N°, 12215
Maandag 18 December.
A*. 1899
$eze gourant wordt dagelijks, met aitzoaderiag
van (Zen- en feestdagen, uitgegeven.
Leiden, 16 December.
F9 euilleton.
De geest vau ilea overledene.
LEIDSCH
PBIJ3 DKZEB COUEAHT»
Voor Lddon per 8 maanden, «••••stag.*/
Franco per post
Afzonderlijke Nommers
1.10.
1.40.
0.05.
PBUS DEB &XT7EHTEHTI3Sff!
Van 1-8 rogeb f 1.05. Iedere regel meer 0.174. örooter»
letters naar plaatannmte - Voor het incasseeren buiton de stad
wordt f 0.05 berekend.
Derde Blad.
Wanneer begint de 20ste eeuwf
Naar aanleiding van de door de „Amst. Ct."
opgeworpen vraag (zie ons vorig Persoverzicht)
heeft genoemd blad zich gewend tot eenige
professoren in den lande, met het verzoek
om hun gewaardeerd oordeel te mogen ver
nemen. Uit de ingekomen antwoorden, die
hieronder volgen, zal bljjken, dat de geleerden
het over de quaestie ook niet eene zyn.
Men oordeele:
Prot H. 3. Polak, te Groningen, ant
woordt
„Zooveel als ik, geen astronoom en geen
mathematicus, over het vraagstuk wanneer
eigenlek de twintigste eeuw gezegd mag
worden to beginnen oordeelen kan, sluit ik
me zonder voorbehoud aan by diegenen, die
van meening zyn, dat dit begin moet gesteld
worden op 1 Jan. 1901. Natuurlijk wat den
burgerlOken tijd, ni&t wat den astronomischen
betreft. Mijn overtuiging dienaangaande baseert
zich op deze rodeneering. E9n mensch is één
jaar oud, wanneer 365 dagen van zijn leven
zijn voorbijgegaan. Den daarop volgenden dag
begint zyn tweede levensjaar. Evenzoo is een
mensch één volle eeuw oud, wanneer htJ volle
honderd jaren, de schrikkeljaren inbegrepen,
doorleefd heeft. Met den aanvang van het
honderd-eerste jaar begint voor hem de tweede
eeuw. Hetzelfde moet mijns inziens gelden
van de telling van een aantal jaren na Christus'
geboorte.
Het is bekend, dat omtrent de vaststelling
van het geboortejaar van Christus zelve zeer
uiteenloopende mceningen hebben geheorscht.
Maar één dier berekeningen, toegeschreven
aan Dionysius Exiguus, is in dien strijd der
meeningen zegevierend gewèest. Practisch i3
het volkomen onverschillig of deze opvatting
juister of onjuister mag heeton dan eenige
andere: zij is nu eenmaal overal in Europa
de vaststaande en eeüig aangenomeno. Welnu:
aangenomen, dat het thans 1899 jaren is
geleden sedert Christus geboren werd, is het
eerste jaar daarvan verloopen na 365 dagen;
met den 366ston dag begint het tweedejaar.
Do eerste eeuw na Christus' geboorte is dus
ten einde na 100-maal 365 dagen, de schrikkel-
jarên meegerekend en inbegrepen. De tweede
eeuw begint dus met het jaar 101 na Chr.,
de 11de eeuw met hot jaar 1001, de twin
tigste evenzeer met het jaar 1901, enz. enz.,
en eindigende met het jaar 2000. Ik zie niet
in waarom wy by het vaststellen dezer be
palingen een anderen grondslag moeten laten
golden dan by elke andere zaak, die tot tellen en
meten wordt teruggebracht. Één gulden is eerst
compleet by het byeenbrengen van volle honderd
centen; honderd gulden volkomen vormen het
perste honderdtal; het tweede begint pas
by den lOlsten gulden, golyk de tweede
gulden eerst begint by de 101ste cent. Even
zoo begint hot tweede duizendtal guldens by
den lOOlsten guldon. Wie zou er genoegen mee
nemen, wanneer men het tweede-honderdtal
guldens liet aanvangen, na 99 guldens te
hebben neergelegd? Of het twintigste honderd
tal na 1899 guldens? Waarom is dan de
negentiende eeuw ten einde na volle 1899
jaren?
Interessanter is het, na te gaan, hoe de
omgekeerde meening, dat inderdaad de 20e
eeuw met 1 Januari 1900 aanvangt, ontstaan
is en zich meent te kunnen rechtvaardigen.
De meeste daartoe strekkende argumenten
zyn sofismen, die mg te hoog gaan. Zoo bet
door in uw nummer van 11 dezer medege
deelde argument. Zeker: 19-maal 100 is 1900.
Maar is op een eersten dag van het jaar
1900 het negentiende honderdtal jaren com
pleet? Integendeel: het begint pas; en eerst
wanneer 19 honderdtallen volkomen achter
den rug zyn, begint het twintigste honderdtal.
Ik voor my geloof, dat er ook schuld ligt by
suggestief werkende verandering van het
eeuwcyfer. Men heeft zich zonder veel naden
ken gewend, een willekeurig cyfer van 1800
te noemen het zooveelste jaar der negentiende
eeuw. Welnu, redeneert men, alweer zonder
nadenken, als het eeuwcyfer niet meer 18,
enz. maar 19 aanwyst, is de negentiende eeuw
ten einde. Waar het concrete, tastbare dingen
betrof, geld b. v., iou men wel nauwkeuriger
toekijken.
Hiermede meen ik naar myn beste weten
de my gestelde vraag beantwoord te hebben."
Prof. J. D. f. d. Waals, to Amsterdam,
geeft als zyn meening te kennen:
„In antwoord op uw schryven van 11 Decem
ber jl. deel ik u mede, dat dezelfde vraag
betreffende het begin der 20ste eeuw onlangs
aan de Wis- en Natuurkundige Afdeeling der
Koninklyke Academie van Wetenschappen is
voorgelegd en dat de Afdeeling daarop tot
het besluit is gekomen, dat het geen welen-
schappelijke quaestie is. Het is nóch een
mathematische, nóch een astronomische, nóch
een physische quaestie.
Hoogstens zou het een quaestie van tyd-
rekenkundigen of historischen aard zyn.
Iets, dat gy trouwens zelf reeds opmerkt.
Daarenboven lag aan dat besluit zeker ook
wel ten grondslag do meening, dat het er in
den grond weinig toe doet, of men 1900 be
schouwt als het eerste jaar der 20ste, of als
het 8luitjaar der 19.1e eeuw.
Dat ook de historici zich weinig over deze
quaestie uitlaten, zal zeker wel ook daaraan
liggen, dat men op het oogenblik, toen dj
Christeiyke Tydrekeniog werd ingevoerd, even
als nu, niet volkomen zeker was hoeveel
jaren sedert de geboorte van Christus ver
loopen waren.
Maar gesteld, dat er toen zekerheid was,
en dat, als er byv. 283 jaren en een fractie
verloopen waren, het toen loopende jaar 284
is genoemd, dan ben ik geheel van uw
meening, dat eerst 1 Januari 1901, de eerste
dag der 20ste eeuw is."
Prof. P. JBlok, te Leiden, zegt:
„De zaak is zeer eenvoudig. Een eeuw is
een tydvak van honderd volle jaren (Jahr-
hunderldus begint de nieuwe eeuw met
1900. De andere redeneering is foutief, omdat
ZU verwart tusschen het begrip: „eerste jaar"
en „eerste verjaardag". Evenals een tiental
alleen vol is met 10 nummers is een honderd
tal alleen vol met 100 nummers, maar die
nummers wyzen op het einde van het jaar.
Het begin der jaarrekening is 0."
Van hst „Woordenboek der Nederlandscht
Taal" is beden van bet vyfde deel verschenen
do 14de aflevering, behandelende de wooroen
Hanepoot Haring, bewerkt doordr. A. Beets.
De sergeant ziekenverpleger v. k. K. D.
Villerius, gedetacheerd by de Kweekschool
voor Zeevaart albier, is met ingang van heden
op zyn daartoe geaaan verzo-k, wegens lang-
durigen dienst uit Hr. Mt. zeedienst ontslagen,
met to-kenning nn pensioen.
Terwyi het sanatorium voor do onderwy-
zere te Lur.teren in aanbouw is, en de Ver-
eeniging voor Volkssanatoria voor longiyders
in Nederland besloten heeft haar gebouw
te Hellenooorn te stichten, zal aan bet
Veluwache dorp Putten de eer te beurt vallen
van de eerste inrichting van dezen aard in
ons land gevestigd te zien. Onder leiding
van de artsen Haentjens 6n Huykman zal
aldaar in het begin van 1900 een Herstel
lingsoord voor longlijders geopend worden
voor gegoede patiënten, die om de een of
andtre reden niet willen of kunnen vertrek
ken naar een buitenlandsch sanatorium. Het
voornemen bestaat de Brehmer-Dettweiler-
sche rust- en openluchtkuur toe te passen.
Tot directrice van dit herstellingsoord is
benoemd mej. R. Van de Sande Bakhuyzen
te Lei Jen.
Te 'b Gravenhage is overleden de heer
D. Post, in leven oud-assistent der posteryen.
Hy maakte eertyds deel uit van het gewezen
keurcorps van wyien Koning Willem II, het
kranige late en 2de regiment lanciers, waar
van nog slechts weinigen in leven zyn.
-- De nieuwbenoemde Jagermeester van
de Koningin in Zuid Holland, Baron Van
Zuylen van Nyevelt, is de burgemeester van
Wassenaar.
H. K. H. Prinses Elisabeth van Waldeck
is gisterochtend per Staatsspoor uit Den Haag
naar Duitschland vertrokken, uitgeleid door
HH. MM. de Kooingio en de Koaingin-Moeder.
Als betuiging van instemming mot het
denkbeeld van den heer J. P. Knapp, om
de wreedheden van Engelsche soldaten wereld
kundig te maken, is o. a. een schryven ont
vangen uit BuurmaUen, voorzien van 93
handteekeningen.
De door den heer Knapp ontworpen ver
gadering zal in het begin der volgende week
gehouden worden.
Maatschappy tot bevordering der Toon
kunst. Afdeelingsuitvoeringen.
Afd. 's-Gravenhage, Woensdag 20 Dec., te
halfacbt. Geb. voor K. en W. „Die Schöpfung",
Jos. Haydn. Solist.-n: mevr. A. Oldenboom-
Lntkemann (A.mst.), sopraan; de heer C. Van
Humalda (Leipzig), tenor; de heer H. W. Fenten
(Mannheim) bas. Begeleidingdoor het Utrechtsch
SteJelyk Orkest; directeur de heer A. B. H.
Verhey.
De luitenant ter zee der 1ste klasse
C. C. Zegers Ryser, gedetacheerd by het depar
tement van marine en toegevoegd aan de chef
der afdeeling personeel, is met 13 December
jl. eervol van aio betrekking ontheven.
De officier van administratie der lste klasse
H. W. Bauer, geplaatst in de rol van Hr. Ms.
wachtschip te Willemsoord, worat met 18
December a. 8. op non-activiteit gesteld.
In de te Delft gehou.en vergadering
van den Gemeenteraad is goedgekeurd een
verzoek van de firma Ribbink, Van Bork Co
tot overdracht der concessie voor den aanleg
en exploitatie van een telephoonnet in die
gemeente op een naamlooze vennootschap en
een voorstel tot uitbreiding van het exploitatie-
kapitaal der gasfa1 riek met 15,000 voor de
aansluiting van 250 perceelen volgens het
muntgasmeterstelsel.
Bodegraven. Maandag 18 Dec. a. s., des
avo.ds te halfacht, zal in de afdeeling „Bode
graven en omstreken" van de Hollandscbe
Maatschappy van Landbouw als spreker optre
den de heer J. P. M. Camman, Rykstuinbouw-
leeraar te Tiel. De lezing worot gehouden in
het hotel „Van Haaften" en is voor ieder
fcoegankelyk.
De beer C. Dekker, arts alhier, zal
Donderdag 21 Dec. a. s. als spreker optreden
in een openbare vergadering van het Nuts-
departement Bodegraven. De heer Dekker zal
alsdan een vervolg geven op zyn in het vorige
jaar gehouden voor.racht over „Eerste hulp
by ongelukken". Na de pauze zal de sprekt-r
het een en ander mededeelen over de Trans
vaal, waarby lichtoeel Jen vertoond zullen
worden, terwyl door de zaDgvereenlging
„Harmonie" eenige Transvaalsche lisderen
zullen worden gezongen. De toegang tot ceze
bijeenkomst is vry.
De dertienjarige A. R., alhier, dio zich
vermaakte met op het ys tb glyden, kwam
in botsing met een schaatsenryder, waardoor
hy kwam te vallen met het ongelukkig ge
volg, dat hy een been brak.
De Bodegraafsche IJsclub, die zich in
de eerste plaats werkverschaffing ten doel
stelt, bezorgt aan vele menschen thans weder
een dageiyksch broojje. De club heeft op de
baan van de Goudsche Vaart verscheidene
mannen aan het werk gezet, om doze goed
berydbaar te houden.
Oude-Wotering. In het lokaal van „Patri
monium" alhier, zal op Donderdag 21 December
de eerste vergadering van den pas opgerichten
ring van Geref. Jongelings-Vereeni-iingen,
genaamd „Oude-Wetering en Omstreken",
gehouden worden. De vergadering zal geleid
worden door den ring-Voorzitter G. J. B.
Bontje, hoofd eener school alhier; uit om
liggende gemeenten zullen onder meer inlei
dingen geleverd worden door de leden B.
Van der Blom, M. De Bock en J. Vromans.
Ter-Aar. Door het bestuur van de Werk
verschaffing in deze gemeente is een party
boomen aangekocht, om te worden gerooid
en gehakt. Verscheidene werkeloozen albier
kunnen daarin werk vinden en gedurende het
winterseizoen is dit voor hen een uitkomst.
Zoojra het hout is gehukt, wor^t ha pu .1 ek
verkocht.
De eerwaarde heer G. Van Dyk, pastoor
der Parochie Lanseraar, hoopt den 30sten April
a. 8. den dag te gedenken, dat hy 25 jaren Ij
pastoor in deze gemeente werkzaam is. Binne&
enkele dagen zal een bijeenkomst van eenige
paro.bianen worden gehouJen, ten eince te
bespreken welke voorbereiding n voordeur
deokiag van dien fcestelgken d. g zullen
moeten worden ten uitvoer gebracht
Valkenburg. Gisteravond is onze o o are
bibliotheek geopend. Tot groot ger.o-x van
het bestuur werd er al oaielyk en crus ge
bruik gemaakt vau de gelegenheid om op zoo
min kostbare wyze geschikte lectuur te be
komen.
Het aantal lezers toch bedraagt reeds 75,
waaronder 8, die zich voor een geheel jaar
abonneerden. Voorwaar een goed begin!
Woubru^ge. By de Nod.-H«rv. Gom. alhier
is herkozen als ouderling de heer Jb. Van der
Boon en als diaken de heer C. Jonker Her
kozen werden als kerkvoogden de heeren
Jb. V^n der Boon en D. Molenaar.
Voor de iuschrijviog voor de nationale
militie van de maniyke ingezetenen gebor n
in 1881, waarvoor men zich in Jaouari 1900
ten Raadbuize mo;t vervoegen, zal aldaar
meer bepaald biervoor worden gevaceerd op
Maandag 8 Januari e.k. 's voormiddags to
9 uren.
TWEKDG HASlEn.
Wijziging der begrooting van het Pensioenfonds
voor weduwen <n weezen van burgerlijke
ambtenaren over 1899.
Daar het toegestaan bedrag van f 2000
voor kosten van uitbreiding en verbouwing
van het gebouw, waarin de bureaux van het
fonds zyn gevestigd, onvol loenóe is gebleken,
is een verhooglng voorgesteld tot een bearag
van ƒ4636.69 Hiertegenover staat, dat op
het kreoiet voor dit doel ten laste vaa den dienst
1898 toegestaan, een saldo van f2713.9LYi
onbescbikt ia get-leven, zoodat het saldo door
de gemaakte ramingen met een som van
ƒ1646.94 sal *yn overschreden.
Bekrachtiging van een door de Indische
Regeering getroffen dading
Een wetsontwerp is ingediend tot bekrach
tiging van een dading, die door do Indische
Regeering is getroffen ter beëindiging van de
geschillen, ontstaan naar aanleiding van een
contract van aanbesteding van de exploitatie
van het in de residentie Bezoeki gelegen
djatibosch, perceel Boeogalan, loopende over
een geldswaane van meer dan 10,000.
P. J. Joubert's verjaardag.
Een onzer lezers herinnert er aan, dat do
grijze generaal Joubert, den 20sten Jan. a. s.
zyn jaardag viert. Zeker zyn er landgonoo-
ten misschien vele die hem dien dag
hun gelukwenscben willen doen toekomen
Men behoort die brieven dadelyk te ver
zenden. Op het adres te vermeldon: „met
de eerstvertrekkende Franscbe of Dultsche
mail." {A. H.)
Professor Crusius was nu eenmaal op dreef
en deelde Willibald in korte trekken het
geheele heldengedicht mede. Willibald boorde
een menigte byzonderheden, die hem in hooge
mate vermaakten on boeiden. Wat echter het
meest indruk op hem maakte, was het feit,
dat in „Doon de Mayence" moord en doodslag
by het dageiyksch brood behoorden. Een
zekere vroolyke brutaliteit werd zelfs door
den dichter als ridderlyk en voornaam ge
roemd. Wanneer de poortwachter een held
een onbeleefd antwoord geeft, dan slaat de
edele ridder hem met een krachtigen vuistslag
eenvoudig de hersenpan door midden. De
doods wordt weggedragen en men begeeft
zich weer kalm aan zyn bezigheden.
Verheven, grootsche koelbloedigheid van
;de ridderschap, waarvoor een menschenleven
piot half zooveel beteckende als een misnoegde
J>lik uit de vurige oogen van een aangebeden
ecboone.
XIV.
In Rome aangekomen, toog de professor
onverwyld aan het werk. Drie of vier uren
Uagelyks van tien uren s morgens af
Was hy in het Vaticaan bezig. Den namiddag
besteedde by in gezelschap van Willibald en
Flandrine aan het bezien der merkwaardig
heden van de stad der zeven heuvelen.
Het sprak vanzelf, dat Flandrine op den
duur niet tydens de werkuren van haar vader
thuis bleef. In het eerst deed zy wel alsof
dat met haar eigen persooniyke wenschen
overeenkwam. Zy las Gregorovius on Springer,
maakte plannen voor de namiddagwandeling
of schreef naar huis aan haar moeder. Maar
toen do lentezon zoo vrooiyk en tot uitgaan
aanmoedigend in de kamer scheen, kwam
het Flandrine dwaas en zondig voor om in
het hotel te zitten en dingen te doen, die
zij evengoed 's avonds kon verrichten, terwyl
papa met Willibald Menz schaakte. De zaak
werd besproken en reeds den vierden dag
werd er een geheel andere schikking ge
troffen. Flandrine zou reeds dadelyk na het
ontbyt uitgaan en Willibald Menz zou haar
op haar tochten als beschermer en gids
vergezellen.
In de eerste plaats besloot zy, de St.-Peters-
kerk, welke men den vorigen dag had bezocht,
nog eens aandachtig en op haar gemak te
bezichtigen. Men bracht eerst papa naar de
Citta Lsonina, nam by de zuilen van Berninis
afscheid en stak de Piazza over, terwyl
professor Crusius met de zwart lederen
portefeuille onder den arm zich naar de
bibliotheek van den Paus begaf.
Willibald Menz voelde zich maar al te
gelukkig, dat bet vriendelijke, verstandige
meisje als het ware aan zyn zorg was toe
vertrouwd. Met elk oogenblik, dat hy in haar
gezelschap doorbracht, kwam zy hem een-
v#adiger, verstandiger, voornamer en meer
begeeronswaard voor. De grysbruine oogen
met de lange wimpers kregen meer en meer
een uitdrukking van oneindige goedheid,
zonder toch aan levendigheid en verstand te
verliezen.
Wel een uur vertoefden zy onder de indruk
wekkende geweiven, totdat Flandrine den
wensch te kennen gaf, don koepeltoren te
be8tygen. Na lange discussies keurde de koster
het goed, dat zij zich hij de vyf Rynlanders
aansloten, die hy juist naar boven wilde leiden.
Willibald en Flandrine hadden wel geen bewys
van vergunning, maar de voorspraak van de
beminlyke hoofdpersoon van het kleine gezel
schap, die op Willibald8 beleefd verzoek dadelyk
verklaarde: „Ja, die heer en dame behooren by
onst" had in verband met het tien-frank-stuk,
dat Willibald offerde, de gewenschte uitwer
king. Ea de tocht begon.
Herbaaldeiyk bleef Flandrine uitgeput staan.
Zoo kolossaal had zy zich ondanks de erva
ringen, welke zy reeds beneden in het schip
der kerk had opgedaan de afmetingen van
dit reusachtig gebouw niet voorgesteld.
Eindeiyk betrad men de binnengalery. Over
den rand der borstwering heen, welke die
omgaf, zag men vol verbazing in de blauw
achtig glinsterende diepte en maakte de
honderd voet hooge tabernakel van daar uit
den indruk van een Neurenberger stuk speel
goed. Onwillekeurig greep de jonge man de
hand van zyn gezellin, alsof hy haar van de
bouwvallige balustrade wilde wegtrekken. Een
vluchtige duizeling gleed hem als een nevel
voor de oogen, welke zich eenige seconden
sloten. Daarop liet hy Flandrine haastig weer
los cn verzocht om verontschuldiging.
Zy scheen zyn plotselinge ontroering zeer
begrfjpeiyk te vinden. Het zag er werkeiyk
meer dan gevaarlijk uit, en niet in de verste
verte kwam de gedachte aan een opzettelyke
vertrouwelykbeid by haar op.
Willibald haalde sneller adem. Zyn vreeso-
lyko droom schoot hem weer te binnen, de
droom van de afschuwoiyke afdaling met
Richard Von Enkenberg.
Tot zyn groote blydschap nam Willibald
waar, dat by zich dezen droom nu herinneren
kon, zonder, zooals nog voor korten tyd, een
angstig-beklemmenden druk te gevoelen. De
genezing van zyn ziekeiyk overspannen ge
moedstoestand bad dus groote vorderingon
gemaakt en waaraan en aan wie had hy dat
te dankon? Niet alleen aan de afwisselende
natuurtafereelen, niet aan de balsamieke lucht,
welke hy, sinds hy de Alpen was overge
trokken, met waren wellust inademde! Ook
niet aan den omgang met den beminlyken,
opgewekten professor, maar vooral en in de
allereerste plaats aan het lieflijke wezen aan
zyn zyde, wier warme, welluidende stem als
zacht ruiscbend Paaschgelui tot zyn hart
drong; wier echt vrouwelijke, beminlyke aard
zulk een weldadigen invloed op hem oefende,
dat bet verleden zyn kwellende herinnering
voorgoed voor hem verloor.
Ja, voorgoed 1 Hy voelde dat! En wat hy
er aan ketfi doen, zou gebeuren, om zich het
byzyn van dit beminlyke wezen voor altyd
te verzekeren. Iedereen had nu zijn onschuld
erkend. De koning had deze welwillende
meening van het publiek door zyn kwyt-
8chelding van straf als het ware bezegeld.
Wanneer Flandrine hom nu ook nog liefderyk
vergaf, wat hy to biechten had, en hem de
band tot oen eeuwige verbintenis reikte, d n
was hy voor altyd een gelukkig mensch en
zou zyn gemoedsrust hem niet weer verlaten.
Zonder haar, dat was hem in een oogenblik
duidelyk geworden, bestond er voor hem geen
toekomst meer. In zijn borst klonk met kracht
een stem: „Ik heb haar grenzenloos lief en
wil haar de myne noemen 1"
XV.
Den volgenden dag wandelde Menz mei
Flandrine naar het Forum. Ook bier was men
reeds eenige malen met den professor geweest.
Ietwat verstrooid beschouwde men de zuilen
van deu Saturnustempel, slenterdo over de
Via Sacra en betrad eindelyk het Colosseum.
Na wat rondgeslenterd te hebben, gingen
beidon op een van gebakken steen gemetseld
blok zitten en lieten hun oogen peinzend
over de groote open ruimte met haar wee
moedig grootsche omheining van pulnboopen
dwalen.
Wordt vervolgd
