Spionnen.
N. Van Went,
Opleiding Boekhandel.
Gevraagd, te Warmond,
Faillissement.
Be Praciscte Aiactaloii
Bai-Hotsl Wil aa
Huishoudster
Te huur gevraagd,
Het bezoek van „Ny verheid" aan
de „Kon. Zilverfabriek."
Leden-Vergadering,
J. E. VLAANDEREN.
Tegen Aug. of eerder te huur,
Speciale inrichting
Breestraat 69. Mej. DEE.
GERNER Co.,
Hooigracht 1-3-19,
1L. ESI DE N.
Hoewel reeds in het vorige jaar beraamd,
kon aan het plan, dat de leden van het depar
tement Leiden der „Nederlandsche Maatschappij
ter bevordering van Nijverheid" een bezoek
zouden brengen aan de „Koninklijke Neder-
landsche Fabriek van Gouden- en Zilveren
werken" van de heeren J. M. Van Kempen
en Zonen te Voorschoten, door verschillende
omstandigheden eerst heden gevolg gegeven
worden.
Dank zjj der bereidwilligheid van de IJsel-
Stoomtram-Maatsehappij was er aan de halte
buiten de voorm. Wittepoort een voldoend
aantal wagens om de deelnemers aan het uit
stapje eene ruime plaats te bieden en hadden
dezen, 32 in getal, waaronder men den oud
wethouder van Leiden, den heer De Fremery,
twee wethouders in functie, de heeren Knappert
en Van Buttingha Wichers, alsmede den ge
meente-secretaris, mr. Kist, opmerkte, zich
niet door hot naderend onweder doen afschrik
ken, maar verlustigden zich in het schoone,
dat de natuur, welke zich voor het eerst wilde
herinneren dat de lente reeds lang aangebro
ken was, aanbood.
Aan de fabriek gekomen, werden de Nijver
heidsmannen door den voorzitter van het
departement aan den heer Van Kempen voor
gesteld en noodigde deze de aanwezigen uit
zich in groepen te verdoelen om onder zijno
leiding en die van zijn schoonvader en van
den heer Broers de werkplaatsen in oogen-
schouw te nemen.
Allereerst werd ons een lokaal aangetoond,
waar diverse soorten van potten en kannen
in edel metaal vervaardigd werden; dit ge
schiedt op werktuigen, welke doen denken aan
draaibankenevenwel werd er door beitels niets
afgenomen, doch bladen zilver, welke om
vormen van palmhout (in elkaar gewigd, waar
door zij gemakkelijk uiteen te nemen zijn)
gezet waren, werden door drukking van ijzeren
gereedschap gewrongen in den vorm van het
model; deze bewerking, welke vroeger uit de
hand geschiedde door kloppen, bespaart niet
alleen veel tijd, maar maakt mogelijk dat
stukken van eenzelfde servies allen goljjko
bochten en profielen hebben.
Van daar kwamen wij in de zaal, waar de
pietmachines opgesteld warenvan de enorme
kracht, welke deze machines ontwikkelen,
hebben verscheidene leden zich overtuigd door
2'/s-centsstukken onbruikbaar te doen maken
eenige malen door de walsen van de kleinste
dier machines geweest, vertoonden zich de
halfstuivorstukken als reopen van 10 a 15 cM.
lengte; grootere platen of baren zilver werden
in enkele minuten van 2 cM. dikte tot platen
van enkele mM. dikte gewalst.
Elders weer vonden we werklieden bezig
met het bruineeren van zilver, dat, naar ons
werd medegedeeld, een geheim der fabriek is,
tegen schijven, vervaardigd uit de huid van
den rhinoceros, 'welke met eene snelheid van
3500 malen in de minuut ronddraaien, werd
met zand (gebaggerd bij het eiland Wight) en een
ander mengsel het zilveren voorwerp gepolijst
en verkrijgt daardoor eene bijzondere tint.
Dit zand voelt aan als fluweel en is b\j micros
copisch onderzoek veel fijner dan turfasch.
Weer verder vonden we een werkman
bezig met schuren: in plaats van met den
puimstoen heen en weer te wrijven, is het
zilveren presenteerblad in beweging en heeft
de slijper niets te doen dan het wryfmateriaal
flink in de hand te houden en te drukken
op die plaatsen, welke nog geëffend moeten
worden.
In de nabijheid van den schuurder vinden
we een oven, waarin zilveren voorwerpen
gegloeid worden, om daarna, in een verhit
bad van verdund zwavelzuur gedurende eenige
minuten gedompeld te zijn, ons als prachtig
wit zilver een uitroep van verwondering te
ontlokken.
Een herhaald stampen trekt onze aandacht
het zjjn de machines, waar lepels en vorken
gemaakt wordenvan een stuk zilver, waaraan
men, ja, zien kan dat het eene vork worden
kan, maar meer op een spatel lijkt, wordt
met een enkele val van een zwaren hamer
eene vork gefabriceerd; lepels voor verschil
lend gebruik ziet men niet a la minute, maar
a la seconde ponsen of slaan.
Zilveren drinkbekers en kroezen voor kin
deren, doop- en verjaarsgeschenken, worden
voor onze oogen geciseleerd, alles machinaal
natuurlijkmet eene kleine verandering in
de machine kan het patroon telkens gewijzigd
worden.
Een weinig vorder zien we den stoomhamer
een groot blad zilver wordt in minder tijd
dan we 't beschrijven kunnen door den 250
K.G. zwaren stoomhamer tot een presentabel
presenteerblad vervormd: als de draad, wel
ken we zooeven zagen kartelen of parelen,
er om heen gesoldeerd is en het geheel een
weinig gepolijst, zullen we er ons mee tevre
denstellen.
Wat is 't warm in 't volgend lokaal; hier
zjjn we in de smelterü; al het zilver, dat
uit de verschillende werkplaatsen als afval
opgezameld wordt, ondergaat in de smeltkroe
zen eene loutering en komt als staven en
baren weer te voorschijnvoor kleine hoeveel
heden een gasoven en voor grootere een
cokesvuur. Zoo zagen we eene staaf rond zilver
en als pièce de resistance eene baar van 10
K.G. voor onze oogen gieten.
Nu komen we in een lokaal, waar oenige
werklieden thee- en koffiepotten en melkkan
nen van ooren en tuiten en zooveel noodig
van deksels voorziendat gaat maar niet
„de but en blanc", neen, ze hebben allen eene
teekening voor zich, alles wordt hier in den
stijl bewerktom hier te kunnen arbeiden is
het vereischt dat men teekenen kanin dit
lokaal ziet men het tijdvak van Louis XIV
en Louis XVal is het nóg zoo oud, 't blijft
steeds mooi.
Als we met de gassoldeerbouten (het gas
wordt in de fabriek zelf gestookt) verschil
lende voorwerpen hebben zion soldeeren, gaan
we eene verdieping hooger en, na een bozoek
gebracht te hebben aan het glasmagazijn, waar
we eene enorme hoeveelheid glaswerk, ter
monteering gereed, bewonderd hebben, halen
we ons hart op aan hot drijfwerkhier wordt
nog alles uit de hand gedreven, alles echt,
geen fabriekswerk, zouden ouderwetsche lui
zeggen; in dit lokaal is elk werkman kun
stenaar een theepot b. v. heeft er een onder
handen, eerst wordt die van binnen naar buiten
uitgeklopt in den vereischten vorm zooveel
mogelijk, daarna volgegoten met een mengsel,
hard genoeg om het kloppen van buiten vol
doende weerstand te bieden en elastisch genoeg
om de verschillendo indrukken jn het metaal
te brengen.
In hetzelfde lokaal zien we een werkman
zilveren couverts graveeren met het wapen
van eene bekende adellijke Nederlandsche
familie; een ander vervaardigd de stalen
matrijs, waarmede een nieuw model van lepels
geslagen zal worden.
Een melkkannetje, geschubd, imitatie schild
pad van dof zilver, wordt ons als noviteit op
't gebied van drijfwerk getoond; 't zal ons
verwonderen als dit geen opgang maakt.
Een ander vertrek dient tot atelier voordo
verwerkers van het edelste metaal; gouden
broches, camées, ringen met brillanten en
andere sieraden worden hier gezet; dat het
stof hier waarde heeft gelooven we allicht,
wanneer het bljjkt dat er maandelijks van
1200 tot 1500 gld. wordt opgeveegd en ver-
aaroeid,
In de teekenkamer zien we de photogra
phieën van zoovele meesterstukken, welke in
de fabriek vervaardigd zijn; teekeningon o. a.
van hot indertijd aan Z. M. den Koning in
zilver aangeboden model van het stoomschip
„Koningin Emma der Nederlanden"; met ge
noegen herdenken de heeren Van Kempen nog
aan het advies van de Janmaats wat betreft
de verschillende takelages van dit schip, dat
op '/10() der ware grootte in hunne fabriek
van de helling liep; dat de wind Z. heette
te zijn moet aan den stand van zeilen enz.
voor kenners te zien zjjn.
Vereenigd zien we nu het gebouw der
galvanoplastiek. Groote kuipen, met eene
koperoplossing gevuld, wachten om het stand
beeld te doen groeien van den eenen of anderen
vaderlander, dien het dankbaar nageslacht in
metaal wil vereeuwigen. We zien op tot de
kolossen, welke tot model dienden van hot
monument op het plein 13 in Den Haag, en
Jan Pz. Koen brengt ons de fiskaliteit van
's Konings machthebbers in Insulinde in her
innering. De electriciteits- en magnetische
verschijnselen, welke we in dit lokaal door
de machine zien opwekken, stellen ons omtrent
do capaciteit der galvanoplastiek gerust.
Vergulden van zilveren bekers trekt ten
slotte nog onze aandacht en we calculeeren
zoo bij ons zeiven de waarde van de voor
handen zjjnde goederen in de magazijnen.
Dat de productie van zulk eene inrichting
als die der heeren Van Kempen eene enorme
moet zijn, laat zich begrijpen. Ongeveer 150
man kunnen met de machines heel wat af
werken en dat de fabriek geregeld doorwerkt
doet ons aan algomeene malaise twijfelen.
Hot doet ons genoegen te vernemen dat de
relatiên van de Konink. Zilverfabriek zich tot
ver over de grenzen van ons vaderland uit
strekken en dat de heeren Van Kempen zich
door de beschermende rechten van het buiten
land toch tegenover de concurrentie aldaar
weten staande te houden.
Omtrent de vorhouding van patroon tet do
werklieden krijgen we inlichtingen, welke ons
in deze veelbewogen tijden goeddoen. Aan de
fabriek is een ziekenfonds verbonden, waaruit
de werklieden in tijden van ziekte een bedui
denden onderstand ontvangenmedische hulp
en geneesmiddelen ter keuze van den patiënt
worden uit het fonds bekostigd en het
weduwenfonds laat aan de weduwe eene uit-
keering van 450 in eens toe, terwijl de
contribution der werklieden inderdaad niet
drukkend zjjn.
Door de werklieden zeiven wordt eene spaar
kas geadministreerddaartoe is eene deposito
rekening bjj de firma geopend, die daardoor
wel weet hoeveel de werklieden gezamenlijk
gespaard en tegoed hebben, doch niet van
ieder individu afzonderlijk.
Met oud Hollandsche gastvrijheid wordt ons
na de inspannende bezichtiging der fabriek
op villa Berbice eene verfrissching aange
boden, en daarmede eene welkome gelegen
heid aan don voorzitter van het departement,
den heer A. L. De Sturler, om den heeren
Van Kempen in welgekozen bewoordingen den
dank van het gezelschap te brengen voor de
welwillendheid, waarmede zij ons ontvangen
hebben. „Zoo ooit, dan hier in hunne fabriek
kan men zich rekenschap geven van wat het
zeggen wil kunst op nijverheid toe te passen.
Moge nog lang de fabriek van de heeren Van
Kempen een sieraad blijven van onze vader-
landsche industrie!"
Met luide toejuichingen werden deze woorden
begroet en keerden de aanwezigen dankbaar
en voldaan huiswaarts, den wenseh uitspre
kende dat zulke aangename en leerzame uit
stapjes nog dikwijls herhaald mogen worden.
IC Mei '88. v. W.
ADYERTENTIËN.
3 Juni hopen onze geliefde Ouders: je
WILHELMUS DE BOLSTER
en s
ALIDA ROMIJN
hunne 25-jarfge Echtvereenlglng 3
te herdenken.
Hunne dankbare Kinderen.
Leiden, 21 Mei 1888.
3< (2de Gortestraat 47c. c.) g.
SiSiK SCH^5ïEiSjSifi!i^MïSjS3W3SK^QSj5aE3SjiL5filiS5S!jSSK§
t£A5jaSHHfö5jïHiSi©^
Op heden herdenken onze geliefde jjjj
Ouders j»
D. BONNET 1
3s
EN Si
.J. H. LAMAN I
hunne vijfcnvijftlgjarlge Eclitver-
ecntging.
Namens KinderenBehuwd- en
Kleinkinderen. j§
Voorspoedig bevallen van een Zoon
S. C. H. MAAT-Van Bree.
Leiden, 18 Mei 1888.
Voorspoedig bevallen van eene Dochter,
Vrouwe CHR. EGBERT DE VRIES-Baartz,
Echtgenoote van
Mr. EGBERT DE VRIES.
Heden overleed onze jongste lievelinge CA-
THARINA FRANCISKA, ruim 10 maanden oud.
H. BOKERN.
M. E. BOKERN Heijnraets.
Voor de vele bewijzen van belangstelling,
ondervonden bij gelegenheid hunner vijftig
jarige Echtvereeniging, betuigen ondergetee-
kenden hun welmeenenden dank.
Th. RAAPHORST en Echtgenoote.
Voorhout, 20 Mei 1888.
De tweede Verificatie-Vergadering in het
Faillissement van JOIIs. TIBBOEL,
Stalhouder en Tapper, wonende te Leiden,
zal gehouden worden op Zaterdag 16 Juni
1888, des voormiddags te halftwaalf, in het
Gerechtsgebouw aan den Korten-Vjjverberg
te 's-Gravenhage.
De Curator,
Mr. O. W. SIPKES.
Leiden, 19 Mei 18S8.
VEHEEViei>G
te LEIDEN. 1
op WOENSDAG 23 MEI 1888,
des namiddags te 4 uren, in het Nutsgebouw
De Voorzittor,
Dr. J. M. VAN BEMMELEN.
De gelegenheid voor het nemen
van Zeebaden is heden gereed.
De ondergeteekonde be-
richt dat hij zich alhier als
üTËË\IIOi:WK» geves.
tigd heeft. Werkplaats: Levendaal No. 4
bjj de Steenschuur.
WoonplaatsHoogewoerd No. 48.
P. W. LOEBEK.
Voor een net «longmenscli, eene flinke hand
schrijvende, bestaat gelegenheid in boven!
genoemd vak opgeleid te worden, in eene zaak
waar veel te loeren valt. Adres met eigen
handig geschreven brieven franco onder letter
E aan het Bureel van dit Blad.
Eene Wed. van netten stand, P. G., wenscbt
met Aug. geplaatst te worden als
bij een net, fatsoenlijk HEER. Adres met
franco brieven onder Letter G 848, aan
KOOYKER's Centraal Advertontie-Bureel,
Nieuwe Rijn 16.
tegen primo Juli, eene flinke HEID voor
Keuken- en Huiswerk, die meer in nette dien
sten is geweest, en een MEIS JE voor Huis
werk en Kinderen, bekend met strijken, naaien,
stoppen en mazen. Zich te vervoegen met
franco brieven aan A. VAN RIJN te Sassenheim
onder letters O W.
op het drukst gedeelte van de Haarlemmer
straat, 206
Een ruim WINKELHUIS met Tuin,
voorzien van Duinwater en Gasleiding.
Dagelijks te bezichtigen en te bevragen
bjj den Heer VAN DRIEL, Mr. TimmermaD,
Zonneveldsteeg.
van
alle soorten van
Aanbevelend,
Wederom ONTVANGEN eene groote col
lectie SPIONNEN; zeer lage prijzen.
Maarsmanssteeg
voor een Heer, met 1 Juli of eerder, binnen
of buiten de stad, eene gemeubileerde ZIT'
KAMER met alkoof of slaapvertrek*
voor ƒ10 a f 18 's maands. Brieven onder
letter M aan het Bureel van dit Blad.
Groote voorraad Fornuizen, Vecvoc-
derketels, Waschmangels, Waschma-
cliincs, Plaat- en Draadlcdikanten.
Tuinmeubelen voorhanden tot zeer geringen
p.ijs. Alle Keukenbcnoodlgdbcdcn
Huishoudelijke Artikelen.
