1 T T\
Jili
1*305.
September
feze <Cou:ant wordt dagelijks, met uitzondering
van rZon- en feestdagen, uitgegeven.
Leiden, 23 September.
Op gescheiden wegen.
An 1*01
r\ i c J j
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 mundenf 1.10.
Franco per post1-40.
AlEonderlgke Nommere0.05.
PRIJS DER ADVERTENTIËN:
Van 16 regels f 1.05. Iedere regel meer fQ.Y1\.
Grootere lettors naar plaatsruimte. Voor het
incasseeren buiten de stad wordt ƒ0.05 berekend.
Derde Blad.
If et Algemeen Stemrecht on zijne
gevolgen.
De heer R. Fruin schreef deze week nog
eens een artikel over het algemeen stemrecht
en de toepassing er Yan in de by de Tweede
Kamer aanhangige wet tot uitbreiding van
het kiesrecht, nadat zyn vorig artikel, waar
van wy insgelijks melding maakten, van ver
schillende zyden welwillende tegenspraak had
ontmoet. Hy schreef thans om zyn gevoelen,
dat ongeschokt is geblevon, breeder uiteen to
zetten en krachtiger te betoogen.
Het komt ons met van belang ontbloot
voor aan dat betoog het volgende te ontleenen.
Over de ingediende amendementen zal de
schryver niet uitweiden en er zyn gevoelen
niet over zeggen. Er zyn er onder, die van
dezelfde bedenkingen, als hy de vrijheid nam
te opperen, schijnen uit te gaan en die, zoeal
niet geheel, dan toch in zekere mate aan zyne
wenschen voldoen.
Aan de wijsheid der Kamer zy met vertrouwen
de beslissing overgelaten. Do verantwoording,
die zy op zich moet'nomen, is zeer zwaar. Want
gelukt, het haar niet de ontwerpen aanmer
kelijk te verbeterenaan het verwerpen zoo
wel als aan hot aannemen zyn groote bezwaren
verbonden. Yan tweo kwaden zal het minst
slechte te kiezen zyn.
Het is opmerkelijk, zoo weinig als in bet
debat sprake is geweest van heilrijke gevol
gen, die men van de enorme uitbreiding van
het onlangs reeds zoo uitgebreide stemrecht
zou mogen verwachten. Meestal hebben de
voorstanders zich bepaald tot geruststellen
het zou zoo'n vaart niet loopen; het Huis
van Oranje en het bijzonder eigendom bleven
in alle geval buiten gevaar. Alsof wy in de
eerste plaats voor die belangen bezorgd
waren
Het is de Kamer zelve, hare samenstelling,
waarvoor wy allereerst vreezen. Het k esrecht
dient om te kiezen, de leden der Tweede
Kamer inzonderheid. Neemt men voor, dat
kiesrecht anders dan tot nu toe te regelen,
dan is dus de eerste vraag, die overweging
>erdient: bestaat er goede grond om te ver
wachten dat do nieuwe regeling oene betere
Kamer dan de tegenwoordige zal opleveren,
oeno Kamer, dio hare taak in het staatsbe
stuur met meer toewyding, met meer ver
stand verlichten zal?
Uit eigen ervaring, aldus vervolgt de heer
Fruin, kunnen wy hierop nog geen antwoord
geven. Maar met de ondervinding van onze
naburen kunnen wy te rade gaan. Wat heeft
het algemeen stemrecht uitgewerkt by do
volken, die het al voorlang hebben aange
nomen? Het langst bestaat liet in de Ver-
eenigde Staten van Noord-Amerika: daar ia
dus de ervaring het meest betrouwbaar; en
nu weet een ieder dat het daar het beste
e.i verstandigste deel der natie van alle deel
neming aan do staatszaken vervreemd heeft.
Hoor het uit den mond van Mill, die in be
ginsel het stelsel voorstaat. „t)e beste ver
standen (zegt hy) zyn daar zoo stellig van de
volksvertegenwoordiging en in hot algemeen
van de staatsbediening uitgesloten, alsof zy
er by de wet onbevoegd toe verklaard waren.
De Demos, dio er de bron is van alle macht,
trekt er alle zelfzuchtige ambitie aan, zooals
in eenen despotischen staat de monarch, en
wordt als deze gevleid en voortgeholpen en
bedorven."
Nader by ons hebben Frankryk en het
Duitsche ryk hot Amerikaansche voorbeeld
gevolgd, en men moet ziende blind zyn om
niet te bespeuren, dat ook daar de volksver
tegenwoordiging al meer en meer door de
mannen van beteekonis verlaten en aan hunne
minderen overgelaten wordt. Met elke nieuwe
verkiezing wordt er het gehalte der Kamers
over het algemeen lager. Hoeveel markante
personen, van alle partyen zonder onderscheid,
zullen nu weer in de nieuwgekozen Kamer
van Frankryk ontbreken? In de plaats van
een Glémenceau, een Cassagnac treden een
kapper en een kunstenmaker op. En in Duitsch
land! Onder de vier of vyf, die dezen zomer
by eerste stemming voor den Ryksdag in meer
dan één district gekozen werden, behoort
Ahlwardt, de spot en de schande van het
gansche parlement.
Waarop berust de hoop, dat by ons gelyke
oorzaken niet gelyke gevolgen zullen heoben r
Want zulke gevolgen zal toch wel niemand
verlangen.
Maar, werpt men my togen, onze Tweede
Kamer geniet het algemeen vertrouwen niet;
zy zal dat eerst verworven als allen aan hare
samenstelling meewerken. Wel mogelyk: een
vertrouwen als aan de parlementen der Ver-
eenigde Staten, van Frankryk, van het Duit
sche ryk betoond wordt, oen vertrouwen van
den grooten hoop en zyne leiders, maar mis
trouwen en afkeer van hen, die in politieke ont
wikkeling en kennis van zaken hooger staan.
Zooals thans by ons de Kamers zyn samen
gesteld, schynen zy juist te zyn gelyk het
oogenblik ze vereiecht. Do invloed dor lagere,
bulpbehüfcvtnde klasse wei kt krachtig genoeg
op haar, om hare aandacht op de sociale
vraagstukken te vestigen en maatregelen te
doen nemen in het belang der minder be
deelden, maar Is niet by machte om haar de
middelen, die tót dat doel dienen aangewend,
voor te schryven. Zoo behoort het. De drang
tot verbetering der sociale toestanden moet
komen van hen, die lyden, maar de maat
regelen tot verbeteiing moeten ontworpen,
gewikt en gewogen en ten slotte gekozen
worden door hen, cfie, omdat zy op eenen
hoogeren trap van welstand en van weten
schap staan, oen ruimeren blik hebben,
en ook de meer verwydorde gevolgen over
zien kunnen vau maatregelen, die bij het eerste
aanzien doelmatig schynen en daarom door
de begeerlykheid van hen, die naar verande
ring haken, lichtvaardig aangegrepen zouden
worden, tot blijvende en voortwoekerende
schade der gemeenschap.
Eene hervorming van ons belastingstelsel,
zooals aangevangen is en, indien de om
standigheden gunstig biyven, eerlang vol
tooid zal zyn, behoefde om wel te slagen die
drijfkracht van beneden zoowel als de weten
schap en vryheid van handelen in hooger
kring. Blyven die tweeërlei machten in onge
veer dezelfde verhouding samenwerken, dan
mogen wy op voortdurende hervorming onzer
staatkundige en maatschappelijke toestanden
in denzelfden geest hopen. Verkiest men, om
den voortgang te bespoedigen, den invloed
der lagere klasse te versterken, het zy zoo,
doch men doe het dan geleideiyk en om
zichtig. De middelklasse, aio thans in de
richting van het algemeene volksbelang naar
hervorming stuurt, houdo voorloopig de lei
ding aan zich.
Eene eeuw g9leden is de politieke hor
vorming, die men behoefde en wenschte,
overgeslagen in eone woeste omwenteling,
toen de ervaren staatslieden verdrongen weiden
en plaats maakten voor lieden, die ook wel
het goede wilden, doch niet wisten hoo het
te verwezenlyken. Laten wy met die duurge
kochte ervaring ons voordeel doen, en de
klippen my den, waarop het voorgeslacht schip
breuk heeft geledon.
j De dameskapel „"Willstedt" gaf gister
I avond de aangekondigde opera-avond. Met
i byzondere zorg was het programma samen
gesteld, en met opgewektheid werd het
afgespeeld. Ofschoon de zaal aanvankeiyk
minder goed bezet was zeker ten gevolge
van het min gunstige weer liep het later
beter aan. Toch kunnen wy verklaren dat
zy, die afwezig zyn geweest, veel gemist
hebben. O. a. werd de „Traviata", fantai6ie
voor fluit, zeer mooi gespeeld en het inter
mezzo uit „Cavalleria Rusticana" zeer lief ten
gehooro gebracht. Da ouverture „Willem Teil"
werd con amore behandeld, zoowel in de
solo- als in de ensemble-partyen, terwyl in de
Trouvère" de cello en de fluit zich zeer
verdiensteiyk maakten.
t Was, in 't kort gezegd, G9n mooie avond,
en wat zeer zeker er voor spreekt is, dat
het aanhoudend handgeklap de executanten
noodzaakte sommige nummers te herhalen
of met zang en muziek een toegiftje te geven.
Zondag 24 September wordt het bepaald
laatste concert gegeven. Hun. die nog geen
kennis met de „DameskapeT hebben ge
maakt, kunnen wy met gerustheid eene kennis
making aanbevelen.
De heer J. Yan der Breggen, lid van de
Eerste Kamer, van de Prov. Staten van Zuid-
Hoiland, van den gemeenteraad en dykgraaf
van Rynland, is ernstig ongesteld.
Reeds geruimen tyd is hy ïydende en nog
is geene beterschap te bespeuren. Na eerst
te Wiesbaden, vervolgens teSchwalbach ver
toefd te hebben, wordt de patiënt thans te
dezer stede in zyne eigen woning behandeld.
H. M. do Koningin-Regentes heeft aan
de commissie uit de Eerste Kamer, welke haar
het adres van antwoord op do Troonrede aan
bood, het volgende geantwoord:
„Myne Hoeren 1
„Het is my zeer aangenaam van de Eerste
Kamer by den aanvang van het nieuwe zit
tingjaar weder de verzekering te mogen ver
nemen van hare toewyding aan hare gewich
tige werkzaamheden, in het belang van ons
dierbaar vaderland.
„Ik verzoek u, myne heeren, aan de Kamer
mynen dank te betuigen voor haar adres van
antwoord".
De ter-aarde-bestelling van baron Van
Doorn van Westcapelle zal Maandag om elf
uren op „Eik-en-duinen" by Den Haag plaats
hebben.
De inauguratie van de nieuwe leden van
het Delftsch Studentencorps zal Vrydag 29
September a. s. plaats hebben.
By de aanbesteding van het electrisch
centraalstation te Rotterdam was de laagste
inschryver do heer De Neef aldaar voor f 42,879.
39.)
Deze som ontving hy echter terug, daar
moeder en dochter toen niet meer te Dresden
woonden en de bankier hare tegenwoordige
woonplaats niet kon uitvinden. Omtrent dit
alles had hy Arnold nooit iets kunnen mede-
deelen, daar de jonge man niet duldde dat dit
punt ooit tegenover hem werd aangeroerd;
de barones en hare dochter waren dood voor
hem en hy was er zelfs niet toe te bewegen
geweest in al dien tyd naar het huis op ue
boogie terug te keeren. De gedachte aan Astrea
kwelrfo den ouden heer des te meer. Hy
zag do beide vrouwen tot armoede vervallen,
prijsgegeven aan de vertwyid.ug, en hy was
niet by machte om te helpen.
Arnold zelf gebruikte niets» meer van het
door hein geërfde vermogen dan wat zyne
behoeftige patiënten en alien, die hem om
onderstand vroegen, uoodig hadden. De uit
gaven voor zyne studiën had by tot het
Hoogst noodzaKeiyko beperkt en zoo werd
net vermogen .-lu.cs grooter en grooter en
niemand had er gor.ot van.
D:t h uïtrrJo ceil o n neer geweldig en
A nold vermoeuae niet, oat. wanneer zyn
vaderiyke vriend te Weenan kwam, hy eerst
verscheidene andere reizen gemaakt had om
te trachten de beide verdwenenen op het
spoor te komen.
De brief van Arnold bracht hem in de
grootste verlegenheid. Zyn beschermeling ver
langde eene scheiding en was wellicht reeds
weduwnaar. Wio kon het weten, wie kon do
woonplaats der jonge vrouw aanwijzen Toen
de oude heer na verloop van verscheidene
dagen eindelyk besloot, met behulp van het
gerecht te trachten zekerheid te erlangen
omtrent het leven of den dood der vermisten
en daartoe reeds naar verschillende richtingen
brieven geschreven had, ontving hy uit Weenen
een telegram van den volgenden inhoud
„Kom zoo mogelyk dadelyk hier. Ik heb
uw raad en by stand noodig. Arnold."
VII.
Onthullingen.
Van Langen had tegenover de vriendin
zyner jeugd trouw woord gehouden en was
in da opera gewee-.t, ofschoon het hem niet
gemakkelijk was gevalkn nog een entrée-
bilj- mach'ig to worden. Tot zijne verbazing
mo.-** n'j Iroien, dal boel Woenen vervuld
was va der zangteEfis en allo
toegangskannen roeus üaguu ie voren ver
kocht waren.
Vóór het opgaan van het scherm had by
nog verscheidene gesprekken over zyne vrien
din aangehoord, die hem niet weinig trotsch
op haar maakten. En toen zy optrad, begroet
door een daverend applaus van hot publiek,
was hare lieflyke stem zóó diep tot zyn hart
doorgedrongen, dat hy zich een geheel ander
mensch gevoelde.
Hy zag haar nog eenmaal weder als de
Arnold, die zich in eene wereld van droomen
en idealen bewoog; als de Arnold, die met
zyne vriendin zooveel luchtkasteelen in de
toekomst bouwen kon. Het spreekt van
zelf dat beider geluk alleen bestond in den
roem, dien zy door de kunst zouden behalen
hy als de wereldberoemde virtuoos Van Langen,
zy als do eerste zangeres van Europa. Nu
zag Erika hare droomen werkeiykheid ge
worden, de profetie van haren grootvader
was vervuld, zy was de nachtegaal, die aller
harten door de betoovering barer stom in
gloed kon zetten. Indien hy slechts haar
vaandel niet verlaten had, maar trouw aan
hare zijde was gebleven, ja, misschien door
nog tden dan die oer vrici
met haar vereenigd was geweest; of zy daarin
wel bui-... hot geluk huns levens zouden
hebben gevonden, hunne idealen niet hadden
moeten opofferen, wanneer zy geleefd hadden
in den kring van een gezin, zooals Erika hem
gisteren zoo aanlokkeiyk had geschilderd?
Hoe schoon, hoe wegsleepend klonk thans
hare stemveel lieflyker, veel heerlyker Dog
dan jaren geleden! Hoe gevoelvol gaf zy do
door den geliefde miskende en verstootene
Amine weer; hoe natuurgetrouw waren hare
smart, haar klagen en haar zielsverlangen
naar den wreede. In eiken toon lag de uit
drukking van een traan en deze deed een
traan wellen in het oog van do toehoorders.
Neen, neen, het zou eene misdaad zyn zulk
oen door God zoo ryk begiftigd wezen aan
do wereld to ontrooven en in een engen
huiselijken kring te plaatsen
Geen man, al had hy haar ook boven alles
lief, mocht zich verstouten deze bekooiiyko
nachtegaal aan de kunst te onttrekken jffint
onmogeiyk zou zijne liefde haar het w.cÊÊÜt.
kunnen bereiden, dat de genius der kunst
haar gc-schonken had.
Word>. ccrvo' r-lA
