den laatsten nacht doorbrengen op de kamer
•van haren verleider.
Hier heeft de ontknooping plaats. Het lage,
gemeene plan van den huichelaar komt aan
het daglicht
August Langenthal, de edelman, jaagt den
ellendeling weg; en tevena voert hy zpne nog
reine bruid terug in de armen van den werkman,
wiens liefde zp boven zyne rijkdommen, boven
macht en aanzien heeft gesteld.
Ziedaar den inhoud van het voorlaatste
werk van Ernst Yon Wildenbruch, een der
meest talentvolle auteurs vaD het jonge ge
slacht in Duitschland.
Hij heeft den naam van zijn werk (Die
Haubenlerche, het Leeuwrikje), ontleend aan
de meer idealistische gedachte van het stuk
de vertaler, de heer C. N. De Vos, heeft zijn
Een fabriekskind" uit de werkelijkheid geput.
Volgens onze bescheiden meening is de
schrijver in de ontknooping niet bijzonder
gelukkig geweest. Het is geen werkelijkheid,
geen waarheid, wat hjj ons in de laatste acte
te hooren en te aanschouwen geeft.
L9entje, die ons voorgesteld wordt innig,
innig veel van hare moeder te houden, voor
deze gebrekkige vrouw eene diepe achting en
kinderlijke vereering te koesteren, zij vlucht
niet met een ander, want zij begrijpt, zij weet
het dat deze stap de oude, brave vrouw een
onnoemelijk leed zal berokkenen.
Het meisje, dat zichzelf opoffert om die
moeder genezing van eene kwaal te verschaffen,
neemt niet tot zulke middelen hare toevlucht.
Buitendien zoo buitengewoon naïef is zjj
niet. Zjj kent den wellustigen Herman en
zij doorgrondt z(jne bedoelingen. Dit blijkt
reeds in de eerste acte, als zij weigert zijn
tienmarkstuk aan te nemen met de woorden
„als een rijk heer aan een arm meisje geld
geeft, dan heefthijerbepaaldegedachtenmede."
Wij herhalen het derhalve: deze geheele
laatste acte is onnatuurlijk en onwaar.
Zelden echter hebben wp zulk een uitste
kend, boven eiken lof verheven ensemble-spel
aanschouwd als gisteren.
Het eerst onze hulde, onze welgemeende
dankbetuiging, onze oprecht gemeende geluk-
wensching aan de debutante Mej.Alida Klein,
als het Leeuwrikje, als Leentje Schmalenbach.
Hare geheele houding, haar zijn, haar wezen,
alles was correct, eenvoudig, maar diep ge
voeld.
Hare vroolykheid was ongekunsteld, hare
opgewektheid vond haren oorsprong in hot
harte, haar lach was gul en ongedwongen en
even waar, even natuurlijk was haar angst,
hare stijfheid en verlegenheid tegenover don
man, dien zij niet lief heeft. Reeds een tweetal
jaren geleden hebben wij deze jeugdige kun-
stenaresse eene roemvolle toekomst voorspeld.
W(j hebben toen reeds verklaard, dat zy een
maal eene schitterende ster aan ons vaderlandsch
tooneel zou worden en zonder ons als waar
zegger te willen poseeren, durven wij beweren
dat onze voorspelling waarheid zal zijn.
Op bewonderenswaardige wflze werd zjj
ter zijde gestaan door Henri De Vries, als
Herman Langenthal.
Deze gaf ons een wreed, akelig cynisme
te aanschouwen, maar ook volkomen waar.
Vooral zijne dialogen met z(jn broeder
August droegen het kenmerk van juiste, dege
lijke opvatting.
Het was eene rol, als het ware voor hem
geknipt: al de'losheid en vrijheid, waarover
deze nog jeugdige acteur kan beschikken,
spreidde hy ten toon.
J. Haspels gaf ons een prachtig type van
dan socialistischen werkman en oproerkraaier.
'•'De .werkman Paul Ilefeld werd'- flink: erf
krachtig -geschetst door -den heer Van Eysden.
De zijn werkvolk liefhebbende August Lan
genthal >kwaai in handen van den heer Fr.
Tartaud wolkomen tot zyn recht; in het
bpzo-nder-V'in "'de-laatste.-scte vonden wjj zyn
apel zeer.teroemen.
De -Vervelendste rol, die van Julia, werd
door raej.-sYink vertolkt.
Deze, de nicht der beide broeders Langen
thal, heeft eigenlyk in het geheele stuk geen
beteekenis.
De schryver heefc haar ongetwyfeld ge
creëerd om het aantal der personen te ver
meerderen; anders heeft zy geen reden van.
bestaan.
Toch vervulde mej. Vink de haar toeter-
tïpuwde met veel toewijding.
"""jkan het geheel nogmaals onze oprechte
hulde.
De zaal was zeer goed bezet. Mr. L. H.
gemengd Nieuwe.
De alhier gevestigde tooneelver-
eeniging „De Leidsche Dilettantenclub" hield
gisteravond in hot lokaal „EphraSm" hare
eerste winter vergadering met introductie,
met een talrpk opgekomen publiek.
De voorzitter, de heer Van "Wyngaarden,
opende het samenzyn met een hartelijk wel
kom aan alle opgekomenen, de hoop van de
Club uitsprekende een genot-iollen avond te
kunnen verschaffen.
Alsnu werd aangevangen met de opvoering
van: „Lazaro de Veehoeder of misdaad en
wraak", een tooneelspeel met één voorspel in
vier bedryven van H. Tiggelaar.
Dit stuk, dat eenige jaren geleden ook reeds
door deze Vereeniging ten tooneele gevoerd
werd, mocht wederom de goedkeuring weg
dragen.
Vooral de hoofdrollen bleken nu in goede
banden te zyn, niet het minst Lazaro kweet-
zich bevredigend van zyne taakook de hee-
ren B. konden op eene zekere routine aanspraak
maken.
De medewerkende dames deden haar best
in hare niet gemakkeiyke rollen.
Het geheel werd met gang gespeeld, zeer
ton genoegen van de vele aanwezigen.
Ook de zeer nette en frissche kostumes
verhoogden den aanblik en het aantrekkelijke
van het ten tooneele gevoerde stuk.
Na de pauze werd een blyspel gegeven,
sameiy& „Klaveren Vrouw", dat natuurlijk
meermalen de uitbundigste hilariteit opwekte.
Na afloop bestond er ruime gelegenheid tot
dansen, zooals gewoonlyk by uitvoeringen als
deze het geval is.
Met voldoening mag „De Leidsche Dilet
tantenclub" op dezen avond terugzien.
Van de haringvisscherp z p n te
Katwpk aan Zee aangekomenKW. 17, schip
per D. Van der Plas, van den reeder A.
Gohmann (boekh. L. Parlevliet), met 204
kantjes en 14,000 stuks steurharingKW. 20,
schipper B. De Best, van den reeder W. Taat,
met 210 kantjesKW. 4, schipper Jb. Schaap,
met 50 kantjes (deze schuit moest aankomen
voor twee zieke matrozen); KW. 12,schipper
Jb. Haasnoot, met 140 kantjes en schade aan
de vleet, en KW. 11, schipper K. Van der Plas,
met 200 kantjes; deze drie van den reeder
F. E. Meerburg.
Hedennacht is aldaar nog van de haring-
visschery aangekomen KW. 26, „de Vrouw
Louisa," schipper G. Van Duyn, van den ieeder
P. Haasnoot Pzn., met 190 kantjes haring.
De vleet is zeer beschadigd. De KW. 4, van
den reeder F. E. Meerburg, zal de visecherp
staken.
Gistermiddag werd te Bodegrave
het lijk opgehaald van zekeren D. V., wonecde
te Nieuwerbrug, die sedert jl. Dinsdag ve
mist was. Dien avond was hij in beschonken
toestand per tram van Gouda gekomen en
is toen den weg naar Nieuwerbrug opgegaan,
alwaar hij te water is geraakt. Het lyk ;s
naar het lpkenhuis op de Algemeene Begraaf
plaats te Bodegrave overgebracht.
Uit Roelof -Arendeveen wordt
ons geschreven:
Terwpl men sedert lang hoort van werk
stakingen hier, en socialistische woelingen
daar, gaat de machine der maatscbappelyke
orde in deze plaats maar door al haren ouden,
vasten gang, en wil men er van elke revolutie
op sociaal gebied niets, niemendal weten.
Ofschoon er in vele opzichten verbetering
wenschelpk ware, doet ieder, wat zyn plicht
en zyne overeenkomsten hem voorschrpven,
met loffelyken yver. Nochtans is er hier in
't eind der vorige week eene heuschelyke
werkstaking op touw gezet, hoewel er hoe
genaamd geene botsingen, als waarvan men
■elders vaak verneemt, by hebben plaats gehad.
Eenige tientallen van arbeiders, die door een
paar tuinders waren aangenomen om ter uit
breiding van akkerland grond aan te voeren,
hetgeen een zeer zwaar werk is, waren niet
tevreden met het loon ran f 1.75 per vracht.
(Om slechts ééne vracht per dag te doen,
wordt een man van meer dan gewone kracht
en vlpt gevorderd.)
De werkgevers daarentegen konden noch
wilden hunnen eisch van ƒ2.50 inwilligen,
dewpl anders de kosten van den aangewonnen
grond ver boven de normale waarde van goed
tuinland zouden stygen. Beide partyen had
den dus geiyk. Wederzpds bleef toenadering
achterwege, 't Gevolg waswerkstaking.
Gistermorgen omstreeks half-
vyf is te Almkerk brand ontstaan in de schuur
van den landbouwer B. Vmk, ten gevolge
waarvan die schuur met zyn huis en het
daaraan belendend huis van den landbouwer
G. Van Bruramelen zpn afgebrand. Van den
inboedel van den eerstgenoemde is niets kun
nen gered worden, van dien van Van Brura
melen weinig.
Zondagavond brak aan den Noord
te Kralingen een. ernstige brand uit. De Kra-
lingsche brandweer was spoedig op het terrein
aanwezig en de brand dan ook weldra meester.
De brand was op den zolder ontstaan, terwpl
de bewoners niet te huis waren. Huis en
inboedel waren verzekerd.
Gistermorgen viel L. d. J., vader
van twee kinderen, van eene schuit in de
Ringvaart nabp Sloten. Eerst na een half dur
dreggen vond men zpn lpk.
Gistermiddag is ookdearbeid
tor wevery van de „Venendaalsche stoomspin-
nerp en wevery" voorloopig gestaaktgebrek
aan garens was daarvan oorzaak. Het aantal
werkloozen bedraagt thans vele honderden.
Naby Salonika iB een trein met
soldaten ontspoord. Dertig personen werden
gedood en 40 gekwetst. Het ongelijk schynt
te zyn veroorzaakt, doordien de weg door
zware regens beschadigd was.
De stoomboot „Le Chatellier,"
van Duinkerken naar Havre bestemd, is by
dichten mist naby de Loire-monding vergaan.
De bemanning redde zich in de booten. De
schade der Fransche Transatlantische maat
schappij, aan wie de boot behoorde, wordt
op 400,000 fr. geschat.
De Parysche correspondent van
de „Times" schrpft„Do hoeren Déroulède
en Laguerre hebben wegens ondoorgrondelpke
redenen volhard bij hun plan om een duel te
houden, niet in Frankrpk, waar het veroor
loofd is, maar in een beschaafd land waar
het verboden is.
„Indien de hoor Laguerre werkeiyk een
tweedin keer aanlegde en vuurde nadat de
heer Déroulède in de lucht geschoten had,
dan heeft hp schandeiyk gehandeld."
De directie van den Amerikaan-
schen spoorweg East Tennessee, Virginia en
Georgia heeft besloten in al hare personen
treinen piano's te plaatsen. Zy verplicht daar
mede vermoedeiyk meer de pianofabnkanten
dan het publiek.
Van alle kanten komen in grooten
getale geneesheeron naar Berlyn, ten einde zich
op de hoogte te stellen van de ontdekking
en de proefnemingen van professor Kocb.
Professor Von Bergmann hield eene voor
dracht over Koch's onderzoekingen, in tegen
woordigheid van den minister van onderwps
Von Gossler en een aantal goneesheoren.
Ofschoon hp de hoogste waardeering uitsprak
voor den uitslag van Koch's onderzoekingen,
waarschuwde Von Bergmann toch voor over
dreven verwachtingen, vooral betreffende de
genezing van long-tubercuiose.
Do vergadering word gesloten onder luide
betuigingen van hulde jegens prof. Koch, die
niet aanwezig was en zich ook vooreerst voi-
sterkt niet laat overhalen om persoonlpk in
het openbaar op te treden.
De voornaamste arts in het Beiersche leger,
dr. Von Lotzbeck, is eveneens te Berlpn aan
gekomen om de geneeswpze van dr. Koch te be-
8tudeeren. Do hoogste gezondheidsraad te Wee-
nen heeft den minister-president graaf Taaffe
aanbevolen, twee leden van dezen raad naar
Berlyn te zenden en maatregelen te treffen
om In de rpksziekenhuizen teringlpders onder
behandeling te nemen. Voorts moest naar
het oordeel van den raad aan een grooter
aantal genee3heeren gelegenheid worden ge
geven, de nieuwe geneeswpze verder te onder
zoeken en toe te passen, en elndeiyk behoor
den, zoo mogeiyk, maatregelen genomen te
worden, dat het geneesmiddel van Staats
wege kon worden vervaardigd. Tegelyker
tijd besloot de gezondheidsraad aan de uit
haar midden gevormde commissie voor be-
smetteiyke ziekten op te dragen, de midde
len te bestudeeren, met behulp waarvan de
verspreiding van tuberculose kan worden
tegengegaan.
Professor Flügge, directeur van het hygië
nisch instituut te Breslau, is benoemd tot
directeur der hygiënische afdeeling van het
nieuw op te richten bacteriologisch instituut
van Koch te Berlpn.
Te München is, volgens de „Allg. Ztg".,
het geneesmiddol van dr. Koch aangekomen
en zpn de proefnemingen er mede begonnen.
De universiteitskliniek te Halle beeft vier
lpders aan huidtuberculose naar Berlpn gezon
den, waar zp zich onder behandeling zullen
stellen. Als deze proeven goed afloopen, zal
de methode ook dadelpk te Halle worden inge
voerd. De geneesheeren van Brunswyk en
Hannover hebben het plan gemaakt, in den
Hartz oen groot sanatorium voor longlpders
op te richten.
De Italiaanscberegeering zal drie geneesheeren
naar Berlpn zenden om de methode te bestu
deeren.
In een ziekenhuis te Londen zal oen aantal
bedden gereed worden gemaakt voor eene
proefneming met teringlyders. Eenige genees
heeren zullen daar de uitwerking van Koch's
methode op de patiënten onderzoeken.
Reeds zyn er meer dan 100,000 afdrukken
van Koch's artikel in het Geneeskundig Tpd-
schrift verkocht.
Bp eene oppervlakkige lezing van prof.
Koch's mededeeling over zijne genezing van
tering zou licht de gevolgtrekking kunnen
worden gemaakt, dat blijkens zijn onwel-wor
den na eene inspuiting, hpzelf aan die ziekte
Ipdt, daar zij by gezonden geene reactie te
weegbrengt. De door hem bp zichzelveri waar
genomen verschynselen moeten echter worden
verklaard uit de buitengewoon sterke dosis,
welke Koch zich heeft ingespoten.
Ook de vrees, die geuit is, dat tering niet
tpdig door een arts wordt erkend, is over
dreven. De tegenwoordige artsen zyn met de
physikalische diagnostiek en het gebruik van
den microscoop vertrouwd. Menigmaal echter'
heeft de arts zpne bevinding voor zich gehou
den, om den patiënt niet vruchteloos het leven
hopeloos te maken. Ook dit zal nu anders
worden en allengs zeldzamer zullen de gevallen
voorkomen, dat het noodlottig „te laat" wordt
uitgesproken.
Prof. Koch heeft ook geconstateerd, dat de
dieren, die met zpn middel waren ingespoten,
niet reageerden op eene inspuiting van tering -
vergif. Op menscheu schynen deze proeven
nog niet te zpn genomen, maar de vraag doet
zich voor, of niet ovenals de pokken de tering
door inënting kan worden voorkomen.
Welke beteekenis de ontdekking van prof.
Koch voor Nederland hebben kan, blyke uit
de volgende cyfers.
In 1888 stierven hier te lande aan tering
15,065 personeD, en aan keel- en longtering
(met inbegrip van bloedspuwing) 8407, te
zamen dus 23,472 op een totaal van 91,241
overledenen, zpnde 52.4 op de 10,000 inwoners.
In de jaren 1879-88 overleden aan boven
vermelde tering-vormen 247,687 personen.
Niet ééne soort van ziekte sleept hier te
lande zulk een aantal menschen ten grave,
't Naastby komen de ziekten der ademhaijngs-
werktuigen (25.8 per 10,000 inwoners 's jaars);
dan die van de spysverterings-werktuigen (13.4>
en de chronische der ademhalings-organen
(12.4), maar, zooals men ziet, allen veel
minder verderflyk.
Koch heeft zpn middel tegen de tering
den naam „paratoloïdine" gegeven.
Terecht merkt e9n med. doctor, die ook
in de „Haagsche Courant" op de beteekenis
van Koch's ontdekking wpst, op dat het aan
eerbewyzer. en hulde prof. Robert Koch zeker
niet zal ontbreken. Maar wat men hem aan
bieden kan, zal altpd microscopisch klein,
blpven tegenover de reusachtigheid zpner
verdienste.
Maar op ééne wpzo kan men hem toch
huldigen, en hierin kan Nederland het
vaderland van Leeuwenhoek, den grondlegger
der bacteriologie, voorgaan
door, niet op kosten van den Staat, maar
uit vrywillige bydragen, in enkele
weinige dagen door de dankbaremensch-
heid bpeengebracht, een Nederlandsch
Koch-sanatorium
te stichten, waarin zoo spoedig mogeiyk
gelegenheid zal worden gegeven om zich te
doen behandelen voor die honderden, die
buiten machte zpn om zich naar Berlpn te
begeven.
MDIXENhAND.
Frankrjjk.
Zondag werd de verkiezing gehouden in
het Farpsche district Clignancourt (Mont-
martre) voor een lid der Kamer, ter vervan
ging van den overleden socialist Joffrin. Van
de 18716 kiezers kwamen 10133 ter stembus.
Er waren met minder dan vyf candidaten,
meest allen van verschillende groepen der
werkliedenparty. De minste stemmen, 712,
verkreeg de Boulangist Lunel en de meeste
de werkman Lavy, die 2343 stemmen op zich
vereenigde. Derhalve is eene tweede stemming
noodig.
Clignancourt is, naar men weet, het dis
trict, waar Boulanger werd verkozen, maar
waar toch zpn tegenstander Joffrin, div minder
stemmen verwierf, voor gekozen w.- rd ver
klaard, omdat Boulanger niet verkiesbaar was.
De commissie uit de Kamer van Af
gevaardigden heeft, in gedeeltelpko afwpking
van hare vroegere besluiten, het invoerrecht
voor schapen vastgesteld op 15 fr. per beest,
dat voor kalveren eveneens op 15 -., voor
varkens op 8 fr. het stuk, voor geslacht
