drong, vooral ook door de wijze waarop zjj zich
eveneens in ander opzicht van hare taak
kwoet, nh die van het accompagneeren van
den violist. Ze deed dit bescheiden, met een
innig gevoel, zóó, zou men kunnen mesne n,
als 't behoorde.
Daardoor droeg zy tot beider en tot ieders
succes b(j. liet hetgeen zjj, buiten het
programma, ten beste gaf, al wa8 het een
voudig, maar niettemin bekoorlijk, wist zij
het publiek te „pakken". Dit' was dankbaar
en voldaan, zonder eenigen twijfel bovendien
ook over de geheelo wijze, waarop commissa
rissen getracht hadden het opnieuw een avond
van waar muzikaal genot te verschaffen.
Gemengd Nieuws.
De a r r o n d.-r e c h t b a n k te 's-Hage
veroordeelde heden een werkman uit do grof
smederij te Leiden, die zich schuldig had
gemaakt aan diefstal van materialen uit die
fibriek, tot drie maanden gevangenisstraf.
Ofschoon men eerst meende dat
do griep ook hier ter stede eenigszins aan
het minderen was, hoort men toch onophou
delijk nog van nieuwe gevallen.
Te Warmond breidt do ziekte zich nog
steeds uit: het aantal zieken is er op dit
oogenblik tot honderd zestig gestegen; ook de
cpenbare school is gesloten wegens ongesteld
heid der onderwijzers. Tot nog toe kwamen
aldaar geene sterfgevallen voor.
Voor de rechtbank te Amster
dam stond gisteren terecht de deurwaarder
L. Vastenhoudt, wegens toeêigening van
2000, hem ter uitbetaling aan een ander
ter hand gesteld. De eisch luidt 2 jaren ge
vangenisstraf. De verdediger achtte de ver
eischten van verduistering niet aanwezig en
vroeg vrijspraak.
De arbeid op de fabrieken van
de firma Regout te Maastricht, welke wegens
kolengebrek ten gevolge van de werkstaking
ir. België moest worden verminderd, is hervat.
„Omdat non 'swintersopgeen
ijs meer kam rekonon" heeft de ijsclub te
Heeg (Fr.) besloten do leden op andere wijze
bezig te houden on een spreker uitgenoodigd
voor de club op te treden.
Uit Loosdrocht wordt gemeld:
Als een bewijs van onnatuurlijk zacht winter
weer en naar men zegt tevens als voorspel
ling van een bijzonder vroeg voorjaar doelen
wü mode dat alhier de vastenavondzotjes of
sneeuwklokjes reeds in vollen bloei staan.
Gewoonlijk openen deze lieve bloempjes zich
eerst in de maand Maart.
De boerenhofstede in het water-
schap Groot-Mijdrecht, gemeente Vinkeveen.
bewoond door E. A. Van Dijk, is geheel af
gebrand. Alles was verzekerd. Drie varkens
en het aanwezige hooi on stroo worden eene.
prooi der vlammen.
De rechtbank te Zwolle heefi
A. v. E., laatst verpleegde te Ommerschans,
die den lDden October 11. aldaar de 13-jarige
Siontje Hogenberk zoodanig met een mes
beeft doorstoken, dat zij bijna onmiddellijk
daarop is overleden, veroordeeld tot 12 jaren
gevangenisstraf. De eisch was 20 jaren.
Baron G. D. De Salis, de bekende
„Sport"-man, is overleden. De „Sport"-werolo
verliest in hom een barer ijverigste leden.
By de regeling van wedstrijden was hij eene
onmisbare persoonlykheid. Hy bereidde dezo
fjostolykhoden steeds bijzonder goed voor en
wist ze met glans te doen afloopen.
Morgenmiddag om drie uren zal op „Zorg
vliet", te Amsterdam, de begrafenis van baroD
De Salis plaats hebben.
Uit V.'iesbadon wordt aan het
„Hbl." geseind:
Doctor Mezger heeft eene gerechtelijke
vervolging ingesteld tegen de „Bade-Actien-
Gesellschaft" te Wiesbaden, omdat de directie
in gebreke ia peVeven de ƒ85,000 te be
talen, waarvoor zij het huis van doctor
Mezger te Amsterdam had gekocht. Dezo
fom moest den lsten Januari worden be
taaid, doch de directie van het Sanatorium
dead dit niet. De betrekking tusschen dr.
Mezger en do maatschappij kan nu voor
goed als geëindigd beschouwd worden.
Volgens de berichtGn, door de
Jaa'ste post uit Rio-Janeiro aangebracht, zijn
bjj hst militaire oproor van IS December
100 soldaten gedood. Een twintigtal van do
leiders der beweging is doodgeschoten.
Uit Nieuw- York wordt aan de
Engelsche bladen bericht dat alle schepen,
welke aldaar uit Europa aankomen, mede-
deelen hevige stormen doorstaan te hebben.
De „Bourgogne" van de Franscho „Compagnie
Atlantique" had twee gaten in den boeg ten
gevolge van eene aanvaring in het Corridon-
kanaal. Men had 16 uren noodig om de gaten
te dichten. De „Bourgogne" en de „Umbria"
van de Cunard-iyn hadden met hevigen storm
en hooge zee te kampen.
Necrologie.
Den lOden Jan. j. 1. overleed te Leiden,
in den ouderdom van 84 jaren, Dr. C. Schat-
tenkerk. Hy was een echt degelijk medicus
van den ouden stempel, eene breedgeschou
derde, krachtige figuur, maar vol van zacht
heid, een kernachtig, hoekig man, maar
stoeds tot helpen bereid, een man vol toe-
wyding en kennis, die hy gedurende moer
dan eene halve eeuw in den zoogenaamden
Achterhoek van Gelderland, eerst te Doe-
tichem, later gedurende langer dan een
menschenloeftijd, ten bate der iydende
men8chheid aanwendde. In de laatste jaren
zUns levens had bij zich uit het drukke
practische leven teruggetrokken, maar in do
vroegere plaats van zjjn wonen en wsrken,
te Doesburg, en verre in den omtrek, leeft
de herinnering aan zijne zegenrijke werk
zaamheid, aan zyn flink, vertrouwen wekkend
optreden, aan de rusteloozo zorg voor de
stad zijner inwoning wier belangen hy
langen tijd als wethouder behartigde na-
verflauwd voort.
By allen, die hem gekend hebben, zal zjjn
aandenken in eere bljjven als dat van een
braaf man, die liefde voor zyne betrekking,
en die, zich nimmer rust gunnend, waar by
anderen helpen kon, het toonboeld was van
een humaan, consciëntieus medicus, en van
een nuttig staatsburger. S.
INGEZONDEN.
Be Ciehoorzaal-boiaw.
De vraag, waar de Gehoorzaal te bouwen,
is thans aan de orde van den dag, brengt
heel wat pennen in beweging en gemoederen
in vuur. Het ie natuurlijk niet onverschillig
hoe en waar onze nieuwe Concertzaal gebouwd
zal worden; de som, voor den wederopbouw
voorloopig geraamd, is te belangrijk, om niet
de zaak nog van alle kanten te bekijken en
te bespreken.
Nu is de hoofdzaak
Br aal eene Concertsaal gebouwd worden.
Do aandacht moet dus bovenal gevestigd
biyven op h6t verkrygen eoner goede, groole
Conceiizaal, benevens eenige kleinere zalen.
Dan ligt voor de hand
dat men do ruimte maakt of zo6kt, die
noodig is om een flink gebouw neer te zetten
en niet omgekeerdden bouw der zaal te
regelen naarmate de ruimte daartoe gelegen
heid geeft; m. a. w.is de ruimte Breestraat
voldoende voor een goed gebouw, dan bouwe
men daar; is die ruimte niet voldoende, dan
zoeke men eene andere gelegenheid.
Nu is „p\&n-Breestraat", met het oog op de
beschikbare ruimte, zeker het beste wat ge
boden kan worden, maar of de daar gepro
jecteerde Concertzaal nu het ideaal is, dat
wy kunnen bereiken, mag zeker worden be
twijfeld.
Het ideaal voor onze Gehoor- of Concert
zaal is nog wel iets anders. In de eerste plaats
nog meer grondoppervlakts - dus nog grooter
zaal en in de tweede plaats een meer vier
kanten vorm! De concertzalen, waar een zeer
fraaie klank wordt aangetroffen, o. a. Concert
gebouw—Amsterdam, Tivoli-Utrecht, Ge-
wandhaus-Leipzig, enz., zyn allen van moer
vierkanten vorm en, wil men een voorbeeld
in de nabyheid van Leidenmen onderzoeko
den klank in de Hervormde kerk te Voor
schoten.
Niet alleen voor concerten, ook voor lezin
gen en vergaderingen verdient do kwadraat-
vorm toch zeker de voorkeur boven een lang
werpig vierkant.
De luimte nu op de Breestraat is op hot
bestaande plan onvoldoende voor eene goede,
flinke concertzaal met de noodige nevsnzalen.
Geheel anders werdt dit echter, wanneer do
Waalsche kerk daarby wordt getrokken en
deze laatste dan hare volgende verblyfplaats
elders, b. v. op 's-Gravenstein, verkreeg.
Maar neen 1 dat ware dubbele heiligschennis 1
Verbeeld U, Mynheer do Redacteur, do
Waalsche kork afbreken, de Waalsche kerk,
dat vroegere gasthuis met zeven zalen, eene
kork en eene brouvery (bier?)
Zulk een vandalisme ware hemeltergend!
De herinnering aan een gasthuis met „don
aankleve van dien" - al wi6t byna niemand
dat daar zoo'n inrichting in vroegere eeuwen
wel had gestaan is veel te gewichtig, de
geschiedenis van dat gasthuis beslaat eene
veel te merkwaardige bladzyde in de historie
(welke om dit historisch monument te doen
verdwynen.
Wiens hart gloeit niet by do gedachte dat
de Waalsche kerk een overblyfsel is van een
gasthuis?
Wiens hart gloeit niet
Maar neen, ik goloof dat de meesten der
Leidenaars op dit punt verstokte Vandalen zyn.
En 's-Gravenetein?
Wie zou het ovor zyn hart kunnen ver
krygen om 's-Gravenstei» af te breken en
daar de Waalsche kerk te bouwen! Hoe de
architectuur der Waalsche kerk ook zoude zyn,
nimmer zou die bouw goed genoog zyn voor
zulk eene fraaie omgeving! Het „Bouw
kundig Weekblad" zegt immers dat de Pie
terskerk een prachtstuk is van bonw, de
lynen zoet in harmonie, de leekening grootsch
en eerwaardig! En die heerlijke bepleisterde
muren, die rnoderno ruiten t
En toch zjjn er nienschen, die de Pieiors-
ksrk, wat het uitwendige aangaat, ieelyk en
arm vindon en de geheele omgeving dito.
Wat nu het „plan-'s-Gravsnstoin" betreft,
vesl is niet noodig om to doen wenschen
dal de hornet ons voor deren bouw moge
behoeden I Eene lange Concertzaal (vorm pypan-
lade), aan drie z(jden onmiddellijk aan den
opent aren weg grenzende, achter het orkest
niets dan een® stemkamer, geene koor-,
be8tuurs- en receptiekamer, drie zaken, W6lke
onmisbaar zyn ®n onmiddellijk by het orkzat
behooren gelege-a te wezen.
Of wil de ontwerper solisten en besturen
in de stemkamer herbergo»? Heeft hy wel
eenig idéé hoe het met groote uitvoeringen
achter het ork®3t toegaat?
Het is het type eener slmhte Concertzaal
Terecht zegt v. L. dan ook in het Dagblad
van 7 Januari-:
„Voor voortezingen en m-iziek is het wen-
schelyk dat oe zaal niet ligt aan den pwblie-
ken weg, althans niet ossQiddellyk daaraan
grenst, en aimmer aan eeae hoofdstraat. By
voorlezingen toch geeft een vreemd geruisch
afleiding, eo by muziek kan dat (te beste
passages bederven." (sic.)
Wel beeft v. L. dit geschreven met het
oog op „plan-Breestraat", weinig vermoe
dende echter dat zyn& woorden zoo oneindig
meor van toepassing ayn voor het thans in
gediende „pian-'s-Gravenstein", dat juist allo
gebreken hoeft, waarvoor hy waarschuwt,
terwijl in Leiden moeiiyk eene rustiger plaats
voor eene concertzaal gevonden kan woróen
dan de ruimte „Breestraat", waar de eijen-
lyko concertzaal, geheel door gobouwen om
geven, stil van de buitenwereld ligt afge
sloten.
Zou het dus zoo'n groot bezwaar zyn de
Waalsche kerk af te breken on 's-Gravenstein
üiwendig zóó te veranderen, dat daarin eene
voldoende ruimte gevonden wordt voor d6
Waalsche Gemeente, tot het houden harer
godsdienstoefeningen
Hst niet onbelangrijk 's-Gravenstein zou
behouden blijvender Waalsche Gemeente
zou eene gerieflijke, flinke ruimte kunnen
worden aangeboden en aan de hoofdpunten
flink, ruim concertgebouw, 't behoud van 's- Gra
vensteen, eene goede Waalsche kerk, zou wor
den voldaan!
Leiden, Januari 1890. F. H.
Oeachte Heer Redacteur!
In opvolging van de uitnoodiging van een
oprecht Vaderlander", voorkomende in het
No. van heden, heb ook ik de wet op de
kerkgenootschappen er eens op nageslagen
om na te gaan of werkelijk die wet zou ver
bieden een der lokalen van het dezer dagen
zeker niet onbesproken 's-Gravenstein in te
richten tot kerkgebouw voor de Waalsche
gemeente. Dit verbod zou dan gegrond zyn
op de omstandigheid dat bedoeld perceel ge
legen is op minder dan 200 m. van eene be
staande kerk, in casu den St.-Picter.
Wellicht, M. da Red., ligt het aan myno
minder sterk ontwikkelde scherpzinnigheid,
doch van oen zoodanig imperatief verbod kan
ik in gemelde wet geen spoor ontdokken.
Wel schryft art. 7 der wet op de kerkge
nootschappon van 10 Sept. 1853 (niet 1854),
Stsbi. No. 102, voor, dat elke oprichting of
inrichting van een gebouw tot uitoefening
van don openbaren godsdienst, binnen den
afstand van 200 m. van eene bestaande kork,
in het belang der openbare orde een onderzoek
vereischt omtrent de plaats van vestiging,
doch dat in deze bepaling oenig volstrekt
verbod zou liggon opgesloten, is niet direct
duidelyk.
De quaestie der meerdere of mindere won-
sohelykheid van de vestiging der lokalen tot
uitoefening van den eeredienst der Waalsche
gemeente in 's-Gravenstein nu geheel in het
midden latende, meen ik, M. de Red., dat
allerminst het belang der openbare orde zich
tegen e»ne zoodanige vestiging zou behoeven
te verzetten, terwyi het naar myne beschei
den meening evenmin denkbaar zeu zyn dat
de betrokken autoriteiten eventueel uit dim
hoofde de voreischto bestemming zouden wei
geren.
Waar weinige jaren geleden, in de Park
straat te 's-Gravenhage, eene R.-C. kerk word
opgericht op slechts ongeveer 90 m. afstand
van de Kloosterkerk, in gebruik by de Herv.
gemeente en de bezwaren, daartegen inge
bracht door het kerkbestuur der laatstgemelde
gemeente, ook ontleend aan de bedenking dat
de kerkgangers der beide gezindten, elkander
in de nabijheid hunner respect, kerken ont
moetende, over en weer zich hostiel zouden
betoonen, wat trouwens n&sh voor den
godsdienstzin, nzeh voor ue beschaving der
Haagsche vromen zou hebben gepleit waar
die bezwaren in hoogste instantie door den
Koning ongegrond werden verklaard, daar is
het weinig aannemelijk dat evenïueele beden
kingen, die in bet gesteld gevat siechts va-n
de zydo eener bevriende en geestverwante ge
meente zouden kunnen rijzon, ontvankelijk
werde» geacht en tot weigering der gewonschte
vergunning zouden leiden.
Daarenboven ware c. q. een afdoende- pre
ventieve maatregel om orde en rast te vindon
in art. 8 der bovenaangehaalde wet, bepalende
dat klokkengelui;, o. a. om de mgozetenen- ter
godsdienstoefening op te roepon, door don
Commissaris des Konings in d& provincie kan
worden verboden.
Mocht, M. d& R., deze kleine rectificatfle,
allerminst aan betwetery ontleend, U daarvoor
geschikt toeschenen, dan zar zich met de
plaatsing verplicht rekenen
L. B. Uw dienstw. dienaar
15/ 1/- '90. Mn.
BUITENLAND.
Frankrjjh.
In den ministerraad beeft gisteren de mi
nister van financiën zyn veemensen te kennen
gegeven, nog deze week aan zyne ambtge-
nooten voor te leggen een wetsontwerp tot
verlaging van de grondbelasting. Do horzie
ning der belastbare opbrengst van do ge
bouwde eigendommen heeft zulke gunstige
uitkomsten opgeleverd, dat tot bedoelde ver
laging overgegaan kan worden.
Te Parys is op vier en tachtigjarigon
leeftyd overleden mevrouw Kestnor, weduwe
van e9n groot industriëel uit den Elr.as, eene
der toongeefsters in de Parljsche wereld. Eene
harer dochters is gehuwd met den president
der Kamer van Afgevaardigden, don heer
Floquet, eene andere met kolonel Cbarras en
eene harer kleindochters met Jules Ferry.
Duitsohland.
Da Pruisische regeering heeft de provin
ciale besturen bevolen voor den verkoop van
Gasson's kunetkoffie openlijk te waarschuwen,
op grond van de wet tegen het vervalscben
van levensmiddelen.
Naar te Beriyn gezegd wordt, zouden de
vertrouwelyke pogingen van bevriende mo
gendheden tot vereffening van het geschil
tusschen Engeland en Portugal tot nu toe
by Engeland weinig kafi3 van slagen hebben.
Niettemin worden van bslangloozon kant de
pogingen tot minnelyke schikking voortgezet.
Er blijft eenige vrees bestaan, dat Enge
land deze gelegenheid zal aangrypen, om zich
van Delagoabaai meester te maken.
Portngsl.
Naar hetgeen uit Lissabon wordt gemold,
zal de nieuwe Portugeesche minister presi
dent in de onderhandelingen met Engeland
het standpunt innemen, dat de Zambesi-
quaostio behoort to worden opgelost over
eenkomstig art. 12 der akte van het Ber-
lynscb congres. Hy heeft a3n den koning
gerapporteerd, dat hot afgetreden ministerie
werkelijk niets heeft toegegeven en slechts
heeft gebukt voor geweid, maar zich had
voorbehouden, Portugals rechten ongeschon
den te handhavenweshalve Portugal thans
een beroep moet doen op do mogendheden,
waarvan geene enkele in dit geval Engelueh-
gezind is.
Ook do te Lissabon aanwezige correspon
dent van de „Standard" meent dat do Zam-
