(Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Dll nommer bestaat uit TWEE
Bladen.
Leiden, 12 Maart.
N<> 9527.
T vijday, 13 Maart.
A0. 1891.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJ8 DEZER COURANT:
▼oer Leiden per 3 meenden.7;.... ƒ1.10.
Frenco per poet...M*HO.
Afzonderlek# Nommers..0.05.
PRIJS DER AD VERTENT IÊN
▼en 16 regele ƒ1.05. Iedere regel meeT
ffrootere lettere neer pleetarnimte. Teor het
iaoesseere» bniten de eted wordt ƒ0.10 berekend.
Officieel. KenBi.gerlngea.
Aflossing deldlecnlng.
Burgvmseakr ea Wethouders van Leiden brengen
ter algemeene kennis, dat bij de op hedon plaats
gehad hebbende uitloting vaa acht obligation, elk
groot dén duizend gulden, behoorende tot de
3 i/,-pereente-geldleening van ƒ600,000, aangegaan
krachten, raadsbesluit van 10 November 1888, zijn
uitgeloot de nummers 1, 118, 188, 157, 190, 209,
270 en 297, welke op don lsten Juli e. k. aflosbaar
zijn gesteld, op welk tijdstip die obligation ophou
den rente te dragen.
Burgemoester en Wethouders voornoemd,
Leiden, DE KANTER, Burgemoeoter.
12 M-art 1891. E. KIST, 8ecretaris.
Herhal Ingsonderwjjs.
Burgemeester en Wethouders van Leidea,
Geziea art, 3 der Verordening van den 12den
Januari 1882, tot regeling van het herhatingsonderwijs
in de gemeente Leiden (Gemeenteblad No. 4);
Brengen ter kennis van belanghebbenden, dat de
inschrijving van leerlingen voor het Horhalings-
onderwijs zal plaats hebben van 16 tot en met
21 Maart. a. e-, voor meisjes in het Schoollokaal
in de Van-dor-Werfstraat, voor jongens in dat aan do
korte Mare, telken dage des namiddags van zeven
tot acht uren.
Tot het Herhatingsonderwijs kunnen worden toe
gelaten:
lo. de leerlingen van de scholen dor 8de on 4de
klasse, die verkregen hebben het getuigschrift, be
doeld bij art. 18 2 der Verordoning van 11 Nov.
1880 (Gemeenteblad No. 4 van 1881).
2o. sij, die hij een af to loggon examen blijken
geven aan de daarvoor gestelde vereischten to kun
nen voldoen.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
Leiden, DE KANTER, Burgemeester.
12 Maart 1891. E. KIST, Secretaris.
Vergadering wan KIJvei'hCid en
Bouwkunst.
Gisteravond werd in de groote Nut3zaal
alhier de reeds lang verwachte vergadering
gehouden van het departement Leiden der
Nijverheids-Maatschappij en de afdeoling Leiden
van Bouwkunst. Een vrij groot aantal leden
van beide maatschappijen, een honderdtal
ongeveer, was opgekomen om de voordracht
van dr. N. P. Kapteyn, van Amsterdam, te
ïiooren en tevens kennis te maken met de
nieuwste phonograaf van Edison.
Na eene korte inleiding van den voorzitter
van Nijverheid, dr. De Loos, deelde dr. Kapteyn
mede dat hij eerst in populairen vorm het
een en ander over geluid zou ten beste
geven, om vervolgens door lichtbeelden het
gesprokene toe te lichten en ten slotte do
phonograaf voor zichzelve te doen spreken.
Wat ie geluid? dus begon spreker; eon
schietwerktuig, ons uit de jongensjaren nog
vertrouwd, een proppenschieter, moest daar
van de toelichting geren; de kurk wordt door
de saamgeperste lucht in den cylinder door
middel van den opstuwenden zuiger er uit
gedreven en we nemen een knal waar; men
kan het zich voorstellen of een bol van deze
samengeperste lucht by het verlaten van de
buis als mot tusschenpoozende horten de
naastbyzynde luchtdeelen voortstoot, deze
weer aan de volgenden, totdat zü het oor
van den waarnemor bereiken, geheel op de
zelfde wpze als G9D steen, welke in het water
geworpen is, kringen verspreidt en golvingen
veroorzaakt. Hoe verder van het centrum
der beweging gelegen, hoe grooter de kringen,
doch hoe zwakker de golvingen worden. Eene
gekleurde graphische voorstelling, door do
afmetingen voor het geheels auditorium waar
neembaar, beeldde de golviDgen af. De kromme
lyn, welke door op- en neergaan de golvingen
voorstelt, wordt als basis voor de volgende
schetsen aangenomen.
Eene op zeer groote schaal geteekonde
anatomische doorsnede van het oor, met ge
hoorgang, Trommelvlies, gehoorbeentjes, welke
door het veroorzaakte geluid in boweging
komen en ten slotte door fijne zenuwen, die
aan de hersenen als een telegraphisch sein
geven van het veroorzaakte en waargenomen
gs'.nid, heldert ons op hoe we tot het bewust-
zyn van het geluid komen, en ofachoon de
definitie daarvan, evenals die van het gezicht,
nog niet verklaard ie, zou men kunnen zeg
gen dat geluid het gevolg is van bewegiDg.
Eene stemvork, door een stryketok in tril
ling gebracht, brengt een toon voort. Die
trilling te meten is mogeiyk en overal waar
deze stemvork denzelfden toon heeft, hier C,
zullen overal 264 trillingen gemeten worden,
het octaaf daarvan dubbel zooveel, dus 528.
Hoe deze trillingen gemeten kunnen wor
den, werd op zeer vergroota schaal duidelyk
gemaakt, door eene koperen staaf in trilling
te brengen, daaraan een met inkt gedrenkt
penseel te bevestigen en achter dat door de
trilling der staaf in beweging gebracht penseel
een stuk papier voorby te trekken. B(j ster
ken toon zyn de schommelingen hooger en
dalen veel uitgebreider dan by zwakkeren toon.
De hoogte van een toon wordt bepaald door
het aantal trillingen, zooals hierboven gezegd
is. Hoe meer trillingen hoe hooger de toon; de
klank (of het timbre) van den toon wordt ver
oorzaakt door bytrillingen, welke voor eiken
toon zeer verschillend zynde C van een
stemvork, viool, blaasinstrument van dezelfde
hoogte zal een gelyik aantal hoofdtrillingen
hebben, maar do bijtrillingen, welke voor alle
menschenstemmen, muziekinstrumenten en
alles wat geluid geeft, verschillend gegroepeerd
zyn, geven aan deze het kenmerkend onder
scheiddoor hot opwekken van de bytonen
van de stemvork werd dit proefondervindelijk
aangetoond.
Eene volgende voorstelling geeft ons te
aanschouwen hoe de menschelyke stem ge
vormd wordt; in eono dwarsdoorsnede van
het strottenhoofd zien we de stembanden,
welke door de lucht der longen langs de lucht-
pyp in trilling worden gebracht, by diepere
tonen in mindere, en by hoogere tonen door
sterker spannen der stembanden in meerdere
trillingen.
Eene glazen buis, waar onderaan twee
caoutchouc kleppen zyn aangebracht, brengt
by uittrekking en spanning der kleppen een
koogeren toon voort dan toen de kleppen
slapper gehouden werden. Weer andere gra
phische voorstellingen doen ons zien hoe de
verschillende klinkers, als oe, e, a, en o, hunne
trillingen zeiven hebben opgeteekendook
woorden als k a r en p i zyn in trillenden toe
stand aanwezig, do a in kar is voor iedereen
duidelyk waar te nemen.
Zyn we nu eenigszins vertrouwd met de
wyze, waarop we geluid waarnemen, en de
oorzaken, welke ons dit doen waarnemen,
en de wyze, waarop we geluid produceeren
als we spreken of zingen, dan worden we
nu na eene korte pauze in kenni9 gebracht
met door kalklicht op een scherm getooverde
photographieën van de toepassingen van de
phonograaf, op handels pers-, oratorisch en
ander gebied. We zien de fabriek van Edison,
we wonen een concert by ten huize van diens
vertegenwoordiger in Londen en zien dezelfde
musici zich later op hun eigen concert door
middel van de phonograaf vergasten, en
krygen ten slotte zeer vergroote af beeldingen
van den bewaarder zei ven van het gespro
ken woord.
De phonograaf is een toestel, dat gevat is
in een kistje ter grootte van eene naaimachine,
't Is in twee compartimenten afgedeeld, waar
van een den electrischen motor bevat, die den
toestel in beweging brengt. De electriciteit
wordt geleverd door eene galvanische bat
tery van niet veel omvang; hot tweede com
partiment bevat eene as, door den motor
rondgedraaid, waarop eene micrometischo
schroef gesneden is (uiterst fijn en delicaat
van bewerking), op de as een koperen cylinder,
waarop de voor hst opnemen der inkervingen
holle cylinders van was geschoven worden.
De wasrol wordt vóór dat daarop klanken
worden verzameld zuiver afgedraaid.
De recipient der klanken bestaat uit een
metalen ring, waarin glazen plaatje, waaraan
een fijn, hol mesje bevestigd is, de glazen
plaat komt door het voortgebrachte geluid
in trilling, deelt deze aan het mesje mede,
dat op de met grooten spoed ronddraaiende
wasrol rust, en maakt dan in de rol inker
vingen, welke voor het bloote oog niot zyn
waar te nemen, doch volgens vergroote mi
croscopische photographieën het aanzien heb
ben van heuvelen en dalen, en, hoe krach
tiger het geluid, des te geprononceerder.
Is nu do rol vol goaprokon, vol gezongen
of vo) gemusiceerd, dan wordt de hierboven
bedoelde metalen riDg vervangen door 69n
anderen, waarby eene met ronden kop voor
ziene naald de plaats van het mesje inneemt.
Deze kop heeft dezelfde dikte als het holle
mesje, zoodat h(j juist past in de door het
mes gosneden gangen; daarby is do naald
zeer precies gebalanceerd, zoodat zy juist in
evenwicht is. De kop van de naald wordt nu,
air men de phonograaf doet werken, door
eene geoefende hand gesteld en tegen de
wasrol aangedrukt, daalt en ryst volgens de
zich in de rol bevindende inkervingen en deelt
aan de glasplaat dezelfde trillingen mede, als
welke door het vroeger iDgebrachte geluid
op de rol waren overgeplant, en, daar de
zelfde trillingen en dezelfde bytrillingen steeds
hetzelfde klankeffect veroorzaken, hooren we
juist, doch iets minder sterk, hetzolfdo geluid,
dat we moeten hooren.
De proef werd op de som geDomeneen
hier ter stede bekend pistonnist plaatst zich
voor oene phonograaf en blaast uit zyn instru
ment door den trechter eerst het bekende
jachtkoor uit Freischiitz en later het Wilhel
mus. Deze melodieën zyn nu in de wasrol
gesneden en hooren we, toen het mes door
de r.aaid vervangen was, de blikken trechter
op den toestel geplaatet is, tot in het achter
ste der zaal deze muziekstukken opnieuw en
voor de tweede maal. Achtereenvolgens hoo
ren we brokstukken uit verschillende opera's,
door verschillende instrumenten gespeeld;
eene reproductie van den Schotschen doedelzak
en die van een xylophoon of hout- en stroo-
instrument, voor allen in de zaal duidelyk
waar te nemen - daarom sterke records
genaamd.
Zee aan zes hooren we toen later de zwak
kere records als solo-stem en voordragen. De
solo stem, die van den bekenden bariton Van
Duinen, van Amsterdamby zong ons voor
los Rameaux van den beroemden Faure, en
het voordragen van een gedicht des school
meesters, „de boterham", gedeclameerd door
den assistent van dr. K. Onverdeeld was
ieders lof en bewondering, zoo voor het uit
de phonograaf gehoorde als door de toelich
ting van dr. Kapteyn. Eene betrekkelyk
kleine schare was nog byeen toen dr. De
Loos dezen heer dank zeide voor zyne inte
ressante voordracht. Jammer dat dit bartelyk
woord niet in de phonograaf gebracht werd.
De reeds vertrokken leden hadden de gele
genheid gehad zich te vergewissen of deze
dankbetuiging ook hun uit het hart gespro
ken was; 't was evenwel reeds vry laat ge
worden toen de laatsten vertrokken.
12 Maart '91. V. v. W.
Verplaatst worden: met 28 dezer, de rijks
veldwachters 2de kl. H. Steinz (brigadier
majoor-titulair) van Leiden naar Purmerend,
en L. Van der Wal (brigadier) van Goor naar
Leiden.
De afloop vah de beden gehouden aan
besteding van kunstwerken aan den nieuwen
Vlietweg, onder Zoeterwoude, is als volgt:
Perceel 1, rasterwerk, Van Renswou, tim
merman aldaar, voor ƒ2.45 per meter; per
ceel 2, scheringen, voor 66 cents per meter,
en eenige landhekken en schuttingen voor
ƒ419.30, door A. Paardekooper, timmerman
aldaar.
Van perceelen 3 en 4, waterschoeiingen, is
door burgemeester en wethouders de gunning
3aDgehouden.
De minister van binnenlandsche zaken
brengt ter algemoene kennis, dat het examen
om als leerling aan 's Ryks Yoeartsonjjechool
te ülrecht te worden toegelaten, zal plaats
hebben in de eerste helft der maand Juli
a. e., en dat belanghebbenden zich scbrifteiyk,
mits portvry, vóór 1 Juni a. s. by den direc
teur der school moeten aanmelden.
Aan de gemeente Putte, prov. Noord-
Brabant, is door de Koningin-Regentes vry-
stelling van schoolgeldheffing verleend.
Verscheidene onderwyzers te Deventer
zullen zich tot don gemeenteraad aldaar won
den, met hot verzoek hunne jaarwedden te
verhoogon.
Naar wjj vernemen, moet de Koningin-
Regentes het voornemen hebben te kennen
gegeven, namens de Koningin, voortaan weer
jaarlyks eene gouden zweep als prys uit te
loven voor de te Leeuwarden te houden liard-
dravery van Friesche paarden. Vad
De 1ste luitenants F. L. Van den Hoff,
van het 3de, en J. P. Weitzel, van het 4de
reg. inf., beiden tot dusverre gedetacheerd
by de Kon. Mil. Academie te Breda, zyn defi
nitief by die inrichting werkzaam gesteld en
in verhand daarmede overgeplaatst by den
staf der infanterie.
Naar do „N. R. C." verneemt, zullen de
traktemenisverhoogingen voor de post- en
telegraafambtenaren op 1 April a. s. bepaald
ingaan, gelyk trouwens van den beginne af
het vooinemen was.
Men schryft uit Maassluis: Naar een
gerucht wil, zal toch de spoorweg Rotterdam
Maassluis reeds met den aanstaanden zomer
dienst in exploitatie worden gebracht. Zoo
lang nl. de onderhandelingen met de Holl.
Spoorweg-Maatschappy tot overdracht der lyn
duren, zal de Maatschappy tot Exploitatie van
Staatsspoorwegen in de behoeften door middel
van een tijdeiyken locaaldienst voorzien.
In de gisteren gehouden zitting van den
gemeenteraad te Amsterdam zijn benoemd
tot gemeente-architect de heer A. W. Weiss-
man, aldaar; tot hoogleeraar in de staathuis
houdkunde prof. mr. P. W. A. Cort van der
Linden, te Groningentot lector in de zoölogie
dr. L. Ph. Sluiter, te Batavia, en tot buiten
gewoon hoogleeraar in de geologie enz. dr.
G. A. T. Molengraaff, te Amsterdam.
Het afdeelingsverslag der Eerste Kamer
over de z. g. Stedenwet is verschenen. Daar
uit blykt dat in de talryk bezochte afdeelin-
gen do meeningen uiteenliepen. Vele ledon
hadden tegen de voordracht overwegend be
zwaar. Andere waren in meerdere of mindgre
mate met haar ingenomen. Sommige wenS?h-
ten hun eindoordeel over de aannemelykheid
op te schorten, totdat de Regeering zich
nader zal hebben verklaard.
Naar de „Haarl. Crt." verneemt, is de
Rykstelegraaf bezig met een toestel van de
laatste vinding proeven .to nomen, waarvan
de resultaten moeten zyn, dat op één draad
met twee telegraaftoestellen van verschillende
constructie tegelyk berichten kunnen worden
overgebracht.
Omtrent de verkregen resultaten kan met
zekerheid nog niets worden medegedeeld.
Het christelyk nationaal zendingsfeest
zal Woensdag 1 Juli gehouden worden aan de
Steeg, by Arnhem, op het schoone landgoed
„Middachten," daartoe bereidvaardig door graaf
Bentinck afgestaan.
Men schryft uit Den Haag aan de „Zwol-
sehe Crt."Die „N. Gron." roerde dezer dagen
een punt aan, waarop ik ook een en ander
maal wees, de toenemende onwaarschijnlijk
heid van de behandeling der Legerwet. Trots
de onlangs gedane officieuze medodeoling der
behandeling van do wet tegen de helft van
April, blijf ik twijfelen. Hot zal zoker nog
een 14 daag duren eer de verslagen en het
