„Bantams noordkust) op pakhuizen Da verwoest.
vMeer dan 20 lijken zijn gevonden; veel prauwen
„vernield.
Anjer geheel verwoest; dames en kinderen van
„ADjer zijn te Tjilegon (eeDige palen hooger op bij
het gebergte gelegen)."
En na dien tijd is de eene tijding op de andere
gevolgd, waarvan de volgeude gewoonlijk nog som
berder klonk dan hare voorgangstors. De Regee
ring hield de pers, met lofwaardige vrijgevigheid,
op de hoogte van hetgeen haar word gerapporteerd,
en ook particulieren deden hun best.
De laatste tijdingen, die aan de onzekerheid over
Telok Betong een einde makon, vindon onzo lezers
hieronder. Zij zijn pas hedenmorgen per Graaf Van
Bylandtdie uit Padang kwam, aangebracht. Telok
Betong, de hoofdstad der Lampongs, de bloeiende
havenplaats, is door den vulkaan vernietigd. De
plek waar het stond is niet te genaken, alles is
afgesloten door ondoordringbare banken van puim.
Benkoelen schijnt echter niet geloden te hebben
en ook het hooger dan Telok Betoog gelegene Kroe
is grootendeels behouden.
Doch het strand was ook daar geraseerd.
Yan eene volledige herhaling aller onheilsberichten,
deze week bij ons aangeland, moeten wij ons, zoo
wel om de beschikbare ruimte, als met het oog op
onze Indische lezers, onthouden.
Dit neme men oveuwel in aanmerking dat noch
de persr hier noch zelfs de Regeering ook, op dit
oogenblik nog ten volle met alles wat de ramp be
treft, bekend zijn. Gaandeweg komen de inlichtingen
omtrent de afgelegen posten.
Bantam, dat is bekend, heeft over zijne grootste
uitgestrektheid den genadeslag gekregen. Alles
ligt onder do vulkanische asch. De boesten hebben
geen voer. Maar hoe sleoht, hoe fanatiek kwaad
aardig de stemming in dit oDgelukMge gewest dezer
dagen is, kan blijken uit het feit dat do arme vluchte
lingen, de dames en kinderen uit Anjer, op hun
radeloozen tocht naar Tjeligon, overal iu de kam
pongs afgewezen werden. Zelfs aan moeders werd
water geweigerd voor hare stervende kinderen. En
overal klonk het: Dat is ulieder straf voor hetgeen
gij den Atjehers doet!1'
Inspecteurs voor loodswezen en kustverlichting,
voor den geneeskundigen dienst, voor den post- en
telegraafdienst zijn reeds naar Bantam. Naar Ka-
rang Antoe is reeds veevoeder op weg. Op de open
bare liefdadigheid hier wordt een beroep gedaan,
en, zooals reeds blijkt, niet tevergeefs. Laat nu ook
Holland toonen dat het een moederland is en hel
pen met geld en met wijze rogeeringsmaatre-
gelen.
Ter aanvulling van het bovenstaand zakelijk
verslag laten wij hier enkelo berichten volgen,
waaruit nog nadere bijzonderheden blijken.
27 Augustus. - Yole brnggen Serang weggeslagen.
Geen asch- maar kiezelregon. Hevige verticale be
wegingen. Yele huizen beschadigd en opgeheven.
Merak verwoest. Anjer hevige asch- en steenregen,
zeebeving en groote verwoestingen. Padeglang onder
water. Kabel Singapore verbroken. Tot Madioen
hevige schoten waargenomen. Cheribon, Tegal,
Pekalongan gtheelen dag loodkleurige lucht en
weinig aschregen. Djokdja en Solo hooren kanon
schoten.
De stand van het water in de Benedenstad van
Batavia wa3 hedenmiddag to 3 uren het hoogst. Passer
Ikan en het Heemradenplein stondou geheel onder
water. Verscheidene inlanders hebben alles wat zij
bezitton verloren. Passer Ikan voornamelijk heeft
zwaar geleden; vier dijken zijn weggeslagen en de
buurt is geheel verlaten.
Officiëele stukken zijn van den kleinen Boom
weggedreven, doch door het beleid der wachtheb
bende recherche ambtenaren weder achterhaald. Do
groote Boom heeft veel geledeD, vooral het achter
lokaal en het depótpakhuis.
De resident, de ingenieurs Ileskes en Vogelsang
en de adsistcnt-resident waren ter plaatse der over
strooming.
Volgens later bericht van "Weltevreden is de
storing Weltevreden-Sorang hersteld, tusschen Se
rang en Anjer nog niet.
Uit de PreangerTe Bandong hoorde men Zon
dag-morgen te tien uren reeds de knallen.
Des middags had men daar hagel en daarna
aschregendes avonds ongeveer te zes uren een
hevigen verticalen schok van aardbeving.
Te Tjandjoer en omstreken nam men dezelfde
verschijoseleu waar.
28 Augustus. - Het eiland Dwars-in-den-weg is
in 5 stukken gespleten.
Poelo Temposa en andere kleine eilandjes zijn
verdwenen.
In Straat Soenda drijft een groote hoeveelheid
wrakhout.
Geheele stranddessa's, wier namen nog niet op-
gegevon kunnen worden, zjjn weggespoeld.
De wijk tusschen Sirik Tjikoneng is weg.
De postweg naar Tjeringin over 5 paal lengte
weggeslagen.
29 Augustus. - Ook Merak, hot bekende etablis
sement der Bataviascho havenwerken op Bantams
vasten wal, een weinig noordelijker dan Anjer ge
legen, is geraseerd.
Volgens de heden ingekomen berichten van de
directie der havenwerken, waren de Europeanen
daar (eenige honderden koelies waren reeds Zon
dag-nacht naar het gebergte gevlucht) op den veer
tien meter hoogen heuvel, waar het huis stond
van don ingenieur, die zelf op dien dag met zijn
gezin te Batavia vertoefde. In die woning zochten
do bedreigden een toevlucht. Wat er van hen ge
worden is, kan men berekenen, als men weet dat
alleen de vloer van dat huis terug is gevonden
Slechts een Europeaan en twee inlanders zijn be
houden.
Ook de redding van dien Europeaan, den heer
E. Pechler, boekhouder bij de havenwerken aldaar,
gelijkt een wonder. Maandag, 's morgens ongeveer
te kwart vóór negenen, begaf hij zich, van zijn
hond vergezeld, voor een dringende commissie den
weg op naar Serang, onder een zwaren modder
regen en een hevigen wind. Na een kwartier go-
loopen te hebben, bespeurde hij do zeebeving en
begon terstond uit alle macht te loopen, naar de
in zijne nabijheid liggende hoogten. Maar het water
reüde sneller dan de vluchteling. Toen hij een
eindweegs de hoogte opgeklauterd had, werd hij door
den vloed achterhaald, die hom tot de knieën kwam.
Toen verloor hij het besef en viel Deer.
Toen hij, volgens zijne berekening na een uur
of wat, weder tot zijn bewustzijn kwam, was het
water weg en alles om hem heen was donker als
de nacht. Hij bleef liggen, op de met bosch be
zette hoogte, in den alang-alang, en bracht zoo
den tijd door tot Dinsdag-morgen, omdat, we
gens de den geheelen Maandag heerschonde duis
ternis, alle loopen of koers houden onmogelijk was.
Toen het Dinsdag licht werd, ging hij terug naar
Merak en vond alles verdwenen. Geen lijk was
ergens te zien; de zee heeft ze verzwolgen. Van
het geheele etablissement was geen spoor te ont
dekken. Een locomotief vond hij, zwaar bescha
digd, op een afstand van ruim 300 meter van de
plek waar deze des morgens had gestaan. Alle
boomen waren evenals de woningen geraseerd. Vol
gens zijne schatting was de vloedgolf, gelijk hij
die uit zee heeft zien oprijzen, ruim 30 meter hoog.
Op Merak woonden, behalve honderden inlanders,
vijf Europeanen. Ziehier de namen
K. A. Naumann, chef mijnw., met gezin, S. C.
Van Essen, machini&t, met gezio, H. B. Van Diest,
opzichter, en echtgenoote, J. S. Townseud, magazijn
meester en kind, alle omgekomen. E. Pechler, boek
houder (wiens gezin te Tjeligon was) gered.
Bij de Regeering zijn nog de volgende telegram
men ontvangeD, alle godagteekend 29 dezer:
a. Van den Directeur der Burgerlijke Openbare
werken
„Daar wegens vulkanische grondopheffingen en
verwoesting van Anjer, Merak en eiland Dwars-in-
den-weg, langs welk laatste telegraafkabel is uit
gelegd, deze wel zal vernield zijn, gaat morgen een
inspecteur en verder personeel en materiëel van den
telegraafdienst per hopperbarge van de Bataviasche
Havenwerken naar de Lampongbaai, om eindtele-
graafkantoor van Sumatralijn op te richten en over
brengen van telegrammen tusschen Java en Su
matra te regelen. Postdienst in Bantam wordt naar
omstandigheden geregeld. Toestand werken Priok
naar omstandigheden bevredigend. Oude havendam-
werken van Groote Boom belangrijk beschadigd;
werden nog onderzocht."
b. Van den resident van Batavia:
„Eergisternacht deden geluiden zich nog meer
malen hooren. Het zeewater steeg af en toe weder,
doch met minder geweld dan tevoren. Verwoesting
door vloedgolf in Chineesche kamp te Kramatzeer
groot. Bijna alle bamboezen huizen vernield en weg
geslagen. Slechts een planken huis, een paar stee-
nen huizen, het landhuis met bijbehoorende bijge
bouwen en goedangs bleven staan, doch zijn erg
beschadigd.
Van omgekomen personen ruim 300 lijken terugge
vonden en begraven. Kampongs Moeara, Mouk Keta-
pang, kebon Baroe, Toasia Tandjong Kait en Tand-
joDg Pasir mede door vloedgolf zwaar geteisterd.
Bijna alle huizen weggeslagen. Verscheidene per
sonen omgekomeD, aantal onbekend. Ook Chineesche
Kamp Mauk en eenige dicht bij strand gelegen
kampongs, behoorende tot het land Karang Serang,
Dalem, district Blaradja, genaamd Tjileles, Kendal
Krawang Selatip en Lontar onder water gestaan;
schade onbeduidend. Van het omkomen van men-
schen in deze Kampongs niets vernomen."
c. Van den resident van Bantam:
„In district Tanara zijn voor zoover bekend 701
personen docr vloedgolf omgekomen, waarvan lijken
reeds teruggevonden en begraven. In district Serang
40. Elders nog niet bekend."
1 Sept. - Telok Betono. Met de heden aange
komen Gr. Van Brjlandt is het volgend bericht ge
komen van de hopper Kedirie} waarmede eenige
heeren dezer dagen naar Telok Betong zijn gegaan:
31 Aug. te halfvijf namidd.
„Boot (waarschijnlijk de Bylandt) in 't zicht;
trachten te praaien en waarschuwen. Bij ons alles
wel, wat gevaar betreft; overigens alles tegen.
Gisteren te vier uren St.-Nicolaas-punt, van af dat
tijdstip aanhoudend puimsteen, wrakhout en lijken.
6 uren weigert de machine, injectie van donkey
verstopt, zijnde ter hoogte van Varkenshoek. Geen
ankergrond. 80 vaden meer diepte, gelukkig zijn
stroom en wind gunstig.
Te 10 uren gelukt boot onder stoom voorbij Var
kenshoek te brengen en te ankeren. Aldaar zware
stroom met kolossale puim- of asch-aan voeren uit
de Lampong-baai, hetgeen ons hoop (geeft) dat de
baai daardoor vrij zou worden.
Heden 6 uren onder stoom gegaan. Te 8y4 we
der voor anker en injectiepijp door duikers ge
zuiverd. Hadden wij toevalligerwijs die 2 duikers
niet aan boord gehad, dan waren wij drijvende ge
bleven. Te 9x/i onder full speed vooruit, met voor
uitzicht te 2 uren te Telok BetoDg te zjjn. Maar
helaas 1
Na een half uur stoomen, vertoonde zich een
bank, oogenschijnlijk strand, zoover het oog reikt,
en werd langzaam gestoomd, totdat de bank niet
dan een onmetelijke oppervlakte van puim bleek,
waarin gestoomd werd, om na 10 minuten varens
te stoppen.
Toen ons in een oppervlak bevonden, van steen
rondom, waaruit de machine ons niet kon heen-
werken. Dus stoppen en voor anker.
Dikte der puim was 2!/4 Eng. voet. Geen quaestie
van gevaar. Kotting.
De stoomer Graaf Van Bylandt Maandag-mor
gen van Padang via kustplaatsen vertrokken, is
hedenmorgen te Batavia gearriveerd en brengt de
volgende berichten mede:
Te Kroö ontmoette hij den stoomer G. G. Loudon.
Het strand was verwoest. Benkoelen bleef onge
deerd. Telok Betong heeft, men niet kunnen berei
ken, zoodat over het lot der ingezetenen de pija-
lijkste onzekerheid blijft bestaan. Op het traject
Kroë-Telok is nl. tweemalen moeten worden ge
stopt, om don condensor schoon te maken, die vol
puimsteen was. De laag puimsteen werd allengs
6 a 7 voet dik, zoodat op een uur stoomens af
stand van Telok besloten is om de reis naar Ba
tavia voort te zetten. Voor zoover van boord het
land zichtbaar was, scheen alles geraseerd.
De hopperbarge van de Havenwerken en een
schip van de firma Landberg werden op de reis
herwaarts ontmoet en de door deze medegenomen
postpakketten overgenomen.
Buitenzo-rg, 1 September. Resident Bantam
seintZooeven bericht ontvangen uit Zuid-Lebak.
Aschregen daar zeer hevig geweest, waardoor
aanplantingen en boomgaarden veel geleden hebben.
Wedono-woniDg te Genoeng Kentjano leed door
zware dakbelasting.
Van persoonlijke ongelukken of schade, veroor
zaakt door zeebeving of vloedgolf, werd daar echter
tot nog toe niets vernomen.
Leiden, ter Boekdrukkerij van A. W. SIJTHOFF.
