N°. 9731
Woensdag 11 IVoveiiil>er.
A0. 1891.
(Deze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Bit nommer bestaat uit TWEE
Bladen.
Eerste Bind.
Premie LEiOSCH DAGBLAD.
Leiden, 10 November.
PRIJS DEZER COURANT:
Yoor Leiden per 3 masudenƒ1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommcrs0.05.
PRIJS DER ADYERTENTIEN:
Y&n 1C regels ƒ1.05. Icdore regel meer 0.17$.
Grootere letters naar plaatsruimte. Yoor bet
incasseeren buiten de stad wordt ƒ0.10 berekend.
Toen de Uitgever van dit Lil ad verleden jaar
eenige prentenboeken als premie verkrijgbaar
stelde, bleek met welk eene grooto ingeno
menheid dat aanbod werd ontvangen.
In verband daarmede en met het oog op
het aanstaande St.-Nicolaas-feest zal onzen
Abonné's opnieuw de gelegenheid worden ge
geven binnen enkele dagen voor hunae kin
deren nogmaals van eene dergelijke, goed-
koope aanbieding gebruik te maken.
Het zyn andermaal allerliefste vertellingen
en versjes met aardige gekleurde plaatjes,
waarmede men de jeugd een groot pleizier
kan doen.
Een Kon zal in ons blad worden afgedrukt,
waarmede tegen betaling van ÏO Cents de
PrcniÊe aan ons bureel zal kunnen worden
afgehaald.
Ohiviëele ICeuuisj^eviugpeu.
Vergadering van den Gemeenteraad van Lei-
deïia op Donderdag 12 ITov., des namiddags 4c 2 uren.
Punten ter behandeling:
1°. Benoeming van een Locraar aan de Kweekschool
vo«r onderwijzers oa onderwijzeressen, r.244).
2". Voorstel tot aauvaacdiug van het door het Be
stuur van Rijnland -aangeboden geschenk. (233
en 211).
3°. Begrooting voor 1S&2 van do Bank van Lee-
nmg. (235).
4°. Idem alsvoren van vrouwen Kraam ra oedece. (230).
5°. Idem alsvoren van het H. G.- of Armo Wees-
en Kinderhuis. (237)
6°. Idem a'svoren van l&st R.-K. Armbeatuv-r. (237)
7". Idem alsvoren van het R.-K. Wees- eu Oude-
liedeufo r.iss (237)
8°. Idem stavoren van hot Gereformeerd Mione- of
Arme Oude Mannen- «joi Vrouwenhuis. (2£?)
9°. Idem slevoren van do Stedelijke Wc-rkturich-
tiug. (238)
10'. Verzoek van F. Van Wgk, om ontslag als&erde
onderwijzer aaD de school 3de klasse No. 1.<242)
11". Voorstel tot hot doen vtn herstellingen aas hot
huis Aalnaarkt No. G. (245).
12°. Verzoek van M H. Van Waveren, om ont&ef-
ling van art. 221 der AJgemeene Politievcr«©r-
dening. (248).
13°. Brief van Burgemeester en Wethouders vtn
Leiderdorp, omtrent do 8 anjaardsbrug. (2'2<7).
14'. Voorstel betrekkelijk de verpachting van het
buffet in cle Gehoorzaal en de vaststelling van
het tarief voor de verhuring. <22'JJ.
In eene gisteravond door de Afd. Leiden
van den Nederl. Werkliedenbond gehouden ver
gadering, trad de heer Steinmetz, jurist alhier,
op, om te spreken over Volksopvoeding.
N'adat do voorzitter der Afd. gewezen had
op het belangrijke onderwerp, dat in deze
vergadering aan de orde gesteld zou worden,
en 't gelukkig achtte dat de heer Steinmetz
dit hier ter sprake wilde brengen, begon deze
met te wijzen op de verschillende toestanden dei-
arbeiders in verschillende tijden, o. a. op het
verschil tusschen de vorige en onze eeuw.
Immers in de 18de eeuw was alles even mooi,
maar in onze eeuw is alles even leelijk en
treurig. In deze eeuw nam door welbekende
oorzaken, de productie hand over hand toe,
maar in dezelfde evenredigheid vermeerderde
ook de slechte toestand van de producenten,
.vat vooral in Engeland duidelijk aan 't licht
cwam. Ten gevolge daarvan werd aldaar van
egeoringswege een onderzoek ingesteld, waar
van Mayke de resultaten openbaar heeft ge
naakt. Nu ging men bespotten wat er mooi
van de vorige eeuw was gezegd, nu was
alles even leelijk; mannen als Pierson, Quack,
Heymans e. a. hebben daarover geschreven
en gesproken en gewezen op de noodzakelijk
heid om den toestand te verbeteren. De staat
huishoudkundigen leerden nu, om meer dan
zooals vroeger op oorzaak en toestand van
len rjjkdom, op die van de armoede de aan
lacht te vestigen.
Tegenover dezen toestand is de kalmte
van de zijde der werklieden, ook b.v. tegen
over de sociaal-democraten, onverklaarbaar.
Welke zijn de oorsaken van die kalmte? Het
is gebrek aan nadenken, de gewoonte, het
afgestompt zijn, zijn gebrek aan beschaving,
aan fyn gevoel. Men heeft gezegd: zynfinan-
ciéele toestand maakt die beschaving onmo
gelijk. Maar is dat wel waar? Maakt rijkdom
dan beschaafd -of ontwikkeld? Daar zijn ook
wel niet rijken:, die nadenkenNeen, de toe
stand is geen hopelooze voor den werkman,
mits hy trachte zichzelven op te voeden; hoe
slecht ook gevoed of gekleed, zichzelven opvoe
den moet tech. Want het eenige middel om
onafhankelijk, als vry mensch, te bestaan, is
beschaving, ontwikkeling; laat hem dat in
spanning kosten, die inspanning is genot. Is
niet alle arbeid genot, geestelijke arbeid wel,
vooral voor hen, voor wie 't al weer geen
sl&afsch werken is. Dat genot is veelzijdig,
verschillend, eindeloos ryk, zoodat ieder er
van kan genieten, en verheven boven zinne
lijk genat.
Hoe heeriyk is het wetenschappelijk genot,
waarvan nu reeds de werkman een voorsmaak
heeft ate hij b. v. maar eens in eigen werk
door eene kleine uitvinding eene verbetering
aanbrengt; zoo heerlik hot verlangeo: be
vredigd te zien om fce hooien verklaren het
ontstaan van godsdiensten, staten, gewoonten,
zeden enz. Genotrijk is de wetenschap, omdat
zij haar loon vindt in -de praktijk, b. v. voor
den medicus, die zyne kennis toopast om de
gezondheid te bewaren of to verbeteren. Die
wetenschappelijke beschaving ontwikkelt het
schoonheidsgevoel, b. v. tegenover do natuur,
schilderijen, boekency leidt tot eenheid
waar zy vereenigen zou, waar nu verschil
lende groepen zyn op korkely'k, staatkundig,
maatschappelijk gebied; /zij slaat om ryk en
arm een band; zij niaafct dan elkeen toteono
noodzakelijke schakel in de keten van ihet
groove geheel.
Men zal misschien de vrees uitspreken dat
die meerdere 'beschaving zal leiden tot rusten,
zwijgen, lijden; 't tegendeel, de beschaving
wil, moet vooruit, kan niet rusten bij al het
leulyke, dat zy rondom zich ziet. Een be
schaafd mensch wacht niet tot de ellende
op haar hoogst is; hy is nooit tevreden; voor
hem is beschaving drijfveer tot inspanning.
Yoor den werkmansstand zaidie beschaving
leiden tot zelfstandig oordeei-en, nadenken
zonder autoriteit, en dat zelfstandig oordeel
is voorwaarde van voortdurende verbetering;
anders blijft hij altoos afhankelijk van leiders.
De beschaafde mensch zal, bij het inzien
van al het verkeerde, niet mopperen en wen-
schen, maar practische maatregelen beramen,
om tot beteren welstand te komen, zooals
de ^Engelsche werklieden, die veel hooger staan
dan de werklieden op het vasteland, vooral
in ons vader]eind. Zy streven daar practisch
naar verbetering.
Ons volkskarakter geeft ons moed om te
hopen dat 't bij ons ook zoo ver zal komen.
Wij laten ons niet zoo gemakkelijk meesleepen,
dwoepen niet zoo aanstonds met leiders, zyn
kalm, nadenkend, nuchter; maar als een
maal de zucht naar beschaving ontwaakt is,
dan zullen we ook met taaie volharding op
het rechte pad voortgaan.
Welke zijn nu do middelen om tot die
opvoeding to leiden?
Spreker noemde er twee, die in Engeland
duurzaam en aangrijpend zijn bevonden, nl.
vakvereenigingen en coöperatie. In tal van
bijzonderheden zette spreker de voordeden
daarvan uiteen en wees daarby Vooral op
Engeland, waar die beide middelen zoo mach
tig hebben medegewerkt om den werkman te
maken tot wat hij daar is, en hem te doen
verkrijgen wat hij daar heeft verkregen, een
toestand, oneindig beter dan die van onzen
werkman. In Nederland zijn de vakvereeni
gingen nog zwak en heeft de coöperatie nog
maar zeer weinig sympathie. Denkt er eens
om, dat in Engeland b. v. 5 stoomschepen op
Indiö varen om te halen voor den werkman
wat deze noodig heeft. Zulke vereenigingen
zyn een eisch des tyds. Ze moeton er komen
voor 't eergevoel van den werkman, 'tis zijn
zedelijke plicht zo te steunen. Verder ging spr.
na, hoe die beschaving to verkrijgen is, waar
door die toestand verkregen kan worden, welken
j de werkman als zelfstandig man zich moet
veroveren. Onderwijs ziedaar in den vcelzy-
digen zin van het woord het middel ter be
schaving en ontwikkeling, maar daartoe
kunnen wy niet veel bijdragen.
Zullen wy nu rustig afwachten, wat ver
betering van het onderwijs teweegbrengen
zal Neen, wij moeten zelf aanpakken, en de
gelegenheid daartoe bestaat. In Leiden toch
hebben eenige studenten zich bereid ver
klaard om daartoe mede te werken, en dat
wel op tweeërlei wijzen: door het oprichten
van eene Volksleeszaal en door het houden
van Cursussen.
Nadat spreker uiteengezet had, wat er al
te lezen zal zijn en hoe daarby ook de lei
ding niet -ontbreken zal, wat de cursussen
beoogen en hoe daarvan 't doel zyn zal: ont
wikkelen, niet alleen het meedeelen van eenige
kennis, besloot hy met èn loeszaal én cur
sussen zeer aan te bevelen bij den werkman,
waardoor fcy zyne eigen zaak eelf kan be
vorderen.
Toen er vervolgens nog enkele besprekingen
hadden plaats gehad, eindigde de voorzitter,
geen voorstander van werkstakingen, met nog
maals het gewicht te herinneren van-coöperatie
en er op te wyzen dat meerdere ontwikkeling
van den werkman moet leiden tot verhooging
van zyn ie vensstandaard, en daarom dankte
hy don spreker voor zyn woord en met hom
de andere hoeren, die in Leiden deze zaak
zich ter harte willen nemen.
De groote opera „Faust", van Ch. Gou
nod, is hier -volstrekt geen onbekende meer.
Integendeel, -behalve door Franscho en Duit-
sche troepen, is ze reeds verscheidene malen
te dezer stede opgevoerd geworden door het
Nederlandsch Opera-gezelschap van den Am-
sterdamschen Parkschouwburg, misschien voor
eene gemeente als Leiden zelfs te dikwijls.
Daarenboven ontbraken op het programma
weer namen als die van de hoeren Albers,
Pauwels, den lieer en mevrouw Orelio, die
voor het opera-minnend publiek alhier eene
zekere aantrekkingskracht hadden verkregen.
Een en ander was waarschijnlijk de reden
dat do schouwburg gisteravond niet beter
bezet was, in tegenstelling van destijds, toen
er byna geene plaats ledig bleef.
Yoor hen, die de vorige opvoeringen bij
woonden, deelen we mede dat thans de rollen
aldus waren verdeeldFaust, de hee-r J. Dc-
ville; Mephistopheles, de heer Ch. Arnoldi;
Yalentijn, de heer A. Florissen; Wagner, de
heer L. Yan Westerhoven; Margaretha, mej.
C. Sewing; Siobel, mej. BremerkampMarthat
mej. Jeanne Van Borghen, gelyk men
ziet, namen, welke hier over het algemeen
minder bekend zyn.
Het spreekwoord van„onbekend maakt
onbemind", is ditmaal dan ook vry wel in toe
passing gebracht. Nochtans veel ten onrechte,
want al hield de voorstelling niet in alles
gelyken tred met die van vroeger, ze gaf
niettemin meermalen stof tot tevredenheid.
Aan blijken van waardeering ontbrak het
daarom niet, evenmin aan terugroepingen by
herhaling van hen, die do hoofdpartijen
vervulden.
Bijzonder voldeden ook nu weer o. a. de
tuin-, kerk- en gevangenis-scènen.
De koren, ook dat der soldaten, waren, in
samenwerking met het orkest, goed.
Aan de universiteit alhier is het doctoraal
examen in de rechtswetenschap afgelegd door
den heer Th. W. Juynboll.
Yoor het maken van een gist- en ijs
kelder en koelhuis voor de Leidsche Stoom-
Bierbrouwery „de Posthoorn," voor rekening
van den heer M. II. Yan Waveren, onder be
heer van den architect den heer H. J.Jesse,
was hot hoogst ingeschreven door den heer
J. Yan Klaveren, voor ƒ12,560; het laagst
door den heer P. J. Christiaanse, voor f 10,681.
In do te Amsterdam gehouden zitting
der Conférence évangêlique wallonne *.verd,
ter vervanging van ds. F. Brun, te Amster
dam, die aftrad, tot lid van het bestuur ge
kozen ds. N. Nardi, te Leiden, en in de plaats
van den secretaris ds. P. Rochedieu, dienaar
St.-Gallen vertrok, ds. S. Lacheret, te Delft;
ds. J. Pfender, te 's-Gravenliage, heeft als-
voorzitter ds. Brun vervangen. Het comité
voor het Christelijk Zeemanshuis te Duin
kerken werd voltallig gemaakt door do toe
voeging van ds. F. Brun, te Amsterdam, en
ds. Pijnacker Hordjjk, te Nijmegen. De com
missie voor de nieuwe bijbeluitgave werd
samengesteld uit do heeren ds. J. Pfender, te
's-Gravenhage, ds. P. Rocliedieu, te St.- rallen,
ds. S. Lacheret, te Delft, F. S. Yan.de Pavo: i
Smits, te Leidon, C. J. E. graaf Yan Bylanöt,
jhr. F. Yan Reigersberg Yersluys en dr. H. J.
De Dompierro de Chaufepié, te 's-Gravenhage,
en rar. A. J. Enschodé, te Haarlem. In de
eerstvolgende zitting zal o. a. dr. H. J. De
Dompierre de Chaufepié eene voordrachhou
den over den oorsprong, de ontwikkeling en
den tegenwoordigen toestand der Waalsche
armbesturen.
Yoor het examen in de vrije- en orde-
ocfeningon der gymnastiek zyn geslaagd de
heeren G. L. Hofsteenge en IT. G. Martin,
van Leiden; alsmede de heer J. Lokker, van
Zoeterwoudo.
Te-Katwyk is eene afdeeling opgericht
van den Bond van Nederlandsche onderwijzers.
Aangenomen is het beroep by de Herv.
gein. te Avezalhen (toezdoor den heer A.
Rutgers Yan der Loelf Az., cand. te Leiden.
Bedankt is voor het beroep naar de
Ned.-Herv. gemeente te Ter-Aar door ds.
Johs. Oosterhuis, te Friezenveen.
Naar de „N. R. Ct." verneemt, is reeds
vóór eenige maanden aan boord van verschel -
dene oorlogsschepen van Hr. Ms. vloot, als
mede van eenige koopvaardystoomers, een
nieuw tj'po van kompasrozen, naar de vin
ding van dr. P. J. Kaiser te Leiden, ter be
proeving gegeven, en zyn de uitkomsten, die
men verkregen heeft, hoogst bevredigend.
Boven de reeds bekende lichte kompas
rozen bieden zij voordeelen aan, die de veilig
heid der schepen op zee vergrooten, voor
namelijk dooi* hun betrekkelijk aanzienlijk
richtend vermogen, waardoor hot juist aan
geven van het magnetisch noorden onder zeer
verzwarende omstandigheden verzekerd is.
Het' eigenaardige van de roos bestaat in
do constructie, welke toelaat, by een gering
totaal-gewicht, haar bedoeld aanzienlijk rich-
j tend vermogen te geven, hetgeen bij do be
staande lichte kompasrozen niet het geval is,
zoodat deze niet altijd de juiste richting aan
nemen.
De rozen hebben een aangenaam voorko
men, zyn stevig van samenstelling en kunnen
jaren achtereen dienst doen.
De prys der rozen is laag. en zij kunnen
op verlangen zoodanig gemaakt en gemag
netiseerd worden, dat grocte quaurantnle
afwijkingen aan boord vernietigd kunnen
worden op de bekende wyze, zonder d.:t daar
door sextantale, octantale en aecantale afwij
kingen van beteekenis ontstaan.
Het vermoeden ligt voor de hand, dat dit
type van kompasrozen by de meeste zeeva
renden by val zal vinden.
De heer J. Schotel heeft aan de C'lir.-
Ger. gemeente te Haarlem in den ochtend-
godsdienst van Zondag bekend gemaakt, dat
hy voor het beroep naar de Ned-Ger. gemeente
te Aarlanderveen had bedankt.
De luit.-kolonel M. De Sitter, van het
lste reg. inf. te Leeuwarder., wordt cverge-