Sienwe ZwarteGekleurde! adinrichtingen. J. L.CREYGHTÖI, Aalmarkt 25. HnnyadiJaaes L I rlEE Haarlemmerstraat 122. i54i6 (SaxleSiner's Bitterliron.) LEIDSCH DAGBLAD, DINSDAG 17 MEI. - TWEEDE BLAD. Uitzending van Diners Nieuwsfraai 340 Nieuwstraat 34. Wassenaar. VERHOUW STGXHUYZEN. Nationaal Kasregister, Meer dan 1000 Attesten van voorname Geneeslieeren. No 13567 Anno 1904 Wijziging üooger-Ondcrwijs-wet. M Voorloopig Afdelingsverslag der Eerste Kamer. Wat de strekking der voorgestelde wijzi ging betreft, kon men zich over het alge- meen wel vereenigen met de regeling van het technisch hooger onderwijs, de nadere regeling van het gymnasiaal onderwijs en de oprichting van bijzondere leerstoelen aan de openbare universiteiten, maar dit was geenszins het geval met het toeken nen van het diplomeering s- .reoht aan de bijzonde re univer siteiten. Zeer vele leden hadden daartegen onovcr- %komelijke bezwaren. Waar de Eerste Kamer geen afzonderlijk oordeel over do onderscheiden gedeelten van een wetsontwerp kan uitspreken, maar zij het geheel heeft aan te nemen of te ver werpen, keurde men het af, dat de herzie ning van het diplomeeringsrecht was ver bonden aan de regeling van het hooger 7 technisch onderwijs Het heeft thans den schijn, voegden eeni- ge leden hieraan too, of de Regeering de be palingen, welke geacht wordon veel tegen stand te zullen ontmoeten, als dio betref fende het diplomeeringsrecht dor bijzonde- •4i re universiteiten, op deee wijze tracht aan- genomen te krijgen; want de loden der Ka- mer zijn, ten gevolge van die samenvoeging van voorstellen van geheel verschillenden a aard, niet vrij in 'het uitbrengen hunner stem. De leden hier aan het woord acht- H ten dit niet in 's lands belang, omdat daar- door algemeen gewenschte regelingen groot gevaar loopen mede verworpen te wordon. Terwijl' men zich algemeen kon vcreeni- gS-gcn met do verheffing van de Polytochni- B soke School te Delft tot toohnisohe -/ hoogoschool, bestond er omtrent het hooger landbouw- en handels- onderwijs verschil van gevoelen. Verklaarden velo leden zich vopr het be- ginsel, dat van Rijkswege hooger land bouw- en handelsonderwijs worde gegoven, verschillende leden spraken den wenscli uit, dat voor dat onderwijs geen afzonder- lijke hoogeachool zou worden opgericht, maar dat het aan een universiteit zou wor den verbonden. Wat de bijzondere universitei ten en toekenning van het recht tot het 'uitreiken van diplom a's cum effectu civili betreft-, op verschil- Isnde gronden verklaarden vele leden zich tegen de voorgestelde bepalingen Vele leden achtten het beginsel van toe lating van bijzondere universiteiten met gelijke rechten als de Rijks universiteiten verwerpelijk in zichzelf- Zij zagen daarin ook geen staatsbelang, doch slechts een bij zonder belang gehuldigd. Verwerpelijk in zichzelf, omdat zij geen afdoenden grond konden aannemen voor dc verkrachting van het boginsel, bij de regeling van ons hooger onderwijs in 1815 j aangenomen, hierin bestaande, dat do zorg voor het hooger onderwijs, met name de in- stolling van hoogesoholc-n of universitei- i ten mot diplomeoringsreclit, een staatszorg is, welke tot de souvereiniteitsrcchtcn van den Staat behoort. Het dool van het hooger onderwijs, voor zoover het dienstbaar gemaakt wordt aan do beoefening der wetenschappen in ver band met het bekleeden van maatschappe lijke betrekkingen, brengt noodzakelijk me de, dat de Staat de universiteiten zóó beeft in te richten en te verzorgen, als hij dat in zijn belang noodig acht. Het oordeel over 'den aard van het voldoende van de weten schappelijke kennis voor de maatsohappc- lijke betrekkingen veroischt, is dientenge- j volge vanzelf toe te vertrouwen aan staats ambtenaren, door den Staat aangesteld en bezoldigd en dus aan onder zijn toezicht staande hoogleeraren. Onderscheidene leden verklaarden zich tc- gen dc voorgestelde regeling, uitsluitend op grond dor noodzakelijkheid van de vrije ont wikkeling van het hooger onderwijs. Deze is bij do rijksuniversiteiten gewaarborgd, o maar zij is dat niet bij de bijzondere uni versiteiten. Ten bewijze hiervan wezen zij er op hoe, te oordeelen naar de bestaande t zoogenaamde Vrije Universiteit, de weten schap iii een te eng keurslijf gewrongen wordt; hoe daar ten gevolge van den op de>n voorgrond gestelden Gereformeerden grondslag, zelfs geen plaats meer als hoog leeraar was voor een man als jhr. mr. A. F. de Savornin Lobmanhoe dit ook afkeu ring vindt bij veel gedoovige mannen, als dr. De Viseer en zooveel anderen. Do leden, die in het algemeen niet ver langden zoo streng vast te houden aan het souvereiniteiterecht van den Staat om aan bijzondere universiteiten absoluut de be voegdheid te onthouden om met den Staat gelijkgerechtigd op te treden tot het ver- leenen van wetenschappelijke graden, waar aan de bevoegdheid tot bekleeden van maat schappelijke betrekkingen is verbonden, verklaarden echter tegen do wijze, waarop dit bij dit wetsvoorstel geschiedt, onoverko melijke bezwaren te bobben. Wanneer men het souvereiniteiterecht van den Staat loslaat en men aan de bijzondere universiteiten gelijkgerechtigdheid toekent, dan moeten zijn toch ook in haar samenstel ling do rijksuniversite'ten althans nabijko men. Het onderscheid achtte men voor het verleenen van gelijke rechten veel te groot. Volgens sommigen zou de toekenning aan bijzondere universiteiten van gelijke rech ten als de rijksuniversiteiten leiden t£>$ ver laging van het wetenschappelijk peil van hot hooger onderwijs in hot algemeen, waar toe zij hun medewerking niet konden ver leenen. Eonigo loden meenden, dat do regeering niet zoo ver behoefde tc gaan als zij met deze voorstellen deed. Naar hun oordeel was do regeeringspartij, voortgekomen uit do stembus van 1901, machtig genoeg en ge voelde zij genoeg haar macht om een andor standpunt in te nemen dan zij thans doet. Wanneer men van geno zijde geen vrede vindt bij het openbaar hooger onderwijs, waarom, zoo vroegen zij, richt men dan de bestaande boogescholen niet zóó in, dat zij bruikbaar worden ook voor den Calvinist en den Roomsch-Katholiek? Dit kan naar hun meening gemakkelijk door eenige aanvul ling met leerstoelen ongeveer in den zin als door de Regcering bij haar voorsbei ontwor pen. De bier bedoelde leden kwamen tot de vol gende slótsom. Laat de universiteit geheel vrij, bindt dc wetenschap niet in haar vrij en loopbehoudt de bestaande universitei ten,ingericht naar 'de wet op liet hcoger onderwijs van 1S76, desnoodig in enkele on derdoelen eenigszins gewijzigd; laat baar en haar alleen het recht op den effect us civi li s behouden; geeft, onder voldoende voor waarden, aan hen, die meenen, dat met het oog op hun bijzondere, buiten de weten schap staande gevoelens aanvulling van het onderwijs noodig is, het recht vrije leerstoe len op te richten; maar laat niet toe, dat in naam der vrijheid de vrijheid der weten schap verkort cn miskend worde. Dit zal geschieden door de oprichting van vrije uni versiteiten in den zin van het ontwerp; maar daarom is voor hen dit ontwerp on aannemelijk. Do voorstanders van do wctsvoordracht zagen in deze voorstellen een bescheiden po ging om eon meer volledige uitvoering te geven aan art. 192, 2de alinea, der Grond wet dan tot dusver geschiedde. De in dat artikel verzekerde vrijheid, zeiden zij, is wel erkend in do wet op hc't hooger onderwijs, doch die vrijheid bestaat in werkclijkheiu niet. Zij betuigden hun grootc instemming met het ontwerp en verklaarden zich geheel to vereenigen met hetgeen in de Memorie van Toelichting dienaangaande is gezegd. Zij betoogden, dat de erkenning van do Vrije Universiteit slechts bijzaak is, maar dat men erkenning verlangde van vrij universitair onderwijs in liet algemeen, niet alleen van Protestantsch, maar ook van Roomscb-Ka tholiek standpunt. Men bereikt dat doel niet 'door middel van vrije leerstoelen. De universiteit moet op zoodanige wijze zijn ingericht, dat zij een complex levert, dat voor den geloovige aan nemelijk is. Ook wees men er op, dat ter bevrediging van dc begeerte naar hooger onderwijs ge grond op christelijke levensbeschouwing, het minste werd gevraagd wat van het stand punt des ministers en zijner medestanders kon worden gevraagd. Men was van mee ning, dat diens tegenstanders zijn gematigd heid moesten prijzen, daar toch met alle recht ten behoeve van het bijzonder hooger onderwijs een beroep had kunnen worden gedaan op 's Rijks schatkist. Van do zijde der bestrijders van de regee- ringsvoorstellen werd nog opgemerkt-, dat bet ideaal voor het hooger onderwijs iswoi- nig universiteiten, wier faculteiten zijn bezet door veel hoogleeraren. Dat bevordert zoowel bij professoren als bij leerlingen wrij ving van gedachten, die tot voortdurende critiek ook van eigen beginselen leidt, het geen eisch is van wetenschappelijkheid. Men is echter, betoogden de leden hier aan het woord, hier te lande in 1876 'den verkeerden weg opgegaan. Niet alleen hield men toen de drie rijksuniversiteiten in stand, maar heeft het mogelijk gemaakt, dat het Athenaeum te Amsterdam tot uni versiteit werd verheven Het voorgedragen ontwerp gaat verder in dio richting. Ter wijl destijds werd geëischt, dat het Athe naeum aan dezelfde eischen zou voldoen als do rijksuniversiteiten, zullen thans de eischen worden verlaagd om 'de oprichting van meer universiteiten mogelijk te maken. Het ontwerp laat dit toe met het oog op do bestaande Vrije Universiteit. Deze is opge richt door bet deel der burgerij, dat zich geroepen heeft givoëld door middel van een eigen universiteit propaganda te voeren voor een bepaalde richting, maar dit heeft scheuring cn verdeeling onder ons volk be vorderd. De leden, hier bedoeld, betreurden de scheuring, welke de zoogenaamde vrijheid van lager onderwijs in ons volk heeft ge bracht en verklaarden zich terwijl som migen hunner gelijkstelling van hot hooger onderwijs met het Lager en het middelbaar geheel verwierpen daarom tegen het door trekken van deze lijn der vrijheid tot in het hooger onderwijs. Daartegen werd aangevoerd, dat het Ldter is aan een bepaalde universiteit mannen van een zelfde godsdienstige of staatkundige richting te vereenigen. Vreest men bijv. dat do socialisten een universiteit zullen op richten, dan meende men, dat aan een stel- sol, dat dit mogelijk maakt, do voorkeur moet worden gegeven boven dat, hetwelk mogelijk maakt, dat privaat-dooenten aan bestaande academies de sooialistische lee ringen prediken. Nog in bet bijzonder werd omtrent de toe kenning van het recht tot bot uitreikon van diplom a's cum effectu civi- 1 i opgemerkt-, dat dit bedoelt do vrijmaking van het hiooger onderwijs, wat bij de stem- busaotic van 1901 door een deel der anti- rovolutionnaire partij als een sterk gevoel de behoefte werd geproclameerd. Wel' heeft de Minister bij de debatten in do Tweede Kamer verklaard, dat hij niet zoozeer een vrijmaking dan wel een gelijk stelling in wapenen of rechten met liet openbaar universitair onderwijs bcoogdo; doch toen in den boezem der Commissie van Voorbereiding word opgemerkt, dat de openbare universiteit meer recht had op den naam „vrij" dan de Vrije Universiteit, gaf hij te kennen, dat het woord „vrij" bier beteekende „vrij tegenover dc over heid." De duidelijke toeleg is, de bestaande vrijheid nog ongobondoner te maken. De bijzondere universiteit moet vrij zijn in haar programma, vrij in haar benoeming van hoogleer aren, vrij in haar wijze van examineeren, vrij ook om de vrijheid van haar hoogleeraren en leerlingen te leggen aan do banden van eng omschreven statu- ten. Toekenning van den c'fectus civüts j aan haar diploma's verzekert haar ten i slotte do vrijheid om den Staat dienaren j te geven, doortrokken van haar inzichten, j Dit werd geacht to zijn in strijd mot 's lands belang. Wettelijk behoort niet te wor- den gesanctioneerd, dat een vereeniging van particulieren, die niet dan een schijn- inmenging der regeering in haar zaken duldt, wordt toegerust met het recht di ploma's uit te reiken, welke de bevoegd heid geven om benoemd te worden tot openbare betrekkingen of tot uitoefening van beroepen, waarvoor de wet een weten schappelijk diploma vereisolit. Toegerust met een macht als is belicha-amd in het recht om diploma's t© gerven cum effectu civili, dreigt een dergelijke vereen iging to worden een staat in den Staat. Hoe men echter ook mocht denken over het schenken van bet diplomeeringsrecht aan instellingen van bijzonder hooger on derwijs, in allen gervalle had men rich af te vragen, of do waarborgen, welke getvor- derd worden ter verzekering cener dergelij ke wetenschappelijke opleiding, voldoende waren. Dio vraag werd door velen ontken nend beantwoord. Men was van gevoelen, dat drie facultei ten geen universiteit vormen, maar ook, dat een getal van drie professoren voor een faculteit te gering is. Door het breken van den eisoh, dat de benoemingen der hoogkoraren door de Re- georing wordon bekrachtigd, wordt zelfs de waarborg gemist, dat inderdaad weten schappelijke mannen tot hoogleeraar wor den aangesteld en dit zal terugwerken zoo wel op de lessen als op do examens. Zelfs al wordt regecringstoezicht bij do examens ingesteld, dan bete eken t dit in de practijk weinig, als do Regeoring of een door haar benoemd curatorium op den gong en de in richting van bet onderwijs geen invloed kan uitoefenen. Tegenover doze gevoelens werd or door do voorstanders van dit wetsontwerp op gewe zen, dat men door bezwaren te maken tegen het verleenen van don cffectus civilis, eigenlijk reageerde tegen heb in art. 99 der wet opgenomen boginsel, on dat, als men dit beginsel aaoivaardt, erkend moet wor den, dat bedoelde bevoegdheid daarin als het ware ligt opgesloten. Verder werd in het midden gebracht dat de waarborg, dat het einddiploma alleen aan degelijk onderlegde kweokelingon wordt uitgereikt, ook bij do rijksuniversiteiten niet groot is; voorts werd er op gewezen, dat ook voor do bijzondere universiteiten voor de l-oekomst de eisch wordt gesteld van vijf faculteiten met ten minste drie hoogleeraren; maar dat deze thans nog niet verkeeren in den toestand, waarin Amster dam reeds in 1876 zich verheugen mocht. Met betrekking tot de staatsexamens word er op gewezen, dat daaraan het voor deel is verbonden, dat dc academische exa mens en de opleiding aldaar zuiver weten schappelijk kunnen gehouden worden en aan do universiteiten het oog niet bohooft tc worden gevestigd op de eischen der prac tijk, ter wille waarvan de adspirant thans zijn academische oxamens aflegt. Zoowel onder do voorstandei's als onder de tegenstanders van het ontwerp waren er, die betreurden, dat de minister geen voor stel had gedaan tot het instellen van staats examens. Het denkbeeld van invoering van staats examens vond echter ook bestrijding. Moe ten dio staatsexamens ter wille der onpar tijdigheid aan gemengde com missiën wor don opgedragen, dan wordon vermindering van do eischen en daling van liet peil der studiën daarvan een onvermijdelijk gevolg. Is mon van oordeel, dat de jongelieden als zij maar voldoende onderlegd zijn, niet zoo zuiver wetenschappelijk gevormd behoeven te wezen, dan schijnt die eisch vaag genoeg. Ook de bestaande wet verlangt niet, dat do jongelieden toonen mannon van de weten schap te zijn, maar zij moeten toonen we tenschappelijk te zijn opgeleiddus zijn die oxamens van anderen aard dan de bcrocp- examens en kunnen zij door deze niet wor den vervangen. Wegens definancieelc lasten, wel ke den Staat ten bate van hot bijzender hoo ger onderwijs zouden worden opgelegd, werd dit wetsontwerp door ccn aantal le den onaannemelijk geacht. De reden om een eubsidie van 100,000 te verleenen, vonden zij niet afdoende. Bij het verslag is gevoegd ccn nota van het lid den heer Van den Biesen. Om zich te vergewissen van 'den ycest, die aan de openbare universiteiten heerscht, heeft hij j nagegaan wat dc redevoeringen der profes- j ne over 'de laatste jaren datgene verzameld, wat z. i. strijdig is met de christelijke be ginselen. Het resultaat van dit onderzoek wordt in do nota verder zonder commentaar medege deeld, zooveel mogelijk gesplitst in afdcelin- gen. A. Godgeleerdhoid-Critiek. B. Wijsbegeer te C. Geneeskunde. D. RechtsgeleerdheiL E. Geschiedenis. F. Over den oorlog. G. Academiën. Bolwerken der vrijheid. H. Op vatting van den Staat. Bij de openbare behandeling zal hij nog meer bijzonder do medische wetenschap cn andere onderwerpen in verband met liet medegedeelde behandelen. Tweede Kamer. Spoorweg op de eilanden in Zuül-Holland. In verband met dezen ontworpen spoor weg zijn wetsontwerpen ingediend: lo. tot onteigoning van eigendommen in dc pï- meeoto Middelharnis, noodig voor deu aan leg van een haven c. a. aldaar, ten behoeve van een stoombootveer-verb ndi'g tussciun Hellevoetsluis en Middelharnis; cu 2o. tot onteigening van eigendommen in de gemeen te Stellendam, noodig voor het maken van een aanlegplaats c. a. in den mond der ba- ven van Stellendam, ten behoeve van een stoombootveer-verb i n d i ng Hellevo. isluis- Goeree-Ovorflakkcc. Blijkens de Memorie van Toelichting van den minister van waterstaat zijn tegen het onteigeningsplan in Middelharnis geen be zwaren ingibracht. Tegen het onteigenings plan in Stellendam zijn echter ccn drietal bezwaarschriften ingediend, als door 1 b bestuur der Generale Dijkagio van Stellen dam, door den Raad der gemeente Stellen dam cn door C. Jansen Az. c .s., allen schip pers en vissclicrs in dio gemeente woonach tig. In geen dier bezwaarschriften wordt het algemeen nut van het work, waarvoor ont eigend zal worden, weersproken. In het cor6tbcdoolde bezwaarschrift wordt een waarborg gevraagd, dat de Staat of wio, met het beheer van don aan tc leggen stei ger zal worden belast, dc waterkeerende cn oeververdedigende werken van den Oostha- vendam in zoodanlgcn staat zal onderhou den, dat geen gevaar voor dc overige wer ken zal kunnen ontstaan. Dc Minister doet uitkomen dat tegen het bicdon van dien waarborg gccnerlci be/.waar bestaat, en een verklaring nis door het be stuur dor Dijkagio bedoe,.., 7al in dc te slui ten koopakte kunnen worden opguinnmn. De beide andere bezwaarschriften hobb n betrekking op de plaats van den aanlegstei ger, waarvan men belemmering voor 'dc scheepvaart vreest. Aan deze bedenking wel ke zooals dc Minister 7.eg'. gegrond is te achten, zal worden te gemoet gekomen door den steiger zoodanig aan tc leggen, dat geen deel daarvan in de voorhaven vooruit steekt en do bruikbare breedte der haven al- zoo niet wordt verminderd. Amendement. Dc heer Rink heeft een amendement voorgesteld, strekkendo om do bestaande vrijheid tot verkoop van sterken drank o.a. aan boord van stoombooten, aan dc reizi gers, niet te doen vervallen en alzoo ook hier mot, in strijd met het stolsel dor wet, het afmaking8systccm toe te passen. CORRESPONDENTIE. - WanihW H F.! Het is moeilijk uw klacht, aange zien wij daarnaar gcon onderzoek kunnen doon, op te nomen. Wij hebben den direc teur cohter van uw bevinding medadeoling gedaan. J. P., Haagsohe Schouw! De door u geschreven verklaring mot verzoek die als ingezonden stuk to plaatsen, heeft voor nie mand belang dan voor u zclvon en behoort dus onder dc advertentiën thuis. soren hij de aanvaarding van het hoogler aarsambt bevatten, alsook hun redevoerin gen bij do verwisseling van de waardigheid van rector-magnificus c.i uit dat gesprokc- AmSterduin, ie Mei. Op do vtamarkl waren hoden aangeroerd390 ltundoron, ran welke de prüzon waren, volle lafe qual, 70 a 74 c 2de qual. 66 a 70 c. 3de riua). 60 c.; vetto Ossen - c. per KG.; 180 melk- kalfkoeien f 130 a £286. 3 Grnskalveron f n f 115 nuchler# Kalveren 9 a 16; 71 Schapen f T2 a f 28- 1170 Lammeren II a f 13.50; 621 vette Varkens 35a 87 c. per KG.; Overzoosclie 37 a 39 c. per KG.* Rijnkantors /0.39 a ƒ0.41. ran af 80 Ceiiis, 1.— en hooger. Beleefd aanbevelend, Wed. A. BACKBIC, Papeugraclit 4. 797 6 FABRIEK EN MAGAZIJN VAN Noten, Mahonie en Eiken Meubelen, Stoelen, Spiegels,Tafels ENZ. 4280 IS Mali. of Nolen Salontafels 13.- K. ViJLBRIEF. Notarl. L. BROEKSMIT te Was- enaar, zal op Donderdagen 80 Mei en 8 Jnnl 1004, 's avonds 7 uur, ten huize van A W. BEIJERS- BERGEN aldaar In hot openbaar TEILEN en TERKOOl'E.V; No. 1. Eon IIUIS, No. 4, SCHUREN, ERF on open grond in de Gang' groot 4 aren No. 2. Eon perceel best BLOEMBOLLENLAND, In het Oostdorp, aan den Oostdorporweg, groot 62 aren, 76 centlaren. Betaling der kooppenningen 15 Juli Aanvaar ding 1 October 1904. 47S5 16 0 g f!*™"0 C™1 6018 18 Aanbevolen soorten van 1.en 1.25 per V2 KG., extra geurig en waterhoudend 1.C. Kort, UITWENDIGE Aambeien Aambeien Terdwyntn spoedig door hot ml idol ..PROBITDN". VoikrUg- baar ie Leidon bl) D. M. KRUISINGA, Den Haag by GEBRs. BLOKPOEL, a 1.30. 4503 8 IP1TÖFF1 Prijs vau al ƒ135.-. Inlichtingen worden gaarne gratis verstrekt zonder eenige verpllcbling tot koopon. 4798 25 Dagelijks te bezichtigen bU den Yerlegeimoordiger: H. HAAGftlAHS, Brees.raat 147, Lelden. dagelijks verkrijgbaar k 20 Cents per portie. 6902 6 l3apenstraat 3480 30 Een Naluurschat van wereldvermaardheid. rschat f naardheld. j Het zachtste, vertrouwbaarsto Aangenaamste. Onmisbaar In hel huishouden. Uitstekend raiddel tegen habitueele en toevallige verstop pingen, bloedopstijgingen, vetljjvigheid, leverkwalen, aanleg voor jicht, enz. 290S 42

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1904 | | pagina 5