tl set Böol had nagtltê®. CvÊondementeii
'voorgesteldlo. om kweekelingon toelating
te doen goedkeuren door B. en Ws., en 2o.
het vergelijkend examen voor de benoeming
aan eono door het Ryk bekostigde school te
doen vervallen.
Het lste amend. Bool werd verworpen met
GO tegen 32 stemmenhet 2de amend.Bool
werd aangenomen met 51 tegen 40 stommen.
Op art. 33 (eerbiediging van ieders gods
dienstige begrippen) stelde de heer Van Houten
eene gewijzigde rodactie voor van het tweede
lid, met bedoeling om b(] het openbaar onder
wijs mogelijk te maken dat geschiedenis en
natuurkennis worden geleerd volgens het leer
plan, zonder dat de onderwijzer wegens schen
ding der neutraliteit aangeklaagd kan worden.
In de wot staat: „De onderwijzer onthoudt
zich van iets te leeren, te doen of toe te
laten, wat strijdig is met den eerbied, ver
schuldigd aan de godsdienstige begrippen van
andersdenkenden". De heer Van Houten
stelde voor het woord leeren uit den zin
weg te nomen en een nieuwen zin te doen
voorafgaan, luidende: „Het onderwijs wordt
gegeven met inachtneming van den eerbied,
verschuldigd" euz.
Uit de toelichting is nu gebleken dat de
Groninger afgevaardigde voor den onderwijzer
der lagere school het recht wil gehandhaafd
zion om zoowel op het gebied der vader-
laudsche geschiodenis als op dat van de kennis
der natuur do eenvoudige wetenschappelijk
vaststaande feiten mode te deelen. De zooge
naamde neutraliteit zou zich dan moeten
openbaren in het niet geven van voor andoren
krenkende beschouwingen, naar aanleiding
der medegedeelde feiten. De heer Van Houten
achtte een debat op dit punt noodig, omdat
in der tijd bij de quaestie-Poppink door de
rechterzijde, met name door de heeren Lobman,
Donner, Schaepman en Haffmans, was gecon
stateerd, dat op de openbare school onderwijs
in de vaderlandsche geschiedenis niet moge
lijk was. Deze heeren konden immers, nu
onder hunne leiding eene wijziging der wet
tot stand komt, geene regeling bestendigen,
althans geene interpretatie handhaven, waar
door het onderwijs in twee vakken van lager
onderwijs onmogelijk zou worden of blijven.
De heer Schaepman, die het eerst aan het
woord kwam, weigerde thans een debat op
dit stuk, omdat op dit oogonblik niet anders
aan de orde was dan „de regeling der ver
houding van het bijzonder onderwijs tot den
Staat." De heer Schaepman stemde toe, dat
de onderwijzer der lagere school, indien hij
het goedvindt, allo meeningen mag meedeelen,
zelfs die van Darwin, Hackel enz., mits als
m e e n i n g, en niet worde gezegd dat andere
meeningen dwalingen zijn. Dus zou de onder
wijzer wel de meening van alle andere men-
schon mogen teruggeven, doch niet zijne eigen
meening.
Do heer Lohman weigerde evenzeor oen
debat en zaido dat, indien art. 33 gewijzigd
moest worden, er eene andere solutie be
hoorde gsvonden te worden dan de heer Van
Houten voorstelde, dat nl. de ouders zouden
beslissen omtrent hetgeen geleerd werd, terwijl
de minister Mackay alleen opmerkte, dat van
liberale zijde nog geene klachten van beperking
der vrijheid waren ingekomen, en dat eerst,
wanneer zulks het geval zou zjjn, eene ver
andering der wet in dit opzicht zou kunnen
worden ondernomen.
De wijziging van art. 33 is thans niet ge-
wenscht, nu gezocht wordt naar een modus
vivendi. Het amendement zou het voor nog
zeer velen totaal onmogelijk maken, de open
bare school te bezoeken.
Do heer Van Houten heeft akte genomen
van de verklaringen des heeren Schaepman,
en geconstateerd dat een onderwijzer, die een
voudig, overeenkomstig door het schooltoezicht
goedgekeurde boekjes en volgens het leerplan,
zjjn vak onderwijst door mededeeling van
wetenschappelijk vaststaande feiten, niet be
moeilijkt mag wordon. Ook de heer Eoijaards
sprak in dezen geest. De groote vraag blijft
natuurlijk wat wetenschappolijk vaststaande
feiten zijn. Hierover liep, hoewel ongenoemd,
de strijd in de Kamer, en de onderwijzer zal
daaromtrent steeds groote omzichtigheid heb
ben te betrachten.
Do heer Van Houten constateerde zjjn doel
bereikt te hebben, daar wetsuitleggingen als
in zake den onderwijzer Poppink niet meer
mogelijk zullen zijn, na de verklaringen der
overzijde. H(j trok zijn amendement in, nadat
de hoer De Savornin Lohman nader zjjne
opvattingen bestreden had en de heer Eoijaards
verder de relatiovo neutraliteit wilde gehul
digd zien.
^^^oai.cssca'a
Bij art. 45 (regeling der uitkeorlcg van
het EiJk aan de gemeente, ter behandeling
waarvan gistormorgen art. 26, betreffende
de minimum-traktementen der onderwijzers,
werd aangehouden, omdat beide artikelen met
elkaar in zoo nauw verband staan), schetste
de heer Huber uitvoerig den druk, dien 't ont
werp zal leggen op de reeds veel to zwaar
gedrukte Friosche gemeenten en achtte hy
hulp dringend noodig. Eene hoogere rijksbij
drage, eene in de helft der onderwijskosten,
kan aldaar niet gemist worden.
Een regel voor 't buitengewoon subsidie
aan de gemeente te geven, acht spr. onmoge
lijk en spr. begrijpt ook de mits niet van den
heer Lohman, die onlangs tot dat hooger
subsidie bereid was, mits de christelijke school
het ook erlangde. Spr. ziet daarin eene wel
wat ongerechtvaardigde bevoordeeling. Spr. ziet
ook niet in, dat de gemeenten door de oprich
ting van vele bijzondere scholen zullen wor
den ontlast.
Dat is een wissel op de toekomst, waar
mee hij niet hoopt de Frlesche gemeenten
hier te zien afschepen. Bezuiniging is niet
mogelijk in die gemeenten en vermindering
van 't aantal openbare scholen evenmin
aan 't middel van schoolgeldheffing hecht hij,
sedert het vertrek der bemiddelden, geen
waarde meer; men zou er de menschen, die
reeds te zwaar getroffen worden, door druk
ken en buitengewone subsidies ze zijn steeds
voor Friesland gedaald en daarin is dus geen
verlichting te voorzien.
Doch 't is verkeerd om op groote schaal
met buitengewone subsidies te werken; het
finantiSele lot der gemeenten moet niet in
handen van één minister zjjn. Spr. meent
dat er niets anders mogelijk is, dan een hoo
gere rijksbijdrage, al zijn er gemeenten, die
't niet noodig hebben, omdat ze rijk zijn.
Spr. zal geen amendement voorstellen. Maar
hij zegt, dat, als de gemeenten geen hoogere
bijdragen erlangen, do wet de kiem der ont
binding met zich meebrengt.
Tuinbouw en Plantkunde.
„Rozengeur en maneschijn", die zoetklin
kende uitdrukking eener gedachte vol poëzie,
kwam ongetwijfeld velen der leden van de
afdeeling Leidon en omstreken der Neder-
landsche Maatschappij voor Tuinbouw en
Plantkunde op de lippen, to9n zjj zich gis
teravond in grooten getale met hunne dames
bevonden in „Zomorzorg," ter bijwoning van
eene feestelijke bijeenkomst.
Rozengeur en geuren van andere bloemen
toch vervulden de groote zaal, terwijl - hoe
meer de avond viel, des te schooner de
zilveren maan vriendelijk door het geboomte
nederblikte op de velen, die onder de veranda
of in de onmiddellijke nabijheid daarvan in
den bloemhof gezeten waren.
Daarbinnen, in de zaal, welke een foeste-
lijk aanzien had, dank zij de keur van schoone
bouquetten, fiere planten en een grooten
lossen bouquet, op eene vaas geplaatst, be
nevens van bloemtafels en andere voorwerpen,
met kamerplanten gevuld, was door het strijk
orkest der kapel van het 4de reg. inf., onder
directie van den heer Johs. Oostelaar, te
zeven uren oen aanvang genomen met het
uitvoeren der nommers van de eerste af-
deoliDg van het muziekprogramma, welks
drie afdeelingen waren samengesteld uit op
wekkende compositiën, welke, op waardige
wijze ten gehoore gebracht (inzonderheid
„Harmonie du Soir," romance voor piston,
van den hoer Mann) niet nalieten een gun-
stigen indruk op het auditorium teweeg te
brengen.
Na die eerste afdeeling had, volgende op
een welkomstgroet van den voorzitter der
afdeeling, dr. H. Boursse Wils, de aanbieding
plaats van herinneringsgeschenken en eere
diploma's voor vijftig jaren trouwen dienst
aan Jan Bakhuizen, boomkweekersknecht bij
de firma C. De Vos, (thans Van Wezelenburg)
te Hazerswoude, en Jan Bertram, beambte in
den Leidschen Academie-tuin.
De voorzitter zeide dat het feest van dezsn
avond in hoofdzaak was voorbereid en tot stand
gebracht tot het brengen eener hulde aan
personen, die zoo langen tjjd hun plicht be
trachtten op het gebied van plantkunde, aan
Bakhuizen, die in Mei jl. zi)n 50-jarig jubi
leum mocht vieren, en aan Bertram, bij ons
allen bekend, zeide spr., die reeds vroegtijdig
eene groote voorliefde voor bloemen en planten
had on op 13 jarigen leeftijd als kweekeling
den Academie tuin betrad, om later onder de
booglooraren Schuurman Stekhoven, Rein
wardt, De Vriese, Suringar en don hortulanus
Witte z(jn ijver, gyne krachten en talenten
aan zjjn arbeid te wyden, aan dien arbeid,
waarvan de Varenkas een getuige is. Spr.
wees ook nog terloops op de beteekenis van
zulko jubileums én voor patroons én voor
knechts.
Namons de Maatschappij bood by hun een
eere-diploma aan, toegang gevende tot alle
van haar uitgaande vergaderingen en tentoon
stellingen, en de afdeeling voegde daarbij ook
een diploma, benevens een geschenk, bestaande
in een prachtig gouden horloge met inscriptie
en met gouden ketting. De aanbieding dezer
bewijzen van hoogachting, dezer voorwerpen
ter herinnering, geschiedde onder applaus der
vakgenooten en der aanwezige dames, alsmede
under fanfares der muziek. Bertram hield eene
korte toespraak om, ook namens Bakhuizen,
dank te betuigen voor het ontvangene, dat hun
ten spoorslag zou strekken om met „lust
en ijver", naar het maatschappelijk diploma
meldde, werkzaam te blijven.
Vervolgens herinnerde de heer Boursse Wils
er aan, dat er leden der afd. Leiden en om
streken zjjn, die niet enkel de afdeelings
vergaderingen opluisteren met keurige planten
en bloemen, maar die ook de schoonsten
onder Flora's kroost zenden naar tentoon
stellingen in andere steden en daar op schit
terende wjjze toonen, wat ze op plant- en
tuinbouwkundig gebied vermogen, die daar
bekroond worden.
Onder het: „Aanvaardt deze belooningen,
gaat voort op den ingeslagen weg en houdt
nog menigmaal de eer der Leidsche afdeeling
opdoor den voorzitter uitgesproken, onder de
toejuichingen der aanwezigen en de fanfares der
muziek, ontvingen de heer Van Wezelenburg,
van Hazerswoude, een certificaat, en de heer
Kors, van Leiden, twee certificaten en ééne
medaille lste klasse (ééne medaille lste kl.
had hij reeds erlangd), behaald op de ten
toonstelling, te Rotterdam van 20-23 April
1889 gehoudende heer A. J. Kors ontviDg
die medailles voor aucuba's en formia's.
Toen de tweede afdeeling van bet concert
tot haar recht was gekomen en menigeen
zich ook nog in de gelegenheid had gezien
eene wandeling in den door de maan ver
lichten tuin te doen, had de verloting van
de voorworpen, zoo straks genoemd, plaats,
waarbij de jongejuffrouw Caron de behulp
zame hand bood.
Was de belangstelling in het uitreiken der
geschenken en belooningen groot geweest,
nu stroomden bijna allen, die eorst buiten
zaten, de zaal in om te hooren of hun naam
ook zou weerklinken, of zij soms zouden
moeten voorwaarts treden om een grooten
of kleineren prijs in ontvangst te gaan nemen.
Van tijd tot t(jd gaven Fortuna's geurige of
frissche weldaden tot veel opgewektheid aan
leiding.
Nog langen tyd was men daarna gezellig
en ongedwongen bij elkaar gezeten of wandelde
men, de meeste dames met ter beschikking
gestelde losse bloemen getooid, genietende
van het schoone, dat Natuur den mensch,
inzonderheid den mensch die op „Zomer-
zorg" vertoefde, aanbood. En zoo vloot de
schoone avond heen, de avond, welke zeker
leden der afdeeling onderling en leden en
bestuur der afdeeling bij vernieuwing aan
elkander bond, de geDoeglyke avond, welke er
op mocht bogen zoovele leden der afdeeling
met hunne dames te zamen gebracht te hebben.
Gromen^d Nieuws.
De 11-jarige L. uit Leiden zal
wegens diefstal den 19den September terecht
staan voor de arrondissements rechtbank te
's-Gravenhage.
Wij ontvingen heden het vol
gende landbouwbericht
De landbouwers maken zich het schoone
najaarsweöer ten nutte om de laatste schooven
haver en boonen onder dak te brengen. Door
de zware en aanhoudende regens waron de
werkzaamheden afgebroken en kon er op
het land ook niet veel worden begonnen,
wegens het overvloedige water. Het graan,
dat het laatst binnengebracht is, heeft dan
ook nogal wat geleden, maar toch is de
boer over 't geheel zeer tevreden. De quali-
teit van rogge, tarwe en haver laat, evenals
de quantiteit, weinig te wenschen over.
In Haarlemmermeer, waar, dank zjj de
stoomgemalen, de waterstand al sedert eenige
dagen weer op zomerpeil is, kunnen nu de
herfstbezigheden geregeld en goed worden
verricht.
Voor don aardappeloogst en het rooien
der suikerbieten is het droge weder ook zeer
gewenscht. De aardappelen geven eene goede
opbrengst en do smaak is vooitreffelijk; eene
aangename tegenstelling bij die van het
vorige jaar.
De zuivelboer heeft ook een buitengewoon
jaar: veel gras, veel hooi en volop melk en
zuivel. Door den overvloedigen regen der
laatste maanden is het gras weer opnieuw
flink bijgekomen. De handel van het vee is
levendiger geworden, nu Engeland weer zijne
havens voor den vrijen invoer heeft geopend.
Wel is het te hopen dat de landbouwers,
gemeentebesturen en veehandelaars met alle
behoedzaamheid te werk gaan, opdat geen
ziek vee worde verscheept. Daar is in Enge
land nog altijd eene machtige party, die dat
met genoegen aan de groote klok zou hangen.
De boomgaarden beginnen ook hunne renten
af te geven. De appelen en de peren zyn dit
jaar byzonder goed uitgegroeid en hier is de
hoeveelheid ruim. Toch zullen de boomvruchten
wel niet goedkoop zyn, omdat er in ons
land heel wat streken zyn, waar de boom
gaarden byna niets opleveren.
Te Warmond had gisteren, onder
begunstiging van het fraaiste zomerweer en
onder toeloop van eene talryke menigte, de
uitgeschreven harddraverij van paarden onder
den man plaats, alsmede eenige volksspelen-
Het eerst begon men des morgens met de
volksspelen, waarvan de uitslag is als volgt r
Tonsteken: lste prys K. Beugelsdyk, 2de
prys T. Van Styn, 3de prys A. P. Werkhoven
en 4de pry3 J. Meskers.
Hardloopen met hindernissen voor jongens
van 12 16 jaar: lste prys J. Mounier, 2de
prys M. Sikking, 3de prys W. Van Duyker
en 4de prys H. Meskers.
Turfrapen voor jongens van 10-12 jaar:
lste prys B. Beugelsdyk, 2de prps B. Kerk
vliet, 3de prys C. Van der Uey en 4de prps
A. Hekker.
Hardloopen voor jongens van 8-10 jaarr
lste prys J. Werkhoven, 2de prys G. De Haas,
3de prys G. Van Leeuwen en 4de prps G.
Versluis.
Na afloop hiervan trok men te ongeveer
één uur in optocht, begeleid door de muziek
van het Harmonio-gezelschap van Warmond,
naar het terrein, bestemd voor de harddravery,
waaraan door 16 paarden werd deelgenomen.
De eerste prys 75) werd gewonnen door
de „Wilhelmina" van J. A. De Lyster, te Pernis,
beryder B. W. Schippers, en de premie f 25)
door de „Hoepla" van C. Van Rosaum, te
Zevenhoven, beryder L. G. Van Rosaum.
Ver.-olgens moest nog door paarden
van Warmond, welke aan de harddravery
deelgenomen hadden, gereden worden om eene
fraaie, kostbare zweep, door de heeren H. Van
Wessem, J. J. E. Boschloo en P. F. C. Bern-
hard, studenten te Leiden, als souvernir aan
de Warmonders aangeboden, welke zweep
werd gewonnen door den heer J. Van der Voort.
Ten slotte werden, onder eene toespraak van
den president der commissie, den heer F.
Boeker, aan de winners de pryzen uitgereikt
en trok men weder in optocht terug naar
het dorp, alwaar de stoet werd ontbonden en
alwaar ook verder de kermis de menigte tot
zich trok.
Men kan niet anders dan grooto hulde bren
gen aan de commissie, die al het mogelyke
gedaan heeft om dezen fesstdag zoo aange
naam mogelyk te maken.
Alles liep dan ook in de beste orde af en
de feestvreugde werd door niets verstoord.
Gistermorgen brak een felle brand
uit in den hooiberg van den heer J. Barnhoorn
te Noordwyk aan Zee. De hooiberg is geheel
afgebrand, doch door het flink optreden der
brandweer zyn de aanliggende huizen gespaard
gebleven. De oorzaak is tot nog toe onbekend.
Een der wagens van den trein,
waarin de Schach van Perzië zich bevond, is
by Bar, in Zuid-Rusland, ontspoord, waardoor
de trein een oponthoud had van drie uren.
Zondag is de Schach te Elisabotbgrad aan
gekomen.
Volgens een ander bericht is het ongeluk
evenwel erger geweest. Tusschon Winnica en
Zmerinka zakte nl. de spoordyk plotseling in,
toen de trein er over reed, waardoor de wagens
op en over elkaar geworpen werden. De
Schach was genoodzaakt uit het venster te
springen en kwam in de modder terecht,
waaruit hy weldra ongedeerd door zyn
gevolg bevryd werd.
Dit is althans het verhaal, dateenteLem-
borg verschynend blad, de „Prezgloud", van
het voorval geeft.
In Spanje heerscht buitenge-
wone hitte. Te Madrid stond de thermometer
dezer dagen op 105, te Sevilla op 115 en te
