N°. 9108. Zaterdag 2<3 October. A\ 1889.
(§eze jouraat wordt dagelijks, met uitzondering
van J'on- en feestdagen, uitgegeven.
Feuilleton.
HET GEHEIM
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
Toor Loiden per 8 maandenU/O.
Franco per port1.40.
A&ionderlflka Nommera0.06.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
V»n 1—6 regels 1.05. Ied.r» regel meer ƒ0.17).
Grootere lettere neer pleateruimte. Voor het in-
oeieeeren balten de eted wordt 0.10 berekend.
Vergadering ran Bouwkunst.
Ter 161ste vergadering van de afd. Leiden
en omstreken der Maatschappij tot bevordering
der Bouwkunst, gisteravond in het Nutsge-
bouw alhier gehouden, werd allereerst als
nieuw lid toegelaten de heer D. Veilbrief,
die later ter vergadering gekomen, door den
voorzitter werd toegesproken.
In de tweede plaats was aan de orde eene
bijdrage over „de Protestantsche kerk", van
den heer H. J. Jesse, toegelicht door teeko-
ningen en gravures, grootendeels afgestaan
voor dezen avond door den gemeente-archi
varis alhier, den heer Dozy, en door den hoor
Mondt, architect te 's-Gravenhage.
De hoer Jesse durfde als bijna stellig uit
spreken dat het door hem te behandelen
onderwerp nog in het geheel niet in ons land
is bestudeerd, niettegenstaande het zulk een
ruim veld van studie aanbiedt.
Bij het bestudeeren van den godsdienst van
oudere volken in verband met hun tempel
bouw, blijkt spoedig dat ook omgekeerd uit
hun tempelbouw de godsdienst zou kunnen
worden afgeleid. De vorm van tempel, synagoge
of kerk is oen natuurlijk gevolg van den aard
van den godsdienst, hetgeen blijkt als we ons
herinneren den toestand der Assyriêrs (hun
koning was tevens opperste priester en had
het hoogste gezag in handen; do tempels
hadden een luchtig karakter en geleken op
vorstelijke paleizen), Egyptenaren (zeer inge
wikkelde symboliek, gebaseerd op sterren
wichelarij tempels met zware pylonen, zware
ommuurde voorhoven, mistieke cella), Israëlie
ten (zwervend volk; verplaatsbare tempels,
behalve dien van Salomo) enz.
Het was sprokers doel niet het ontstaan
van den christelijken eeredienst na te gaan,
maar zich alleen te bepalen by het feit, dat
de eerste christenen in de catacomben te Rome
hunne byeenkomsten hielden en als onderling
horkenningsteeken er eenige geheimzinnige
teekens op na hielden. Daaruit laat zich ver
klaren dat zelfs na Constantijn den Grooten,
die als het ware door het bouwen van de
Sophia kerk te Konstantinopel het zegel aan
dozen eeredienst hechtte, men steeds getrouw
bleef hechten aan eene mysterieuzo symboliek.
Deze oud christelyke kerken veranderden
van lieverlede, na verloop van tyden, in Ro-
maansche kerk en Gothische kerk.
De Hervorming stelde geheel andere eischen
aan de kerken, als verwerpende alle symboliek
en berustende de geheele godsdienst op hooren
naar 's leeraars woord en zingen van eenige
van clen Inspecteur van Politie.
24)
De knecht had onder het spreken de gas
ten op de vingers van de linkerhand geteld,
telkens wachtende en op zyn vinger tikkende,
wanneer hy hunne verschillende eigenaardig
heden opsomde.
Robert liet hem bedaard zyn gang gaan;
al de genoemde personen waren hem bekend.
Hy wist trouwens welke soort van lieden tot
de vaste najaarsbezoekers van het Marine
hotel behoorden. Het waren edellieden, staats
lieden, vertegenwoordigers van den land adel
uit den omtrek, voorname uitgevers der
groote Engelsche dagbladen, bankiers en
steunpilaren van de Londensche beurs, in één
woord, de eersten en ryksten uit de hoofd
stad, voor wie het fraaie strand van Sand
bank door zyne nabyheid en gemakkeiy'kheid,
waarmede het door het groot aantal treinen,
hetwelk er stilhield, te bereiken was, geene
geringe aantrekkelykheid bleek te bezitten.
Het was dan ook geenszins onder deze
geregelde bezoekers, dat hy de verdachte,
geheimzinnige vriendin van Madeleine Faure
liederen. Om dus eene Herv. kerk te bouwen
zou men zich deze eischen kunnen stellen
„Eene zoodanige ruimte te construeeren, welke
voldoet aan het geluid, een onbelemmerd ge
zicht oplevert en zoowel aan de religieuze als
esthetische eischen beantwoordt.
By de nadere beschouwing dezer drie hoofd
punten (de beide laatsten worden natuuriyk
als één beschouwd), wordt gezien dat onze
bestaande Protestantsche kerken zyn
1. Katholieke kerken, ontdaan van haro
voor het Protestantisme meest storende sym
bolen.
2. Protestantsche kerken, gebouwd vry kort
na de Hervorming.
3. Onze hedendaagsche Protestantsche
kerken.
De eerste groep kan natuuriyk wat de studie
voor Protestantsche kerken betreft nimmer
tot goede oplossingen aanleiding geven. Voor
eerst is de verdeeling van hoofd- en zy-beuken,
transept en koor, met hare vele steunpunten,
voor eene Protestantsche kerk ongeschikt en
ten tweede geven de gewelven en pilaren
aanleiding tot veel résonnance, dat, hoe goed
ook voor orgelspel en zang, zeer slecht is
voor het spreken in eene groote ruimte.
In de St.-Pieters- en de St.-Pancras-keiktn
te Leiden, de Oude en Nieuwe kork te Am
sterdam, de Oude en Nieuwe kerk te Delft,
de St.-Bavo kerk te Haarlem, de St.-Nicolaas-
kerk te Kampen, de St.-Maartens kerk te
Bommel, den Dom te Utrecht zyn dan ook
de inwendige indeeling en betimmering der
zitplaatsen geheel in stryd met den oorspron-
kelyken aanleg van het gebouw.
Ten einde de goede en verkeerde eigen
schappen van Protestantsche kerken in het
licht te stellen, besprak de heer Jesse ver
volgens uitvoerig de Zuiderkerk te Amsterdam,
waarvan de bouw aanving in 1603 en vol
tooid werd in 1611; de Westerkerk aldaar
(gebouwd van 1620 1631); de Noorderkerk
aldaar (geb. van 1620-1623); de Ooster-
kerk aldaar (geb. van 1669-1671); de
kerk te Oudshoorn, de Waardkerk en de
Marekerk te Leiden, de kerk te Leidschendam
de Nieuwe kerk in Den Haag; de 'Willems
kerk aldaar; de Nieuwe kerk te Hoorn; de
kerk te Katwyk aan Zee enz., kerkgebouwen
dus van vroegeren en lateren tyd. De heer
Jesse eindigde met het wyzen op een niet uit
gevoerd plan, door hem gemaakt, van eene
Protestantsche kerk met de meeat mogelyke
voor- en de minst mogelyke nadeelon, en
met het opnoemen van een twaalftal ver-
eischten, waaraan by den bouw van zulk
hoopte te vindenintegendeel, zyne verwach
tingen bepaalden zich op deze of gene
vreemde, die voor korten tyd het hotel had
bezocht; maar ook de knecht, zoo min als
de directeur, scheen zich eene dusdanige be
zoekster te herinneren, en hy begon den
laatste reeds geiyk te geven in zyne vry
krachtig uitgedrukte meoning, dat hy zyn tyd
vermorste.
„Jawel I" sprak hy eindeiyk, toen zyn be
reidwillige berichtgever met zyne opsomming
wilde voortgaan, „jawel, die mensc-hen ken
ik persooniykmaar die moet ik niet hebben.
Ik zoek eene vreemde vrouw, vry lang, slank
en donker. Bedenk u eens goed!.... Hebt
gy nooit zoo iemand gehad Ik denk, dat ze
alleen is gekomen.ofschoon.dat weet
ik niet zeker."
„Eene lange, donkere vrouw? Eene
vreemde?" herhaalde de knecht, blykbaar zyn
best doende, om zyn herinneringsvermogen
te verzamelon. „Neen, die heb ik niet ge
zien. Laat eens kyken 1.NeenOf.
U zou do gouvernante van mevronw Hunter
moeten bedoelen?.... Die is slank, vry don
ker en eene vreemde.ze komt uit Frank-
ryk.Maar die kunt u toch niet meenen
dat is zoo'n jong, fatsoeniyk,_ptil meisje en
ook haast geene vreemde: ze spreekt haar
eene kerk, naar hetgeen in de praktyk is
gebleken, moet worden voldaan.
De voorzitter dankte den heer Jesse voor
zyne inderdaad belangryke bydrage en de ver
gadering stemde met een luid applaus met
dien dank in. Ook voor niet-bouwkundigen
was deze bydrage zeer onderhoudend en aan
genaam. Menige leek zal gaarne met den
heer Jesse kerkgebouwen bezoeken.
Alsnu werd het woord gegeven aan den
heer Adr. J. Van Achterberg, om uit te bren
gen het rapport der commissie voor wedstrijden
voor handwerkslieden, welk rapport wy morgen
in hoofdzaak hopen weer te geven.
Gemengd Nieu w s.
Ten behoeve der noodlydenden,
ten gevolge der polderoverstrooming by Myzen
(N.-H.) is in de Studenten sociëteit „Minerva"
alhier 70 gulden byeengebracht.
Men meldt uit Den Haag dat
zekere H., te Leiden, zich voor de rechtbank
te 's Gravenhage zal te verantwoorden hebben
wegens verschillende eplichteryen en valsch-
heid in geschriften, ten nadeele harer mees
teres te 's Gravenhage.
De rechtbank te 's-Gravenhage
veroordeelde gisterenden man en de vrouw
uit Delft, wegens mishandeling, ieder tot 7
dagenden persoon, die verleden week te
rechtstond ter zake van mishandeling van
een ambtenaar in functie, tot 5 dageneen
anders persoon ter zake van vernieling van
een anders eigendom en mishandeling van
den eigenaar, tot 7 dagenden gewezen
huisknecht, die zyn meester bestal, tot 3
maandenen voorts verschillende personen
wegens mishandeling, tot geldboeten van 10
tot 3 gulden.
Het vonnis van den kantonrechter, veroor-
deelende een persoon ter zake van overtreding
der jachtwet, werd heden in appèl door de
rechtbank bevestigd.
Men schryft ons uit Katwyk aan
Zee, dd. 24 OctoberDezen middag is van de
haringvisschery alhier aangekomen KW. 64,
„de Gebroeders," van den reeder P. Haasnoot
Nzmet 206 kantjes pekelh. en 32 kantjes
steurharing en schade aan de vleet. Deze
schuit bracht 14 netten mee van de KW. 45,
reeder L. Parlevliet, welk» zy in zee had
opgevischt.
Twee partyen volle haring werden verkocht
voor 12.05 en f 13 per ton. Eene party yle
harfng bracht f 7.30 op.
Door de politie te Haarlemmer
meer zyn Zaterdag 19 dezer, op den Venne-
Engelsch zoo goed als de beste, en ze komt
nu al drie jaar lang mot de familie hier
Power dacht ernstig na. Kon die dame iets
met Madeleine Faure te maken hebben ge
had? Het was zoker opmerkeiyk, dat ze
eveneens uit Frankryk 'kwam, al was ze dan
ook reeds eenigen tyd in Engeland. Maar
jong, fatsoenlyk, stil en zedig van aard, dat
waren eigenschappen, welke het allerminst
te rymen waren met da voorstelling, welke
men zich noodwendig van Madeleine's moord
dadige, koelbloedige en vastberadene bezoek
ster maken moest. Power besloot evenwel
de aanwyzing in gedachten te houden en
maakte eene korte aanteekening in zyn zak
boekje.
„Andore vreemden hebben we niet in het
hotel," besloot de knecht, telkens uit het
raam kykende om te zien of men zyne
afwezigheid bemerkt had en hem noodig zou
hebben„ik heb ze allemaal opgenoemd, be
halve dien ééne. Ja! dat is waar, dien vergat
ik nog, 't is ook zoo'n halve vreemde dat
wil zeggen, wat zyn naam betreft!.... Een
rare snuiter I Ik vergeet eeuwig en altydzyn
naamhy heet Sint. Sint en nog wat
er by 1 Dat is nu gek - dat kan ik maar niet
onthouden. Hy komt anders dikwyls genoeg,
en is nu weer hier met zyne vrouw."
perweg, by Hillegom, onbeheerd gevonden:
twee vaarzen, een lichtbonte en een zwartwit-
kop met zwarte kringen om de oogen, van
welke dieren zich tot heden geen eigenaar
heeft opgedaan.
Ook in Don Haag ie, in navolging
van Utrecht, een bond zonder band opgericht,
om niet meer te groeten door het afnemen
van den hoed.
Het denkbeeld is misschien zeer mooi, maar
het is te verwachten, dat nog menige ver
koudheid zal worden opgedaan dit toch is
de oorzaak van den bond eer onze dames
er toe zullen overgaan om een heer, die baar
toeknikt, terug te groeten of velen hot toe
wuiven met de hand van een winkelbediende
of van hun oppasser zullen beantwoorden.
Naar wy vernemen, zegt „De
Maasbode", zyn te Rotterdam ten gevolge
van by de werkstaking aan den dag gekomen
misbruiken negen bazen door hunne patroons
ontslagen.
Ten vorigen jaro werd onder
Loosduinen door twee personen by nacht eon
man gedood, die, in het land liggende, door
hen voor een otter werd aangezien. Toen
deze zaak behandeld werd door den rechter,
hechtte deze terecht veel gewicht aan de
vraag, of ter plaatse, waar het ongeval ge
schiedde, wol eens otters gezien werden, wat
door de getuigen bevestigend en ontkennend
beantwoord werd. Thans echter is op dezelfde
plaats door den landbouwer Van der Lelie
een otter gedood, en daardoor deze vraag
overtuigend beantwoord.
Gistermiddag had te Amster
dam een treurig ongeval plaats vóór het per
ceel 276 Heerengracht, bewoond door deD heer
J. G. K. Aan dat perceel geschiedden eenige
reparation door den timmermansbaas, den
heer H. Crouwel, Zieseniskade 17. Terwyl
hy mot zyne knechts het werk bezichtigde en
zich daarvoor ook op de lyst van het dak
begaf, viel hy, door eene nog onbekende oor
zaak, naar beneden en was byna onmiddeliyk
do-ad. Hy was ongeveer 60 jaar oud.
Te San-Francisco moeten ge
vallen van melaatschheid voorgekomen zyn,
by eene Chineesche vrouw, in het lazareth
overleden, en nog tien andere personen. De
ziekte scbynt, behalve uit China, van Hawaii
te zyn overgebracht.
Op het reeds door ons vermelde
verzoek van den Keulschen gemeenteraad is
voldaan. De werkzaamheden aan den hoogen
fabrieksschoorsteen in de byna onmiddellyke
nabyheid van den Dom zyn gestaakt en er
Ze zeggen dat hy eigenlyk de eigenaar
van het geheele hotel is en dat by het ver
bouwen wil en hot nog wel ééns zoo groot
zal maken, en dat hy nu hier is gekomen
om in deze streek grond aan te koopen
hy moet dan beestachtig ryk zyn 1 en
daar hy landeigenaar is, kan hy wel gekozen
worden tot Parlementslid met de aanstaande
verkiezingen. Hy moet veel kans hebben,
wel almachtigl" viel de man zichzelven in de
rede. „Spreek je van den duivel, dan zie je
zyn staart 1Daar komt hy waarachtig
het hotel uit
Met een onverschilligen blik koek Power,
nog steeds in gedachten verdiept, het raam
uit, maar nauwolyks kreeg hy den man, dien
de knecht hem aanwees, in het oog, of hy
keerde zich om en stoof met een gesmoorden
vloek op de lippen achteruit, blykbaar bevreesd,
dat de ander hem zou zien.
De bewuste persoon echter wandelde, on
bewust van deze bespieding, langzaam aan
den overkant voorby. De huisknecht van het
Marine hotel had hem een „raren snuiter"
genoemd, en wat zijn uiterlyk voorkomen
betrof, verdiende hy inderdaad wol eene zoo
danige benaming. Het was in elk geval geene
allodaagsche verschyning.
Wordt vervolgd.)
