N°. 12222
Uonderdaa; 38 December.
A«. 1899
feze gourant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
PERSOVERZICHT.
Feuilleton.
LEIDSCH
DAftBLA
PRIJS DEZER COTBAHTl
Voor Lsldan por 8 maanden. s t 1.10.
Franco per post9
AizonderlUke Nommers
1.104
0.05,
PRUS DER ADVERTENTIËN:
Van 1—# regels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17J. Grooters;
letters naar plaatsruimte Voor het incasseeren buiten do stad
wordt f 0.06 berekend.
Tweede Blad.
Het. ia zeker niot van belang ontbloot,
schryft de Nieuwe Delftsche Courant, eens na
te gaan, hoezeer de kosten voor het
lager onderwijs in de laatste veertig
jaren ztJn gestegen.
"WH beginnen met 1858, het eerste jaar
ca de invoering der ,Wefc 1857". In dat
jaar bedroegen de gezamenlijke uitgaven,
ca aftrek van alle inkomsten, 1,254,074.
Dat is nog te doen, zal de lezer zeggen;
en hy heeft gelijk.
Dat sommetje kwam natuurlek alleen het
openbaar onderwijs ten geede, want van
subsidie voor het bijzonder was nog heel geen
sprake.
Tien jaren later: 1868. De uitgaven zijn
gestegen, en niet onaanzienlijk. Alle uitgaven
bedroegen ƒ3,772,012. Goed uitgerekend een
vermeerdering van precies 200 pCt. Het kan
schikken; maar de burgers voelden het in
hun beurzen.
Weer tien jaren later: 1878. Na aftrek van
alle Inkomsten bleven de gezamenlijke uit
gaven: 7,037,169 Hollandscho guldens. Ver
geleken met tien jaren vroeger een ver
meerdering van bijkans 90 pCt.
Maar nu komt een tyd, waarin naar het
schijnt, aan het geld geen opkomen is. De
uitgaven beginnen enorm te stygen: Bijna
9 rr.iilioen in 1880, 10.2 millioen in '81;
ruim 13 in '82; ruim 15 in '83.
Maar in dit laatste jaar, het duurste op
onderwijsgebied, dat er ooit geweest is, begint
het weer een beetje te schikken. Eenboetio:
want het daalt op 13.5 millioen in 1884,
maar de daling gaat niet verder dan tot
lij' millioen.
Evenwel, de daling heeft niet aangehouden,
want zooals we den lezer een poosje geleden
hebben medegedeeld, zullen do gezamenlijke
uitgaven voor bet openbaar lager onderwijs
in 1900 pl. m. 13,500,000 bedragen.
M*ar Leerplicht staat voor de deur, een
liefbebberjj van minister Bergesius, die het
land twee millioen zal kosten.
Eq ziedaar, lezer, z\jn we weer op ons
cijfer van 1883, dat jaar, waarin het niet
op kon, waarin de heeren examinatoren voor
de hoofdakte behalve vrije reiskosten nog
ƒ12 por dag ontvingeD.
Wus er nu nog gelHkheid tusschen open
baar en bijzonder onderwijs! Maar jawel!
De bijzondere scholen krijgen alle te zamen
1,700,000, Diets meer.
O n twee redenen meent Het Huisgezin
trekt de quaestie der tariefherziening
veler aandacht: Vooreerst om de herziening
zeff hoe zij er uit zal zien, welke artikelen
zullen worden belast en hoe zwaar en ten
tweede, omdat met de tariefherziening de
scèiale hervormingen nauw verbonden zijn,
zóó nauw zelfs, dat, mislukt die herziening,
van sociale horvormingen niet ved komen kan.
Daarom spolen degenen, die deze hervor
mingen verlangen, maar van bescherming niut
willen weten en dus tegen iedere verscherping
van ons tarief van invoerrechten moeten zijn,
een zonderling spel. Zö doen als een man,
die een huis zou willen bouwen, maar daar
voor geen materialen wil aanschaffen. Het
materiaal toch voor sociale hervormingen moet
geleverd worden door een ruimere opbrengst
der invoerrechten. Andere middelen kunnen
daarvoor, naar minister Pierson's eigen be
kentenis, niet versterkt worden.
Kan on8 tarief van invoerrechten zuiver
fiscaal zijn? vroeg de heer Van Assendelft
de Coningb, burgemeester van Leiderdorp en
een der weinige liberalen, die de vrijhandel-
doctrine durven afkeuren.
Ja, zegt Het Huisgezin, bet kaD, wanneer
men, evenals in Engeland, artikelen treft, die
iQ ons land niet kunnen worden voortgebracht,
en verder tegenover elk invoerrecht een even
hooge accijns staat, zoodat buitenland en
binnenland op voet van gelijkheid worden
behandeld.
Gogel, in het begin dezer eeuw agent van
Financiën, later, onder Napoleon, intendant-
generaal der Financiën, heeft dit beproefd,
maar die proef is mislukt, en het is niet
waarschijnlijk, dat ze zal worden herhaald,
daar het Diet aangaat ons tot artikelen te
bepalen, die hier niet worden voortgebracht,
en het even onmogelijk is, de velerlei artike
len, die ons tarief noodzakelijk moet treffen,
allo met accijDS te bezwaren.
Aan een zuiver fiscaal tarief, dat niet
afhangt van de hoogte van het recht, maar
welks kenmerk hierin ligt, dat tegenover elk
iovoerrecht, waarvan de binnenlandsche
industrie voordeel kan trekkeD, een accijns
staat, kan dus zelfs een vrijbandelaar als
minister Pierson niet denken. Hó 'zal, gaarne
of niet, op het bestaande moeten voortbouwen
en de zeer matige bescherming van nu moeten'
versterken in de richting der Belgische,
Fransche en andere tarieven.
Daar nu de hoer Pierson verklaard heeft,
dat de opbrengst na de herziening „vrij hoog
zal wezen, ligt het voor de hand, dat de
herziening een tamelijk sterk protectionistisch
karakter zal moeten hebben, al zal de minister
wellicht ook beweron, dat hij enkel een fis
cale herziening op het oog had. Nu, het is
ons onverschillig welken naam het kind
draagt, mits maar de schatkist een aanzien
lijke bate ontvangt en d9 vaderlandscho
nijverheid in haar strijd togen de ovormach-
tige concurrentie uit den vreemde gesteund
wordt.
De Hollander (anti-rev.) zegt onder het
hoofd: „De Tweede Kamer naar
h u i s", het volgende:
De Tweede Kamer ging weder uiteen.
Denkelijk tot half Februari, om alsdan de
Leerplichtwet te behandelen, benevens
andere belangrijke wetsontwerpen, waaronder
de Boterwet en zoo mogelijk ook de
wetsontwerpen van Minister Cort van der
Linden betreffende jeugdige kinderen en de
ouderlijke macht.
Langer dan anders vergaderde de Kamer
uitmaal. Men weet, dat de Ongevallen-wa
daarvan de oorzaak was. Of ze evenwel, bij
al haar zwaren en afmattenden arbeid, reden
heeft om tevreden over zichzelve te wezeD,
mag naar onze overtuiging worden betwijfeld.
Men kent daaromtrent onze gevoelens, en
dus behoeven we niet in herhaling te treden.
Slechts zij nog oods gezegd, dat behalve by
de anti-revol. party, alle party-verhoudingen
in den regel zoek waren, dat meestal in het
wild werd gestemd, dat van party-leiding
geen sprake was en dat zóó de party bande
loosheid haar boogty vierde.
Uit een constitutioneel oogpunt waren het
inderdaad donkt re dagen vóór Kerstmis.
Geen principiéele strijd van de christelyke
partyen tegen de partyen der revolutie; geen
etryd ook van de voorstanders der democratie
tegen het conservatisme. Het was beelemaal
geen etryd. Er werd gemopperd, er werd
soms geprotesteerd; maar het slot van de
zaak was, dat, als het Ministerie dreigde, de
blaffende honden op eens zachtaardige beeetjes
werden. En zoo boog de Kamer, hoewel de
meerderheid Inwendig toornde.
Een gewoon ver$chynsel; of liever een
noodwendig gevolg.
Ais het party wezen kwijnt, als naar begin
selen Diet meer gevraagd vrordt, ala er abso
luut van leiding geen sprake meer is dan
wordt de Regeering alvermogend, dan kan
zy er alles door krijgen, dan wordt de troep
kakelende en keffende leden stil en gehoor
zaam by het eerste dreigement.
Groen heeft dat alles ons reeds voor jaren
geleerd en do stemmingen en tooneeltjes
in de jongste Kamerzittingen hebben ods weer
levendig aan zijn coosötutieneele lesson her
innerd.
Oader deze •msteuidigkeden is het hoei
natuurlek, dat de Ongevallenwet er zonder
groote ongelukken kvraa; is het zelfs te ver
wonderen, dat o»ee Club ea de heoron Druckcr
c. s. nog min of m«6r gewichtige wyzigingen
or in konden brengen.
Heel natuuriyk ©ok, dat de Kamer partij
koos voor Minister De Beaufort en tegen Dr.
Kuyper, boewei ze wist, dat de overgroot©
meerderheid v&a het Nederlandscbe volk de
politiek van dien Minister veroordeelt en dus
^p dit punt aa« de zijde van Dr. Kuypor
staat.
Heel natuuriyk niet minder, dat do anti-
militairistieche Kamer van verleden jaar opeens
inilitairistisch was geworden, dat zij tonnen
gouds toestond, waar zy die verleden jaar
beslist weigerde; en d&t dus de Ministers van
Marine en Oorlog heel sterk stonden.
Van zulk een Kamer is niet voel meer to
verwachten. Ze zal ook Borgesius wel helpen
om zyn Leerplichtwet er door te krijgen.
Alles een gevolg van de beglnsellooze wyze,
waarop in 1897 met valsche leuzen zoovele
kiezers werden misleid.
Sinds geruimen tyd dringt men, schrijft De
Standaardvooral uit het Noorden, aan op w y-
ziging van art. 243 onzer Gemeen te-
wet, die de progressie by het hc-ffon van
hoofdeiykon omslag beperkt.
ln deze agitatie een ongezond elem&nt
schuilt, geven we toe.
„By niet weinigen toch bestaat de toeleg,
om door de meerderheid der onvermogende
kiezers den Raad te bezetten met leden, die,
eens gekozen, de meergegoeden onder den
vorm van belasting te ïyf zullen gaan, om
van gemeentewege te voorzien in allerlei nood
van den minderen maD.
Onder den naam van armverzorging, school-
voeding enz. wil men uit de gemeentekas laten
zorgen voor allerlei huiselykon nood van de
ml .vermogenden on de Gemeenteraad zal daar
toe, by manier van progressie, het geld moeten
nemen uit den zak der meorvermogenden.
Socialistische egalisatie alzoo door den druk
der gemeentebelasting. Eeo stelsel, dat slechts
met eenige consequentie behoeft te worden
doorgevoerd, om de winste, van wie wat over
won, te doen vlooien in de kas van wie te
kort komt.
Yorliten daa de meergegoeden de gomeente
en sliafct daardoor de kas, dan moet het Ryk
door extra schooUub&idie, enz. te hulpe komen
en zoo wordt het plunderingssysteom van
boven tot beneden georganiseerd.
Doch al volgt hieruit, dat togen al zulk
misbruik deor de wet behoort gewaakt te worden
toch volgt hieruit ia het minst niet, dat art.
243 biyven ksa zoo»4s hot is.
De gemsenteiaad van Eascbedae heeft dit in
oen request aan de kiezers zoauokli.ar aango-
toosd?
Gevolg toch van dit artikel zal daar zijn,
dat wie nu vrt.s aangeslagen voor ƒ10,000,
zal «aaien op 6800; wi dat wie stond op
2 76, zal komen op f 5 33.
Naaaat man al aan, dat de aanslagen dusver
van boven iets te Loog, on naar iota
t» zwak waren, toch swingt iu hot oog, dat
do verschillen, geiyk. z» nu uitfcoaen, voel
te kras zyn.
Watr' de éón byö-t do Tïëïft daalt, eo de
ander bjjna as bel ft klimt, ontstaat «es-onge
zonde toestand. En een toestand, die wel tot
on tevredenheid moet lalden, zoo uvea bedenkt,
dat eicchts een enkele ontlast wordt, terwyi
het gatal dergenea, die moer znlh-n t© beulen
hebben, en zvlfts veel meer, by de 2000 beloopt.
Hot ni«fe wyzigen v*« dit aitikel zou een
wtzcnlyke fout zgn."
Gr emengd Nieu ws-
Do Loidsche S c h aa k v e r e e n igin g
„Sis«a" vierde Zaterdag-avond haar 2 j rig
bestaan. D« feeetsiyko tyeenkomst w.rl ge-
houitn in de toeneelzaal van „Hótel du Non".
Ü2CO was schaars bezot, geiyk trouwins
wel verwacht werd, want, zooala d© president
in zyn speech epmsrkte, er bestaat over bet
algomooQ weinig sympathie voor oen vereenl-
ging als dc-ze.
Toch was de avond zeer gezellig en werd
doorgebracht mot voordrachten, tooneelstukjes
en muziek, welke alle uitmuntend slaagden.
Vgoral bet nummer: „Hulde aan Trans
vaal", vond grooten byval.
Men kan dan ook niet anders zeggen, dan
dat ce leden en het bestuur van „Sissa" al
nun krachten hebben ingespannen, om oen
avond zoo gezellig mogeiyt to ^o»n zon.
Moge ueze jonge vtreeoiging nog vele jaren
bestaan, moge zy in ledental toenemen en
steeds blyven wat zy is: een toonfce&ld van
jeugdige gezelligh-id.
Men schryft uit Haarlem: De
Necerland8che student M. Van B. te Hsldel-
berg, is wegens duelleren veroordeeld tot
drie maan-en vt6tingstr <f. Hy is van Heidel
berg gevlucht en bier aangekomen. (2V B. Ct
Te Oterleek is oe boerderij, be
woond door den heer d. W., geheel afgebrand.
Een paard kwam in de vlammen om. De
brand werd veroorzaakt coor een stallamp.
Te Losser is de vrachtrydor
Haarman, tie e-nigen tyd geleden onder oen
wagon geraakte, waart-y by een arm brak
en verschillende kneuzingen kre-g, aan de
gevolgen der Terwonoing n overleden.
M e j. M., te Zwolle, a i e levens-
gevaarlyke bran monden bekwam, is in het
Sophia ziekenhuis aldaar overleden.
In den Stadsschouwburg te
Amsterdam h-eft een ODgeluk plaats gehad.
Vóór de tooneelopvowrlng begint, gaan twee
brandwachts nog eens de verlichting na, of
alles in orde is. Zoo geschiedde ook Zondag-
atone.
Toen nu dw 27 j rige brandwacht H. Baptist
op den soloer oven de schouwburgzaal de
hooge laaöer opklom, om zich te overtuigen,
of de noo.J*nUara die cient, om t>y een
defect aan co 1 ctrische geleiding, de zaal
van li ht te voorzi n in orde was, stortte
hy, byna loven gekomen, naar beneden en
was byna onmiddellyk e=n lyk. In den schouw
burg heeft men van dit droevig ongeluk niets
vernomen.
To Vole n dam wordt een werk-
verschaffing in het leven geroepen door be
middeling van de diroctle der Spinfabriek te
Edam. De arbeid zal best^au iu bet herstellen
van baalzakken. Deze week zal de arbeid aan*
vangen. Dair er veel urmosje te VoLndam
geleden wordt, is het gelukkig, dat deze
poging wordt gedaan in het belang oer min-
gegoeden.
In de dorpen van Twente is het
een aloul ge-ruik van den lsten Advents
zondag tot Kerstnacht te blazen op houten
hoorns van 2 ellen lang. Op e n uur afstan is
en verder nog kan men ze booren. Zy worden
mir- (midden) winti rborens genoemd; bet
mondstuk, 1 a 2 cM. wyd, is meestal van
vlierbout gemaakt. De hoorn, gewoonlyk van
beukenhout, heeft by het mondstuk een wydte
van 4 a 5 cltf., wordt langzamerhand wyder,
loopt rechtuit tot J/% dtr lengte, buigt dan
met een kwart cirkel en heeft op het einde
oen wydte van 8 a 10 cM.
In de maand October j 1. hebben
op de Duil8cho Spoorwegen, uitgezonderd de
Beierscho, 13 ontsporingen buiten de stations
(hiervan 6 ty personentreinen) en 27 ont-
sporingen nabij de stations (hiervan 9 by
personentreinen), 2 botsingen buiten de sta
tions (by goederen- en rangeertrei en), 31
botsingen naby de stations (biervan G by
porsonentreinen) plaats gehad. Ten eevolge
34 ^December.
Slot)
Het is mooi als een sprookje. Maar toch
wel onveilig, niet te weten wat daarachter zit,
wat daar gebeurt. Menschen hebben toch een
flinke dosis aangeboren flegma. Je gaat maar in
een trein zitten, met alle mogelijkheden van
gevaar om je heen, zoo kalm, alsof ongelukken
alleen ergens anders kunnen plaats hebben en
andere menschen treffen. Zoo nu Als daar nu
eens op hetzelfde spoor van den tegenover-
gestelden kant oen trein kwam aanvliegeD, met
dezelfde vaart; door een onoplettendheid van
Öen wiasol wachter aan hèt volgende station
by voorbeeld. De machinist, hoe ook op Zjjh qui
vivo, zou het niet kennen bemerken, vóór de
afstand heel klein wai. Uit alle macht remmen;
maarte Jaar. Da treinen torneh tegen
elkaar op als dolls stierenen dan de
débaclf. Do wanden der coupe naar elkaar toe
gedrukt, hot houtwerk versplinterd, zy zelve
neerges makt door den eersten schok en toen
bekneld tusschen losgerukte en afgesleurde
fragmenten. Gejammer en gekerm uit al de
coupó's; een haastig geloop langs den treio
van menschen met verbysterde gezichten;
eerst geen ander licht dan het onzekere
scbynsel van lantaarns, dan den krachtigen
gloed van flambouwen, steeds meer ellende
aan den dag brengend.
Net zooals het altyd in de illustraties staat.
Waarom zou zoo iet3 alleen maar in Frankryk
of in Amerika gebeuren? En waarom, ala het
gevaar toch zoo werkeiyk en naby is, kan zy er
zoo bedaard over denken, er zich in verdiepen,
byna met welgevalion?
Dreunend en stampend gaat de trein voor
waarts.
Nu het venstor open is, komt het geluid
helderder naar binnen. Hoor, weer die zelfde
melodie in het geraas van de wielen, de oude
bekende, die zy er altyd in boort, al sinds
jaren; eon dans wyze van een orgel, een galop,
du eens oen furieus tempo, dan weer kalmer,
maar altyd hetzelfde
Zy neuriet het meo in gedachten en slaapt in.
V.
In het ouderlyk huis was met het weggaan
der dochter de vrede wedergekeerd, de stem
ming op normaal peil gekomen. Maar de
dissonanten, die zoo lang elk ander geluid
hadden overstemd, bleven naklinken. Want
het was geen vrede, bevestigd door het cement
van wederzydsche offers.
Er vielon nu geen harde woorden meer. Er
werd dan ook in het geheel niet veel gesproken
zy hadden elkaar Diet altyd wat te zeggen. Aan
den groei en den bloei van zooveel Dieuws om
hen heen werden zy steeds vreemder. Het jonge
leveD, dat in de donkere, ouderwetscho woniog
kleur, licht, lentevreugd had gebracht, was er
niet moer, om hen in het leven daarbuiten te
doen belangstellen. Zy zetten hun bestaan voort
als menschen, die met het leven hebben afge
rekend en wier eenige zorg is, dat de dag
den avond haalt. Althans, zoo scheen het.
Over onverschillige, alledaagsche onderwerpen
liepen de gesprekken; maar steeds was er
een onderstrooming van andere gedachteD,
die do e8n voor den ander zorgvuldig ver-
torgen hield.
E n enkele maal welde die strooming naar
de oppervlakte. Als er een brief was gekomen
byvoorbeeld.
„Zo schynt bet nogal naar d'r zin to
hebben."
„Ja; zs gaat veel uit. Ik hoop maar, dat ze
oppast, nu het zoo guur begint te worden.
Het schynt daar een koude hoek tö zyn, waar
ze woont."
„Hob je het haar nog eens geschreven?"
„Zeker; maar je weet hoe ze is. Er diende
wel altyd iemand achter haar te staao. Och,
hier was dat zoo heel anders."
„Ja, wat zul je er aan doen? Het was haar
eigen verkieziDg. Ze moet het dan nu maar
eens ondervinden. In ieder geval, als je schryft,
dring er dan nog eens op aan."
En de strooming dook weer onder.
Een andere maal:
„Het is vandaag de eerste van de maand.
Je hebt toch wel aan den postwissel gedacht?"
„Ze heeft hem al. Gisteren zelf bezorgd."
„Dat is goed. Ju, dat moeten we rog maar
wat volhouden."
„O, wat my betreft, ze kan het geld krygen.
Feiteiyk behoefde het niet meer, nu ze zelf
200 aan het verdienen is. Eu veel daDk krygeD
we er ook niet voor."
„Och, jo moet rekenen, gobrek beeft ze
nooit gekend; daarom waardeert ze het mis
schien niet. En dan, ze kon baar geld slechter
bestoden dan ze nu doet. Ze zal er geen een
prul voor koopon, woe3 daar zeker van."
„Noen, natuuriykIk zal ook volstrekt
niet tegenspreken, dat er veel goeds in haar
zit. Ze is een boel meer waard dan de meesten
van haar soort. Als ze maar niot zoo dwars
was en zoo lastig van humeur,"
0;b, een weinig toegeofiykheid"
„Een mooi ding! Alsof we haar niet altyd
hadden toegegeven, van kind af, bedorven
zelfs. Is het waar of niet?"
„Zeker, maar als ze daardoor zoo geworden
is als ze is, dan ia dat onze schuld, niet
de hare."
„Je hebt goed pratenMe dunkt, dat ze nu
toch op een le«ftyd is, dat zo haar verstand
eens wat meer kon gebruiken."
En ieder volgde weer zyn eigen gedaebten-
gang.
BodorveD, ja, dat hadden zy baar wel. Do
moeder dacht terug aan den tyd, toen dit kind
geboren werd en een straal van troost bracht in
de groote droefenis van het huis, waar kort te
voren een ander kindje, ook een meisje, de
vreugde van het gezin, was heengegaan, 2acht
als een engeltje, en er een loogte had achter
gelaten, door de liefde van al de anderen niet
te vullen. Wat al angstige zorg in de eerste
levensmaanden en jaren van dit kinüjeWat al
teederheid en waakzaamheid l Met bijgeloovige
vrees hadden zy den leoftyd zien naderen,
waarop het andere was weggenomen. God
dank, dat mochten zy behouden 1 En alsof do
kleine die smart had gedeeld en zy haar daar
voor iets schuldig waren, zoo hadden zy haar
gekoesterd, teleurstellingen voorkomen, wen-
schen ingewilligd, gobreken vergoeiykt. Hid
den zy met al hun zorg en toewyding dan
toch iets over het hoofd gezien, haar iets
onthouden? Hot kind was nooit gemakkeiyk
goweest, niet zacht, niet aanbankoiyt, Diet
tevredenmaar toch ook zoo goed, zoo waar,
zoo oprecht. Haddon zy wel altyd getracht
haar te begrypen? Dat bepeinsde de moeder
op donkere middagen, als hot nog te vnrg
was, de lamp aan te steken.
JongeDs zyn toch vry wat gomakkeiyker
op te voeden dan meisjes, zei vader tot zich-
zelren. Die hebben altyd zoowat vreemds, zoo
iet9, waar je met je mannenverstnnd niot by
kunt. En hy dacht verder hoe goed zy het
hebben kon by hen! Geen enkele zorg. Zoo
veel genieten en zoo weinig werken, als zy
zelf wilde. Een leven als een prinses; om
altyd jong by to blyven! Hy bad een ander
leventje, toen by zoo oud w^s als zy. Hy
moest anders vooruit. Midden in do zorgen,
hard werken, groote verantwoordelijk beid.
En toch, het was het beste kind van de we
reld. Geen haar kwaad. Maar die jongelui van
tegenwoordig hadden zulko rare ideeën l Ge
hoorzaamheid en respect waren verouderde
begrippen. Maar je kunt je als vader loch
niet in een hoek laten zetten. Nietals
het er weer tos komen moestdan zou
hy toch maar capituloeren, want soo&U het
nu was, zóó stil on eentonig, dat was byna
niet uit te houden. Het leek wel, alsof zy op
