N°. 12134
Donderdag 14 September.
A". 1899
feze Qonrant wordt dagelijks, met uitzondering
van gon- en feestdagen, uitgegeven.
Pit ïioiiwier bestaal nit TWEE
Bladen.
Eerste Blad.
Leiden, 13 September.
LEIDSCH
PB2JS DEZEB COUBANTi
'Voor LeJden per 8 maanden* l.lOt
'IFranco per post 40.
iA/zonderliJk& Nommers
PELTS DER AD VERTENTLfclN i
Van 1-6 regels f t 05. Iedere regeJ meer f 0.17J. - Grocter*
letters oaar plaatsruimte Voor het incasseereo bolten de stad
wordt f 0.05 berekend
Bij koninklijk besluit is eervol ontslag
yerleend, op zyn verzoek, aan den heer C. F.
W. De Laat de Kanter, als 2de luitenant by
de dd. schutterij te Leidon, onder gehouden
heid, dat by de op hem uit kracht der wet
nog rustende verplichtingen als gewoon lid
der schutterij volbrenge.
De by de Kweekschool voor Zeevaart
alhier gedetacheerde mariniers 1ste klasse
W. J. Bom en J. C. Van den Berg worden
den 16den September a. s. ook ontscheept
en zullen alsdan eveneens terugkeeren naar
bet corps; dientengevolge wordt hun deta
cheering by genoemde kweekschool met ge
lijken datum ingetrokken.
Gisteren slaagde te Amsterdam voor de
akte M. O. Handteekenen en Perspectief de
heer J. P. v. d. Berg, te Haarlem, leerling
van den heer W. C. A. Ridderhof, alhier.
Hot „Handelsblad" meldt, dat de theolo
gische studenten te Leiden een „smeekbede"
hebben gericht aan koningin Victoria, vragende
om den vrede met Transvaal te bewaren.
De „N. R. C." vraagt: Worot dit nu niet
te veel? Ons volk heeft een adres gericht
aan het Engelsche volk, het Nederlandsch
Comité voor Transvaal, sprekende „uit naam
van duizenden zyner landgenooten", een adres
aan koningin Victoria; de Vrouwenbond voor
Internationale Ontwapening aan koningin
Victoria en, meent de „N. R. Ct.", ook een
aan het Engelsche volk; op de groote ver
gaderingen, te Rotterdam enelders gehouden,
is in moties een beroeD gedaan op bet Eogel-
sche vólk; het Nederlandsche Onderwyzers-
genootschap heeft de zustervereeniging in
Engeland met hetzelfde doel aangeschreven.
En daarmede is nog niet -dlies genoemd.
Is het dan niet overbodig, dat de Leidsche
studenten in de theologie zich ook al tot de
koningin van Engeland wenden? Zonder van
den ernst van hun bedoelingen iets af te
willen doen, vraagt genoemd blad of zy nu
werkeiyk meenen nog eenigen invloed te
kunnen oefenen, dien de vorige adressen niet
gehad hebben?
Het zag dezer dagen in een Engelsch blad
boven den verkorten tekst van het telegram
van het Nederlandsch Comité het opschrift:
„Weer een Hollandscb adres". Wat zou dat
blad wel boven de smeekbede van de theolo
gische studenten uit Leiden zetten? De
„N. R. Ct." hoopt nu maar, dat het er by
biyven zal. Men weet thans in Engeland zoo
ongeveer, wat wy bier te lande van de
quaestie denken.
By Koninklijk besluit van 9 September
Is bepaald, dat de tegenwoordige zittiog van
de Staten-Generaal zal worden gesloten op
Zaterdag 16 September a. s., des namiddags
te dria uren.
Voorts bevat de „Sts. Ct." het programma
over de opening van de vergadering der
Staten-Qeneraal, op Dinsdag den 19den Sep
tember a. s.
Tevens brengt de voorzitter van de Ver-
eenigde Vergadering der Staten Generaal ter
kennis van belanghebbenden:
lo. dat de aanzoeken van anderen dan
degenen, die deel uitmaken van de Vereenigde
Vergadering, om toegangskaarten te ontvangen
voor de Vereonigde Vergadering der Staten-
Generaal op Dinsdag 19 September 1899,
tot opening der zitting 1899—1900 onmogeiyk
kannen wordeo ingewilligd, aangezien de
beschikbare ruimte het niet toelaat;
2o. dat alle doorloopende en andere kaarten,
afgegeven tot toegang voor de vergaderingen
van de Tweede Kamer, niet geldig zyn voor
do genoemde Vereenigde Vergadering.
Naar men verneemt, is mr. A. Van
Naamen van Eemnes opnieuw benoemd tot
voorzitter van de Eerste Kamer voor het
aanstaande zittingtydperk.
Te Amsterdam is in 86-jarigen ouderdom
overleden de heer Salomon van Biene, oud-
directeur van het „Salon des Variétés".
Naar het „H. Dagblad" uit goede bron
verneemt, heeft generaal-majoor I. J. H.
Gysberti Hodenpyi, inspecteur van het wapen
der genie, wegens familie omstandigheden,
zyn ontslag uit den militairen dienst aange
vraagd.
De „Middelb. Ct." scbryft: Naar wy
vernemen is de heer P. Siegers, oud-leerling
van het gymnasium te Middelburg, thans
predikant by the Reformed Dutch Church te
Kalamanoo (Michigan), benoemd tot hoog.-
leeraar aan het Hope college te Holland
(Michigan) voor het ooderwys in de Neder
landsche taal on letterkunde en de oude talen.
Voor zoover bekend, is dat de eenige
inrichting in Amerika, waar de Nederlandsche
taal gedoceerd wordt
Uil ptïia uioldfc mv.v o-o-u,
Het ministeriëel besluit omtrent do uitzendiDg
van ambtenaren by den administratieven dienst
in Ned.-Indië doet zyn invloed nu geducht
gelden. Overmorgen zullen de colleges aan de
Indische Instelling voor het nieuwe studiejaar
aanvangen, doch naar verluidt zal zich morgen,
op den dag der inscbryving, naar alle waar-
schynlykheid slechts één nieuwe leerling aan
melden, Het vorige jaar was het aantal voor
de eerste maal ingeschrevenen nog acht. Be
droeg toen bet totaal aantal leerlingen nog 73,
voor het studiejaar 1899/1900 zal het getal
van 40 ingeschrevenen wel niet of nauwelyks
overschreden worden.
De Groothertog van Saksen en zyn
dochter gaan van Scheveningen naar Essen.
De Erfgroothertog heeft zyn vertrek tot heden
uitgesteld en gaat nu voor acht dagen naar
Brussel.
De prinses Von Wied en haar dochters
brachten Maandag-avond een bezoek aan den
groothertog van Saksen.
Tot do gasten aan het diner van Maandag
by de groot-hertogelyke familie behoorde
ook de beer Vinkhuyzen, intendant van het
domein Zorgvliet.
De civiel-ingenieur de heer P. J. Van
Voorst Vader, te 's Gravenhage, wordt vanwege
de gemeente 's Gravenhage werkzaam gesteld
by don aaDleg van de werken, enz. voor de
binnenhaven te Scheveningen, onder de bevelen
van den directeur der gemeentewerken.
De oud hoogleeraar dr. Nicolaas Beets,
de schryver van de „Camera Obscura", viert
heden zyn 85sten verjaardag.
Te Rotterdam is gisternamiddag op
Crooswyk ter aarde besteld het stoffelyk
overschot van den heer Rudolf Mees, oudste
lid der firma R. Mees en Zonen. Behalve door
keur van bloemen, die het ïykkleed dekten,
werd de plaats, die de overledene aldaar innam,
in het licht gestdd door de aanwezigheid aan
de groeve van een groote massa belangstel
lenden niet alleen uit de officiöelo kringen,
maar ook uit de handels- en financiëele wereld.
De tegenwoordigheid van velen uit do ge
ringere burgery was een bewys, dat h t
afsterven van Rudolf Mees ook daar gevoeld
zal worden. Het woord werd gevoerd door dr.
Hugenholtz, uit Amsterdam, die den over
ledene schetste als mensch; door den beer
Zandvoort, die herdacht hoe bemind by zich
als patroon had weten te maken; door den
heer Willem Wyt, namens de commissarissen
der Spaarbank; door den heer Van Vollen-
bovon namens het Doofstommen-Instituut,
welke beide inrichtingen veel aan hem ver
liezen, en door prof. dr. H. Oort, uit Lei Jen,
namens de commissie voor de nieuwe ver
taling van het Oude Testament, waaraan de
heer Rudolf Mees een werkzaam aandeel nam.
Mr. W. A. Mees, zoon van den overledene,
zeide dank voor de betoonde buitengewone
belangstelling.
Het Hof zal van 18 September af veertien
dagen in de Residentie ven lyven.
De minister van buitenlandsche zaken
brengt ter kennis van belanghebbenden, dat
de heer L. Van Riët, zaakgelastigde en consul-
iumfiTAal Puanfta-Ay}- »8, aan zyn Departe
ment te 6preken zal zyn op vu
Woensdag 19 en 20 Septembera. 8., des
voormiddags van 10 tot 12 uren.
Het Groene Weeshuls te Groningen is
universeel erfgenaam geworden van de nalaten
schap van wyien den heer Deves, aldaar.
Daardoor zal meer dan f 20,000 aao het
Groene Weeabuis ten goedo komen. Door
der-zelfden erflater Is aan het Doofstommen-
Instituut, het Toevluchtsoord voor verwaar
loosde kinderen en het Diaconie-Gasthuis der
Hervormden, ieder f 2000 vermaakt.
By gelegenheid van het Koninklyk
bezoek aan de Haveninrichtingen te Rotterdam
op 25 dezer zal onder bevel van den kapitein
ter zee J. C. Jeekel een eskader gedetacheerd
worden op de rivier tegenover de aanlegplaats
der Amerikaansche booten.
Het eskader zal bestaan uit de „Evertsen"
en de „Kortenaer" met vyf groote torpedo
booten.
Te Meersen is in den ouderdom van 71
jaar overleden de gep. ritmeester der cava
lerie O.-I. leger A. J. Metzier.
Te 's-Gravenhage overleed de gep. kapitein
der infanterie J. J. L. Bruinier, 56 jaren oud.
Het „Hbld." bevat een schryven uit Port-
Sald van een der passagiers van de „Koningin-
Regentes", aan boorJ waarvan zich de gouver
neur generaal W. Rooseboom bevindt op reis
naar Indió. Daaraan ontieenen wy het volgende:
Donderdag 31 Augustus kwam de gouver
neur-generaal metechtgenoote en schoonmoeder
aan toord, afgehaald door d6n overste M. B.
Rost van Tonningen. Dadelyk werd de koniük-
ïyke wimpel gebeschen. Mevrouw Roose^oom,
door den commandant van den stoomer, den
heer C. L. J. Kotting, de trap opgeleid, ont
ving, aan boord gekomen, van den gezagvoerder
een bouquet, terwyl er aan mevrouw Pit een
werd aangeboden door den administrateur.
Alle officieren van het Indische leger, ook
de officieren van den stoomer, waren in groot
tenue.
Later werd aan alle dames en heeren eerste*
klasse passagiers gelegenheid gegeven zich
door overste Rost van Tonningeo aan den
gouverneur-generaal en zfin echtgenoote te
laten voorstellen; van die gelegenheid mankten
allen gebruik, behalve de vier geestelyke zusters
en een paar heeren.
Voor het diner werden aan de tafel van
den gouverneur generaal genoodigd de overste
Rost van Tonningen en cr. G. Yan der Horst
met bun eebtgenooten. De dokter is op ver
zoek van den landvoogd mede naar Indië
gegaan en zal by aankomst in Indië als zyn
ïyfarts worden aangesteli.
Aan het diner liet de gouverneur-generaal
de champagnekelken van alle passagiers vullen
en bracht een dronk uit op H. M. de Koningin,
naar aanleiding van Hr. Ms. geboortedag. Met
dien dronk stemden allen met geestdrift in.
Evenzoo met t#n toost van den commandant
van de „Koningin-Regentes" op H. M. de
Koningin-MoeJer.
T-elkens noodigt de gouverneur-generaal een
deel der passagiers aan zyn tafel.
By het naderen van Port-Saïd werd de
koDings-wimpel ingehaald om eerbewyzen te
Voien /ïer passagiers, ook de
gouverneur-generaal en zyn aamus; wga^u
zich te Port Saïd aan waL De heer Roo?eboom
en zyn dames zouden by den Neierlandschen
consul déjeuneeren. 'sNamiJdags vyf uren op
5 September zou de stoomboot Port-Saïd
verlaten.
Yan een zyde, waar men het weten kan,
werd 0D8 medegedeeld, dat daar van een
schryven van H. M. de Koningin aan Koningin
Victoria, ter zake van Transvaal, waarvan
enkele Engelsche bladen gewag maken, niets
bekend is. (N. R. C.)
De plannen voor den bouw van een ge
heel naar de laatste eischen der wetenschap
ingericht natuurkundig laboratorium voor de
Polytechnische school te Delft zyn dezer dagen
definitief vastgesteld. Het gebouw zal ver-
ryzen aan het Nieuwe Kanaal aldaar.
Het stoomschip „Bundesrath" vertrok
11 Sept. van Delagoabaai naar Zanzibar; de
„General," van Hamburg en Antwerpen naar
Oost-Afrika, passeerde 11 Sept. Aden; de
„Yan der Parra," van Amsterdam naar Batavia,
passeerde 11 Sept. Ouessant; de „Salak", van
Rotterdam naar Batavia, arriveerde 12 Sept.
te Port-Said.
Alkemade. Het sterftecyfer by den Burger-
lyken Stand is hier gedurende de zomer
maanden steeds beduidend gunstiger dan in
voor- en najaar. Van 20 Juli tot 8 Augustus,
en van 18 Augustus tot 9 September kwamen
zelfs geen aangiften in, op een bevolking
van 4395
Bodegraven. Zondagavond om een uur of
aebt was het in de Wilhelminastraat, alhier,
zeer woelig. Een korporaal van de Wi-ricker-
schans had, zonder eenige aanleiding daar
voor, op straat een jongmensch een gevoeligen
klap toegediend. In een ommezien waren er
tal van menschen op de been om den korpo
raal dit eens betaald t9 zetten. Hy kreeg dan
ook al spoedig van veel handen een pak
slaag; wel zwaaide de krygsman als een
razende met zyn sabel, maar men wist hem
dit wapen spoedig te ontrukken en aan de
politie in bewaring te geven. Met achter
lating van zyn sabel, die hy den volgenden
dag eer6t terug kon halen, moest de korporaal
naar de kazerne afdruipen. De lust, om onze
rustige ingezetenen te mishandelen, zal hem
nu wel een weinig afgeleerd zyn.
Op Dinsdag 26 Sept. a. s. zal alhier de
verkiezing plaats hebben voor een lid van
den gemeenteraad, t.r vervulling van de plaats
van wyien d6n heer W. P. Brunt. Opgaven
van candidaten moeten op genoemden dag
van 's morgens 9 tot des namiJdags 4 uren
by den burgemeester ingeleverd worden.
Het bestuur van den Zuidzyder- en
Boezempolder alhier zal op Vrydag 22 Sept.
a. s. schouw dry ven over de slooten, vlieten,
weteringen en hoofdeneinden, in genoemden
polder gelegen.
Benthuizen. Eenige dagen geleden heeft
er ten huize van de weduwe L. Lekkerkerk
een diefstal plaats gehad, waarvan aangifte
werd gedaan aan den gemeente vt ld wachter
L. Ahelman.
Door het yverig cn btleidvol optreden in
vireeniging met den ryksvel 'wachter yid\p,
gestationneerd te Hazerswou e, viel de dief,
eoD 22 jarig jongeling, F. v. Duit Boskoop,
weldra in hun handen en deed volledige be
kentenis. Voorz ker z 1 hy zyn gerechte straf
nitt ontgaan.
Eere den veldwachters, die zoo flink zyn ia
de vervulling hunner plicbte.nl
Valkenburg. De gisteren gehouden paar
denmarkt W38 in onderschei ing van die van
het vorige jaar druk bezocht. Ni t minder
dan -±: 550 paarden waren aan de ïyo, be
nevens een 70 a 80 veulens.
Vooral in ce morgenuren was do handel
door de tegenwoordigheid van vreemde koop
lieden bepaald levendig te noemen, verder op
den dag wat trag. r.
Er waren uitstekende jonge paarden aan
gevoerd, die voor goe en prys van de hand
gingeD. Voor enkele 2'/2 j rige exemplaren
werd gevraagd f 450 of moer en betaald
f 400. Luxepaarden kwamen Diet ter
markt voor.
Woubrugge. Ten nadeele van den veerman
Van Luliog wordt sedert den 9don September
11. vermist een bouten roeiboot, die gemeerd
Het vijfde bedrijf
DOOR
EMILE ZOLA.
(Door het Eblontleend aan de Aurore
Ik ben ontsteld. Ik gevoel geen toorn meer,
geen wraakzuchtige verontwaardiging, geen
drang om de misdaad uit te schreeuwen, om
de bestraffing te eischen in den naam der
waarheid en der gerechtigheid. Het is de
ontsteltenis, de heilige schrik van een maD,
die bet onmogelijke ziet gebeuren, die rivieren
naar haar oorsprong ziet terugvloeien, die de
aarde ziet omtuimelen onder de zon. En wat
HE uitschreeuw, is de ellende van ons edel
en edelmoedig Frankryk, de vrees voor den
afgrond, waarin het stort.
Wy hadden ons verbeeld, dat het proces
vaq Hennes het vyfde bedryf was van het
verscbrikkelyk drama, dat wy reeds byna
twto jaren medeleven. Alle gevaarlyke moge-
lykheden schenen uitgeput te zyn, men ge
loofde, dat wy op weg waren naar een op
lossing van bevrediging en eendracht. Na
den smarteiyken stryd was do overwinning
van het recht onvermydelyk, het stuk
moest goed afloopen, met de klassieke over
winning van den onschuldige. En nu hebben
wy ons bedrogen, een nieuwe gebeurtenis
heeft zich voorgedaan, de meest onver
wachte, de verschrikkeiyk8te van alle, die
het drama nog somberder maakt, die het
▼eilengt en het voert tot een onbekend einde,
waarvoor ons verstand stilstaat.
Het proces te Rennes was pas het vierde
bedryf. En wat zal dan het vyfde zyn?
Uit welke smarten en uit welk ïyden zal
dat dan worden opgebouwd, tot welke boete
zal dat het volk dry vent Want, nietwaar?
het is heel zeker, dat de onschuldige ni6t
tweemaal veroordeeld kon worden, dat zulk
een ontknoopiog de zon zou verduisteren en
de volkeren in opstand zou brengen I
O, dat vierde bedryf, dat proces te Rennes 1
In welk een gewetensangst heb ik het door
leefd in de eenzaamheid, waar ik my had
teruggetrokken, om als een goed burger van
het tooneel te verdwynen In den wensch om
geen aanleiding te geven tot uitbarstingen
van hartstocht! Hoe beklemd was my het
hart, als ik op berichten, op brioven, op
bladen wachtte, en welk een pyniging was
het lezen t
Wy hebben monsterachtige dingen bij
gewoond; de vervolging van Picquart, het
onderzoek over de Strafkamer, de dessaisis-
6ementwet, die er uit is voortgekomen. Maar
dat alles is kinderspel, onvermydeiyke
progressie beeft zyn werk gedaan en op den
top ontplooit zich reusachtig het proces van
Rennes, als de afschuwelyke bloem van alle
opgestapelde mesthoopen.
Daar heeft men het meest buitensporige
samenstel van aanslagen tegen de waarheid
en bet recht gezien. Een troep getuigen, die
de debatten leidden, die elkon avond samen
schoolden voor het ontwerpen van de hinder
laag voor den volgenden dag, die met leugens
requireerden ia de plaats van het openbaar
ministerie, die hun tegen ssprekers terroriseer
den en beleedigden, zich gehoor verschaffende
door de onbeschaamdheid van hun galons en
hun pluimen. Een rechtbank ten prooi aan
dien inval van chefs, zichtbaar ïydende onder
hun misdadig werk, gehoorzamende aan een
byzonderen gemoedstoestand, waarin men diep
moet doordringen om te oordeelen over de
rechters. Een belacheiyk openbaar ministerie,
dat de grenzen der domheid achteruitzet, dat
aan de geschiedschryvers nalaat een requisi
toir, welks domme en moorddadige nietswaar
digheid ten allen tydo de menschheid zal doen
verstommen van verbazing, een openbaar
ministerie, zoo giftig en koppig wreed, dat
het geboren sehynt te zyn uit een nog niet
geclassificeerde menscheiyke diersoort. Een
verdediging, die men eerst tracht to vermoor
den, die het woord wordt ontnomen, telken
male als ze lastig wordt, en aan welke men
ten slotte weigert het beslissende bewys, toen
zy de eenige getuigen opriep, die weten.
En een maand lang heeft dit afschuwe
lyke ding geduurd voor een onschuldige, voor
dien beklageDSwaardigen Dreyfus, van dat
menscheiyk wrak, dat steenen zou doen
weenen. En zyn vroegere kameraden zyn
hem nog een trap komen geven en zyn
vroegere chefs hebben hem onder hun graad
verpletterd, om zichzelf te redden van het
bagno en er is geen kreet van medelyden,
geen vleugje van edelmoedigheid opgeweld
in deze lage zielen.
Wanneer het volledig verslag van het
proces te Rennes zal zyn uitgegeven, dan
zal er geen verwerpciyktr monument van
de men8cheiyke schande bestaan. Dat over
treft alles, de geschiedenis zal geen schurk-
achtiger stuk kunnen aanwyz n. Onwetend
heid, zotheid, dwaasheid, wreedheid, lage
misdaad worden daarin uitgestald met een
onbeschaamdheid, die het komende geslacht
zal doen beven van schaamte. Daarin z\1n
bekentenissen van onze laagheid, waarover
de geheele menschheid zal blozen. Daarom
ben ik ontsteld, want een volk moet wel
een afschuwelyke crisis doorstaan, wanneer
het aan de geheele wereld zulk een ont
leding van zyn zedeiyken en geestelyken
toestand voorlegt. Is dit de naderende dood
en welk bad van goedheid, van zuiverheid,
van rechtvaardigheid zal ons schoonwasschen
van het giftige siyk, waarin wy zieltogen?
De militaire justitie moet in vredes-
tyd verdwynen, nu zy zichzelf niet in staat
heeft getoond tot rechtvaardigheid, tot een
voudige beredeneering, tot gezond verstand.
Zy heeft zichzelf veroordeeld.
Een eerste krygsraad, bedrogen in zyn
onbekendheid met de wet, veroordeelt een
onschuldige. Een tweede krygsraad, bedro
gen door het meest onbeschaamde samenstel
van leugens en bedriegeryen, spreekt een
schuldige vry. En nadat licht is gemaakt
en de hoogste rechtsmacht hem de eer heeft
willen laten om de dwaling te herstellen,
durft een derde krygsraad het daglicht te
oochenen en veroordeelt hy ten tweeden
male een onschuldige. Dat is het onherstel
bare, de opperste misdaad is bedreven.
Daar staaa wy nu voor Europa, voor de
wereld. De geheelo wereld is overtuigd van
de onschulJ van Dreyfus. Was zü dit niet
re9ds, d n is zy h t nu na het proces van
Rennes. Alle hoven der groote mogendheden,
onze buren, zyn ingelicht, kennen de stukken,
hebben het bewijs v.rn de onwaardigheid van
drie of vior van onze generaals en van de
schandelyke verlamming van ons militair
recht. Ons zeoelyk Se:an is verloren en
honderdmaal rampspoediger dm dat andere,
waar slechts bloei is verboten.
Waar zullen wy de hel ibaftigheid vinden
om de fout te bekennen? Waar i3 de regee
ring van moed en beil, waar zyn de Kamers
die zullen begrypen, die zullen baudel n vóór
alles voorgoed verloren is?
Binnen enkele maanden zullen de volke
ren tot ons komen en wat zullen zy vind n?
Den onschuldige tweemaal veroordeel 1, de
waarheid geslagen, het recht vermoord. Is
dat mogeiyk? Neen, wy mo.ten onmiJdeliyk
het vyfde becryf hebben van bet monster
achtig drama, al moeten wy oas leven er
voor laten. Wy moeten onze eer terug heb
ben, voordat wy de volkeren ontvangen, la
een genezen, in een herboren Frankryk.
Myn groote vrees zal ik u nu zeggen. Zü
is altyd geweest dat de waarheid,"het be
slissende bewys zal worden aange.rachtdoor
Dultscbland. Het is thans niet langer tyd
van zwygen over dit doodelyk gevaar. Ie
veel licht verblindt, wy moeten moedig hot
geval onder de oogen zien, dat Duitschland,