N°. 10635.
Dinsdag S3 October.
A0. 1894.
<§eze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
premie.
DOOR AFRIKA'S WILDERNISSEN.
JOH AN GRAM,
De prijs van elk deel is 20 Gents.
één gulden.
Leiden, 22 October.
Feuilleton.
EENE HELDIN.
LEIDSCH
DAG-BLAB
-u
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden.
Franco per post
Afzonderlijke Nommers
1.10.
1.40.
0.05.
PEU3 DEE ADVEETENTIËN:
Van 1 6 regels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17J. Grootere
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad
wordt 0.05 berekend.
Aan de Abonnés op het Leidsch Dagblad
wordt thans wederom eene premie aangeboden.
De titel
>i-, Carl ïr*eters tocht,
BEWERKT DOOR
duidt reeds grootendeels aan, hetgeen wjj
onzeQ lezers aanbieden.
Het is een interessant boek, niet uitsluitend
om van het begin tot het einde ineens door
te lezen, maar ook en dit verhoogt o. a.
de waarde om zoo nu en dan ter hand
te nemen en door te bladeren. De talrijke
platen, die zich in het boek bevinden, ver
meerderen er zeer zeker het aantrekkelijke
van en nu de lange winteravonden beginnen
aan te breken, zal deze premie te meer eene
welkome aanbieding blijken te zjjn I
Het werk bestaat uit drie deelen. Dit wil
echter niet zeggen, dat men daarom genood
zaakt is ze allo drie aan te schaffen; want
op verlangen worden ook afzonderlijke deelen
verkrijgbaar gesteld.
Wij meenden het voor Abonnés, die de drie
deelen compleet wenschen te bezitten, ook
gebonden te moeten verkrijgbaar stellen.
Het vormt dan een prachtig geheel voor
slechts
Wy hebben ook thans een bezoek
gebracht aan het magazyn Tan den
heer II. F. MOOSE9IANS, op de Bree-
straat, alwaar tevens de premlewerken
ter bezichtiging liggen.
Tal van huishoudelijke artikelen kochten
wi) daar, ten einde onze Abonnés in de gele
genheid te stellen die te verkrijgen.
Op welke wijze? Wel, op eene zeer eigen
aardige I
Achter de groote spiegelruit van den heer
HOOSEMANS, te midden der prijzen, staat
eene vaas, gevuld met.... boonenl
Wie nu het juiste aantal raadt of het dichtst
daarbij is, krygt den eersten prijs, on zoo
vervolgens I
Men heeft het dus in eigen hand een prijs
te verkregen I
Donderdag-avond sal de bon, waar
mede het PREMIEBOEKWERK aan ons Bureel
kan worden afgehaald, in ons blad worden
afgedrukt.
In elk deel van de premie zal een
briefje worden gelegd, waarop men het
te raden getal boonen, alsmede naam en
woonplaats, moet schrijven.
Elk briefje kan door den abonnó of een lid
van diens gezin worden ingevuld, zoodat z\j,
die zich de drie afzonderlijke deelen aan
schaffen, drie kansen hebben, evenals zy, die
het gebonden exemplaar wenschen. Twee
deelen geven recht op 2 kansen en één deel
op 1 kans.
Men ga dus nu alvast maar aan het raden 1
De Fransche mail bracht gisteren be
richten uit Nederlandsch lndie aan, loopende
van 19 tot 21 Sept. Het voornaamste nieuws
omtrent Lombok.vindt men hierachter.vermeld.
Hoewel deze Fransche mail nog geene
berichten hoeft aangebracht omtrent den aan
val op Mataram hier te lande reeds door
telegraphische berichten bekend komt daarin
toch veel voor, dat do aandacht verdient. Ook
nu weder worden door verschillende bladen,
tot troost van hen, die van gevoelen zyn,
dat wij met de verovering van Mataram zoo
weinig vorderen, tal van feiten in het licht
gesteld, die dit verklaarbaar maken. En zyn
eenmaal de hechte muren van Mataram met
den grond geiyk gemaakt, dan wacht onzen
troepen eene herhaling van hetzelfde afmat
tende werk voor de poorten van Tjakra-
Negara.
Dan maar ook eerst dan zal het uur
der eigeniyke wraakneming slaan. DeBalièrs
zullen trachten naar het gebergte te vlieden,
maar de Sasaks, die ook den weg in de
bergen kennen, versterkt door de Barisan,
hebben reeds lang gezorgd, dat hun de toe
gangen daar zyn versperd. Een treffen in
het open veld kan dan niet uitblijven, hoezeer
de Balicrs dat ook vreezen. Heet zal het daar
toegaan, want de vyand, die door een held-
haftigen tegenstand zich slechts den toegang
tot het Nirwana verzekert, zal strijden met
al den moed, waarvoor hy bekend staat.
B\j beschikking van den minister van
binnenlandsche zaken van 20 dezer is bepaald
dat de commissie tot liet examineeren van
hen, die eene akte van bekwaamheid wenschen
te verkrygen tot het geven van middelbaar
onderwys in de Nederlandsche taal en letter
kunde, geschiedenis, aardrykskunde, Staat
huishoudkunde en statistiek, Staatsinrichting
en schoonschryven, voor het jaar 1894 zitting
zal houden te 's Gravenhage; en zyn benoemd,
tot lid en voorzitter dier commissie: dr. W.
B. J. Yan Eyk, inspecteur van het middel
baar onderwys te 's Gravenhagetot leden:
dr. P. L. Muller, hoogleeraar aan de ryks-
universiteit te Leiden; mr. J. De Louter, id.
te Utrecht; dr. C. M. Kan, mr. P. W. A.
Cort van der Linden en dr. J. Te Winkel,
hoogleeraren aan de gemeentelyke universiteit
te Amsterdam; dr. A. Kluyver,mede redacteur
van het Woordenboek voor de Nederlandsche
taal, te Leiden; dr. Th. P. H. Yan Aalst,
leeraar aan het gymnasium te 's-Gravenhage;
J. A. C. A. Timmerman, id. te Amsterdam.
By beschikking van den minister van
binn. zaken van 20 dezer is bepaalddat de
commissie, aan welke wordt opgedragen het
examineeren van hen, die eene akte van be
kwaamheid voor het middelbaar onderwys
wenschen te verkrygen in wis- en natuurkun
dige wetenschappen, zeevaartkunde en boek
houden, voor het jaar 1894 zitting zal houden
te 's-Gravenhage; aan deze commissie is tevens
opgedragen het examineeren van hen, die in
1894 de akte van bekwaamheid verlangen
voor de wiskunde, bedoeld in art. 65 der wet
tot regeling van hot 1. o.en zyn benoemd:
tot lid en voorzitter dier commissie, dr. A. T.
Yan Aken, inspecteur van het middelbaar
onderwys te 's-Gravenhage; tot leden: dr. P.
Yan Geor en dr. A. P. N. Franchimont, hoog
leeraren aan de Ryks-universiteit te Leiden;
dr. F. De Boer, id. te Groningen; dr. J. D.
v d. Waals, hoogleeraar a/d. gem. univ. te
Amsterdam; E. J. Hoos, directeur der zee
vaartschool te Rotterdam; A. J. Goedkoop
van Nelle, leeraar aan de hoogere burgerschool
te Delft; C. J. Theunisse en J. Van der Bruyn,
id. te Schiedam; C. J. Francois en dr. G. J.
M. Coolhaas, leeraren aan de hoogere burger
school met 5 jarigen cursus te'a-Gravenhage;
J. C. F. Prikken, leeraar aan de hoogere
burgerschool te Amersfoort; J. M. Keen en
C. Yan Swieten, hoofden van lagere scholen
te 's-Gravenhage.
Op de vyftiendo en zestiende lysten van
de 16de jaarcollecte voor de Scholen met den
Bybel komen o. a. voor: Haarlemmermeer
O. Z. met f 216.32; Uithoorn met Kwakel
en Mennonietenbuurt met 104.79Aarlander-
veen met Nieuwkoop, Zuideindo, met ƒ103.45;
Hillegom met ƒ69.44. Te Waddingsveen kwam
eene nagiffc van f 19.94 in.
Behalve de Unie-collecte werden te Hille
gom pl. min. f 400 aan jaariyksche contri
bution voor schoolstichting ontvangen.
Het totaal van 400 locale comitó's bedraagt
de som van f 58,229.99.
Eenigen tyd geleden werd aan het toen
malig lid van den Raad van Nederlandsch
lndie den heer Groeneveldt opgedragen een
onderzoek in te stellen naar den economischen
toestand der vreemde Oosterlingen op Java en
Madoera, welke opdracht later, toen de heer
Groeneveldt vice president van den Raad van
Indië werd en dus niet meer in commissie kon
worden gesteld, overging op den inspecteur
der cultures F. Fokkens. Dat onderzoek is
thans geheel afgeloopen, en naar aanleiding
daarvan zyn de noodige rapporten en voor
stellen door den heer Fokkens by de Regeering
ingediend.
Omtrent den gezondheidstoestand van dr.
Kuyper verneemt „De Stand." uit Pau, dat het
verbiyf aldaar aanvankeiyk goede resultaten
geeft. Volgens de geneesheeren zal bet verbiyf
te Pau echter niet te kort mogen zyn.
De heer H. J. Hamilton, te Oosterhout,
herdacht gisteren den dag, dat hy voor vyftig
jaren te 's-Hertogenbosch als ambtenaar by
de rechterlyke macht werd aangesteld. Het
was ook 40 jaren geleden, dat hy als griffier
by het kantongerecht te Oosterhout voor het
eerst zitting nam. Hem werd door de „Konink-
ïyke Harmonie" eene serenade gebracht.
Men meldt uit Haarlem: Met den bouw
van het Kurhaus in het Frederikspark van
de Maatschappy tot exploitatie der Staal water-
bronnen wordt krachtig voortgegaan's avonds
wordt met IJlicht doorgewerkt, zoodat te ver
wachten is dat het gebouw vóór den winter
onder de kap zal zyn.
Inmiddels heeft zich een incident voorge
daan en wel dit, dat het gebouw niet volgens
het voorschrift van den Raad en naar de aan
gegeven rooiingslyn is geplaatst geworden,
maar ongeveer 2 meter zuideiyker. De directie
heeft alsnog aan den Raad gevraagd deze af
wijking goed te keuren.
Burg. en Weths. hebben aan den Raad op
dit adres praoadvies uitgebracht, waarby zy,
'sRaads bevoegdheid om het verzoek af te
wyzen op den voorgrond stellende, evenwel
in overweging geven, hoewol het gebeurde
betreurende, aan de ingenomen plaats goed
keuring te verleenon, omdat het algemeen
belang niet door eene meer zuidelyke plaat
sing van het bronhuis wordt geschaad.
Niet-inwilliging van het verzoek zou der
Maatschappy op eenige duizenden guldens te
staan komen.
Naar men meldt, zou een wetsontwerp
worden ingediend, tot strekking hebbende,
voor machinisten en stuurlieden het bezit
van het diploma wegens met goed gevolg
afgelegd staats-examen verplichtend te stellen.
De laatste afgetreden minister van
marine Jansen wordt genoemd als candidaat
voor het lidmaatschap van de Tweede Kamer
in Den Helder, welk district, zyne vroegere
woonplaats, hem indertyd tot lid der Prov.
Staten van Noord-Holland koos.
Door de geneeskundige Staatscommissie
te Amsterdam zyn bevorderd tot arts do
heeren S. Ruitinga en H. Reinders Folmer,
en is toegelaten voor het 1ste gedeelte de
heer G. S. Moerel.
Indertyd vestigde de heer Joh. H. Been,
te Brielie, de aandacht op den treurigen toe
stand, waarin zich do St.-Catharyne toren
aldaar bevindt.
Een gevolg was, dat in Januari dezes jaars
te Brielie eene vereeniging werd opgericht,
welke den naam van Sinte Catharinebond
verkreeg, en zich ten doel stelde den toren
van den ondergang te redden, en zoo
mogelyk te restaureeren. Een comité werd
uit de leden gekozen, bestaande uit de heeren
notaris A. Hermans, voorzitter; ds. W. Yan
den Berg, ds. B. W. Colenbrander, N. J. C.
S. H. Lette, M. L. Veenenbos, A. L. Yer-
woerd, penningmeester, en Joh. H. Been,
secretaris.
Eene biyde tyding was, dat de minister van
binnenlandsche zaken, op advies van den Ryks-
adviseur, dr. Cuypers, aan het gemeentebestuur
van Brielie de toezegging deed */6 deel van
de onkosten der restauratie op de a. s. Staats-
begrooting te plaatsen, indien de stad voor
*/6 deel instond. Daar de restauratie op circa
30 duizend gulden berekend word, zou der
halve de Rijksbijdrage de aanzieniyke som van
18 duizend gulden beloopen. Het gemeente
bestuur nam het aanbod aan, in de hoop, dat
de leden der Tweede Kamer hunne goedkeuring
aan het voorstel des ministers zouden hecnieu.
Voor eene gemeente als Den Briel is de
som van ƒ12,000 eene aanzieniyke uitgaaf.
Is het kleino, niet bloeiende Brielie tot deze
uitgave overgegaan om een vaderlandsch ge-
denkteeken van den ondergang te redden,
het comité hoopt dat het stadje daarin hulp
moge ondervinden.
Van de hand van den heer Been is thans
een geschriftje verschenen, waarin hy de ge
schiedenis van kerk en toren schetst. Tal van
historische herinneringen, waaraan de naam
der St.-Catharyne is verbonden, worden op
aangename, levendige wyze medegedeeld, en
wy houden ons overtuigd dat de lezing menig
een zal opwekken tot het zenden van eene
bydrage.
Hét stoomschip Admiral" arriveerde 18
Oct. van Hamburg te Dar-es-Salaam; de
„Drente", van Rotterdam naar Java, vertrok
20 Oct. van Port-Said; de „Kanzier", van
Hamburg en Arasterdam naar Oost-Afrika,
vertrok 19 Oct. van Lissabon; de -Koningin-
Regentes" vertrok, 20 Oct. van Amsterdam
naar Batavia; de „Reichstag", van Oost-Afrika
naar Vlissingen en Hamburg, vertrok 19
Oct. van Napelsde „Soenda", van Amsterdam
naar Batavia, arriveerde 20 Oct. te Padang;
de „Edam" arriveerde 20 Oct. van Rotterdam
te Nieuw-York; de „Spaarndam" vertrok 20
Oct. van Nieuw-York naar Rotterdam; de
„Conrad", van Amsterdam naar Batavia, pas
seerde 20 Oct. Kaap del Armide „Deucalion",
van Liverpool naar Java, arriveerde 20 Oct.
te Port-Said.
De gewone audiëntie van den minister
van oorlog zal op 25 dezer niet gehouden
worden.
By koninkiyk besluit is benoemd mr.
P. M. J. E. Bloemarts, te Breda, met ingang
van 1 Nov. a. s., tot schoolopziener in het arr.
Bergen op Zoom, en zulks met toekenning van
eervol ontslag als schoolopziener in het arr.
Oorschot.
Uitbarsting cp Java,
Uit Batavia is het volgendo telegram ont
vangen
„Er heeft eene uitbarsting van don Galoeng-
goeng naby Garoet plaats gehad, gepaara
met een aschregen, die duisternis veroor
zaakte. Volgens gerucht zouden dorpen by
Singaparna verwoest zyn."
De Galoenggoerig, die volgens bovenstaand
telegram thans weder in werking is, is een
vuurspuwende berg in do Preanger Regent
schappen op Java, ten oosten van Garoet
en ten zuid oosten van den Telaga Bodas
gelegen. Bekend zyn de vreeselyke uitbar
stingen op 8 en 12 October 1822, waardoor
grooto verwoestingen werden aangericht. Het
aantal der toen vernielde kampongs werd
op 114, dat der omgekomen menschen op
4011 geschat.
Sipgaparna is de hoofdplaats van het tot
de residentie Preanger Regentschappen, bo-
hoorende district Singaparna, en ligt ten
zuiden van den Galoenggoeng.
i>
L
Be Stelners.
De middagzon scheen vol in eene straat,
die, als de laatste der noordelijke buitenwijk,
schijnbaar doelloos, op het veld rondom de
stad uitliep. Deze buitenwijk was op eene
breede aardhoogte van hot overigens vlakke
landschap aangelegd en zy was door eene laan
met fraaie villa's met de stad verbonden. In
die villa's bad de rykdom zyne woonstee ge
zocht. Maar hier op den heuvel huisden de
menschen van minderen atand: daglooners,
tuinlieden en dorgelyken; terwyi tusechen die
armoedige woningen in, haastig en zonder
eenig schoonheidsgevoel opgetrokken, buizen
van iets beter gehalte zich vertoonden; deze
werden bewoond door ambtenaren, bescheiden
kooplieden en onderwyzera met hunne ge
zinnen, die aan een klein, vry huisje met
frissche lucht buiten de voorkeur gaveu boven
eene enkele verdieping van een groot huis
in de stad.
Midden tusschen deze kolonie prykte een
windmolen, die hier reeds had geBtaan toen
niemand er nog aan dacht, dat de stedelingen
naar de hoogte zouden optrekken. Het onder
stuk van rooden baksteen droeg het ver voor
uitstekende dak, dat met asphalt bekleed was;
de wieken raakten in het draaien byna den
grond en door de banden dezer wieken snorde
de wind, als zy in beweging waren, met een
sissend geluid.
De laatste straat begon van de plaats rondom
den molenen van hier had men het gezicht
in eene vry breode, rechte straat. Het pla
veisel was nog niet tot dezo straat gevorderd
voor de eerste buizen hadden de bewoners
zeiven een weinig voor de opknapping van het
voetpad gezorgd; maar verderop was alles
nog in wording, zoowel de huizen als de
Btraat- en de ryweg. Thans rustte de arbeid
en by de omheinde kalkbakken stond het
metselaarsgereedschap ongebruikt. Van de
half afgewerkte nieuwe gebouwen drong een
vochtige, kille damp, een geur van kalk en
versch hout, den voorbyganger te gemoet.
Menschen waren nergens te zien, behalve
een klein meisje, dat voor het hoekhuis lang
zaam heen en weer drentelde. Dit hoekhuiB
keerde den eenen zykant naar den molen.
Het kleine meisje liep in de felle zon, want
hoornen en heesters groeiden er nog niet aan
dien kant van den molenhet eenige groen
was in het voortuintje van het hoekhuis te
zien: een weinig keukengroen, een vak met
bloempotten, die de bewoonster er in had
gezet, en voorts een bed met wild door
elkander groeiende phlox, Oost-Indische kers
en zomeranjelleren.
Het meisje wae wel wat vreemd uitge
dost: een blauw-en-wit gestreept keuken
schort hing achter aan hare ceintuur gebonden
en sleepte haar lang en breed na. De kleine
zag van tyd tot tyd bewonderend naar haren
.sleep", terwyi zy een groot blad van een
rhabarberplant aan een langen steel In hare
rechterhand droeg; dit moest als parasol
dienst doen. Bovendien had zy een paar Oost-
Indische-kersbloemen achter haar oor gesto
ken, zoodat het goudgeel der bloem zich
tegen hare slapen en tegen het blonde haar
aanvlyde.
Onder het trotsch heen en weer stappen
luisterde het kind met open mond naar het
snorren in de lucht. Zwaarmoedig wentelden
de kolossale molenwieken zich rond; lang
zaam zwol de snorrende klank en stierf
spoedig weg, om zich by de eerstvolgende
wenteling te herhalen. En daarby gleden tel
kens de schaduwen der geribde wieken over
do daken heen.
Het was eene nimmer eindigende muziek
en een nimmer eindigend tooneel; althans,
zoo was het voor de kleine meid, die uren
lang or naar kon staan luisteren en"onver-
meeid de schaduwen kon nagaan.
Sedert een paar minuten had eene vrouw
voor het hoekraam gestaan en het kind met
een bezorgden blik gadegeslagen.
.Waar denk je aan?" riep zy haar ten
laatste toe.
.Och, nergens aan!"
.Breng dien boezelaar weer naar de keuken
en kom dan de tafel dekken. Het is by éénen.
Papa en Beheim zullen wel aanstonds thuis
komen."
De vrouw trad nu van het raam terug eu
nam hare plaats voor de naaitafel, die voor
het tweede Daar de straat liggende veneter
van het hoekhuis stond, weder in. Het eten
was gereed. De minuten, totdat de heer des
huizes kwam, mochten niet verloren gaan.
Straks ging de vlytige hand weer op en neer,
op en neer met de naald.
Haar dochtertje kwam binnen en dekte de
tafel voor vier personen. Het tafellaken werd
door een blauw gebloemd zeildoek vervangen,
maar de vorken en lepels waren van zilver.
De kamer vertoonde aan huisraad alleen het
noodzakelyke. Toch waren de canapé-tafel,
waaraan gegeten werd, een buffet en eene
secretaire van mahoniehout met metaal-beslag
en uit den tyd van het eerste Keizerryk. Het
rook nieuw in die kamer en de muren waren
nog niet behangen, alleen maar gewit; en dat
die maatregel hier door de voorzichtigheid
geboden was, hiervan getuigden verschillende
vochtige plekken, die, donker en hier en daar
met schimmel bedekt, de wanden by de lam-
brizeoring ontsierden.
De vrouw, die zoo yverig zat te naaien, zal
omstreeks veertig jaar oud geweeet zyn. Zy
was groot en breed; het blonde haar droeg
zy in eene zware vlecht om het hoofd gelegd
het gelaat zou onbeduidend geschenen hebben
zonder de zeldzaam groote, heldore oogon, die
met hun scherpen blik, onderzoekend en vast,
de menschen en de wereld rondom haar mon
sterden. De zeer donkere wimpers gaven een
vreemden indruk aan hare oogen, alsof de
leden er van door eene streep kunstmatig
geteekend waren.
De kleine meid nam ook hare breikous in
de hand, toen zy de tafel gedekt had. Zoo
bleven zy beiden een poosje stil zitten werken,
tot twee gedaanten langs het raam voorby-
gingen, verdwenen en een oogenblik later
voetstappen in de gang hoorbaar werden. Het
breistertje zuchtte en liet de naalden met
verdubbelde vaart door de steken glyden. Hare
moeder sloeg de kleine gade en uit haar oog
schitterde iets wat van medelyden en vol
doening tegeiyk sprak van voldoening, die
ontstaat uit het besef, dat wy ons leed niet
alleen dragen.
De binnenkomenden vonden haar beiden nog
Viytig bezig; maar nu word onmiddeliyk bet
werk opgeborgen en daar bracht het nog zeer
jonge keukenmeieje ook reeds de soep op
tafel. Na een tameiyk kort .goeden middag"
nam men plaats rondom den dlsch.
De heer van den huize, doctor Steiner,
vouwde zyne handen en boog zgn baardig
gelaat een paar seconden lang ter zyde. Hiernu
hief hy het plotseling met een ruk weer om
hoog en begon dadeiyk den lepel naar zyn
mond te brengen. Hy droeg een bril en hy
had een byzonder scherpen neue, die, hy het
geel van zyne huidkleur, aan den man iets
ongezonds in zyn uiterlyk gaf. Meest altyd
hield hy zgn hoofd eenigszina voorovergebo
gen, eene gewoonte, die hem onder do leer-
lingen van het gymnasium den bynaam van
.snuffelaar" bezorgd had.
.Beheim", begon hy, na in razende vaart
zyn soepbord te hebben geledigd en terwyi
by ongeduldig naar het bedaarder eten zgner
huisgenooten zag, .Beheim, is het waar, dat
Gerald en Braun aan eene tooneelspoelster
bloemen hebben gestuurd?"
.NeoD, mynheer, dat geloof ik niet", zeidc
het jonge mensch.
Wordt vervolojt)