N°. 8161.
A*. 1886.
Hit nummer bestaat uit Drie Bladen
Het Delftsch Orakel.
Maandag 27 September
feze igourant wordt dagelijks, met uitzondering
van &on- en feestdagen, uitgegeven.
Leiden, 25 September.
LEIDSCH
dagblad.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per S maanden1.10.
Franco per port1-40.
Afitonderlgke Nommera®-05.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
Van 16 regela 1.05. Iedere regel meer 0.17$.
Grootere lettere naar plaateruimte. Vcror het incaa-
aeeren buiten de atad wordt 0.10 berekend.
Een eenvoudig overzieht van het leven des grooten
landgenoots, ter wiens eere heden in de aloude
Prinsenstad een standbeeld is onthuld, zal wellicht
velen onzer lezers niet onwelkom zijn; we geven
het zonder opmerkingen, niet twijfelende of de
geachte feestredenaar, die aan de plechtigheid zjjne
medewerking verleende, zal wel ten volle zjjne ge
heel eenige verdienste als voorganger op het gebied
der rechtsgeleerdheid, in het licht gesteld hebben.
Hugo De Groot was de achterkleinzoon van een
edelman uit Bourgondische familie, met name Cor
neille Cornets.
Die aanhef klinkt wat vreemd; doch men wete,
dat Cornets in het huwelijk trad met Ermgerde,
dochter van heer Diederik De Groot van Kraayen-
hurg, die, geen zoon hebbende, als voorwaarde
stelde dat zjjn naam, de naam van eene lange reeks
van mannen, wien eene eervolle loopbaan in de
Delftsche magistratuur was toebedeeld geweest,
bewaard zou blijven. Zoo kwam het dat de zoon
van Cornets Huig De Groot heette.
De held van dezen dag was de kleinzoon van
laatstgenoemden Delftschen burgemeester, en werd
10 April 1583 te Delft geboren. Zijn vader Johan
Hugo was daar insgelijks burgemeester en curator
van de Leidsche academie, welker sieraad de jong
geborene eerlang zou worden, en waar zijn oom
Cornelis hoogleeraar in de rechten was.
De verstandelijke ontwikkeling van Hugo De
Groot was verwonderlijk snel. Op achtjarigen leef
tijd maakte hjj Latijnsche verzen, was vóór zjjn
12de jaar student te Leiden, en verliet onze aca
demie drie jaren later, na schitterende verdediging
van stellingen op wiskundig, wjjsgeerig en rechts
geleerd gebied. De theologie had hjj er louter als
liefhebberijvak beoefend.. Zjjn vernuft trok de aan
dacht van den Lands-advocaat Johan Van Olden-
barneveld; deze nam hem mede op eene gezant
schapsreis naar Frankrijk, waar de jonge geleerde
aan het hof van Hendrik IV met veel onderschei
ding bejegend en door den koning met zijn portret
aan een gouden keten begiftigd werd. Te Orléans
verwierf hjj den graad van doctor in de rechten.
Aanvankelijk, na zijn terugkeer in het vaderland
aan de rechtspraktijk zich wijdende, werd hjj weldra
tot openbare betrekkingen geroepenachtereen,
volgens benoemd tot 's lands historieschrijver, tot
advocaat-fiscaal van Holland, trad hij in 1613 op als
Pensionaris van Rotterdam. Als zoodanig is hij,
door zjjne deelneming aan de kerkelijke en staat
kundige troebelen van dien tijd, het meest bekend
geworden.
"Wij behoeven van deze treurige geschillen geen
breed verhaal te geven. Met de toenmalige meer
derheid der Staten van Holland stond Johan Van
Oldenbarneveld tegenover de Gomaristische of contra-
remonstrantsche predikantenpartij, en handhaafde ge
streng het recht der overheid in kerkelijke zaken.
Hugo De Groot was zijn ijverigste en bekwaamste
geestverwanthoe zachtmoedig ook van nature, de
Rotterdamsche Pensionaris stond pal voor zijne mee
ning, en verdedigde haar op juridische en theolo
gische gronden. Zelfs zien wij hem, in 1616, als
gedelegeerde van de Staten van Holland, in den
Amsterdamschen gemeenteraad betoogen, dat den
Staten de hoogste macht toekomt over kerkelijke
personen en zaken; dat leeringen, strijdig met het
algemeen belang, eendrachtelijk verbannen moeten
worden, - en dat verscheidenheid van epenbare
godsdiensten, in koninkrijken schadelijk, in repu
blieken ten hoogste verderfelijk is."
De strijd bewoog zich meer en meer op politiek ter
rein, en werd spoedig een conflict tusschen Holland
en de Algemeene Staten. De Scherpe Resolutie
maakte den toestand nog meor gespannen, Prins
Maurits wierp zijn zwaard in de weegschaal, en
Oldenbarneveld's partij moest het onderspit delven.
De Lands-advocaat boog het hoofd onder de bijl,—
zijn trouwe medewerker werd voor levenslang naar
de staatsgevangenis Loevenstein verwezen.
Geen historisch verhaal is meer bekend bij jong
en oud dan dat van De Groot's ontvluchtingen de
vraag, die we onlangs hoorden of men voor hem
te Delft een standbeeld oprichtte omdat hij in eene
boekenkist „wegliep", is niet zonder beteekenis.
In die meest tragische periode van zjjn leven was
de roem van De Groot reeds gevestigd; minder nog
door zijne talrijke theologische geschriften, die later
door vele zijn gevolgd, dan wel door zjjn in 1613
verschenen hoofdwerk „De jure belli et pacis",
(Over het recht van oorlog en vrede), waarin ge
heel nieuwe denkbeelden van volkenrecht, welke
eerst zeer langzaam hunne toepassing hebben gevon
den bjj de regeling der internationale betrekkingen,
verkondigd werden.
Bjj zjjne aankomst te Parjjs werd hjj goed ont
vangen Frankrjjks koning en zijne raadslieden
weerstonden den aandrang van den gezant der
Algemeene Staten om hem van daar te verwijde
ren. Hij wijdde zich geheel aan de studie, waartoe
een jaargeld, hem door Lodewijk XIII vereerd, hem
in staat stelde; welke ondersteuning hij niet kon
ontberen, daar zijne bezittingen bjj zjjne veroor
deeling waren verbeurd verklaard.
Na Maurits' dood hoopte hjj in Holland te kun
nen terugkeeren, doch Prins Frederik Hendrik
durfde het, ondanks de vriendschap, welke hjj hem
toedroeg, niet aan, dit te veroorloven. Wel werd
in 1630 het beslag op zjjne goederen opgeheven,
doch toen hjj in het volgende jaar in het land
verscheen, konden zijne vrienden niet beletten dat
de Staten van Holland eene premie op zjjne arres
tatie stelden. Hij vond het dus geraden, opnieuw
uit te wjjken, nu niet naar Parijs, doch naar
Hamburg.
Daar werd hem spoedig een nieuwen eervollen
werkkring geopend, de opdracht van den Zweed-
schen gezantschapspost aan het Fransche Hof,
welke waardigheid hjj bjjna tien jaren bekleedde,
onder steeds voortgezette studiën. In 1645 verzocht
hjj terugroeping; Koningin Christina voldeed aan
zjjn verlangen, doch wenschte hem te Stockholm
te zien. Over Rotterdam en Amsterdam, waar hem
nu veel onderscheiding ten deel viel, vertrok hjj
naar de Zweedsche hoofdstad. Daar evenwel zjjne
gezondheid niet bestand was tegen het klimaat,
en het daarenboven niet bleek welke voornemens
de Rjjkskaaselier Oxenstjerna ten zjjnen opzichte
koesterde, vroeg hjj zjjn definitief ontslag uit den
staatsdienst, en ging scheep, met bestemming naar
Lübeck.
Die reis was zeer onvoorspoedig. Het vaartuig werd
door storm op de Pommersche kust gedreven, en hjj
moest in een open rjjtuig Rostock bereiken. Daar
aangekomen gevoelde hjj zich aangegrepen door de
ziekte, welke hem den 28sten Augustus 1645 ten
grave sleepte. Zjjne familie voerde zjjn gebalsemd
lijk naar Delft. Het werd bjjgezet in de Nieuwe
Kerk. In 1781 is door de zorg van zijne nakome
lingen een fraai grafmonument opgericht, ter aanwij
zing van de plaats, waar het stoffelijk overschot
rust van den man, die naar het eenparig oordeel
van buitenlandsche geleerden een sieraad van de
Republiek der Geünieerde Provinciën is geweest.
Naar wjj vernemen, heeft het bestuur der
3-October-Vereeniging alhier uit Amerika van „the
Holland Society" te Nieuw-York de belangrijke gift
van /"315 ontvangen voor de aanstaande feestviering.
Zooals onze lezers zich zullen herinneren, had ge
noemde Society in Juli een brief met sympathie
betuiging geschreven met de vraag op welke wjjze
zij iets kon bjjdragen tot of behulpzaam zjjn in de
waardige viering van Leidens ontzet.
De „Wienermadchen Kapelle" uit meisjes van
12 tot 15 jaren bestaande en gedirigeerd door een
hunner, die op „Seinpost" te Scheveningen reeds
heeft gespeeld, zal ook morgenavond in de Stads-
zaal alhier optreden. Mogen wij de bladen, elders
verschijnende, gelooven, dan zal het wel de moeite
waard zjjn een kijkje te gaan nemen, al was het
slechts alleen om het feit, dat jonge meisjes een
orkest vormen, iets, dat tot nu toe nog niet ver
toond is.
De toegangsprijzen zjjn tevens zóó gesteld, dat
zij onder ieders bereik vallen.
Deskundigen bjj de najaarsexamens voor onder
wijzer en onderwijzeres in Zuid-Holland zijn de
heerenJ. D. Van Wjjk, te LeidenA. J. Teebaal,
te 's-Hage; G. Overeem, te Brielle, en L. Akker-
huys J.E.z., te Schoonhoven (lezen en taal); G. J.
Van Hemert, te GorkumG. v. d. Zanden, te Brielle;
J. v. d. Hout, te Schiedam, en N. Brouwer, te
Leiden (rekenen en vormleer); J. C. Sander, te
Schiedam, en F. M. Mulders, te Zwjjndrecht (paeda-
gogiek)W. De Vletter, te 's-Hage, en H. C. v. d.
Heyde, te Leiden (geschiedenis)J. Ph. Van
Ouwerkerk, te Gorkum, en J. Schmal, te 's-Hago
(aardrijkskunde, zang en schrijven)G. Kamerbeek,
te Rotterdam, en P. Van Bockhove, te Charlois
(kennis der natuur), en mevr. S. Klein Van Lier,
te 's-Hage (nuttige handwerken).
Gedurende deze week zjjn dageljjks in de
Stedelijke "Werkinrichting alhier opgenomen van
36—73 volwassen personen en van 2 10 kinderen.
Uit een vergelijkenden staat van de gasprijzen
in 17 steden van ons land, blijkt dat per stère
wordt betaald te Utrecht 5 cent; te Leiden 6 ct.
te Arnhem, 's-Hertogenbosch, Rotterdam en Zwolle
7 ct.te Groningen 71/4 ct.te Delft, Dordrecht
(voor andere doeleinden dan verlichting 6 ct.),
Leeuwarden, Maastricht en Zutfen 8 ct.te Am
sterdam, 's-Gravenhage, Haarlem, Middelburg en
Schiedam 9 ct.
Na het bedanken van ds. M. J. Bouman te
De Meern, is ter voorziening in de vacature bij de
Ned.-Herv. gemeente te Valkenburg een drietal
gevormd, bestaande uit de heeren predikanten
C. J. Leenmans te Barneveld, IJ. J. Bootsma te
Lunteren en J. C. Van Schelven te Dieren.
Naar de „Standaard" verneemt, zal ds. Vlug,
pred. te Leiderdorp, a. s. Maandag voor het gerecht
verdedigd worden door den advocaat mr. Vaillant,
te 's-Gravenhage.
De heer dr. W. E. H. Van der Hom Van
den Bos heeft, naar men verneemt, ontslag geno
men als wethouder in de gemeente Voorschoten.
Na 20 zittingen en ééne avondzitting aan de
behandeling in hooger beroep, van de Amsterdam-
sche tuchtzaak te hebben gewijd, eindigde de
Synodus Contracta gistermiddag hare werkzaam
heden. De vergadering werd op de gebruikelijke
wjjee met dankzegging en toespraak gesloten. Van
de gevallen uitspraak mag niets worden publiek
gemaakt eer zij aan beklaagden is beteekend. Dit
moet uiterlijk binnen acht dagen geschieden.
Volgens het „Vad." is het de bedoeling, aan
de commissie voor de landbouw-enquête een blij
vend karakter te geven, zoodat zij als een soort
van „raad van landbouw" zal fungeeren.
Op de voordracht voor directeur der H. B.-
school met 5-jarigen cursus te Amsterdam, komen
voor dr. N. J. Hoorweg, oud-directeur van het gym
nasium te Batavia, en dr. J. Campert te Amersfoort
