ling balet niet tevens andereliberalo vruchten,
die rijp zjjn, te oogsten, b. v. de politieke
eed, do vrijheid tot lijkverbranding.
Verder dringt hij aan op regeling van het
onteigeningsrecht, van personen- en huwelijks
recht. Omtrent de wijze van samenstelling van
het Kabinet vraagt hij inlichtingen om te weten
of daarbij wel onderscheiden is tusschen be
sturen en regeeren door de Kroon. Met het
oog op de toekomst wenscht hjj overlegging
van het reglement voor don ministerraad.
Eindelijk dringt hjj aan in de toekomst op
finale scheiding van Kerk en Staat, door elk
kerkgenootschap te belasten met de zorg voor
het onderhoud haror dienaren.
De heer De Beaufort verdedigde de alge-
meene strekking van het adres en verklaarde
dat de commissie geen voorrang aan het
kiesrecht verlangde te geven.
De minister Van Tienhoven (buitenlandsche
zaken) constateerde dat hem eeno opdracht
was gegeven, die hjj in het landsbelang aan
vaardde. Deze regeering zou, zonder hare
beginselen te verzaken, trachten, naar gemeen
overleg eerlijk de bestaande wetten, ook de
Schoolwet, uit te voeren en de Zondagsrust
voorstaan.
De minister Tak Van Poortvliet (binnen-
landsche zaken) bevestigde die verklaringen
en verzekerde dat de regeering kracht meent
te bezitten hare voornemens uit te voeren.
De minister Seyffardt (oorlog) kon den inhoud
der noodwet en der definitieve wot nog niet
mededeelen.
Op eene vraag van den heer Van Kerkwijk
verklaarde de minister Van Tienhoven op 26
Juli de opdracht tot vorming van een nieuw
kabinet gekregen te hebben en op 17 Aug.
de lyst van ministers aan H. M. de Koningin
Regentes te hebben aangeboden.
De heer Van Kerkwijk bleef klagen dat bij
de crisis de gewone raadgevers niet waren
gehoord.
De algemeene strekking van het adres van
antwoord werd goedgekeurd.
Bij de behandeling der onderdeelen betoogde
de heer Bahlmann dat de toestand van handel,
schoepvaart en nijverheid verre van rooskleurig
was. Hij is van oordeel, dat de Troonrede de
geheele waarheid niet volkomen huldigt waar
zij wjjst op den vooruitgang van handel en
scheepvaart. De feiten bewijzen het tegendeel.
Alleen de termijnhandel gaat vooruit. Ook de
fabrieksnijverheid gaat niet vooruit; zij ver
keert op verschillende punten des lands in
ongunstige positie. De uitkomsten zjjn dan
ook volstrekt niot bevredigend. Vele fabrikan
ten kunnen niet meer dan 3 of 4 pet. maken.
Hoe kon de Regeering dan zoo optimistisch
zich uitlaten?
De heer Lely, minister van waterstaat, zegt
dat do Regeering, de statistieke gegevens
raadplegende, vooral het oog had op de uit
komsten in de groote koopsteden des lands,
ook blijkens de verslagen van de Kamers van
Koophandel. Verslagen, ook uit de kleinere
fa'orieks- en handelssteden, luiden ook gunstig
ovor den vooruitgang van de volksnjjverheid.
Hu zjjn er ook wel schaduwzijden, maar men
moet de toestanden in het algemeen nemen
De heer Bahlmann antwoordde dat onze
statistiek grondige hervorming eischt; eerst
daarna zal men de eigenlijke waarheid leeren
kennen. De verslagen van de Kamers van
Koophandel te Amsterdam en Rotterdam zjjn
niot afdoende als organen van den niet-
officiéelen handel. Maar bovendien blijkt uit
het Amsterdamsclie Kamerverslag dat de
handel de fabriek van stoomwerktuigen niet
heeft kunnen in stand houden.
Hierna werd do discussie over do paragraat
betrokkeljjk eeno nadere regeling van het kies
recht als zijnde één dor voornaamste plichten
aangevangen.
Deheer Hartogh gaf aan deze de beteekenis,
dat de Regeering, wanneer z(j aan hervormin
gen denkt, het eerst, het kiesrecht op den
voorgrond stelt en dat de Commissie die
hoofdgedachte heeft willen teruggeven. Is het
ook niet de bedoeling der Regeering do zaak
van het kiesrecht voor te bereiden en daarna
zoo spoodig mogelijk met een wetsontwerp
te komen? Hij vraagt dit om het te doen
constateeren van de ministerstafe), dat de be
kende verklaringen van den heer Tak van
Poortvliet door de Regeering gedeeld worden.
De heer Sehimmelpenninck van der Oye
constateorde zijnerzijds dat naast het. kies
recht het belang der defensie evenzeer op den
voorgrond behoort te staan, omdat ook dit
vraagstuk de Grondwets-herzieuing beheerscht.
Hij stelde daarom als amendement voor, in do
laatste al. van de 3de par. ook speciaal het
krijgswezen te vermelden. Spr. betreurde ze ;r
de intrekking van de Legerwet, erkende het
moeilijke van de positiel maar verwachtte
van do kracht van initiatief van den minister
van oorlog eene spoedige voldoening aan don
drang tot legerhervorming.
De hoer Veegens acht het op den weg van
het Kabinet speciaal gelegen om het kies
recht te regelen, vooreerst omdat hij de be
handeling der Stedenwet deze van liberale
zyde werd bestreden omdat zij de kiesrecht
regeling zou tegenhoudenten tweede om
de gebreken in ons kiesstelsel, nog pas ge
bleken uit de groote inkrimping van het aan
tal kiezers in sommige districton. De Regee-
ring is derhalve verplicht zoo spoedig moge
lijk eene regeling van het kiesrecht voor te
dragen. Inmiddels behoeven andere zaken niet
stil to staan. Maar met de negatieve strok-
king, door den heer De Beaufort aan de
paragraaf gegeven, kon hij zich niet veree
nigen. Door zijn woord scheen hij do eigenlijke
gedachte te verbergen; als wy vaneenonzor
voornaamste plichten spreken, dan mogen wij
het kiesrecht niet verder op don achtergrond
schuiven dan de bedoeling der RegeeriDg is.
Hjj gaf dan ook aan de paragraaf do ge
dachte, dat wü de regeling van het kiesTocht
als onze hoofdtaal; beschouwen, zonder achter
stelling van andere wetsontwerpen.
De heer De Beaufort zeide dat de commissie
eenstemmig adviseert het amendement-Yan
der Oyo niet aan te nemen. Reeds do redactie
maakt dat onmogelijk, omdat defensie en kies-
rocht daarbij tn één verband worden gonoemd.
De minister Tak van Poortvliet verklaarde
den heer Hartogh, dat de betrekkelijke zin
snede in de Troonrede niets anders bevat dan
de uitdrukking zijner als Kamerlid uitgespro
ken meening. Het voorafgaand onderzoek
wordt krachtig voortgezet en zoodra het wets
ontwerp gereed is zal het worden ingediend.
Door den heor Sehimmelpenninck van der
Oye is zijn amendement op 3 nader gewji-
zigd, zoodat hjj voorstelt den laatsten volzin
aldus te lezen:
„Wjj rekenen onder onze voornaamste
plichten tot eeno nadere regeling zoowel van
het krijgswezen als van het kiesrecht mede
te werken."
De heer Michiels van Vorduynen steltvoor
in het adres van antwoord in te lasschen de
volgende paragraaf:
„Wij vertrouwen dat Uwer Majesteits aan
dacht bljjft gewijd aan de vorbetering van de
maatschappelijke toestanden in verband met de
oischen van landbouw, handel en nijverheid."
Gomengd Nieuws.
Een oppassend werkman, opper-
man van beroep, zekere J. J. F., heeft zich heden
ochtend in zijne woning aan de Hoefstraat
alhier door ophanging van het leven beroofd.
Door omstandigheden scheen de man in den
laatsten tijd niot goed te .weten wat hij deed.
Men meldt ons uit Lisse: Do
totale opbrengst van de bezittingen van wjjlen
den heer Wilson, op heden verkocht, bedraagt
ƒ324,251. Het geheel is in verschillende per-
ceelen in handen van tal van eigenaars, waar
onder vele bloemisten, overgegaan, zoadat te
verwachten is, dat de uitgestrektheid bloem-
'oollengrond weer aanmerkelijk vergroot zal
worden.
Verder wordt ons uit I.isse gemeld
Gisteron, te ongeveer 12 uren, hadden hier
de onlangs in het L. D. aangekondigde oefe
ningen der pontonniers uit Dordrecht plaats.
De pontons, reeds aan de Sassenheimer voer
plaats te water gelaten, werden paarsgewijze
aangovoerd, naast elkaar gelegd en verbonden,
waarna officieren en minderen, benevens het
toeschouwend publiek, de deugdelijkheid dier
legerbrug beproefden. De weinige strooming
en golving van het niet zeer breede kanaal
vergemakkelijkten natuurlijk zeer do werk
zaamheden, zoodat in betrekkelijk korten tjjd
het wator overbrugd was. Er was echter
moer tjjd voor noodig, dan hot pubhek zich
over het algemeen voorgesteld had on wjj
golooven dan wel ook, dat in tjjd van gevaar,
die wakkere zonen van Mars zich wel wat
meer zouden reppen. Opmerkelijk was het
tevens, dat geene vuurwapenen medegevoerd
worden, zoodat, om een mogelijken vjjand liet
hoofd te kunnen biodon. alleen van do sabel
gebruik gemaakt kon worden.
Alles liep in de besto orde af; alleen een
schippertje, dat bij het doorvaren blijkbaar
een weinig geagiteerd was, tuimelde tot groot
vermaak van de omstanders overboord, maar
werd natuurlijk dadelijk gered.
Yoor do Russische Joden is to
Gouda ƒ740 bijeengebracht.
Door Charles Davenport, agent
der „Sequah Company Limited", tijdelijk te
Amsterdam, is by den rechter eene vordering
ingesteld tegen de „Vereeniging tegen de
kwakzalverij." Op grond dat de eischer, door
de verspreiding der strooibiljetten van ge
noemde vereeniging in de uitoefening zijner
werkzaamheden zeer is belet en veel schade
heeft geleden, vraagt hjj 5000 gulden schade
vergoeding.
Dr. Duparc is, wegens ziekte, als hand
langer van Sequah vervangen door dr. Hensert.
Gisternacht, omstreeks één uur,
brak te Zwijndrecht brand uit in den krui
denierswinkel, gevestigd in het pand bewoond
door don heer C. De Bondt Sr., welke brand
zich in liet eerst ernstig liet aanzien, door
do onmiddellijke nabijheid van den stoom-olie-
molen der hoeren Vliogenthart. De groene
spuit der gemeente was binnen weinige oogen-
blikken nadat de politie het onheil ontdekt
had, ter plaatse aanwezig, terwjjl ook de
stoombrandspuit van genoemden oliemolen in
allorjjl in werking werd gebracht, maar het
vuur breidde zich zóó snel uit, dat de burge
meester, die, per telephoon gewaarschuwd,
spoedig op het terrein aanwezig was, het
noodig oordeelde de hulp in te roepen van
do drijvende stoombrandspuit (veerstoomboot)
dor gemeente Dordrecht. Aan de vereende
krachten dior bluschmiddelen gelukte het, den
brand tot het eerst aangetaste perceel te be
perken en na verloop van een uur te be
dwingen. Het gebouw met al wat er in was
is echter geheel vernield.
De bewoners, die reeds geruimen tjjd in
diepe rust waren, konden niet dan met groote
moeite hun leven en dat hunner kinderen
redden. Een der kleinen heeft echter brand
wonden aan oen arm on een voetje bekomen.
Do hitte was zóó groot, dat aan de overzijde
dor straat de huizon niet alleen geblakerd
werden, maar tal van ruiten daar sprongen,
en van een daarvan de venstergordijnen ge
heel verschroeid zyn. De oorzaak van den
brand is onbekend. De inboedel was verzekerd
bj de Onderl. Brandwaarborg-Maatschappij,
directie De Jong Co., te Amsterdam. (D. C.)
B1 jj k e n s een door de „Indépen-
d.mce" uit Ween en ontvangen telegram heeft
mejuffrouw Vacaresco, do bekende hofdame
van Carmen Sylva, in een hotel te Milaan
getracht zich van het leven te berooven.
BUI X 14 «LAND.
Fi-auUrijk.
Naar men verneemt, zal de Kamer van
Afgevaardigden tegen 13 of tegen 15 October
a. s. worden bijeengeroepen.
- Dinsdag is te Parjjs het rechtsgeding
begonnen tegen den onderstationschef van
Vincennes, Deguerrois, (dio op vrjje voeten
gelaten was) en den machinist. Caron, betref
fende hun aandeel aan de spoorwegramp te
Saint-Mandé op 26 Juli 11., wolko aan 40
menschen het leven kostte. Er zjjn 29 ge
tuigen.
Duitschlaud.
Alle dagbladen zjjn ingenomen met de op
heffing van den pasdwang, zoowel wegens de
staathuishoudkundige beteekenis voor het
Jiijksland en Zuid-Duitschland, ais wegens
het feit, dat in den maatregel het staatkundig
kenteeken ligt opgosloten van eene gezonde
opvatting van den Europeeschen toestand en
liet bewustzijn van eigen kracht. In gelijken
geest luidt het officieuze artikel der „Nordd.
Atlg. Zeitung." Alleen de conservatieve
„Reichsbote" vreest dat de maatregel te Pary's
zal worden opgevat als een teeken van
zwakheid.
- Het weder opgekomen bericht betref
fende liet aanstaand bezoek van den Czaar
te Berlijn geldt in goed onderrichte kringen
voor niet geheel onwaarschijnlijk. Van ofiiciëele
zijde zal daarvan echter natuurlijk eerst dan
gewag worden gemaakt, wanneer het bezoek
ontwijfelbaar vaststaat.
- In strijd met de geruststellende Regeerings-
depecho behelst het „Tageblatt" een telegram
uit Zanzibar van den volgenden inhoud: De
afdeelings-commandant der Duitsche besclier-
mingstroopon Krenzler heeft zich met troepen
naar liet binnenland begeven, waar een op
stand der Wadepoh's is uitgebrokon. Een ander
officier der beschermings-troepen heeft zicli
met uitgelezen Zoeloo-troepen insgelijks naar
het binnenland begoven.
België.
Do centrale sectio der Kamer is gisteren
in eene buitengewone vergadering bijeenge
komen om de lezing te hooren van het rap
port. van den heer Dc Smet de Naeyer, waarin
namens de meerderheid het huismanskies
recht wordt aanbevolen. In eene daarop door
don heer Frèro Orban namens de minderheid
voorgelezen nota werd heftig tegen het socia-
lismo te velde getrokken. De minderheid ge
looft dat het huismanskiesrecht zal leiden
tot algemeen kiesrecht en aan het socialisme
de wapenen in handen geeft. De heer Orban
beveelt ten slotte aan een kiesrecht, gegrond
op geschiktheid.
Oo«+ciii*ijU-I-Ioii{r.-Monavcl»ie.
De dagbladen te Ween en laten zich in gun-
stigen zin uit over de beraadslagingen der
gemeenschappelijke ministers. Zij achten de
uitkomsten daarvan beyredigend, zoowel uit
het oogpunt der politiek, als met betrekking
tot de staatsbegrooting.
De dagbladen melden verder dat de Rijks
raad togen 10 October en de delegation tegen
9 Novembor zijn bijeengeroepen.
De „Neue Freie Presso" deelt mede dat de
verhooging der bogrooting van oorlog 6 mil-
lioen zal bedragen. Een deel daarvan is be
stemd voor de uitbreiding van het effectief op
voet van vrede en van het aantal officieren
beneden den rang van kapitein.
Te Pesth loopt het praatje dat Johan
Orth (hertog Johan Salvator) niet zou zijn
overleden, maar dat. hjj zou hebben gestreden
voor de congres-partij in Chili.
Portugal.
Officiüelo berichten uit Guinea melden dat
de inboorlingen de woning van den Fran-
schen koopman Blanchard hebben aangetast;
zes personen zjjn daarbij gedood. De Portu-
gcosche gouverneur heeft maatregelen geno
men tot bescherming der Europeanen.
Turltijo.
Djeved-pacha heeft aan den te Konstanti-
nopel gevestigden berichtgever der „Pol. Corr."
de verzekering gegeven, dat de verandering
van het Turkscho kabinet geenerlei wijziging
medebrengt in de binnon- of buitenlandsche
politiek. De nieuwe grootvizier deed verder
den vriendschappelijken aard der betrekkingen
tusschen Turkije en Oostenrijk uitkomen.
INGEZONDEN.
Mijnheer de Redacteur!
Het zij mjj vergund de aandacht van be
langstellenden te vestigen op eene serie van
zes lezingen, die ik voor don aanstaanden
winter poog to organiseeren. De opbrengst,
komt geheel ten bato van een liefdadig doel,
en de prijs van één daalder voor allo zes de
lezingen, die naar gelang van de deelneming
in de groo.te of in de kleine zaal van het
„Nut" zullen gehouden worden, behoeft ge-
w,s niemand af te schrikken.
De sprekers zijn de volgenden
Prof. Gunning: „Salvianus, een lovensbeeld
uit de vijfde eeuw";
Dr. J. Th. De Visser, van Rotterdam: „De
schoonvader van Jozef, de opperpriester te
Heliopolis"
Ds. Chr. Laan, van Rotterdam: „Hetréveil
in Godsrijk, Kerk en Zending";
Dr. F. Van Gheel Gildemeester, van 's-Gra-
venhage: „Christendom en Socialisme";
terwijl ondergeteekende de rjj hoopt te
openen en te sluiten met eene lezing „Her
inneringen aan mijne reis naar Rome" en
„de Christen en de Muziek."
Hartelijk hoop ik dat de inteekening vol
doende zal wezen, zoowel om het goede doel
als omdat er van dezen aard zoo weinig in
Leiden geschiedt. Zoo gaarne wensch ik mede
te werken om den beschaafden burgerstand
in de wintormaanden eenige nuttige en leer
rijke nren te bezorgen. Mogo de onmisbare
steun, niet alléén van geestverwanten in
ongeren zin, ons geschonken worden I
U dankende voor de opname dezer regelen
Uw. dw. Dr.
J. H. Gunnixq JHz., Predikant
Lkiden, 23 September 1891.
P. S. Intoekonlysten voor deze lezingo
gaan rond, maar ook bij den Boekhandels
Los (Hoogewoerd) ligt er eene ter inzage
ter teekening.
Xclegramincii.
PALLANZA, 22 September. De gezondhei*
toestand der koningin van Rumenié is 8)ï
merkelijk verbeterd.
nieuw-TORK, 22 Sept. Hot. faillissonie
van do firma S. Y. lYhito Co. heeft bi
groote verwondering gebaard. Uit Chica
wordt gemeld dat het faillissement is te wjjt
aan verkeerde speculati n in Maïs. De fir
had elf millieen bushels Mhïs gekocht, nr
