Meubilaire Goederen.
Chocoladefabriek I. 6. LANGEVELD,
(jhli216.
J>oauci(iag 1j
Sep temper.
A0.1898
(Deze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
PERSOVERZICHT.
AMSTERDAM,
„Circus RENZ."
LUSTIGE BLADEN,
EEN BTJS*?!
WAAR??
Openbare Verkooping,
The Buffalo Cycle Co., Buffalo N.-Y.
ui? (Je Victoria Bron te Oberlahnstein by Ems
Tafeldrank a
Vanhjfflpninklykef/uis c/erjVeder/anden.
Verkrijgbaar bij de Firma Wed. FISCHER Co., Leiden.
MARE S3.
Vraagt alom LANGEVELD's 5,4,3,2 en 1 Cts. Reepen, Boomstammen, Crème- en
Bougattabletten, waarvan de goede qualitcit alom wordt geroemd.
Chocoladewafels, Suprafine, in doozen netto 7< KG.
TABLET-CHOCOLADE met en zonder Vanille in verschillende prijzen.
BOLLAND's Wijsbegeerte
F. A. L. SMIT.
i-
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden por 3 maanden. ...ii»::;; 1.10.
Franco por post 1.40
Afzonderlijke Nommersor-
PRIJS DER ADVERTEETIÉN:
Van 1-6 rogels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17Grootere
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad
WOI 'l r O 05 V-v»3.
Ticeede Blad.
Mr. Z. Yan den Bergh schrijft in het
Sociaal Wlcbl.:
„Het denkbeeld, thans weer door mr. Kerdyk
ter sprake gebracht, om de naleving van de
arbeidswet door de arbeiders te doen
controleeren, vindt, gelukkig, veel belangstel
ling in arbeiderskringen. Zal dit denkbeeld
echter ooit tot uitvoering komen, dan is een
eerste vereischte, dat de werklieden de wet
met de belangrijkste besluiten kennen. Hoe
weinig dit het geval i3, bleek mij nog dezer
dagen, toen een woord- en penvoerder onder
de werklieden mij over de arbeidswet een
vraag deed, met de opmerking: uit de wet
kunnen wij niet wijs worden. Hij bezat niets,
waaruit' hij de voorschriften der wet kon
nagaan. Nu heb ik een paar jaren geleden
getracht, in die behoefte te voorzien door
een „populaire bewerking" van de arbeidswet
en de besluiten, 'k Heb toen de voldoening
gehad, dat boekje te zien beoordeelen als
zeer geschikt voor zijn doel; een zesduizendtal
exemplaren moesten spoedig na elkaar gedrukt
wórden, o. a. een paar duizend voorden „Alg.
Nod. Politiebond"; de laatste druk is sinds
lang uitverkocht en sedert kon aan de vele
aanvragen niet worden voldaan. Maar de werk
liedenkringen heeft het boekje niet bereikt,
ofschoon het juist voor deze was bestemd.
„Thans ben ik bereid, een nieuwen druk
te doen verschijnen, die de sedert noodig
geworden wijzigingen zal bevatten, en dezen
voor f 4 per 50 exemplaren (dus a 8 cents
per stuk) voor werklieden- en onderwijzers
verenigingen verkrijgbaar te stellen. Maar
dat is zonder trkort slechts mogelijk, als een
groot getal exemplaren in-eens kan worden
gedrukt en geen onkosteD behoeven gemaakt
te worden voor reclame en dergelijke. Mag
ik daarom de werklieden- en onderwijzers
verenigingen uitnoodigen, deze zaak in haar
vergaderingen te bespreken en haar bestelling
te doen toekomen aan Yan Markens Drukkerij-
vennootschap te Delft?"
Onder het opschrift Een groot Volks
belang, zegt „Encus" io het N. v. d. D.
het volgende:
„Weldra zal in de vergaderzaal der Eerste
Kamer beslist worden, of onze boter onder
controle der Ryksproefstations mag gesteld
worden.
„Zooals bet voorstel thans luidt en veel
kans heeft te worden aangenomen, zijn wy
dankbaar, doch niet voldaan Niet alleen fabrie
ken, ook handelaars en boeren moeten hun
boter onder die contróle mogen stellen. Vooral
op het gebied van boter hebben onze proef
stations een uitmuntenden naam in het bui
tenland, niet weinig vermeerderd door het
laatste optreden van dr. Van der Zande, direc
teur van het prosfsUtion te Hoorn. Onze
Londensche Butter Defense Asso
ciation zal daardoor tevens winnen aan
kracht.
„Bovendien was zeer gewenacht een mini
mum boete van f 1000 voor een boterfabri-
kant. of groothandelaar, die boter tracht uit
te voeren, welke margarine blijkt te bevatten.
B\j elke herhaling wordt die boete vertien
voudigd. Van deze boeten worden betaald
vaste beambten, die alle boter moeten keuren,
welke wordt uitgevoerd. Engelsche deskun
digen moeten worden uitgenoodigd om te
zien, hoe deze wordt toegepast.
„Na de boter moet de kaas aan de beurt
komen.
„Dit scherpe, stevige wapen hebben wt)
noodig in den tarieven-oorlog, waarin wij ons
in. i. bij het vaststellen der tractaten heel
kalverachtig hebben gedragen, zeer tegen bet
belang der natie.
„Een andermaal beter en vooral Woensdag
opgepast. Dat men eensgezind zij, op onder
geschikte punten toegeve, opdat geen ver
schil van meening weer het voorwendsel zij
tot uitstel en afstel."
De Volksstemdie niet ingenomen is met
vervolging wegens majesteitsschennis, vindt
in de zaak-Cohen aanleiding een wijziging te
bepleiten in het toezicht op gevan
genissen.
De tegenwoordige „Regenten" zijn eenige
aanzienlijke heeren, aan wis men elke eere
betrekking met vertrouwen kan opdragen
doch zy staan, zegt het blad, door geboorte,
opvoeding, enz., zoo ver mogelijk verwijderd
van de personen, te wier behoeve hun regent
schap is ingesteld. Wel passen in zulk een
college een dokter, een meester in do rechten,
een godsdienstleetaar etc., „maar, vraagt Be
Volksstem, zouden deze zelf niet als regenten
veel kunnen leeren van de practiscbe kennis,
de ervaring van den kleinen man, die het
leven en de behoeften der gevangenen zooveel
meer van nabij heeft waargenomen dan de
aanzienlijke heeren, thans uitsluitend met de
taak van toezicht-houden belast?"
Nu de gevangenissen steeds meer ook ver
beterhuizen voor politieke misdadigers
worden, en het blad de stelling niet te ge
waagd acht, dat de tegenwoordige R°genten
allen te zamen een politiek zijn toegedaan,
die het begaan van een politiek misdrijf uit
sluit, kan allicht antipathie tusschon Regenten
en veroordeelde ontstaan. Daarom doet De
Volksstem de vraag: „behoorde er ook niet
een socialist in het Regenten-college zitting
te hebben, althans iemand, die wel in hot
begane misdrijf, maar niet in de politieke
beiyder.is iets afschiikwekkends zag? Zou bijv.
de zaak-Walburgh Schmidt hebben kunnen
ontstaan en zoo lang onopgehelderd zyn ge
bleven, indien er onder de heeren „Regenten"
ook maar één radicaal of één socialist ware
geweest?"
De strengste rechtvaardigheid en de streng
ste humaniteit by hen, die geroepen zijn de
gevangenen te verplegen, om dit met eenige
zekerheid te bereiken, acht De Volksstem
noodig, een hervorming van het toezicht op
de gevangenissen, en dit in zulk een richting,
dat het volk, en niet de patriciërs alleen,
voor de belangen waakt der ongelukkigen,
die bijna allen uit zijn midden zyn voort
gekomen.
De (antirev.) Nederlander bevat een reeks
van belangrijke artikelen over maatschap
pelijke feiten. Het uitgangspunt is deze
redeneering: „Do nationale rijkdom neemt
steeds toe. Maar helaas! ten koste van wi9?
Van den arbeider, van de kleine luyden.
Immers staat het vast, dat de rijke wel
steeds rijker, doch de arme steeds armer
wordt. De arme moet slaven en zwoegen ten
voordeele van den gefortuneerde Voorzeker
heeft de ontwikkeling der industrie wonderen
verricht; zjj heeft echter een overproductie
veroorzaakt, en, door den arbeid voor den
mensch te verrichten, heeft de machine ten
slotte aan tal van menschen het brood uit
den mond gestooten." De vrjje beweging, de
vrjje concurrentie wordt als oorzaak beschouwd.
Door haar wordt het kapitaal opgezogen naar
boven; wi9 beneden blijft gaat steeds meer
naar beneden; de middenklasse verdwijnt,
zoo zegt men, en verkondigt een en'ander als
onbetwistbare waarheid. Nu zal de Nederlan
der de laatste zijn om de maatschappelijke
toestanden goed te praten. IntegendeelTaak
van den verstandigen hervormer is het, de
oorzaken van eiken misstand op te sporen, en
dan op wegruiming daarvan te werken.
„Maar hiermede is nog volstrekt niet toe-
gogeven, dat geheel het maatschappelijk
„systeem van voortbrenging" en van „ver-
deeling van den rijkdom" niet deugt. Het
zoogenaamde „systeem" is een product der
tijdenhet uitvloeisel van duizenden en nog
maals duizenden omstandigheden en feiten,
die de zwakke mensch niet in ztfn hand beeft;
het is geenszins het product van eenig vooraf
door menschen of zoogenaamde wetgevers
beraamd plan; en als inderdaad het bestaande
„systeem" niet deugt, dan vreezen wy voor
de toekomst der menschen het ergste. Want
de menschheid is wel m staat dat systeem
te desorgani8eeren en in de war te sturen,
maar niet er een ander voor in de plaats te
stellen Het gaat met die „hervormers in het
groot" als mot den schooljongen, die, omdat
zijn horloge niet al te bost loopt, het uurwerk
eens uit elkaar neemt, meenende dat hy het
ook wel weer, en zelfs beter dan het was,
in elkaar kan zetten I" De vraag is evenwel
of de aangeheven klachten wel zoo gegrond
zjjn als ze schijnen en of hetgeen wy veroor-
deelen of betreuren een gevolg is van het
„stelsel?" De Engelschman Mullock vestigt
de aandacht op eenige feiten, berustende op
gegevens, in Engeland gemakkeiyk te ver-
krygen, en door niemand betwist. Wel hebben
ze alleen betrekking op bet Engelsche volk,
maar dat volk heeft hetzelfde leven als de
andere Westersch-Europeesche volken; het
leeft onder hetzelfde economische stelselwy
mogen dus wel aannemen, dat in hoofdzaak
wat daar geldt, ook hier geldt.
Uit die gegevens biykt, dat er in 1850
negen armen waren op 200 inwoners, en
thans slechts vyf; terwyi in 1615 te Shef
field, dat reeds destyds een middelpunt der
industrie was, ongeveer een derde van de
bevolking (dus zes en zestig op de 200) moest
steunen op de weldadigheid of ondersteuning
van anderen. Door graphische voorstollingen
wordt aangetoond, dat het inkomen van 160
millioen pd. st. in 1775, tot 1300 millioen
in 1865 gestegen is. Voor een deel is dat
een gevolg van de toeneming der bevolking,
maar voor een grooter deel van de ontwik
keling der industrie door betere organisatie,
door betere productiemiddelen en door toe
passing der wetenschap. Die geweldige aanwas
van den nationalen rykdom is zonder twyfel
verrassend; by het aanschouwen er van moet
al terstond het denkbeeld verdwynen, 'twelk
by sommigen bestaat, dat vermeerdering van
rijkdom gepaard moet gaan aan verarming
van een deel der menachhcid. Als de arme of
de armere den j-yke ziet. verbeeldt hy zich
vaak, dat „de rykdom", die in zyn oog een
vaststaande hoeveelheid aanduidt, uit handen
der armen in banden der rokeren is overge
gaan Maar die meerdere rykdom is niet ont
staan door iets aan anderen te ontnemen, en
ook niet door de armen meer te doen slaven.
Verder is het aantal belastingbetalers in
veel sterkere verhouding toegenomen dan de
totale bevolking. Ook dit feit is leorryk. Wy
zien er uit, dat niet alleen de rykdom toe
neemt, maar dat er ook steeds meer gegoede
families ontstaaner is niet een min of meer
vaststaande groep van gegoeden, maar die
groep wordt aangevuld en vermeerderd uit
de vroeger minder gegoede groepen; deze
nemen bygevolg betrekkeiyk in aantal af.
De verdeeling nagaande van den rykdom
over de midden- en hoogste klassen, bepaalt
hot blad zich tot die in Engeland in de inkom
stenbelasting bydragen, dus een inkomen
hebben van minstens 150 pd. st. of ƒ1800.
Deze belastingbetalers kan men verdoelen
in twee hoofdgroepen; middenklasse van 150
tot 1000 pd. st. {f 1800 a 12000), en ryken,
die meer inkomen hebben dan 1000 pd. st.
Nu is het getal inkomens der eerste of
laagste groep van 300,000 geklommen tot
990,000; dat der tweede of hoogste groep van
24,000 tot 60,000. De eerste groep nam dus
toe met 690,000 gezinnen, de andere met
slechts 36,000.
Ook proportioneel valt deze vermeerdering
ten voordeele uit van de middenklasse; de
toeneming van deze is in verhouding van 3
tot 10; die der ryke van 3 tot 8.
Met een ander diagram wordt aangetoond,
dat individueel genomen de ryken armer en
de middenklasse voor het meerendeel ryker
zyn geworden. Hoewel bet aantal leden der
groep van 600-1000 p. st., belangryk is
toegenomen, is het bedrag van elk inkomen
dooreengenomen onveranderd gebleven. Het
was in 1850 en in 1881 735 p. st. Daaren
tegen is het vermogen der middenklasse
dooreengenomen vermeerderd; dat van de
ryken except dat van de allerryksten -
is daarentegen verminderd.
De allerryksten behandelend, wyst de Ned.
er op, dat van de 230 personen, die daar
onder vallen, er 77 zyn, wier fortuin is toe
genomen door hot „doen van zaken", zoodat
die toeneming gepaard is gegaan aan toene
ming van den nationalen rykdom ook in de
andere klassen der maatscbappy. De aanwas
van 66 van die inkomens is toe te schryven
aan vermeerdering der waarde van het land-
welke waarde evenwel sinds 1880 weer be
langryk is afgenomen. Het geheele nat on; le
inkomen van Engeland is te stellen op 1300
millioen pd. st. Verdeelde men het inkomen
der ryksten, samen 22 millioen, over alle
ingezetenen, dan vermeerderde ieders inkomen
met 1 pd. st. of ƒ12!
Opmerkeiyk is de vermeerdering der gegoede
klassen in verhouding tot die der mingegoeden.
Laatstbedoelde klasse is gedurende 1850 1880
slechts toegenomen van 26 tot 30'/i millioen
de eerstgenoemde daarentegen van l'/3 tot
4'/, millioen. De mindergegoede klasse ver
meerderde derhalve met 15, de andere met
300 procent. Daar dit niet het gevolg kan
zyn van de groote vruchtbaarheid der meer-
gegoede gezinnen, vermits integendeel, naar
mate de menschen in beteren welstand ge
raken, zy voorzichtiger zyn in het sluiten
van onberaden huwelyken, zoo moet men aan
nemen, dat die snelle aanwas ontstaan is door
dat velen uit de minder- tot de meerdergegoede
klasse zyn overgegaan. Ware dit niet het
geval geweest, waren beide in dezelfde ver
houding vermeerderd, dan zou de minder
gegoede klasse zyn toegenomen van 26 tot 33
millioen, de meergegoede van l1/, tot nog
geen 2 millioen.
In 1860 genoot de mindergegoede klasse,
in aantal geiyk aan heel de bevolkiDg van
1800, evenveel inkomen als heel de natie in
dat jaar trok. Binnen dertig jaar doet het
zelfde verschynsel zich voor ten aanzien van
het inkomen van 1850. In 1880 genoot de
mindergegoede klasse, in aaotal gelyk aan de
bevolking van 1850, meer inkomen dan de
heele natie in 1850. De mindergegoede (of
werkmans)klasse genoot dus in 1880 reods
evenveel inkomen, als zy zou gehad hebben,
indien al de rykdom der natie, welke in 1850,
dus een menschenleeftyd vroeger, aanwezig
was, tusschen baar geiykeiyk ware verdeeld.
En in 1860 genoot zy reeds zooveel als de
geheele natie in 1800 bezat 1
Eindelyk toont de Ned. nog aan, dat hieruit
biykt, dat de machines en andere uitvindingen,
die handenarbeid overbodig maken, op den
duur dien arbeid toch niet doen verminderen.
Wel wordt vaak aan tal van arbeiders op
zeker oogenblik het werk ontnomen, maar
weldra komen spoedig meerdere daarvoor in
de plaats, die meer verdienen dan de vroeger
afgedankte. Voor deze persooniyk mogo dit,
als zy niet zelve gebezigd kunnen worden,
oen onverschillige zaak zyn, maar voor den
arbeidersstand in 't algemeen heeft de machine-
arbeid geen verlies opgeleverd.
fin de Ked. Werklnr. zynopgeaouea;
DATUM.
DAOIH.
Volw.
pera.
Kinde
ren.
Totaal
6
Sept.
Zondag
60
12
62
7
M
Maandag.
68
14
82
8
Dinsdag
72
14
86
9
Woensdag.
76
18
94
10
Dondordag
76
15
90
11
Vrgdag
74
19
93
12
Zaterdag.
71
12
es
Vervolg der Advertentiën.
(Maatschappij „ARENA")
Heden en volgende avonden,
te 8 uren precies:
Aanvang van het BALLET.
Oorspronkelijkl Noviteitl Oorspronkelijk!
Creatie van den Dir. FRANZ RENZ en den
Groothertogel. Hessischen Hof Balletmeester
A. SIEMS, met geheel nieuwe Machinerieën en
Verlichting»- Werktuigen. Oorspronkelyke Voor
stelling in 2 Afdeelingen en het Pracht-
Divertissement:
WERELDSTAD-TOONEELEN.
Voor pryzen der Plaatsen en Biljet-
Voorverkoop zie men Aanplak- en Strooi
biljetten. 6453 33
Hollandscho IJzeren Spoorweg.
Extra Nachttreinen iederen Dinsdag
en Zaterdag van AMSTERDAM naar DEN
HAAG, stoppende HALFWEG, HAARLEM,
VOGELENZANG, VEENENBURG, PIET GIJ-
ZENBRUG, WARMOND, LEIDEN en VOOR-
SCHOTEN.
Vertrek van Amsterdam 's avonds 11.45
(Tyd van Greenwich). Op die Treinen zullen
Retourkaarten en Abonnementskaarten GEL
DIG zyn. FRANZ RENZ,
Koninklijke Commissionsrath en Directeur.
Waarvoor dient die fon9?
Die bus dient, om de leege zakjes der
Thee Thomson in te werpen, om deel te
nemen aan de wekelyksche verloting van
f25.- in 3 pryzen. Op die bus worden
iedere week de namen der winners bekend
gemaakt. 6591 13
om contant geld,
van
De Notaris J. C. SPRUIJT, te Alfen a/d.
Ryn, zal ten sterfhuize van Mej. de Wed.
SPLINTER, te Hazerawoude, Wyk B No. 65,
op Woensdag 23 September a. 's mor
gens to 10 uren, publiek verkoopen:
Tafels, Stoelen, Spiegels, Schilderyen, Canapé,
Linnenkast, Secretaire, Pendule, Klok, Orna
menten, Naaimachine, Ledikant, Beddegoed,
Waschtafel, Kachels, Keukengereedschap,
Koper-, Blik-, Glas- en Aardewerk, Kleeden,
Karpetten, Gordynen, Tuinbank, Brandhout,
enz., enz., enz.
Te zien: Dinsdag 22 September a. 8., van
10-4 uren. 6599 22
F. G. VAN REEDE TER PARKELER, Generaal Agent voor Zuid Holland, Nieuwe
Molstraat 10, 's Gravenhage. 6292 10
In alle plaatsen van Zuid-Holland yverige en solide Agenten gevraagd.
co
FLIKJES met en zonder Vanille, Nougat-Baton, Vanille-
Baton, Croquelten. 5906 32
Alle artikelen zijn zindelijk, doch eenvoudig en degelijk verpakt.
Uitgave vanC. L.VAS L,t\(il iVHIJÏ8EW,
Amsterdam,
Een Hoogleeraarsbenoeming te Leiden
beoordeeld door
PrU» f O.AS. 6590 10
Da MAJOOR-INTENDANT der 1ste Divisie
Infanterie te 's-Gravcnliage zal op Donder*
dag 24 September a. s., des middags te
12 uren, ten zynen bureele, Riouwstraat
No. 183, onder nadere goedkeuring van den
Minister van Oorlog, in het openbaar AAN
BESTEDEN:
a. Voor het tydvak van I November 1896
tot en met 31 October 1897 de levering
van het noodige Ligstroo voor de garni
zoenen te 's-Gravenhagc, te Lelden, en
b. Voor het tydvak van 1 Januari tot en
met 31 December 1897 het wasschen van
de linnen goederen voor de garnizoenen
te 's-Gravcnliagc, Lelden, Delft,
Dordrecht, Brlelle en Willemstad,
alles ten behoeve van het nachtleger ii'
genoemde garnizoensplaatsen (Zie Staats
courant van 10, 20 en 21 September).
De aandacht van do gegadigden voor de
levering van ligstroo wordt gevestigd op de
wyzigingen, welke in de betrekkolyke voor
waarden van levering zyn aangebracht.
De voorwaarden van aanbesteding liggen
ter lezing in het Garnizoens Nachileger-Maga-
zyn, te Leiden, Doelengracht. 668^
