do
zen opzichte wel heeten, dat juist van an-
ti-clerioale en anti-papistischo zijde zoo fel
tegen dit ontwerp wordt geageerd.
Men spreke er dr. Bronsveld maar eens
over, om nog te zwijgen van ds. Quost en
zoovele anderen.
Of deze hceren ook bevicesd zouden zijn
voor het toenemen der verdeeldheid onder
de zonen van hetzelfde land? En of hun op
treden niet het overtuigend bewijs levert,
dat het „pais cn vreê" wordt tussehen ons,
wanneer de wetenschappelijke mannen
maar niet hun opleiding ontvangen aan
een bijzondere Universiteit? 1...
Men vrage het ook eens aan don heer
Troelstra, aan den hcor Hugenholte, aan
don heer Melchors.
Waarlijk, het argument van den geest der
verdeeldheid, weikon do opleiding aan eon
bijzondere hoogcschool zou veroorzaken,
mag opgeld doen
Do bewijzen zijn voor het grijpen, dat do
kweekelingen van openbare Universiteiten
veel meer worden vervuld met gevoelens van
verdraagzaamheid jegens andersdenkenden
dau do leerlingen van onze seminaria cn
die dor Vrije Universiteit!..."
De Nieuwe Courant schrijft, na cenigo
van do 120 citaten meegedeeld te hebben,
die mr. Van don Bieren uitkoos als „strij
dig met do Christelijke beginsolen:"
„Mon lette wel op do uitdrukking: strij
dig met de Christelijke beginselon. Niet:
strijdig mot de leer der Reoinsche Kerk;
mr. Van den Bieson kan er zelfs niet aan
gedacht hebben, hier, in een politiek stuk,
die beide begrippen te vereenzelvigen, daar
de politieke meerderheid, waartoe hij be
hoort en waaruit het tegenwoordige Kabi
net is voortgekomen, immers juist het ge
meenschappelijk fundament haror zeer on-
dorsobciden groepon zegt te kiezen in de
„christelijke beginselen", tegenover de „re
volutionaire" van heel de linkerzijde.
Strijdig dus, niet met do roomsche, maar
met do christelijke beginselen, als Van den
Ham u zegt, dat de vijf boeken van Mozes
niet in hun geheel van Mozaïschen oor
sprong zijn; als Vale ton verklaart: God
staat boven allo bewijs, wij goloovon in God
als Lamors betoogt, dat recht en waarhoid
niet onkel vrucht i van ons donkon en wer
ken; als Van der Vlugt het „Recht boven
's menschen wil" handhaaft; als Pijper het
waagt het geloof van Rhabanus Maurus aan
persoonlijke duivels met een vleugje ironie
te bestrijkenals Do Louter alle privilege,
slavernij, gewetensdwang don Staat tor
wegruiming aanwijst
En donk nu aan het dool, waarmede deze
verzameling werd aangelegd 1 Zij strekt tot
etoun van hot beweren, dat het onderwijs
aan onze Rijksuniversiteiten van een,
geest is doortrokken, vijandig tegen de
godsdienstige beginselen der leerlingen van
roomsch-katholieken of van Calvinistischcn
huize, en dus voor hen gevaarlijk. Zij mo
gen ze niet hooren, noch de onbetwistbare
en door niemand meor betwiste waarheden,
noch de van nobelon en verlichten geest go-
tuigende uitspraken, die hier worden ver
meld 1 Hot zijn slechte leermeesters, ver
dorvens van de ziel der geloovige jeugd, de
wetenschappelijke voorgangers, die zulko
dingen aan hun leerlingen zeggenStelt
fluks uw zonen buiten het bereik dier god
loochenaren 1 Go to a nunnery 1
Is hij niet beangstigend, do fanatieke, ker
kerachtige geest, die dezo verzameling van
oitaten, ten koste van urenlang zoeken, lo
zen, schiften, plukken, ziften, knippen,
aaneenreeg Monnikenwerk, in den slocht-
ston zin des woordsl Kan die dorre Nota
haar geboorte aan iets anders to danken,
hebben dan aan een echt-, lichtschuw, gevaar
lijk elerioalismo, dat niets zoozeer vreest
als vrijheid, van onderzoek, van wotenschap
on van donken?
Zijn onze roomsck-katholieken, zijn zelfs
de besten en do vcrlichtsten hunnor, gelijk
men er in onze Volksvertegenwoordiging
vindt-, zóó, als de enkele daad der samen
stelling van dit gewrocht der duisternis
zou kunnen doen vermoeden? Wij kun non
het niet gelooven; neen, wij weten boter.
Ditmaal was het veeltijds amusante Eerste-
Kamorlid wol gansch bijzonderlijk compro
mittant voor do partij, waartoe hij behoort.
En wij koesteren cenig vertrouwen, dot hem
dit, in het openbaar en van bevriende zijde,
zal worden aan het verstand gebracht.
Is dit hot werk van een Nederlander, van
hoe stellige politieke overtuiging ook? Is
deze openbare hoon, den eersten mannen
van ons land aangedaan, een middel, waar
mede een volksvertegenwoordiger con wet
mag aanbevolen, die de geestelijke belan
gen zijner natie raakt?"
En vorder lezen wij in De Nieuwe Cou
rant:
„Goddank, do man, die dit werk verricht
te, nam daarin zelf zijn eigen vonnis op..
In do Nota prijkt, als strijdig mot do Chris
telijke beginselen, onder het hoofd „Aca
demiën, Bolwerken der Vrijhedd," één ol-
taat, waarvan ccn glans uitgaat, dien dom-
porsgccst nimmer vermag to doovon. Hot
is dit woord van dr. J. A. Wijnnc:
Op deze cn andere wijzen openbaart het
zich, dat de academiën, zoo invoer, nog in
geen lengto van tijd haar taak zullen heb
ben voltooid. Bovenal hebben zij een plicht
te betrachten, waarvan de bctcekenis juist
in do dagen, die wij beleven, helder uit
komt. Het is, een bolwerk te zijn voor do
handhaving der vrijheid van do wetenschap.
Nog geen twintig jaren geleden heeft een,
aan een naburige universiteit aftredend rec
tor zijn waarschuwende stem verhoven cn
er op gewezen, dat die vrijheid der weten
schap, ovenals zij in het oosten van liever
lede is opgeofferd ton behoove van do heer
schappij der Kerk, zóó ook in het westen
gevaar loopt in kerkelijke kluisters tc wor
den geslagen."
Door den oud-minister Cremor is tegen
het Kabinet ook aangevoerd: partijdig-
hoid bij bonoomingon.
De Standaard antwoordt er hot vol go n de
op:
Op een Dorp, in den omtrek van
Lelden, kau geplaatst worden,
ln een Boekhandel, annex Drukkory:
een Jongmeiiwli, P. G., bekend
met de moderne talen, geschikt voor
winkel en adminlslratie. Salaris (aan
hang) 300 b f 400. Br. met uitvoerige
inlichtingen Bureel van dit Blad
onder No. 5231. 11
GROOTSTE KEUZE.
LAAGSTE PRIJZEN
Telephoon Inlerc. Nb. 92.
Stoomvaart-Maatschappij
Passagebespreking naar
IIVJDIE.
Goederenverzending. Zeeassarantiën.
1490 11 Kienwe Rijn 3.
TelCDhoonnumnier 425.
aan nette Burgerlieden, die een vrije
Kamer en een net en degelijk
Kosthuis verlangen. 6173 6
Adres: Papenstraat 4.
kan voor gerulmen tyd werk beko
men by 6224 6
E LOS, SchHder, Leiderdorp.
Houthandel,
HILLEGOM.
Goodkoope aanbieding van Kist
hout en Kisten van dlvoree groot
ten. Steek- en Ilang-ctiquetteu
voor Bloemisten. 4696 11
Het best bekende middel tegen bloed
armoede en zenuwzwakte.
Door tURSchenkomat van onzen vorkooper, den Heer WEBER
to Scheveningen, deelt de Heer A. HOOGENDIJK, Stuurmans-
straat 39, aldaar, ons uit dankbaarheid zyn bevinding met de
Sanguinoss mede:
„Myn dochtertje was van do geboorte af altyd kwynendo;
altyd onder dokters handen. Het at niet; groeide niet; tlerdö niet;
het was zenuwachtig en schrikachtig en hoogst vatbaar voor kou
vatten. Myn vrouw zeide: Ik ga toch ook eeDB die Sanguinose
probeeron, waar Ik zooveel van hoor; en kyk nu eens, meneer 1
ons kind is sinds dien tyd gaan groeien als kool, zelfs de buren
zyn er over uit. Zy ziet er weer gezond uit; eet flink en is tegen
alles gehard. Wy zyn nu voor een andere dochter ook met de
Sanguiuose bogonnen." 4568 70
In de meeste gevallen is tweemalen per dag een eetlepel (16
gram) voldoende. Dan duurt de flacon 10 dagen en kost U do
behandeling slechts 124 of 15 Cts. per dag. Dat isgoedkooper
dan eenig ander dergeiyk middel.
Prys per fl. ƒ1.50, 6 fl ƒ8.—, 12 fl. ƒ16.-.
Te IiCiden by D. M. KRUISINGA, REIJST KRAK, J. H.
DIJKHUIS, DE WIT BEUKERS. Te Katwyk a/Zee P. BLOOT,
Noordwyk F. VAN HENSBERGEN, Oudshoorn J. R. SCHOUTEN.
Voorschoten: A. J. DEURLOO, Lisse: HANSEN Reckers.
m.
UITVERKOOP tot zeer verlaagde pryzen van Goud, Zilver,
Diamant en met Zilver gemonteerd Kristalwerk. 5280 10
P. H. DU CROIX, Breestraat 90.
verkrijgbaar, by groote en kleine
bedragen, op aannemoiyke voorwaar
den en biliyke rente. Strenge discretie.
Ook lsto en 2de Hypotheek. Br. fr.
lett. B W Boekh. M. J. COUVÉE,
te Delft. 4811 8
LEIDSCHE
Noordeinde !4,
beveolt zich minzaam aan tot het
leveren van Cocoslapijt, Gang
en Traploopcrs, alsmede diverse
soorten Gang-, Dour- en Kamer-
matten. Alles tot Fabriek8prUzon.
Matten worden op elke
gewenschle maat gemaakt.
4581 16
in 't gezicht, op handen etc.,
verwijdert men direct, zeker
en pijnloos, gegar. onschadelijk
door „Sadol". Flacon 1.50.
Labor. „Semira", Amsterdam.
Depot voor Leidon: Lange Dief-
«A£r IA 4926 12
steeg 18.
DELFT.
Specifieke lyst, bevattende de namon
van 362 Schuldeischérs, die te zamen
eenigo mlllioenen van de Kassiers-
firma VAN HOYTEMA te vorderen
hebben, benevens uitgebreide mode-
deelingen omtrent het Faillissement
P. J. VAN EIJK, firma Leldsclie
Landbouwbank, te Leiden, over wïen-
meermalen in „Themia" werd go-
sproken, komen voor In de eerst
volgende nummers van „Themis",
Redacteur FRANS SCHAAP Jr., Den
Haag. Los nummer na inzending
ƒ050; by jaarabonnement kost elk
nummer 71/, cent. 5187 21
van af f 11.50 en
van af f4.50,
in groote keuze voorhanden bij
3183 30
wordt uitgeroeid door
r.KIDSCSIKKDAJI, DF.X HAAG 4104 24
