N«. 10293
Maandag 11 September.
A0.1893.
Eerste Blad.
Zwakke bccudcren door zwakke voeding.
(Courant wordj dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Leideu, 9 September.
F1 eullleton.
Op gescheiden wegen.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Het droge weer van den gepasseerden
zomer heeft heelwat op zyne rekening en
o. a. ook eene ziekelijke aandoening der
beenderen bü sommige runderen; tenminste,
dat is het gevoelen van een schrijver in het
„Land und Forstwirtbschaftliches Vereins-
blatt von Hildesheim". De man zegt: Nadat
het klauwzeer ook onze streek bezocht had,
vertoonde zich in 't voorjaar in Tbüringen
op beduidende schaal eene beenziekte onder
het vee, welke nog meer schade aanbracht
dan het klauwzeer had gedaan. Aanvankelijk
was de ziekte nauwelijks te herkennen. De
beesten aten vry goed, doch namen af in
't vleesch; de melkproductie werd minder,
het haar stroef en de huid soms hard. Later
trad eene sooit van verlamming in, welke
meestal bij één been begon, zich weldra over
de andere ledematen uitbreidde en ten slotte
de dieren zóó aangreep, dat ze niet meer
alleen konden oprijzen. In enkele gevallen
ontstonden er gewrichtsaandoeningen, die
echter bij doolmatige behandeling weder ver
dwenen.
Was de ziekte dermate gevorderd, dat de
beesten niet meer rijzen konden, dan werden
ze afgemaakt en voor ongeveer de helft der
waarde aan den eigenaar betaald. Na de
opening bleek dat de beenderen met gemak
met een mes te doorsteken waren en dat
zich soms ook beenbreuken vooraeden. Maar
van ontsteking was dan in den regel geen
sprake. Het vleesch was wel mager, maar
toch normaal, en vond begeerige koopers,
tegen gemiddeld 12 a 24 centen het pond
of hot halve kilogram. Op sommige plaatsen
werden tien koeien tegelijk geslacht. Behalve
de dieren, welke geslacht moesten worden,
was er nog een groot aantal ziek, dat er
toch nog weer bovenop kwam.
Maar desniettegenstaande was hier ook
sprake van een groot verlies, want het vee
werd mager en gaf zeer weinig melk; het
^al dus een geruimen tijd duren eer het
weer den ouden dienst bewijst. Meestal
waren het koeien van 5 tot 8 jaar, hoog-
dragende of frischmelkte, die door de ziekte
aangetast werden, en vooral ook zij, die nog
niet geheel op haar verhaal waren van het
mond- en klauwzeer van het vorige jaar. En
niet alleen by runderen, maar ook bij geiten
vertoonde zich het kwaad. De oorzaak er van
meent men te moeten zoeken in eene on
voldoende voeding der beenderen met phos
phorzure kalk.
Treedt de ziekte by één individu op, dan
wordt zy veroorzaakt door eene of andere
abnormaliteit in de spysverteriDgswerktuigen,
waardoor de verwerking van het mineralische
voedsel niet naar behooren plaats heeft. Dat
komt nu en dan nogal eens voor, vooral b\j
jong vee, en men zou dan kunnen spreken
van eene lammer-, kalver- en veulenlamheid
en bij varkens van beenweekheid. Zelfs by
menschen treffen we iets van dien aard aan,
nl. de zoogenaamde Engelsche ziokte.
Treedt echter do ziekte epidemisch op, dan
mag men er toe besluiten dat het voeder in
samenstelling te wenschen overlaat, met
name, dat het te weinig phosphorzure kalk
bevat. Dat gebrek of tekort in het voeder
kan veroorzaakt worden door den toestand
van den grond, maar ook door den invloed
van het weer op het gewas. De ondervinding
leert dat in droge zomers het voeder minder
phoshorzure kalk bevat dan gewoonlijk en
dat beenziekte dan het meest voorkomt. In
zekere mate kan eene phosphaatbemesting
der landerijen het euvel voorkomen, hoewel,
gaat de schrijver voort, de grond er nu niet
de oorzaak van kan zyn, want de ziekte is
hier sedert 20 jaren niet epidemisch geweest.
Nadat de beesten eenige phosphorzure kalk
gebruikten, breidde de ziekte zich niet uit,
maar van genezing by aangetaste dieren was
zoo goed als geen sprake; trouwens, er is
ook weinig van te verwachten, want de ziekte
wordt eerst dan opgemerkt, als het vee al
te zeer onder haren invloed is. En al herstellen
de dieren, dan nog zyn ze in hun voedings
toestand zóó achteruitgegaan, dat slachten
te verkiezen is boven eene zeer kostbare
herstelling.
Eene krachtige voeding met betrekkelijk
veel phosphorzure zouten bevattende stoffen
zemelen, graan, enz. is zeer aan te bevelen.
Zuur hooi en veel waterhoudend voer, zooals
aardappelen, schlempe, enz., is af te keuren.
Aanbeveling in dezen verdienen eene goede
huidverpleging en veel vrye beweging.
Daar het te verwachten is dat het hooi
van dit jaar niet te veel phosphorzure kalk
zal bevatten, is een gebruik van krachtvoer
zeer aan te bevelen. Door eene geringe koste
kan men wellicht groote onheilen voorkomen.
Voor f 1.20 a ƒ1,80 kan men genoeg phos
phorzure kalk voor óón stuk groot vee per
jaar bekomen. Het gebruik van die kalk door
het vee schynt zeer gunstig op den algemeenen
welstand van het lichaam te werken.
Onze moderne voederingsleer schrijft wel
voor hoeveel eiwit, vet en stikstof vrye stoffen
in het voeder moeten voorkomen, maar legt
te weinig gewicht op de minerale stoffen.
Tot zoover de schrijverBy ons ligt een
blaadje druks van Boeke Huidekoper, uit
Groningen, waar boven staat „Phosphorzure
kalk als veevoeder", benevens deze vraag
„Waarom moet een verstandig landbouwer
zyn vee met phosphorzure kalk voederen
Daarop lezen we: „Slechts alleen, wanneer er
geen gebrek aan beenvormend matei iaal in het
voedsel is, kan men van eene rationeele voede
ring spreken. Waar toch zou men vleesch en vet
willen aanbrengen, wanneer niet een behoorlyk
beenö>8rste^se^ daarvoor den noodigen steun
bood? ^En daarbij is het toch een feit, dat
in veel Jö^elyk toegemeten voederrantsoenen
de eigenlyke beenvormende stof, de phosphor
zure kalk., in gt>.'*Jngere hoeveelheden aanwezig
is dan voor de beenvorming vereischt wordt.
Daarom is ae directs i?jj menging van phosphor
zure kalk o^nder het yoeder een algemeen
gebruik in ixiitschland gêWorden. De phos
phorzure kalk g eeft men het beste aan rund
vee, schapen, varkens en gevogelte, vermengd
met natte zemelen of meel. Aan paarden
geeft men het ondier de vochtig gemaakte
haver.
Dagelijkscb rantsoerf; een volwassen paard
15 30 Gram per dag; id. rund 25 40 Gr.;
een mestos 40 50 Gr.een volwassen schaap
10 20 Gr.id. varken 1020 Gr.een veulen
of kalf 8 15 Gr.; eon lam of big 3—0 Gr.
Vijftig kilo kostten in 1889 8.70."
Kudclstaart. G. Dros.
- Uit het verslag der gemeente Leiden,
waaruit we nog eenige bijzonderheden zullen
laten volgen, blijkt dat gedurende 1892 ten
raadhuize werden aangegeven als aangetast
door: Pokken 1 persoon, die herstelde; diph-
theritis 14, waarvan 2 overledengeene perso
nen aan roodvonk; typhus en febns typhoidea
12 personen, waarvan 3 overleden; mazelen
113, overleden 5. Geene besmettelijke ziekten
werden epidemisch verklaard.
In den toestand der begraafplaatsen is geene
verandering gekomen.
Het aantal lijken, op elke begraafplaats in
1892 begraven, isalgem. begraafplaats geene;
afdeeling voor de Israëlieten 3; begraafplaats
aan de Groenesteeg 54, aan de voorm. Mare-
poort 265, aan de voorm. Heerenpoort 554;
R.-K. begraafplaats 319; totaal 1195.
In 1892 werden in het ziekenhuis voor de
gemeente (bijdrage f 0 75 per dag en per per
soon) opgenomen 171 personen, tegen 227 in
1891, waarvan 31 overleden; hst aantal vor-
pleegdagen bedroeg 6710, tegen 7494 in 1891.
In het voormalig Caecilia gasthuis zijn eenige
lokalen ingericht voor tijdelijke bewaring van
krankzinnigen, wier verpleging aan huis on
mogelijk is en wol gedurende enkele dagen,
totdat zij naar een gesticht kunnon worden
overgebracht. Van deze lokalen is, evenals in
vorige jaren, enkele malen gebruik gemaakt,
in dringend noodige gevallen.
Op 1 Januari 1893 werden in de genees
kundige gestichten voor krankzinnigen, voor
rekening der gemeente, verpleegdto Delft 31,
Medemblik 10, 's-Hertogenbosch 1, Coude-
water 13, Ermeloo, gesticht Veldwijk, 2, ge
sticht Voorburg te Vucht 2, gesticht Bloe-
mendaal te Loosduicen 4. Samen 63.
Do levering der geneesmiddelen voor de
armen, met inbegrip der benoodigdheden tot
verdere gereedmaking dier geneesmiddelen aan
-h FKIJS DEK ADVERTENTIÊN:
Vin 16 regelt 1.05. Iedere regel meer 0.17 J.
Grootere letters naar plaatsruimte. Voor het
incasseeren buiten do stad wordt ƒ0.05 bergend.
de Stads apotheek en geleverde breukbanden,
enz. bedroeg ƒ0919.08, alsmede voor gehouden
lijkschouwingen f 32. Aantal gereedgemaakte
recepten: 30751 in 1891; 31997 in 1892. De
inkomsten, voortvloeiende uit de leverantie
aan onderscheidene instellingen van liefdadig
heid vanwege de Gemeente-apotheek, bedroegen
ƒ741.755; de uitgaven voor de geheele in
richting ƒ7163.08.
In 1892 worden gevaccineerd 1079 arme en
behoeftige personen, waarvan 89 beneden 1
jaar en 990 er boven. In het geheel werden
gevaccineerd 1576 personen, waarvan 163 be
neden 1 jaar, 627 van 13 jaren, 476 van
3 6 jaren, 54 van 6 12 jaren en 256 boven
12 jaren.
De vaccinatiën van de bohoeftigen haddon
plaats in het Park Vaccinogène in het Eiisa-
bethshof. De commissie is werkzaam geweest
van 2 Maart tot 8 Augustus en van 14 Sep
tember tot 31 October. In het personeel der
bedienden is geene verandering gekomen. Er
ztfn 20 kalveren ingeönt, waarvan 19 met
gunstig en 1 me* ongonstig gevolg, veroor
zaakt door diarrhee.
Er is gelegenheid gegeven tot inénting ge
durende 21 zittingen tegen betaling van 1
en gedurende 26 zittingen voor kostelooze
inénting. Ia de 21 zittingen zijn 359 personen
en in de 2(5 zittingen 1079 gevac- en gerevac-
cineerd; samen 1438. 3y elke inénting werden
9 en by elke herinénting 6 picures gemaakt
b\j 1179 gevaccineerde;» i9 8v6'G pet. opge
komen; de gerevaccineerden zijn op enkelen
na niet teruggekomen.
Gevallen van hondsdolheid deden zich niet
voorintus8chor.< gebeurde het weer meer
malen dat personen door honden werden ge
beten in die gevallen wordt steeds de hond
in beslag genomen^ ten einde door den ryks-
veearts te worden onderzocht.
Do gemeonte-pclitie wordt uitgeoefend
door: 1 commissaris, 1 hoofdinspecteur, 3
inspecteurs, 4 ager.ten var.' de 1ste klasse,
8 van de 2dte en 40 van de 3d©- klasse.
Aangaande gedrag on plichtsvervulling der
beambten van politie kan over het algemeen
gunstig getuigenis worden afgelegd. Zesmaal
moest eene disciplinaire straf worden c-pgelegd
en 2 agenten werden ontslagen. Aan den
agent late kl. C. D. Popken en de agenten
3de kl. G. 3. J. Versteeg, D- N. G. Haber-
mehl,. G. V. Van dor ,\ïark en P. Gadriwerd
op vexzoek eervol ontslag verleend.
66 personen vielen ia 't water, waarvan
er 9 verdronken; 31 bekwamen door ongeluk
of oirvoeezichtighoid kwetsuren of verwon
dingen, 3' met doodeljjken afloop; 4r zftn
plotseling dood gebleken; 2 hebben doer
ophanging: oen eind aan hun leven gemaakt
1367. personen zyn teer zake van openbare
dronkenschap, m po!itie>bewaring gesteld en
f' aan 1300 is nachtvercJyf verleend, welke
personem verder naar bnnne woonplaatsen
zijn. voortgeholpen.
10.)
Zelfs het stijve, opgeprikte van de kleine
Aatrea verdween, om plaats te maken voor
kinderlijke vroolijkheid, en dat was in den
tijd, toen h(j met haar door den tuin en
door het bosch vloog, tot Erika den zieken
baron hare kleine liederen moest voorzingen
en de stem der kleine ook hen tot hare aan
dachtige toehoorders maakte.
Keerde de barones daarentegen weder, dan
was het, alsof voor allen, uitgezonderd voor
den zieken echtgenoot, de zon baren glans
verloren had.
Astrea ontweek Arnold schuw en Erika
liet zich in het huis op de hoogte ongeroepen
nimmer zien. Zoo verliepen vjjf jaren, toen
de zieke, onder zijn lijden bezwijkend, plot
seling stierf en de barones, dadelijk na de
begrafenis, naar hare vroegere woonplaats,
Dresden, terugkeerde. In dien tijd zon hij
nog gaarne het bijzijn zijner pijnigster langer
verdragen hebben, want het kostte hem veel
van Astrea te moeten scheiden en had Erika
den draak niet met hem gestoken, dan zou
hy zich aan zijne smart hebben overgegeven.
Zoo heelde de tjjd aldra ook deze wonde,
zjjn kinderlijk gemoed geslagen, terwijl de
knaap tot jongeling opwies en nu op den
drempel stond van den mannelyken leeftijd.
Geestelijk flink ontwikkeld, begaald met een
vlug begripsvermogen, bereidde b(j zich met
viytigen ijver voor tot de studie aan de
universiteit, een doel, waarin zich al zijne
wenschen veroenigd hadden en dat hy niet
bereiken zou. Onwillekeurig een gesprek tus-
schen zijne beide opvoeders hoorend, vernam
hy dat het zjjn weldoener diep smarten zou
van hem te moeten scheiden en zoo besloot
h(j zyn hoogste doel aan de dankbaarheid
ten offer te brengen.
Nu was de edelo echter niet meer de
moede pelgrim had het hoofd te rusten ge
legd en geen offer, hoe groot, kon den doode
tot den verlaten levende terugvoeren.
„Arnold, waarom hebt ge u opgesloten?
Maak open; ik moet u noodwendig spreken
Deze woorden, daarbuiten luid en duidelijk
gesproken, wekten den smartelijk aangedanen
jongeling plotseling uit zijn gepeins op. En
daar hjj de stem kende, stond hij op en
opende de deur.
De beer Born trad binnen en zag met zyn
verstandigen, doordringenden blik den jonge
ling vorschend aan.
„Arnold, wat hebt ge my gisteren beloofd
„Herinner my heden niet, myn vaderlyke
vriend, aan eene belofte, die ik u gisteren
deed, zonder daarby te denken! Hoe zou ik
reeds nu te midden van vreemde menschen
kunnen vertoeven, waar zelfs het geluli van
vreemde stemmen afkeer Mj jny verwekt?
En waarom zou ik deze vertrekken mijden,
waar ik aan zyne knieën beb gespeeld., waar
hy het eerst trachtte my edele begrip.pen in
te prenten? Moet myne smart my 'dan nog:
ondraaglyker gemaakt worden
„Ik wil juist dat uwe smart gelenigd!
worde; ge moet er, door u in deze vertrek
ken af te zonderen, geen voedsel aa n geven..'"
„O, laat my toch met rust, de pa s geslagen
wonde bloedt nog!" riep de jong eling wee
moedig uit.
„Arnold", zeide de raadsheer Born ern
stiger, „wie kan uwe smart bet er beseffen,
wie kan die dieper met u gevoe len dan ik?
Gy hebt in hem uw vader verl oren, ik den
dierbaarsten vriend, dien ik oezatDoch
wy moeten beiden ons dit gemi 3 getroosten,
niet alleen omdat hyzelf dit van ons vor
derde, maar omdat hot leven o ns vaak togen
onzen wil weder vorder in dl ,n maalstroom
meevoert. En hsden hebben ,vy plichten te
vervullen; om twaalf uren hi ,eft de opening
van het testament plaats."
„Welk belang kan ik daad ,y hebben?"
„Misschien, meer dan iema nd anders of dan
gy vermoedt"
„Ik vermeed, echter niofe j en stel in deze
allodaagsche- ceremonie ooi niet het minste
belang. Daarom verzoek ii u dringendlaat
mjj hier blyven."
„Al wilde ik u dit tjesi aan, ik zou het niet
mogen, want de m.y g*d: ine opdracht eischt
juist het tegenovurges'.ofo e> nameiyk dat gy
by de opening van hst testament tegen
woordig zult zyn."
„En indien ik weiger""
„Dan zoudt gy handelen, in stryd met den
wil van. den overledene."
„'t li. verschrikkelijk dezen dvmng to
moeten, volgen, te meer, daar ik nog dezen
avond denk af te reizen."
„Waarheen?" vroeg de raadshser ver
wonderd.
„Wat het doel van myne reis zal zyn,
weet ikzelf nog niet."
„Zoo, nu, dan hebben, wjj na dslezing van
het testament nog tyd genoeg daarover te
beraadslagen. Maak u thans gereed, want wy
moeten nog naar de dames."
„Waarheen?" vroeg Arnold, terwijl belang
stelling uit zyne trekkon sprak. De dood van
zyn weldoener had hom zelfs zyne liefde voor
Astrea doen vergetennu werd by hem de
herinnering aan haar levendig, en als een
lichtpunt in het duister, waarmede de smart
hem omgaf.
„Is de barones nog hier?"
„Zeker; hebt ge moeder en dochter niet
aan het graf gezien?"
„Neon, daar zag ik niemand, daar zag ik
alleen de lijkkist, die my alles ontnam", riep
de jongeling, door smart en weemoed opnieuw
overmeesterd, luide uit. „Maar zeg my, waar
toe is het noodig, dat wy beiden naar de
dames gaan?" vroeg hy, na een oogenblik
zwygens. tWordt vervc/ga.)
