N°. 11113. Dinsdag 19 Mei, A0.1896 Bourant wordt dagelijks, met uitzondering van @pn- en feestdagen, uitgegeven. Dit nommer bestaat uit TWEE Bladen. Eerste Blacl. Leiden, IS Mei. IPenilleton. De arme schrijnwerker IDSCH DAItBLA FEIJS DEZEB OOTJE ABT: "Voor Leiden per 3 maanden. i Franco por post-j Afzondorlijko Nommers f 1.10. 1.40. l„ 0.05. PRIJS DER AD VERTEN TIËN Van 1-6 regels f 1.05. Iedere regel moer f 0.17£. - Grootere letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad wordt f 0.05 berekend. Een nattige instelling. Weinig inrichtingen dragen zoozeer den stempel van den vooruitgang, als die, welke wy heden konden bezichtigen in het gebouw der Rynlandsche Bankvereeniging, Nieuwe B.jjn alhier. Wij bedoelen de nu voltooide brand en inbraakvrye kluis tot het bewaren van voorwerpen en papieren van waarde De aanleiding tot het bouwen eener dergelijke inrichting is niet ver te zoeken, daar het toch in den laatsten tyd moeilijker wordt om bij de steeds brutaler plaats hebbende pogingen tot inbraak, een veilige bewaarplaats voor zijn waarden te vinden. Dit wordt van nog grooter belang, wanneer men genoodzaakt is, bij een tijdelijk verblijf elders, zijn bezittingen in een onbewoond huis te moeten achterlaten, waardoor de meesten wel genoodzaakt zijn hunne waarden onder de hoede van vrienden of kennissen te brengen, of in bewaarinrich- tingen in andere steden te deponeeren. Dat het bezit van een eigen instelling voor iedere stad langzamerhand een noodzakelijkheid is geworden, bewijst wel het zeer drukke ge bruik, dat te Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Haarlem, Groningen, Arnhem, Nijmegen en wellicht in nog andere plaatsen van deze bewaarplaatsen wordt gemaakt. Toen wij de uitnoodiging tot bezichtiging ontvingen, hadden wy wel het vermoeden, dat wij iets flinks te aanschouwen zouden krjjgen (zoo nu en dan waren reeds interessante bijzon derheden tot ons doorgedrongen), doch de werkelijkheid heeft onze groote verwachtingen verre overtroffen. Het geheel geeft onmiddellijk den indruk van stevigheid, van kracht, en imponeert door den grootschen opzet. By het binnentreden komt men in een ruime, hooge hal, met een fraai uit ijzer en glas geconstrueerd dak. Op den achtergrond staat, als een onwrikbare massa, de bewaarkluis, in Griekschen stijl opgetrokken. De geheele inrichting is dus gelijkvloers, in tegenstelling met kolderge welven, waaraan in den laatsten tyd om ver schillende redenen niet meer de voorkeur wordt, gegeven. De constructie is van geheel byzonaeren aard, volgens een systeem, zooals vermoedelijk in ons land nog nooit in toe passing is getracht. De wanden bestaan uit twee afzonderlijke muren, waartusschen zich rondom de geheele kluis een sterke pantser wand bevindt, doch in de constructie van den buitensten muur schuilt hoofdzakelijk het bijzondere. De samenstelling daarvan (ons ia verzocht geen bijzonderheden mede te deelen) is van meer dan buitengewone sterkte en dagenlange pogingen tot inbraak zullen zelfs al heel weinig succes opleveren. Wij kunnen alleen mededeelen dat ijzer en hardsteen een der bestanddeelen van dtn buitensten muur uitmaken (behalve nog de pantserwand) en dat deze niet op de gewone metsel wijze is gebouwd. Een ander hoofdpunt is natuurlijk de brand en inbraakvrije deur. Nog nooit zagen wy zulk e;n lichaam. Zij is vervaardigd in de beroemde fabriek van M i 1 n e r, te Londen- Liverpool, wier fabrikaat in Engeland nog steeds den besten naam heeft. Zij behoort tot de hoogste klasse, welke daar vervaardigd wordt. Aangezien de deur te zwaar is om veel te worden behandeld, is de kluis overdag gesloten mot een zwaar traliehek, hetwelk tevens voor ventilatie gelegenheid geeft. De deur is ongeveer 25 centimeter dik en heeft een buitenwand van niet minder dan 40 mili- meter massieve dikte, bestaande uit verschil lende lagen pantserstaai. Ons werden een paar monsterstukken van dien buitenwand getoond, welke aan de Koninklijke Nederlandscbe Grofsmederij alhier ter beproeving waren gegeven. Aldaar heeft men getracht met zware stoomt oormachines gaten in den wand te boren, doch zonder eenig resultaat, aangezien de daarvoor ge bruikte boren afstompten en werkeloos bleven ronddraaien zonder den stalen pantserwand in het minst te hebben kunnen aantastenPrach tiger resultaat is zeker niet denkbaar! Wanneer men de eigenlijke kluis binnen treedt, komt men in eene betrekkelijk groote ruimte, waar tegen den achterwand zich een 65 kastjes van verschillende afmeting bevin den. Deze kastjes zijn voorzien van stalen deuren, terwijl do sluiting daarvan aan de hoogste eischen beantwoordt. Zeer terecht heeft men bier gebroken met het systeem om alleen in sleutels de groote zekerheid te vinden. De keuze viel op een letterslot. Daar aan is evenwel gewoonlijk de groote moei lijkheid verbonden, dat zulk een slot een be paald woord heeft en dit alleen door inwendige verandering van het slotwerk kan worden versteld, ec-n handeling, ongetwijfeld moeilijk en omslachtig. Na zeer veel onderzoekingen in het buitenland is men er in geslaagd een geheel nieuw systeem te doen samenstellen, hetwelk uitmunt door nauwkeurigheid en eenvoudige behaudeling. Wij konden ons overtuigen hoe binnen den tijd van een minuut elk willekeurig woord kan worden gekozen, zonder dat men iets met inwendige veran dering te maken heeft, en wel op eene wijze, die voor niemand de minste moeilijkheid hoe genaamd kan opleveren. Behalve de groote zekerheid, welke een letterslot aanbiedt, heeft daarenboven elke deur nog een slot met afzonderleken sleutel, welke aan den huurder wordt ter hand ge steld. Verder bevindt zich op iedere deur nog e.n contröle-slot, waarvan de sleutels uit sluitend in handen der beambten blijven, ten doel hebbende aan den huurder de zekerheid te geven, dat alleen by en geen ander eenige handeling aan zijn slot kan verrichten. In elk kastje bevindt zich een daarin pas sende trommel, welke, wanneer men zjjn waarden wenscht te doen bewaren, wordt thuisbezorgd, ten einde aldaar te worden gevuld. De trommel wordt dan naderhand door den eigenaar persoonlijk in het kastje geborgen, het slot gesteld op oen lettergeheim, door hemzelf te kiezen, zoodat b u alléén de macht heeft naderhand de deur weer te ontsluiten. By de vertooning van een en ander waren wy een en al verbazing over de buitc n- gewone zekerheid, welke dit systeem van sluiten aanbiedt. Ten einde den huurders ge legenheid te geven ora de noodige verande ringen in het gedeponeerde of het knippiB van coupons te kunnen bewerkstelligen zonder dat zy genoodzaakt zijn hun waarden naar huis te nemen, is daarvoor een klein kabinetje ingericht. De toegang tot de kluis is voor eiken huurder dagelijks opengesteld. De geheele hal is op keurige wijze met fraaie wand- on mozaïektegels bekleed en geeft een waarlijk grootschen indruk. Een klein denkbeeld van de zorg, waarmede de bouw is geschied, zal men misschien verkrijgen, wanneer men nagaat dat de werk zaamheden daaraan juist een balf jaar hebben geduurd. Aan ieder, die eenig belang stelt in deze nieuwe inrichting en voor velen, die des zomers hun huis onbeheerd moeten laten, zal deze bewaarkluis een ware uitkomst zijn kunnen wij een bezoek dringend aanbevelen, waartoe gedurende de eerste weken voor een ieder de gelegenheid is opengesteld. Evenals wij zullen ook zij dan, meer dan uit deze regelen kan blijken, den indruk verkrijgen, hoe alles niet alleen degelijk is, maar er ook keurig netjes uitziet. In het by dit nommer behoorendo Tweede Blad deelen we mede het volledige, thans door de Regeering by de Tweede Kamer inge diende gewyzigde wetsontwerp met Memorie van Antwoord op bet afdeelingsverslag der Kamer betreffende de Grensveramering van Leiden, Leiderdorp, Oegstgeesten Zo9terwoude. In dezo Memorie van Antwoord verklaart de minister van binnenlandsche zaken, dat er geen termen bestaan om dit wetsontwerp geruimen tyd uit te stellen, te minder, waar de gemeente Leiden reeds sedert ettelyke jaren met klem van redenen op grenswyziging heeft aangedrongen. Er is ook geen enktle deugdelijke grond om de regeling dergemeento- flnancién aan de behandeling van dit wetsont werp te doen voorafgaan. De Minister biyft volhouden, dat er alleszins termen bestaan voor deze grensregeling, daar de stadsbevolking snel en krachtig toeneemt, de meergegoeden zich in het zoogenaamd goedkoope Leiden gaan vestigen en de ver meerdering van bevolking op het gemeenteiyk territoir alzoo op rekening der mingegoeden moet worden gesteld, wie» geene voldoende huisvesting kan worden verschaft. Het aan te hechten grondgebied is geenszins te groot in verhouding tot dat, hetwelk de gemeente Leiden thans beslaat. Vermeerdering der stadsbevolking geschiedt bier niet door ontvolking van het platteland. Geldeiyk voor deel voor Leiden is niet de bedoeling en zal wellicht ook niet uit de regeling voortvloeien. In het gewyzigd ontwerp zijn do artikelen in overeenstemming gebracht met den tegen- woordigen plaatseiyken toestand en de thans bestaande kadastrale nummering. Thans wordt voorgesteld om de nieuwe grensregeling niet met 1 Juli, zooals eerst het plan was, maar met 1 Augustus a. s. in werking te doen treden. Zaterdag avond hield de afdeeling Leiden van het Algemeen Nederlandsch Werklieden verbond in het lokaal Ephraïm eene bijeen komst van leden en geïntroduceerden. De bekende gezelligheid dier feestvergaderingen had ook thans de zaal flink doen vullen. In het welkomstwoord van den voorzitter, den heer Kouw, wees deze op het hooge nut van hot vereenigingsloven voor den werkman. Een zestal leden zongen hierna, geschaard om het vaandel, een expressel'yk vervaardigd bondslied. Een afwisselend programma, dat de lachspieren der aanwezigen op zwaro proef steldo, volgde, en het zou moeilyk te beslissen zyn, wien van de werkende leden de eerepalm toekomt. Zeker is het, dat een vereeniging, die geen geld bestemt voor feesten, goede krachten moet hebben om met nagenoeg geen hulpmiddelen zulk een recht prettigen en joligen avond daar te stellen. Het programma werd afgewisseld door een tooneelstukje „Wie waagt die wint" en natuuriyk besloten door een bal. De Nederlandsche mail met berichten uit Batavia kan hedenavond hier worden verwacht. Door den Commissaris der Koningin in Noord-Holland is met het oog op het groot aantal candidaten, evenals vorige jaren, ook nu weder eene dubbele commissie benoemd, belast met het examineeren van hen, die eind-examen wenschen af te leggen aan de hoogore burgerscholen met 5-jarigen cursus. Voorzitter, niet examineerend lid, is: cr. H. Brougersma, directeur dor H. B.-S. met 5 jarigen cursus te Haarlem, alwaar het mon deling gedeelte van het examen zal worden afgenomen. Leden van de eene afdeeling zyn: dr. J. Campört, directeur, en dr. G. Doyer Van Cleeff en J. De Vries, leeraren aan de H. B.-S. met vyfjarigen cursus te Amsterdam; Mr. F. A. De Graaff, E. A. W. Pauw en W. Mars, leeraren aan de H. B.-S. met 5-jari gen cursus te Haarlem; Dr. J. F. A. Meilink, leeraar aan de H. B.-S. met 5-jarigen cursus te Leiden; Dr. H. W. Waalewyn. dr. J. J. Terwen en K. E. Scheld, leeraren aan de H. B.-S. met 5-jarigen cursus te Alkmaar; R. Van Duinen, A. De Weerd en H. F. Huysken, leeraren aan de H. B.-S. met 5 jari gen cursus te Hoorn, on W. P. Van Vlissingen, directeur der H. B.-S. met S-jarigen cursus te Enkhuizen. Leden der andere afdeeling zyn:dr. A. Van Hennekeler, mr. A. Slotemaker L.H.Zoon, M. J. Boeijer en H. L. De Haas, leeraren aan de H. B.- S. met 5-jarigen cursus te Amsterdam B. J. Ter Brugge, leeraar aan de Openbare Handelsschool te Amsterdam; Dr. H. J. Calkoen, A. Van der Voort en R. Zuidema, leeraren aan de H. B.-S. met 5 jarigen cursus te Haarlem; Dr. D. De Loos, directeur van, en W. Mas- sink en J. De Josseling de Jong, leeraren aan de H. B.-S. met 5-jarigen cursus te Leiden; A. Pelt, directeur van, en L. Kieviet, leeraar aan de H. B.-S. met 4-jarigen cursus te Zaan dam, en A. Van don Stempel Jz., leeraar aan deH. B.-S. met 5-jarigen cursus te Hoorn. Men scbryft ons uit de residentie, dat mr. Van Marle zou z(jn aangezocht, op to treden als hoofdredacteur van het „Haagsche Dagblad". Da heer Van Marle schreef reeds gedurende eenige jaren onder zyne initialen geregeld hoofdartikelen in hot conservatieve orgaan en ging daarvoor ook als occasional correspon dent met de Koninginnen op reis en na rde feesten te Kiel. (Tel.) Belangryk nieuws weet het „Berliner Tageblatt" te vertellen, nieuws, dat ons Nederlanders in de eerste plaats moet interesseeren. Onze jong9 koningin zou zich nameiyk verloven met prins Bernhar.l Hein- rich, den 18 jarigen tweeden zoon van den (overleden) erfgroothertog van Saxen Wtimar. Den 24sten Juni e. k., op den 80sten verjaar dag van den groothertog, wordt do verloving misschien wel.official bekendgemaakt. Het blad heeft zyn bericht uit „Angeblich sicherster Quelle"! Het verslag van den toestand der ge meente 's-Gravenhage over het jaar 1895 is verschenen. De bevolking op 31 December 1895 bedroeg 84,862 mannen, 100,883 vrouwen, te zamen 185,745. Die van de 8ste wyk (Scheveningen) alléén bedroeg op dat tydstip 19,361. Do ver houding der sterfte in 1895, berekend naai het middencyfer der bevolking, was ruim 18'/, per 1000. Het aantal genummerde perceelen is in 1895 geklommen tot 31,908, tegen 30,917 in 1894, en alzoo toegenomen met 991; 1002 perceelen werden bygebouwd. Het aantal vergunningen voor den verkoop van sterken drank in het klein bedroeg op 1 Januari 1895: 641 en op 31 December 1895: 639, Gisteren, 17 dezer, was het 40 jaren geleden, dat mr. S. Tjaden Busmann, met do benoeming tot rechter in de voormalige ree ït- bank te Appingedam, zyn intrede deed in de magistratuur, waarin hy thans nog o be trekking bekleedt van president der Groninger rechtbank. Hy heeft dien dag onder zeer vele biyken van waardeering en hoogachting herdacht. In een corpsvergadering van bet Utrechtsch Studentencorps is besloten niet af te wyken van de gewoonte en ook dit jaar vanwege de lustrumfeesten den dies natalisdie 22 Mei a. 6. zal zyn, niet feesteiyk te herdenken. Mevrouw de douairière Van Tuyll van Serooskerken heeft aan de gemeente West- broek f 3000 geschonken ter gedachtenis aan baar 50-jarig jubilé als Ambachtsvrouwe. Te Roermond is overloden mgr. P. J. H. Russel, gopens. prof. aan het Groot Seminarie te Rolduc. 4) Beide die lieden, voor de balie verschenen, verklaarden eenstemmig, dat Johan werkeiyk reeds te halfacht in zyn kosthuis was ge weest en bedaard en wèl met hen had ge sproken, zoodat hy bygevolg op dien tyd onmogeiyk kon gezien zyn aan het achterhuis van den keursiyvenmaker of daaromtrent. Hetzelfde zeiden zy in het byzyn van twee burgerlieden, die tegen Johan hadden getuigd, en die nu (let wel!) het onderling oneens werden ten aanzien van den tyd, by hun eerste verklaring opgegeveD, daar de een zeide, zich nu te herinneren, dat het nauwelyks zeven uren kon zyn geweest, toen hy den schryn- werker van uit het achterhuis had zien komen, - terwyi do ander staande hield, dat zulks te halfacht en ruim daarover had plaats gehad. Er ontstond dus ten aanzien van het eenig bezwarend punt, tegen Johan aan gevoerd, een wezenlijk gewichtig verschil in de opgave der getuigen, wier getuigenis hierdoor niet weinig van zyn kracht ver loor. Behalve deze was er nog een om standigheid, welke er almede geen kracht aan by zette; immers, daar het in den herfst en dus des avonds omstreeks dien tyd op straat reeds tamelyk donker was, konden da getuigen, door de schemering van het lantarenlicht misleid, 6en ander voor Johan hebben aangezien, hoezeer zy veiklaardc-n dezen wèl te kennen. Dit alles samengenomen, gaf aan diens zaak een gunstiger aanzien en deed den rechter de onvolledigheid gevoelen van het getuigenis, dat tegen hem was aangevoerd. Reeds helde de rechter over tot uitvaar diging van den last om den schrynwerker zyn gevangenis met de burgerlyke gyzelkamer te doen verwisselen; reeds sprak men in de stad openiyk van Johans onschuld als van een bewezen zaak, en voer hevig uit tegen de beide lieden, wier onjuist9 verklaring denoodlottigste gevolgen had kunnen hebben voor den armen schrynwerker, toen eensklaps de zaak een andere wending nam. Johan, die intusschen geen kennis droeg van hetgeen er buiten zyn gevangenis omging, noch wist dat de ongelykheid der tegen hem bestaande getuigenissen door don rechter in zyn voordeel werd uitgelegd, had reeds her haalde malen aan den cipier zijn verlangen te kenDen gegeven om tot een nader verhoor te worden toegelaten. Zyn rechters, hiervan kennis bekomen hebbende, deden den gearresteerde voor zich komen, en nu verklaarde deze te zyn de dader van den doodslag, op Wilhelm B. begaan l Ziehier, waarop verder die be- kentonis nederkwam. Uit aanmerking, dat hy vroeg of laat toch eenmaal moest sterveD, en het hem beter ware nu te eindigen dan zyn rampzalig leven wellicht nog tien of twintig jaren voort te sleepeD, wilde hy, zeide do ongelukkige, de heeren niet laDger ophouden mot zich te blyten verontschuldigen, maar hun kortelyk belyden, hoe het ongeval zich had toegedragen. Wel had hy opgemerkt, dat de twee getuigen, die tegen hem waren opgetreden, nog van elkander verschilden in de opgave van den tyd, wanneer zij meenden hom gezien te hebben, doch hy schreef dat toe aan een vergissing, daar degene der getuigen, die beweerde hem te zeven uren uit het achter huis te hebben zien komen, werkeiyk goed had gezien. Een weinig vóór zevenen nameiyk was hy voor de tweede maal naar Wilhelm gegaan, van wien hy een Duitscb liedje had terug te vragen, dat hy diens meisje bad beloofd voor haar te zullen afschrijven. Zijn vriend had hem toen vry ruw bejegend en hem hoonend toegebeten, dat hy zich met Dioa niet te bemoeien, veelmin haar dergelyke gedienstig heden te bewyzen had. Dit had aanleiding tot meer, en allengs tot heviger woorden wisseling gegeven; van woorden was het tot daden gekomen. Nadat Wilhelm een- en ander maal had gedroigd, hem den winkel uit te werpen, had deze daartoe werkeiyk een poging godaan, was, toen bij tegenstand vond, nog oploopender geworden en had hem in de borst en by de haren gevat, en nu was er oen vry onzachte worsteling tusschen hen ontstaan. Hy had nochtans zyn verwoede tegenparty tot nu toe ontzien; toen echter deze niet afliet, hem nu naar de keel greep en in vreeseiyke bedreigingen uitborst, toen had hy, zich tot dadelijken noodweer gedrongen ziende, werktuigiyk een hamer opgenomeD, die daar op een werkbank lag, den woedenden man toeroepende: „L3at af, WilhelmI of ik sla u de hersons inl" Nog had hy een nadere poging tot ontsnap pen gedaan, nog éénmaal den woesteling vermaand af te laten; dan, toen dez9 nu toch niet afliet, maar nog eens zoo boosaardig werd, toen had hy, zfln hartstocht niet langer meester, hem in onberaden drift den slag toegebracht, welke zfln party bewusteloos deed ter aarde zinken. Daar lag nu zyn getrouwe vriend Wilhelm aan zyn voeten neder I Reeds was de adem vervlogen; er was geen herroepen meer aan; hy had zyn handen in vriendenbloed gedoopt I Al aanstonds na het volvoeren der daad had het hevigst berouw hein in het hart gegrepen. Nu had hy het in zyn hand als verstyfde moordtuig, den noodlotligen hamer, van zich geworpen en was, zonder nog geregeld te kunnen deDken waarheen, door de achterdeur uitgegaan. Op straat was hy weder geheel tot bewustzyn gekomen en nu had hy be grepen, dat toch de verdenking van dezo daad niet licht op hem zou vallen. Dit denkbeeld, gepaard aan de innerlyke bewustheid, dathy niet dan ondanks zichzelven en door de woede zyner tegenparty genoodzaakt, tot dezen ongelukkigen doodslag gekomen was, had zoodanig zyn ziel ingenomen en de vrees voor ontdekking zóó geheel by hem doen ver- dwynen, dat hy zyn gewone tegenwoordigheid van geest had kunnen hernemen en toen in een hem eigen bedaarde gomo6dpstemming den weg naar zyn kosthuis had iDgeslagen. Zonder die houding te verloochenen had hy vervolgens zich het voorval laten verhalen en was ter ruste gegaan, in afwachting van wat er vorder gebeuren zou. Dus luidde hoofdzakelyk de verklaring, door Johan den schrynwerker van de zaak gegeven. Als eenig gunstbewys, als een bijzonder genadeblyk smeekte by zyn rechters, dat men hom niet lang in den kerker z^u laten smachten, maar weldra uit zyn Jyden helpe^ daar de dood hem nu wenschelyker scheed dan een leven, waarin hy toch geluk noch zegen kon hebben. Had elk met bevreemding de inhechtenis neming van Johan vernomen, zich daarna verbiyd met het uitzicht op zyn gehoopte bevrijding en met zekere verontwaardiging Dodorgezien op de twee burgerlieden, die door hun uiteenloopende vei klaring zich naderhand berucht deden worden als do eenige getuigen, tegen den armen man opgekomen, thans hoorde ieder met ontzetting en afschrik de oplossing, door Johans onverwachte verklaring gegeven. Niemand twyfelde wel of die ver klaring behelsde waarheid, maar men begreep toch niet, hoe e6n dergelyk ongeval had kunnen plaats grypen tusschen twee menschen, algemeen bekend als vrienden, die elkander beminden gelyk broeders, die sinds hun jeugd elkander hadden gekend en steeds duurzaam, tot op het laatste onzalige oogon- blik, harteiyk en vreedzaam mot elkander hadden omgegaan. De door een zoo onbe duidende aanleiding begonnen twist moest, dacht men, vreeselyk hoog geloopen zyu; hevige tooneelen moesten hebben plaats gehad, waarby niet minder dan een doodslag de scheiding tusschen vriend en vriend bad gemaakt. (Wordt vervolgd.)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1896 | | pagina 1